Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
९. कट्ठोपमसुत्तं
9. Kaṭṭhopamasuttaṃ
५०९. ‘‘पञ्चिमानि, भिक्खवे, इन्द्रियानि। कतमानि पञ्च? सुखिन्द्रियं, दुक्खिन्द्रियं, सोमनस्सिन्द्रियं, दोमनस्सिन्द्रियं, उपेक्खिन्द्रियं। सुखवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च उप्पज्जति सुखिन्द्रियं। सो सुखितोव समानो ‘सुखितोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव सुखवेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं सुखवेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पन्नं सुखिन्द्रियं तं निरुज्झति, तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’।
509. ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni. Katamāni pañca? Sukhindriyaṃ, dukkhindriyaṃ, somanassindriyaṃ, domanassindriyaṃ, upekkhindriyaṃ. Sukhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ. So sukhitova samāno ‘sukhitosmī’ti pajānāti. Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ sukhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘दुक्खवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च उप्पज्जति दुक्खिन्द्रियं। सो दुक्खितोव समानो ‘दुक्खितोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव दुक्खवेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं दुक्खवेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पन्नं दुक्खिन्द्रियं तं निरुज्झति, तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’।
‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhindriyaṃ. So dukkhitova samāno ‘dukkhitosmī’ti pajānāti. Tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ dukkhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘सोमनस्सवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च उप्पज्जति सोमनस्सिन्द्रियं। सो सुमनोव समानो ‘सुमनोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव सोमनस्सवेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं सोमनस्सवेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पन्नं सोमनस्सिन्द्रियं तं निरुज्झति, तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’।
‘‘Somanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati somanassindriyaṃ. So sumanova samāno ‘sumanosmī’ti pajānāti. Tasseva somanassavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ somanassavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ somanassindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘दोमनस्सवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च उप्पज्जति दोमनस्सिन्द्रियं। सो दुम्मनोव समानो ‘दुम्मनोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव दोमनस्सवेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं दोमनस्सवेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पन्नं दोमनस्सिन्द्रियं तं निरुज्झति, तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’।
‘‘Domanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati domanassindriyaṃ. So dummanova samāno ‘dummanosmī’ti pajānāti. Tasseva domanassavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ domanassavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ domanassindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘उपेक्खावेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च उप्पज्जति उपेक्खिन्द्रियं। सो उपेक्खकोव समानो ‘उपेक्खकोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव उपेक्खावेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं उपेक्खावेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पन्नं उपेक्खिन्द्रियं तं निरुज्झति, तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’।
‘‘Upekkhāvedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ. So upekkhakova samāno ‘upekkhakosmī’ti pajānāti. Tasseva upekkhāvedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ upekkhāvedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ upekkhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, द्विन्नं कट्ठानं सङ्घट्टनसमोधाना 1 उस्मा जायति, तेजो अभिनिब्बत्तति; तेसंयेव कट्ठानं नानाभावाविनिक्खेपा या 2 तज्जा उस्मा सा निरुज्झति सा वूपसम्मति; एवमेव खो, भिक्खवे, सुखवेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पज्जति सुखिन्द्रियं। सो सुखितोव समानो ‘सुखितोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव सुखवेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं सुखवेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पज्जति सुखिन्द्रियं तं निरुज्झति , तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’।
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ saṅghaṭṭanasamodhānā 3 usmā jāyati, tejo abhinibbattati; tesaṃyeva kaṭṭhānaṃ nānābhāvāvinikkhepā yā 4 tajjā usmā sā nirujjhati sā vūpasammati; evameva kho, bhikkhave, sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ. So sukhitova samāno ‘sukhitosmī’ti pajānāti. Tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ taṃ nirujjhati , taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’.
‘‘दुक्खवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च…पे॰… सोमनस्सवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च…पे॰… दोमनस्सवेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च…पे॰… उपेक्खावेदनियं, भिक्खवे, फस्सं पटिच्च उप्पज्जति उपेक्खिन्द्रियं। सो उपेक्खकोव समानो ‘उपेक्खकोस्मी’ति पजानाति। तस्सेव उपेक्खावेदनियस्स फस्सस्स निरोधा ‘यं तज्जं वेदयितं उपेक्खावेदनियं फस्सं पटिच्च उप्पज्जति उपेक्खिन्द्रियं तं निरुज्झति, तं वूपसम्मती’ति पजानाति’’। नवमं।
‘‘Dukkhavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca…pe… somanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca…pe… domanassavedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca…pe… upekkhāvedaniyaṃ, bhikkhave, phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ. So upekkhakova samāno ‘upekkhakosmī’ti pajānāti. Tasseva upekkhāvedaniyassa phassassa nirodhā ‘yaṃ tajjaṃ vedayitaṃ upekkhāvedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ taṃ nirujjhati, taṃ vūpasammatī’ti pajānāti’’. Navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ९. कट्ठोपमसुत्तवण्णना • 9. Kaṭṭhopamasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ९. कट्ठोपमसुत्तवण्णना • 9. Kaṭṭhopamasuttavaṇṇanā