| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१०. कविसुत्तवण्णना
10. Kavisuttavaṇṇanā
६०. गायत्तिआदिकोति छब्बीसतिया छन्देसु गायत्तिआदिको उक्कतिपरियोसानो छन्दो गाथानं निदानं समुट्ठानं ‘‘समुट्ठहति एतेना’’ति कत्वा। तेहि पन अनुट्ठुभादिको होतीति आह ‘‘छन्दो गाथानं निदान’’न्ति। पुब्बपट्ठापनगाथाति धम्मकथाय आदितो आरोचनभावजाननत्थं सतिजननं विय पवत्तितगाथा। अक्खरञ्हि पदं जनेतीति यस्मा अक्खरसमुदायो पदं, पदसमुदायो गाथा, समुदायो च समुदायीहि ब्यञ्जीयति तंपवत्तनतो, तस्मा ब्यञ्जनभावे ठितं अक्खरं, तंसमुदायो पदं, पदं तं वियञ्जेता जनेता विय होतीति ‘‘अक्खरञ्हि पदं जनेती’’ति वुत्तं। अक्खरं हि उच्चारितविद्धंसिताय तंतंखणमत्तावट्ठायीपि परतो पवत्तिया मनोविञ्ञाणवीथिया सङ्कलनवसेन एकज्झं कत्वा पदभावेन गय्हमानं यथासङ्केतमत्थं ब्यञ्जेति। पदं गाथं जनेतीति एत्थापि एसेव नयो। गाथा अत्थं पकासेतीति गाथासञ्ञितो पदसमुदायो किरियाकारकसम्बन्धवसेन सम्बन्धितो कत्तुअधिप्पायानुरूपं आलोचितविलोचितं संहितं अत्थं विभावेति। समुद्दादिपण्णत्तिनिस्सिता वोहारसन्निस्सयेनेव पवत्ततीति कत्वा। तेनाह ‘‘गाथा आरभन्तो’’तिआदि। आसयोति अवस्सयोति आह ‘‘पतिट्ठा’’ति कवितोति विचित्तकथीआदितो।
60.Gāyattiādikoti chabbīsatiyā chandesu gāyattiādiko ukkatipariyosāno chando gāthānaṃ nidānaṃ samuṭṭhānaṃ ‘‘samuṭṭhahati etenā’’ti katvā. Tehi pana anuṭṭhubhādiko hotīti āha ‘‘chando gāthānaṃ nidāna’’nti. Pubbapaṭṭhāpanagāthāti dhammakathāya ādito ārocanabhāvajānanatthaṃ satijananaṃ viya pavattitagāthā. Akkharañhi padaṃ janetīti yasmā akkharasamudāyo padaṃ, padasamudāyo gāthā, samudāyo ca samudāyīhi byañjīyati taṃpavattanato, tasmā byañjanabhāve ṭhitaṃ akkharaṃ, taṃsamudāyo padaṃ, padaṃ taṃ viyañjetā janetā viya hotīti ‘‘akkharañhi padaṃ janetī’’ti vuttaṃ. Akkharaṃ hi uccāritaviddhaṃsitāya taṃtaṃkhaṇamattāvaṭṭhāyīpi parato pavattiyā manoviññāṇavīthiyā saṅkalanavasena ekajjhaṃ katvā padabhāvena gayhamānaṃ yathāsaṅketamatthaṃ byañjeti. Padaṃ gāthaṃ janetīti etthāpi eseva nayo. Gāthā atthaṃ pakāsetīti gāthāsaññito padasamudāyo kiriyākārakasambandhavasena sambandhito kattuadhippāyānurūpaṃ ālocitavilocitaṃ saṃhitaṃ atthaṃ vibhāveti. Samuddādipaṇṇattinissitā vohārasannissayeneva pavattatīti katvā. Tenāha ‘‘gāthā ārabhanto’’tiādi. Āsayoti avassayoti āha ‘‘patiṭṭhā’’ti kavitoti vicittakathīādito.
कविसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Kavisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
जरावग्गवण्णना निट्ठिता।
Jarāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. कविसुत्तं • 10. Kavisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १०. कविसुत्तवण्णना • 10. Kavisuttavaṇṇanā
