Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
౧౦. కవిసుత్తవణ్ణనా
10. Kavisuttavaṇṇanā
౬౦. గాయత్తిఆదికోతి ఛబ్బీసతియా ఛన్దేసు గాయత్తిఆదికో ఉక్కతిపరియోసానో ఛన్దో గాథానం నిదానం సముట్ఠానం ‘‘సముట్ఠహతి ఏతేనా’’తి కత్వా. తేహి పన అనుట్ఠుభాదికో హోతీతి ఆహ ‘‘ఛన్దో గాథానం నిదాన’’న్తి. పుబ్బపట్ఠాపనగాథాతి ధమ్మకథాయ ఆదితో ఆరోచనభావజాననత్థం సతిజననం వియ పవత్తితగాథా. అక్ఖరఞ్హి పదం జనేతీతి యస్మా అక్ఖరసముదాయో పదం, పదసముదాయో గాథా, సముదాయో చ సముదాయీహి బ్యఞ్జీయతి తంపవత్తనతో, తస్మా బ్యఞ్జనభావే ఠితం అక్ఖరం, తంసముదాయో పదం, పదం తం వియఞ్జేతా జనేతా వియ హోతీతి ‘‘అక్ఖరఞ్హి పదం జనేతీ’’తి వుత్తం. అక్ఖరం హి ఉచ్చారితవిద్ధంసితాయ తంతంఖణమత్తావట్ఠాయీపి పరతో పవత్తియా మనోవిఞ్ఞాణవీథియా సఙ్కలనవసేన ఏకజ్ఝం కత్వా పదభావేన గయ్హమానం యథాసఙ్కేతమత్థం బ్యఞ్జేతి. పదం గాథం జనేతీతి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో. గాథా అత్థం పకాసేతీతి గాథాసఞ్ఞితో పదసముదాయో కిరియాకారకసమ్బన్ధవసేన సమ్బన్ధితో కత్తుఅధిప్పాయానురూపం ఆలోచితవిలోచితం సంహితం అత్థం విభావేతి. సముద్దాదిపణ్ణత్తినిస్సితా వోహారసన్నిస్సయేనేవ పవత్తతీతి కత్వా. తేనాహ ‘‘గాథా ఆరభన్తో’’తిఆది. ఆసయోతి అవస్సయోతి ఆహ ‘‘పతిట్ఠా’’తి కవితోతి విచిత్తకథీఆదితో.
60.Gāyattiādikoti chabbīsatiyā chandesu gāyattiādiko ukkatipariyosāno chando gāthānaṃ nidānaṃ samuṭṭhānaṃ ‘‘samuṭṭhahati etenā’’ti katvā. Tehi pana anuṭṭhubhādiko hotīti āha ‘‘chando gāthānaṃ nidāna’’nti. Pubbapaṭṭhāpanagāthāti dhammakathāya ādito ārocanabhāvajānanatthaṃ satijananaṃ viya pavattitagāthā. Akkharañhi padaṃ janetīti yasmā akkharasamudāyo padaṃ, padasamudāyo gāthā, samudāyo ca samudāyīhi byañjīyati taṃpavattanato, tasmā byañjanabhāve ṭhitaṃ akkharaṃ, taṃsamudāyo padaṃ, padaṃ taṃ viyañjetā janetā viya hotīti ‘‘akkharañhi padaṃ janetī’’ti vuttaṃ. Akkharaṃ hi uccāritaviddhaṃsitāya taṃtaṃkhaṇamattāvaṭṭhāyīpi parato pavattiyā manoviññāṇavīthiyā saṅkalanavasena ekajjhaṃ katvā padabhāvena gayhamānaṃ yathāsaṅketamatthaṃ byañjeti. Padaṃ gāthaṃ janetīti etthāpi eseva nayo. Gāthā atthaṃ pakāsetīti gāthāsaññito padasamudāyo kiriyākārakasambandhavasena sambandhito kattuadhippāyānurūpaṃ ālocitavilocitaṃ saṃhitaṃ atthaṃ vibhāveti. Samuddādipaṇṇattinissitā vohārasannissayeneva pavattatīti katvā. Tenāha ‘‘gāthā ārabhanto’’tiādi. Āsayoti avassayoti āha ‘‘patiṭṭhā’’ti kavitoti vicittakathīādito.
కవిసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kavisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
జరావగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Jarāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya / ౧౦. కవిసుత్తం • 10. Kavisuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ౧౦. కవిసుత్తవణ్ణనా • 10. Kavisuttavaṇṇanā