| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๑๐. กวิสุตฺตวณฺณนา
10. Kavisuttavaṇṇanā
๖๐. คายตฺติอาทิโกติ ฉพฺพีสติยา ฉเนฺทสุ คายตฺติอาทิโก อุกฺกติปริโยสาโน ฉโนฺท คาถานํ นิทานํ สมุฎฺฐานํ ‘‘สมุฎฺฐหติ เอเตนา’’ติ กตฺวาฯ เตหิ ปน อนุฎฺฐุภาทิโก โหตีติ อาห ‘‘ฉโนฺท คาถานํ นิทาน’’นฺติฯ ปุพฺพปฎฺฐาปนคาถาติ ธมฺมกถาย อาทิโต อาโรจนภาวชานนตฺถํ สติชนนํ วิย ปวตฺติตคาถาฯ อกฺขรญฺหิ ปทํ ชเนตีติ ยสฺมา อกฺขรสมุทาโย ปทํ, ปทสมุทาโย คาถา, สมุทาโย จ สมุทายีหิ พฺยญฺชียติ ตํปวตฺตนโต, ตสฺมา พฺยญฺชนภาเว ฐิตํ อกฺขรํ, ตํสมุทาโย ปทํ, ปทํ ตํ วิยเญฺชตา ชเนตา วิย โหตีติ ‘‘อกฺขรญฺหิ ปทํ ชเนตี’’ติ วุตฺตํฯ อกฺขรํ หิ อุจฺจาริตวิทฺธํสิตาย ตํตํขณมตฺตาวฎฺฐายีปิ ปรโต ปวตฺติยา มโนวิญฺญาณวีถิยา สงฺกลนวเสน เอกชฺฌํ กตฺวา ปทภาเวน คยฺหมานํ ยถาสเงฺกตมตฺถํ พฺยเญฺชติฯ ปทํ คาถํ ชเนตีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ คาถา อตฺถํ ปกาเสตีติ คาถาสญฺญิโต ปทสมุทาโย กิริยาการกสมฺพนฺธวเสน สมฺพนฺธิโต กตฺตุอธิปฺปายานุรูปํ อาโลจิตวิโลจิตํ สํหิตํ อตฺถํ วิภาเวติฯ สมุทฺทาทิปณฺณตฺตินิสฺสิตา โวหารสนฺนิสฺสเยเนว ปวตฺตตีติ กตฺวาฯ เตนาห ‘‘คาถา อารภโนฺต’’ติอาทิฯ อาสโยติ อวสฺสโยติ อาห ‘‘ปติฎฺฐา’’ติ กวิโตติ วิจิตฺตกถีอาทิโตฯ
60.Gāyattiādikoti chabbīsatiyā chandesu gāyattiādiko ukkatipariyosāno chando gāthānaṃ nidānaṃ samuṭṭhānaṃ ‘‘samuṭṭhahati etenā’’ti katvā. Tehi pana anuṭṭhubhādiko hotīti āha ‘‘chando gāthānaṃ nidāna’’nti. Pubbapaṭṭhāpanagāthāti dhammakathāya ādito ārocanabhāvajānanatthaṃ satijananaṃ viya pavattitagāthā. Akkharañhi padaṃ janetīti yasmā akkharasamudāyo padaṃ, padasamudāyo gāthā, samudāyo ca samudāyīhi byañjīyati taṃpavattanato, tasmā byañjanabhāve ṭhitaṃ akkharaṃ, taṃsamudāyo padaṃ, padaṃ taṃ viyañjetā janetā viya hotīti ‘‘akkharañhi padaṃ janetī’’ti vuttaṃ. Akkharaṃ hi uccāritaviddhaṃsitāya taṃtaṃkhaṇamattāvaṭṭhāyīpi parato pavattiyā manoviññāṇavīthiyā saṅkalanavasena ekajjhaṃ katvā padabhāvena gayhamānaṃ yathāsaṅketamatthaṃ byañjeti. Padaṃ gāthaṃ janetīti etthāpi eseva nayo. Gāthā atthaṃ pakāsetīti gāthāsaññito padasamudāyo kiriyākārakasambandhavasena sambandhito kattuadhippāyānurūpaṃ ālocitavilocitaṃ saṃhitaṃ atthaṃ vibhāveti. Samuddādipaṇṇattinissitā vohārasannissayeneva pavattatīti katvā. Tenāha ‘‘gāthā ārabhanto’’tiādi. Āsayoti avassayoti āha ‘‘patiṭṭhā’’ti kavitoti vicittakathīādito.
กวิสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Kavisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ชราวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Jarāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑๐. กวิสุตฺตํ • 10. Kavisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. กวิสุตฺตวณฺณนา • 10. Kavisuttavaṇṇanā
