Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఖుద్దసిక్ఖా-మూలసిక్ఖా • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
౩౩. కాయబన్ధననిద్దేసవణ్ణనా
33. Kāyabandhananiddesavaṇṇanā
౨౩౫. బన్ధీయతి అనేనాతి బన్ధనం, కాయస్స బన్ధనం కాయబన్ధనం, నత్థి కాయబన్ధనమేతస్సాతి అకాయబన్ధనో. దుక్కటన్తి సఞ్చిచ్చ వా అసఞ్చిచ్చ వా పవిసేయ్య చే, దుక్కటం. అసతియా గతో యత్థ సరతి, తత్థేవ బన్ధేయ్యాతి సమ్బన్ధో. గతోతి అన్తోగామం గతో. సరిత్వా యావ న బన్ధతి, న తావ పిణ్డాయ చరితబ్బం.
235. Bandhīyati anenāti bandhanaṃ, kāyassa bandhanaṃ kāyabandhanaṃ, natthi kāyabandhanametassāti akāyabandhano. Dukkaṭanti sañcicca vā asañcicca vā paviseyya ce, dukkaṭaṃ. Asatiyā gato yattha sarati, tattheva bandheyyāti sambandho. Gatoti antogāmaṃ gato. Saritvā yāva na bandhati, na tāva piṇḍāya caritabbaṃ.
౨౩౬. ‘‘పట్టికా’’తిఆదినా సబ్బసఙ్గాహకం కాయబన్ధనం నిద్దిసతి. పట్టికాతి పకతివీతా వా మచ్ఛకణ్టకఖజ్జూరిపత్తవాయిమా వా. సూకరానం అన్తం సూకరన్తం. ఇధ పన తంసదిసం వుచ్చతి. చతురస్సం అకత్వా సజ్జితం ముద్దికకాయబన్ధనమ్పి సఙ్గహేత్వా ‘‘ఏకా రజ్జూ’’తి వుత్తం. తం పన రజ్జుకం బన్ధన్తేన ఏకగుణమేవ కత్వా బన్ధితుం వట్టతి, మజ్ఝే భిన్దిత్వా దిగుణం కత్వా బన్ధితుం న వట్టతి. దిగుణం పన అకత్వా సతవారమ్పి పునప్పునం ఆవిజ్ఝిత్వా బన్ధితుం వట్టతి, పామఙ్గసణ్ఠానం పన ఏకమ్పి న వట్టతి . బహురజ్జుకే ఏకతో కత్వా ఏకేన నిరన్తరం వేఠేత్వా కతం ‘‘బహురజ్జుక’’న్తి న వత్తబ్బం, తం వట్టతి. తదనులోమికాతి తేసం పట్టికాసూకరన్తానం ద్విన్నం ద్వే ఇమే యథాక్కమమనులోమికా.
236.‘‘Paṭṭikā’’tiādinā sabbasaṅgāhakaṃ kāyabandhanaṃ niddisati. Paṭṭikāti pakativītā vā macchakaṇṭakakhajjūripattavāyimā vā. Sūkarānaṃ antaṃ sūkarantaṃ. Idha pana taṃsadisaṃ vuccati. Caturassaṃ akatvā sajjitaṃ muddikakāyabandhanampi saṅgahetvā ‘‘ekā rajjū’’ti vuttaṃ. Taṃ pana rajjukaṃ bandhantena ekaguṇameva katvā bandhituṃ vaṭṭati, majjhe bhinditvā diguṇaṃ katvā bandhituṃ na vaṭṭati. Diguṇaṃ pana akatvā satavārampi punappunaṃ āvijjhitvā bandhituṃ vaṭṭati, pāmaṅgasaṇṭhānaṃ pana ekampi na vaṭṭati . Bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘‘bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ, taṃ vaṭṭati. Tadanulomikāti tesaṃ paṭṭikāsūkarantānaṃ dvinnaṃ dve ime yathākkamamanulomikā.
౨౩౭-౮. పట్టికా కీదిసీ వట్టతీతి ఆహ ‘‘మచ్ఛా’’తిఆది. పట్టికా మచ్ఛకణ్టకఖజ్జూరిపత్తా వా మట్ఠా వా లబ్భాతి సమ్బన్ధో. కణ్టక-సద్దేన పత్త-సద్దేన చ తదాకారో వుచ్చతి, ఉపచారతో హి మచ్ఛానం కణ్టకాకారో చ ఖజ్జూరీనం పత్తాకారో చ ఏతిస్సాతి సమాసో. మట్ఠాతి పకతివీతా. టీకాయం పన ‘‘ఏతే మచ్ఛకణ్టకాదయో మట్ఠా వికారరహితా పట్టికా చ తదన్తోగధాతి అధిప్పాయో’’తి వుత్తం. కథం తేసమన్తోగధతా? యతో తానియేవ పట్టికా నామాతి. తథా చ వుత్తం అట్ఠకథాయం ‘‘పకతివీతా వా మచ్ఛకణ్టకవాయిమా వా పట్టికా వట్టతీ’’తి (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౨౭౮). ఏత్థ పన మచ్ఛకణ్టకేయేవ ఖజ్జూరిపత్తం పవిట్ఠం. చతస్సోపి దసా లబ్భాతి సమ్బన్ధో. చతస్సోతి ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదేన వుత్తం, తస్మా తతో ఊనాపి వట్టన్తి. అన్తేతి కాయబన్ధనస్స ఉభయన్తే దిగుణసుత్తకం లబ్భన్తి సమ్బన్ధో. గుణో బన్ధనభూతం సుత్తకం గుణసుత్తకం. ‘‘గుణో పటలరాసీసు, ఆనిసంసే చ బన్ధనే’’తి హి అభిధానప్పదీపికా. ద్విన్నం గుణసుత్తకానం సమాహారో దిగుణసుత్తకం. తం దసాముఖస్స థిరభావాయ కోట్టేతుం వట్టతి, న సోభనత్థం. తేనాహ ‘‘మాలాది’’న్తిఆది.
237-8. Paṭṭikā kīdisī vaṭṭatīti āha ‘‘macchā’’tiādi. Paṭṭikā macchakaṇṭakakhajjūripattā vā maṭṭhā vā labbhāti sambandho. Kaṇṭaka-saddena patta-saddena ca tadākāro vuccati, upacārato hi macchānaṃ kaṇṭakākāro ca khajjūrīnaṃ pattākāro ca etissāti samāso. Maṭṭhāti pakativītā. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘ete macchakaṇṭakādayo maṭṭhā vikārarahitā paṭṭikā ca tadantogadhāti adhippāyo’’ti vuttaṃ. Kathaṃ tesamantogadhatā? Yato tāniyeva paṭṭikā nāmāti. Tathā ca vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pakativītā vā macchakaṇṭakavāyimā vā paṭṭikā vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 278). Ettha pana macchakaṇṭakeyeva khajjūripattaṃ paviṭṭhaṃ. Catassopi dasā labbhāti sambandho. Catassoti ukkaṭṭhaparicchedena vuttaṃ, tasmā tato ūnāpi vaṭṭanti. Anteti kāyabandhanassa ubhayante diguṇasuttakaṃ labbhanti sambandho. Guṇo bandhanabhūtaṃ suttakaṃ guṇasuttakaṃ. ‘‘Guṇo paṭalarāsīsu, ānisaṃse ca bandhane’’ti hi abhidhānappadīpikā. Dvinnaṃ guṇasuttakānaṃ samāhāro diguṇasuttakaṃ. Taṃ dasāmukhassa thirabhāvāya koṭṭetuṃ vaṭṭati, na sobhanatthaṃ. Tenāha ‘‘mālādi’’ntiādi.
మాలాదిం కక్కటచ్ఛాదిం కుఞ్జరచ్ఛాదిఞ్చ దస్సేత్వా గుణసుత్తకకోట్టితా పట్టికా న కప్పతీతి సమ్బన్ధో. ‘‘మాలాది’’న్తిఆదీసు ఆది-సద్దేన తాదిసం యం కిఞ్చి వికారరూపం గయ్హతి. కక్కటానం వియ అచ్ఛీని, తాని ఆదీని యస్సాతి సమాసో. తథా కుఞ్జరచ్ఛాదిన్తి.
Mālādiṃ kakkaṭacchādiṃ kuñjaracchādiñca dassetvā guṇasuttakakoṭṭitā paṭṭikā na kappatīti sambandho. ‘‘Mālādi’’ntiādīsu ādi-saddena tādisaṃ yaṃ kiñci vikārarūpaṃ gayhati. Kakkaṭānaṃ viya acchīni, tāni ādīni yassāti samāso. Tathā kuñjaracchādinti.
౨౩౯. ఘటకన్తి ఘటకాకారవట్టలేఖారూపం. మకరముఖాదిన్తి ఏత్థ మకరముఖం నామ మకరముఖసణ్ఠానం . బిన్దు పన ఆగమవసేన వుత్తో. ఆది-సద్దేన దేడ్డుభసీసాదివికారరూపం యం కిఞ్చి సఙ్గయ్హతి. దసాముఖేతి దసానం ముఖభూతే అన్తే ఏతాని న కప్పన్తీతి సమ్బన్ధో. విధే ఉభన్తే ఘటకా లేఖా అఞ్ఞం చిత్తకఞ్చ న కప్పన్తీతి సమ్బన్ధో. ఘటకాతి ఘటకతో. లేఖాతి లేఖాయ. పఞ్చమియా లోపో. విధేతి కాయబన్ధనస్స పాసన్తే దసామూలే తస్స థిరభావత్థం కత్తబ్బే దన్తవిసాణాదిమయే విధే.
239.Ghaṭakanti ghaṭakākāravaṭṭalekhārūpaṃ. Makaramukhādinti ettha makaramukhaṃ nāma makaramukhasaṇṭhānaṃ . Bindu pana āgamavasena vutto. Ādi-saddena deḍḍubhasīsādivikārarūpaṃ yaṃ kiñci saṅgayhati. Dasāmukheti dasānaṃ mukhabhūte ante etāni na kappantīti sambandho. Vidhe ubhante ghaṭakā lekhā aññaṃ cittakañca na kappantīti sambandho. Ghaṭakāti ghaṭakato. Lekhāti lekhāya. Pañcamiyā lopo. Vidheti kāyabandhanassa pāsante dasāmūle tassa thirabhāvatthaṃ kattabbe dantavisāṇādimaye vidhe.
౨౪౦. దేడ్డుభకన్తి ఉదకసప్పసీససదిసం. మురజన్తి నానావణ్ణేహి సుత్తేహి మురజవట్టిసణ్ఠానం వేఠేత్వా కతం. టీకాయం పన ‘‘మురజన్తి బహురజ్జుకే ఏకతో సఙ్కడ్ఢిత్వా ఏకాయ రజ్జుయా పలివేఠేత్వా కతరజ్జూ’’తి వుత్తం, తం ‘‘బహురజ్జుకే ఏకతో కత్వా’’తిఆదినా హేట్ఠా వుత్తఅట్ఠకథావచనేన విరుజ్ఝతి. మద్దవీణన్తి పామఙ్గసణ్ఠానం. కలాబుకన్తి బహురజ్జుకం. తేసం ‘‘న కప్పతీ’’తి ఇమినా సమ్బన్ధో. ద్వే మజ్ఝిమాతి మజ్ఝే భవా మురజమద్దవీణసఙ్ఖాతా ద్వే.
240.Deḍḍubhakanti udakasappasīsasadisaṃ. Murajanti nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘murajanti bahurajjuke ekato saṅkaḍḍhitvā ekāya rajjuyā paliveṭhetvā katarajjū’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘bahurajjuke ekato katvā’’tiādinā heṭṭhā vuttaaṭṭhakathāvacanena virujjhati. Maddavīṇanti pāmaṅgasaṇṭhānaṃ. Kalābukanti bahurajjukaṃ. Tesaṃ ‘‘na kappatī’’ti iminā sambandho. Dve majjhimāti majjhe bhavā murajamaddavīṇasaṅkhātā dve.
౨౪౧. గణ్ఠియో చాపీతి చీవరస్స గణ్ఠియో చాపి. తమ్మయాతి తేహి వేళుఆదీహి నిబ్బత్తా. పసఙ్గేన పనేతం వుత్తన్తి.
241.Gaṇṭhiyo cāpīti cīvarassa gaṇṭhiyo cāpi. Tammayāti tehi veḷuādīhi nibbattā. Pasaṅgena panetaṃ vuttanti.
కాయబన్ధననిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Kāyabandhananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
సుమఙ్గలప్పసాదనియా నామ టీకాయ
Sumaṅgalappasādaniyā nāma ṭīkāya
పఠమభాణవారవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.