| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ခုဒ္ဒသိက္ခာ-မူလသိက္ခာ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
၃၃. ကာယဗန္ဓနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
33. Kāyabandhananiddesavaṇṇanā
၂၃၅. ဗန္ဓီယတိ အနေနာတိ ဗန္ဓနံ, ကာယသ္သ ဗန္ဓနံ ကာယဗန္ဓနံ, နတ္ထိ ကာယဗန္ဓနမေတသ္သာတိ အကာယဗန္ဓနော။ ဒုက္ကဋန္တိ သဉ္စိစ္စ ဝာ အသဉ္စိစ္စ ဝာ ပဝိသေယ္ယ စေ, ဒုက္ကဋံ။ အသတိယာ ဂတော ယတ္ထ သရတိ, တတ္ထေဝ ဗန္ဓေယ္ယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂတောတိ အန္တောဂာမံ ဂတော။ သရိတ္ဝာ ယာဝ န ဗန္ဓတိ, န တာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။
235. Bandhīyati anenāti bandhanaṃ, kāyassa bandhanaṃ kāyabandhanaṃ, natthi kāyabandhanametassāti akāyabandhano. Dukkaṭanti sañcicca vā asañcicca vā paviseyya ce, dukkaṭaṃ. Asatiyā gato yattha sarati, tattheva bandheyyāti sambandho. Gatoti antogāmaṃ gato. Saritvā yāva na bandhati, na tāva piṇḍāya caritabbaṃ.
၂၃၆. ‘‘ပဋ္ဋိကာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗသင္ဂာဟကံ ကာယဗန္ဓနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ပဋ္ဋိကာတိ ပကတိဝီတာ ဝာ မစ္ဆကဏ္ဋကခဇ္ဇူရိပတ္တဝာယိမာ ဝာ။ သူကရာနံ အန္တံ သူကရန္တံ။ ဣဓ ပန တံသဒိသံ ဝုစ္စတိ။ စတုရသ္သံ အကတ္ဝာ သဇ္ဇိတံ မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနမ္ပိ သင္ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဧကာ ရဇ္ဇူ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ရဇ္ဇုကံ ဗန္ဓန္တေန ဧကဂုဏမေဝ ကတ္ဝာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ, မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဒိဂုဏံ ကတ္ဝာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒိဂုဏံ ပန အကတ္ဝာ သတဝာရမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ အာဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ပာမင္ဂသဏ္ဌာနံ ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ ။ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတ္ဝာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတ္ဝာ ကတံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုက’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။ တဒနုလောမိကာတိ တေသံ ပဋ္ဋိကာသူကရန္တာနံ ဒ္ဝိန္နံ ဒ္ဝေ ဣမေ ယထာက္ကမမနုလောမိကာ။
236.‘‘Paṭṭikā’’tiādinā sabbasaṅgāhakaṃ kāyabandhanaṃ niddisati. Paṭṭikāti pakativītā vā macchakaṇṭakakhajjūripattavāyimā vā. Sūkarānaṃ antaṃ sūkarantaṃ. Idha pana taṃsadisaṃ vuccati. Caturassaṃ akatvā sajjitaṃ muddikakāyabandhanampi saṅgahetvā ‘‘ekā rajjū’’ti vuttaṃ. Taṃ pana rajjukaṃ bandhantena ekaguṇameva katvā bandhituṃ vaṭṭati, majjhe bhinditvā diguṇaṃ katvā bandhituṃ na vaṭṭati. Diguṇaṃ pana akatvā satavārampi punappunaṃ āvijjhitvā bandhituṃ vaṭṭati, pāmaṅgasaṇṭhānaṃ pana ekampi na vaṭṭati . Bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘‘bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ, taṃ vaṭṭati. Tadanulomikāti tesaṃ paṭṭikāsūkarantānaṃ dvinnaṃ dve ime yathākkamamanulomikā.
၂၃၇-၈. ပဋ္ဋိကာ ကီဒိသီ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘မစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ ပဋ္ဋိကာ မစ္ဆကဏ္ဋကခဇ္ဇူရိပတ္တာ ဝာ မဋ္ဌာ ဝာ လဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကဏ္ဋက-သဒ္ဒေန ပတ္တ-သဒ္ဒေန စ တဒာကာရော ဝုစ္စတိ, ဥပစာရတော ဟိ မစ္ဆာနံ ကဏ္ဋကာကာရော စ ခဇ္ဇူရီနံ ပတ္တာကာရော စ ဧတိသ္သာတိ သမာသော။ မဋ္ဌာတိ ပကတိဝီတာ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘ဧတေ မစ္ဆကဏ္ဋကာဒယော မဋ္ဌာ ဝိကာရရဟိတာ ပဋ္ဋိကာ စ တဒန္တောဂဓာတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ တေသမန္တောဂဓတာ? ယတော တာနိယေဝ ပဋ္ဋိကာ နာမာတိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပကတိဝီတာ ဝာ မစ္ဆကဏ္ဋကဝာယိမာ ဝာ ပဋ္ဋိကာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ. အဋ္ဌ. ၂၇၈)။ ဧတ္ထ ပန မစ္ဆကဏ္ဋကေယေဝ ခဇ္ဇူရိပတ္တံ ပဝိဋ္ဌံ။ စတသ္သောပိ ဒသာ လဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။ စတသ္သောတိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝုတ္တံ, တသ္မာ တတော ဦနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အန္တေတိ ကာယဗန္ဓနသ္သ ဥဘယန္တေ ဒိဂုဏသုတ္တကံ လဗ္ဘန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂုဏော ဗန္ဓနဘူတံ သုတ္တကံ ဂုဏသုတ္တကံ။ ‘‘ဂုဏော ပဋလရာသီသု, အာနိသံသေ စ ဗန္ဓနေ’’တိ ဟိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာ။ ဒ္ဝိန္နံ ဂုဏသုတ္တကာနံ သမာဟာရော ဒိဂုဏသုတ္တကံ။ တံ ဒသာမုခသ္သ ထိရဘာဝာယ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ, န သောဘနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘မာလာဒိ’’န္တိအာဒိ။
237-8. Paṭṭikā kīdisī vaṭṭatīti āha ‘‘macchā’’tiādi. Paṭṭikā macchakaṇṭakakhajjūripattā vā maṭṭhā vā labbhāti sambandho. Kaṇṭaka-saddena patta-saddena ca tadākāro vuccati, upacārato hi macchānaṃ kaṇṭakākāro ca khajjūrīnaṃ pattākāro ca etissāti samāso. Maṭṭhāti pakativītā. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘ete macchakaṇṭakādayo maṭṭhā vikārarahitā paṭṭikā ca tadantogadhāti adhippāyo’’ti vuttaṃ. Kathaṃ tesamantogadhatā? Yato tāniyeva paṭṭikā nāmāti. Tathā ca vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pakativītā vā macchakaṇṭakavāyimā vā paṭṭikā vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 278). Ettha pana macchakaṇṭakeyeva khajjūripattaṃ paviṭṭhaṃ. Catassopi dasā labbhāti sambandho. Catassoti ukkaṭṭhaparicchedena vuttaṃ, tasmā tato ūnāpi vaṭṭanti. Anteti kāyabandhanassa ubhayante diguṇasuttakaṃ labbhanti sambandho. Guṇo bandhanabhūtaṃ suttakaṃ guṇasuttakaṃ. ‘‘Guṇo paṭalarāsīsu, ānisaṃse ca bandhane’’ti hi abhidhānappadīpikā. Dvinnaṃ guṇasuttakānaṃ samāhāro diguṇasuttakaṃ. Taṃ dasāmukhassa thirabhāvāya koṭṭetuṃ vaṭṭati, na sobhanatthaṃ. Tenāha ‘‘mālādi’’ntiādi.
မာလာဒိံ ကက္ကဋစ္ဆာဒိံ ကုဉ္ဇရစ္ဆာဒိဉ္စ ဒသ္သေတ္ဝာ ဂုဏသုတ္တကကောဋ္ဋိတာ ပဋ္ဋိကာ န ကပ္ပတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘မာလာဒိ’’န္တိအာဒီသု အာဒိ-သဒ္ဒေန တာဒိသံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ဂယ္ဟတိ။ ကက္ကဋာနံ ဝိယ အစ္ဆီနိ, တာနိ အာဒီနိ ယသ္သာတိ သမာသော။ တထာ ကုဉ္ဇရစ္ဆာဒိန္တိ။
Mālādiṃ kakkaṭacchādiṃ kuñjaracchādiñca dassetvā guṇasuttakakoṭṭitā paṭṭikā na kappatīti sambandho. ‘‘Mālādi’’ntiādīsu ādi-saddena tādisaṃ yaṃ kiñci vikārarūpaṃ gayhati. Kakkaṭānaṃ viya acchīni, tāni ādīni yassāti samāso. Tathā kuñjaracchādinti.
၂၃၉. ဃဋကန္တိ ဃဋကာကာရဝဋ္ဋလေခာရူပံ။ မကရမုခာဒိန္တိ ဧတ္ထ မကရမုခံ နာမ မကရမုခသဏ္ဌာနံ ။ ဗိန္ဒု ပန အာဂမဝသေန ဝုတ္တော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေဍ္ဍုဘသီသာဒိဝိကာရရူပံ ယံ ကိဉ္စိ သင္ဂယ္ဟတိ။ ဒသာမုခေတိ ဒသာနံ မုခဘူတေ အန္တေ ဧတာနိ န ကပ္ပန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဓေ ဥဘန္တေ ဃဋကာ လေခာ အညံ စိတ္တကဉ္စ န ကပ္ပန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဃဋကာတိ ဃဋကတော။ လေခာတိ လေခာယ။ ပဉ္စမိယာ လောပော။ ဝိဓေတိ ကာယဗန္ဓနသ္သ ပာသန္တေ ဒသာမူလေ တသ္သ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတ္တဗ္ဗေ ဒန္တဝိသာဏာဒိမယေ ဝိဓေ။
239.Ghaṭakanti ghaṭakākāravaṭṭalekhārūpaṃ. Makaramukhādinti ettha makaramukhaṃ nāma makaramukhasaṇṭhānaṃ . Bindu pana āgamavasena vutto. Ādi-saddena deḍḍubhasīsādivikārarūpaṃ yaṃ kiñci saṅgayhati. Dasāmukheti dasānaṃ mukhabhūte ante etāni na kappantīti sambandho. Vidhe ubhante ghaṭakā lekhā aññaṃ cittakañca na kappantīti sambandho. Ghaṭakāti ghaṭakato. Lekhāti lekhāya. Pañcamiyā lopo. Vidheti kāyabandhanassa pāsante dasāmūle tassa thirabhāvatthaṃ kattabbe dantavisāṇādimaye vidhe.
၂၄၀. ဒေဍ္ဍုဘကန္တိ ဥဒကသပ္ပသီသသဒိသံ။ မုရဇန္တိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတ္ဝာ ကတံ။ ဋီကာယံ ပန ‘‘မုရဇန္တိ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော သင္ကဍ္ဎိတ္ဝာ ဧကာယ ရဇ္ဇုယာ ပလိဝေဌေတ္ဝာ ကတရဇ္ဇူ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတ္ဝာ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ မဒ္ဒဝီဏန္တိ ပာမင္ဂသဏ္ဌာနံ။ ကလာဗုကန္တိ ဗဟုရဇ္ဇုကံ။ တေသံ ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဒ္ဝေ မဇ္ဈိမာတိ မဇ္ဈေ ဘဝာ မုရဇမဒ္ဒဝီဏသင္ခာတာ ဒ္ဝေ။
240.Deḍḍubhakanti udakasappasīsasadisaṃ. Murajanti nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘murajanti bahurajjuke ekato saṅkaḍḍhitvā ekāya rajjuyā paliveṭhetvā katarajjū’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘bahurajjuke ekato katvā’’tiādinā heṭṭhā vuttaaṭṭhakathāvacanena virujjhati. Maddavīṇanti pāmaṅgasaṇṭhānaṃ. Kalābukanti bahurajjukaṃ. Tesaṃ ‘‘na kappatī’’ti iminā sambandho. Dve majjhimāti majjhe bhavā murajamaddavīṇasaṅkhātā dve.
၂၄၁. ဂဏ္ဌိယော စာပီတိ စီဝရသ္သ ဂဏ္ဌိယော စာပိ။ တမ္မယာတိ တေဟိ ဝေဠုအာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာ။ ပသင္ဂေန ပနေတံ ဝုတ္တန္တိ။
241.Gaṇṭhiyo cāpīti cīvarassa gaṇṭhiyo cāpi. Tammayāti tehi veḷuādīhi nibbattā. Pasaṅgena panetaṃ vuttanti.
ကာယဗန္ဓနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kāyabandhananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
သုမင္ဂလပ္ပသာဒနိယာ နာမ ဋီကာယ
Sumaṅgalappasādaniyā nāma ṭīkāya
ပဌမဘာဏဝာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
