| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਸਿਕ੍ਖਾ-ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
੩੩. ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
33. Kāyabandhananiddesavaṇṇanā
੨੩੫. ਬਨ੍ਧੀਯਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਂ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਂ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਕਾਯਬਨ੍ਧਨੋ। ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ વਾ ਅਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ વਾ ਪવਿਸੇਯ੍ਯ ਚੇ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਅਸਤਿਯਾ ਗਤੋ ਯਤ੍ਥ ਸਰਤਿ, ਤਤ੍ਥੇવ ਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਗਤੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮਂ ਗਤੋ। ਸਰਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਨ ਬਨ੍ਧਤਿ, ਨ ਤਾવ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤਬ੍ਬਂ।
235. Bandhīyati anenāti bandhanaṃ, kāyassa bandhanaṃ kāyabandhanaṃ, natthi kāyabandhanametassāti akāyabandhano. Dukkaṭanti sañcicca vā asañcicca vā paviseyya ce, dukkaṭaṃ. Asatiyā gato yattha sarati, tattheva bandheyyāti sambandho. Gatoti antogāmaṃ gato. Saritvā yāva na bandhati, na tāva piṇḍāya caritabbaṃ.
੨੩੬. ‘‘ਪਟ੍ਟਿਕਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਕਂ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਪਟ੍ਟਿਕਾਤਿ ਪਕਤਿવੀਤਾ વਾ ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕਖਜ੍ਜੂਰਿਪਤ੍ਤવਾਯਿਮਾ વਾ। ਸੂਕਰਾਨਂ ਅਨ੍ਤਂ ਸੂਕਰਨ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਤਂਸਦਿਸਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਚਤੁਰਸ੍ਸਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਜ੍ਜਿਤਂ ਮੁਦ੍ਦਿਕਕਾਯਬਨ੍ਧਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਾ ਰਜ੍ਜੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਪਨ ਰਜ੍ਜੁਕਂ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤੇਨ ਏਕਗੁਣਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਮਜ੍ਝੇ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਿਗੁਣਂ ਕਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਦਿਗੁਣਂ ਪਨ ਅਕਤ੍વਾ ਸਤવਾਰਮ੍ਪਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਪਾਮਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨਂ ਪਨ ਏਕਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿ । ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕੇ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਕਤਂ ‘‘ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਦਨੁਲੋਮਿਕਾਤਿ ਤੇਸਂ ਪਟ੍ਟਿਕਾਸੂਕਰਨ੍ਤਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦ੍વੇ ਇਮੇ ਯਥਾਕ੍ਕਮਮਨੁਲੋਮਿਕਾ।
236.‘‘Paṭṭikā’’tiādinā sabbasaṅgāhakaṃ kāyabandhanaṃ niddisati. Paṭṭikāti pakativītā vā macchakaṇṭakakhajjūripattavāyimā vā. Sūkarānaṃ antaṃ sūkarantaṃ. Idha pana taṃsadisaṃ vuccati. Caturassaṃ akatvā sajjitaṃ muddikakāyabandhanampi saṅgahetvā ‘‘ekā rajjū’’ti vuttaṃ. Taṃ pana rajjukaṃ bandhantena ekaguṇameva katvā bandhituṃ vaṭṭati, majjhe bhinditvā diguṇaṃ katvā bandhituṃ na vaṭṭati. Diguṇaṃ pana akatvā satavārampi punappunaṃ āvijjhitvā bandhituṃ vaṭṭati, pāmaṅgasaṇṭhānaṃ pana ekampi na vaṭṭati . Bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘‘bahurajjuka’’nti na vattabbaṃ, taṃ vaṭṭati. Tadanulomikāti tesaṃ paṭṭikāsūkarantānaṃ dvinnaṃ dve ime yathākkamamanulomikā.
੨੩੭-੮. ਪਟ੍ਟਿਕਾ ਕੀਦਿਸੀ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਚ੍ਛਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਟ੍ਟਿਕਾ ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕਖਜ੍ਜੂਰਿਪਤ੍ਤਾ વਾ ਮਟ੍ਠਾ વਾ ਲਬ੍ਭਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕਣ੍ਟਕ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਤ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਤਦਾਕਾਰੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਉਪਚਾਰਤੋ ਹਿ ਮਚ੍ਛਾਨਂ ਕਣ੍ਟਕਾਕਾਰੋ ਚ ਖਜ੍ਜੂਰੀਨਂ ਪਤ੍ਤਾਕਾਰੋ ਚ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਸੋ। ਮਟ੍ਠਾਤਿ ਪਕਤਿવੀਤਾ। ਟੀਕਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਏਤੇ ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕਾਦਯੋ ਮਟ੍ਠਾ વਿਕਾਰਰਹਿਤਾ ਪਟ੍ਟਿਕਾ ਚ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਥਂ ਤੇਸਮਨ੍ਤੋਗਧਤਾ? ਯਤੋ ਤਾਨਿਯੇવ ਪਟ੍ਟਿਕਾ ਨਾਮਾਤਿ। ਤਥਾ ਚ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਪਕਤਿવੀਤਾ વਾ ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕવਾਯਿਮਾ વਾ ਪਟ੍ਟਿਕਾ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੭੮)। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕੇਯੇવ ਖਜ੍ਜੂਰਿਪਤ੍ਤਂ ਪવਿਟ੍ਠਂ। ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਦਸਾ ਲਬ੍ਭਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਚਤਸ੍ਸੋਤਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤੋ ਊਨਾਪਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤੇਤਿ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਉਭਯਨ੍ਤੇ ਦਿਗੁਣਸੁਤ੍ਤਕਂ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਗੁਣੋ ਬਨ੍ਧਨਭੂਤਂ ਸੁਤ੍ਤਕਂ ਗੁਣਸੁਤ੍ਤਕਂ। ‘‘ਗੁਣੋ ਪਟਲਰਾਸੀਸੁ, ਆਨਿਸਂਸੇ ਚ ਬਨ੍ਧਨੇ’’ਤਿ ਹਿ ਅਭਿਧਾਨਪ੍ਪਦੀਪਿਕਾ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗੁਣਸੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਸਮਾਹਾਰੋ ਦਿਗੁਣਸੁਤ੍ਤਕਂ। ਤਂ ਦਸਾਮੁਖਸ੍ਸ ਥਿਰਭਾવਾਯ ਕੋਟ੍ਟੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਨ ਸੋਭਨਤ੍ਥਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਾਲਾਦਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ।
237-8. Paṭṭikā kīdisī vaṭṭatīti āha ‘‘macchā’’tiādi. Paṭṭikā macchakaṇṭakakhajjūripattā vā maṭṭhā vā labbhāti sambandho. Kaṇṭaka-saddena patta-saddena ca tadākāro vuccati, upacārato hi macchānaṃ kaṇṭakākāro ca khajjūrīnaṃ pattākāro ca etissāti samāso. Maṭṭhāti pakativītā. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘ete macchakaṇṭakādayo maṭṭhā vikārarahitā paṭṭikā ca tadantogadhāti adhippāyo’’ti vuttaṃ. Kathaṃ tesamantogadhatā? Yato tāniyeva paṭṭikā nāmāti. Tathā ca vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pakativītā vā macchakaṇṭakavāyimā vā paṭṭikā vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 278). Ettha pana macchakaṇṭakeyeva khajjūripattaṃ paviṭṭhaṃ. Catassopi dasā labbhāti sambandho. Catassoti ukkaṭṭhaparicchedena vuttaṃ, tasmā tato ūnāpi vaṭṭanti. Anteti kāyabandhanassa ubhayante diguṇasuttakaṃ labbhanti sambandho. Guṇo bandhanabhūtaṃ suttakaṃ guṇasuttakaṃ. ‘‘Guṇo paṭalarāsīsu, ānisaṃse ca bandhane’’ti hi abhidhānappadīpikā. Dvinnaṃ guṇasuttakānaṃ samāhāro diguṇasuttakaṃ. Taṃ dasāmukhassa thirabhāvāya koṭṭetuṃ vaṭṭati, na sobhanatthaṃ. Tenāha ‘‘mālādi’’ntiādi.
ਮਾਲਾਦਿਂ ਕਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਦਿਂ ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਾਦਿਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਗੁਣਸੁਤ੍ਤਕਕੋਟ੍ਟਿਤਾ ਪਟ੍ਟਿਕਾ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਮਾਲਾਦਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਤਾਦਿਸਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ વਿਕਾਰਰੂਪਂ ਗਯ੍ਹਤਿ। ਕਕ੍ਕਟਾਨਂ વਿਯ ਅਚ੍ਛੀਨਿ, ਤਾਨਿ ਆਦੀਨਿ ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਸੋ। ਤਥਾ ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਾਦਿਨ੍ਤਿ।
Mālādiṃ kakkaṭacchādiṃ kuñjaracchādiñca dassetvā guṇasuttakakoṭṭitā paṭṭikā na kappatīti sambandho. ‘‘Mālādi’’ntiādīsu ādi-saddena tādisaṃ yaṃ kiñci vikārarūpaṃ gayhati. Kakkaṭānaṃ viya acchīni, tāni ādīni yassāti samāso. Tathā kuñjaracchādinti.
੨੩੯. ਘਟਕਨ੍ਤਿ ਘਟਕਾਕਾਰવਟ੍ਟਲੇਖਾਰੂਪਂ। ਮਕਰਮੁਖਾਦਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਕਰਮੁਖਂ ਨਾਮ ਮਕਰਮੁਖਸਣ੍ਠਾਨਂ । ਬਿਨ੍ਦੁ ਪਨ ਆਗਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਦੇਡ੍ਡੁਭਸੀਸਾਦਿવਿਕਾਰਰੂਪਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਤਿ। ਦਸਾਮੁਖੇਤਿ ਦਸਾਨਂ ਮੁਖਭੂਤੇ ਅਨ੍ਤੇ ਏਤਾਨਿ ਨ ਕਪ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਧੇ ਉਭਨ੍ਤੇ ਘਟਕਾ ਲੇਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਚਿਤ੍ਤਕਞ੍ਚ ਨ ਕਪ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਘਟਕਾਤਿ ਘਟਕਤੋ। ਲੇਖਾਤਿ ਲੇਖਾਯ। ਪਞ੍ਚਮਿਯਾ ਲੋਪੋ। વਿਧੇਤਿ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਪਾਸਨ੍ਤੇ ਦਸਾਮੂਲੇ ਤਸ੍ਸ ਥਿਰਭਾવਤ੍ਥਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਦਨ੍ਤવਿਸਾਣਾਦਿਮਯੇ વਿਧੇ।
239.Ghaṭakanti ghaṭakākāravaṭṭalekhārūpaṃ. Makaramukhādinti ettha makaramukhaṃ nāma makaramukhasaṇṭhānaṃ . Bindu pana āgamavasena vutto. Ādi-saddena deḍḍubhasīsādivikārarūpaṃ yaṃ kiñci saṅgayhati. Dasāmukheti dasānaṃ mukhabhūte ante etāni na kappantīti sambandho. Vidhe ubhante ghaṭakā lekhā aññaṃ cittakañca na kappantīti sambandho. Ghaṭakāti ghaṭakato. Lekhāti lekhāya. Pañcamiyā lopo. Vidheti kāyabandhanassa pāsante dasāmūle tassa thirabhāvatthaṃ kattabbe dantavisāṇādimaye vidhe.
੨੪੦. ਦੇਡ੍ਡੁਭਕਨ੍ਤਿ ਉਦਕਸਪ੍ਪਸੀਸਸਦਿਸਂ। ਮੁਰਜਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਮੁਰਜવਟ੍ਟਿਸਣ੍ਠਾਨਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਕਤਂ। ਟੀਕਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਮੁਰਜਨ੍ਤਿ ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕੇ ਏਕਤੋ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਏਕਾਯ ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਪਲਿવੇਠੇਤ੍વਾ ਕਤਰਜ੍ਜੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ‘‘ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕੇ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਅਟ੍ਠਕਥਾવਚਨੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਮਦ੍ਦવੀਣਨ੍ਤਿ ਪਾਮਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਕਲਾਬੁਕਨ੍ਤਿ ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕਂ। ਤੇਸਂ ‘‘ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਦ੍વੇ ਮਜ੍ਝਿਮਾਤਿ ਮਜ੍ਝੇ ਭવਾ ਮੁਰਜਮਦ੍ਦવੀਣਸਙ੍ਖਾਤਾ ਦ੍વੇ।
240.Deḍḍubhakanti udakasappasīsasadisaṃ. Murajanti nānāvaṇṇehi suttehi murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ. Ṭīkāyaṃ pana ‘‘murajanti bahurajjuke ekato saṅkaḍḍhitvā ekāya rajjuyā paliveṭhetvā katarajjū’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘bahurajjuke ekato katvā’’tiādinā heṭṭhā vuttaaṭṭhakathāvacanena virujjhati. Maddavīṇanti pāmaṅgasaṇṭhānaṃ. Kalābukanti bahurajjukaṃ. Tesaṃ ‘‘na kappatī’’ti iminā sambandho. Dve majjhimāti majjhe bhavā murajamaddavīṇasaṅkhātā dve.
੨੪੧. ਗਣ੍ਠਿਯੋ ਚਾਪੀਤਿ ਚੀવਰਸ੍ਸ ਗਣ੍ਠਿਯੋ ਚਾਪਿ। ਤਮ੍ਮਯਾਤਿ ਤੇਹਿ વੇਲ਼ੁਆਦੀਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਪਸਙ੍ਗੇਨ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
241.Gaṇṭhiyo cāpīti cīvarassa gaṇṭhiyo cāpi. Tammayāti tehi veḷuādīhi nibbattā. Pasaṅgena panetaṃ vuttanti.
ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kāyabandhananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸੁਮਙ੍ਗਲਪ੍ਪਸਾਦਨਿਯਾ ਨਾਮ ਟੀਕਾਯ
Sumaṅgalappasādaniyā nāma ṭīkāya
ਪਠਮਭਾਣવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
