| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
९. कायगतासतिसुत्तवण्णना
9. Kāyagatāsatisuttavaṇṇanā
१५३-४. तप्पटिसरणानं कामावचरसत्तानं पटिसरणट्ठेन गेहा कामगुणा, गेहे सिता आरब्भ पवत्तिया अल्लीनाति गेहस्सिता। सरन्तीति वेगसा पवत्तन्ति। वेगेन हि पवत्ति धावतीति वुच्चति। सङ्कप्पाति ये केचि मिच्छासङ्कप्पा, ब्यापादविहिंसासङ्कप्पादयोपि कामगुणसिता एवाति। गोचरज्झत्तस्मिंयेवाति परिग्गहिते कम्मट्ठाने एव वत्तन्ति। तञ्हि धम्मवसेन उपट्ठिताय भावनाय गोचरभावतो ‘‘गोचरज्झत्त’’न्ति वुत्तं। अस्सासपस्सासकाये गता पवत्ताति कायगता, तं कायगतासतिं। सतिसीसेन तंसहगते भावनाधम्मे वदति अस्सासपस्सासकायादिके तंतंकोट्ठासे समथवत्थुभावेन परिग्गहेत्वा सतिया परिग्गहितत्ता; तथापरिग्गहिते वा ते आरब्भ अनिच्चादिमनसिकारवसेन पवत्ता कायारम्मणा सती सतिभावेन वत्वा एकज्झं दस्सेन्तो ‘‘कायपरिग्गाहिक’’न्तिआदिमाह।
153-4. Tappaṭisaraṇānaṃ kāmāvacarasattānaṃ paṭisaraṇaṭṭhena gehā kāmaguṇā, gehe sitā ārabbha pavattiyā allīnāti gehassitā. Sarantīti vegasā pavattanti. Vegena hi pavatti dhāvatīti vuccati. Saṅkappāti ye keci micchāsaṅkappā, byāpādavihiṃsāsaṅkappādayopi kāmaguṇasitā evāti. Gocarajjhattasmiṃyevāti pariggahite kammaṭṭhāne eva vattanti. Tañhi dhammavasena upaṭṭhitāya bhāvanāya gocarabhāvato ‘‘gocarajjhatta’’nti vuttaṃ. Assāsapassāsakāye gatā pavattāti kāyagatā, taṃ kāyagatāsatiṃ. Satisīsena taṃsahagate bhāvanādhamme vadati assāsapassāsakāyādike taṃtaṃkoṭṭhāse samathavatthubhāvena pariggahetvā satiyā pariggahitattā; tathāpariggahite vā te ārabbha aniccādimanasikāravasena pavattā kāyārammaṇā satī satibhāvena vatvā ekajjhaṃ dassento ‘‘kāyapariggāhika’’ntiādimāha.
सतिपट्ठानेति महासतिपट्ठानसुत्ते (दी॰ नि॰ २.३७८; म॰ नि॰ १.१११), चुद्दसविधेन कायानुपस्सना कथिता, चुण्णकजातानि अट्ठिकानि परियोसानं कत्वा कायानुपस्सना निद्दिट्ठा, इध पन केसादीसु वण्णकसिणवसेन निब्बत्तितानं चतुन्नं झानानं वसेन उपरिदेसनाय वड्ढितत्ता अट्ठारसविधेन कायगतासतिभावना।
Satipaṭṭhāneti mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.378; ma. ni. 1.111), cuddasavidhena kāyānupassanā kathitā, cuṇṇakajātāni aṭṭhikāni pariyosānaṃ katvā kāyānupassanā niddiṭṭhā, idha pana kesādīsu vaṇṇakasiṇavasena nibbattitānaṃ catunnaṃ jhānānaṃ vasena uparidesanāya vaḍḍhitattā aṭṭhārasavidhena kāyagatāsatibhāvanā.
१५६. तस्स भिक्खुनोति यो कायगतासतिभावनाय वसीभूतो, तस्स भिक्खुनो। सम्पयोगवसेन विज्जं भजन्तीति सहजात-अञ्ञमञ्ञ-निस्सय-सम्पयुत्त-अत्थि-अविगतपच्चयवसेन विज्जं भजन्ति, ताय सह एकीभावमिव गच्छन्तीति अत्थो। विज्जाभागे विज्जाकोट्ठासे वत्तन्तीति विज्जासभागताय तदेकदेसे विज्जाकोट्ठासे वत्तन्ति। ताहि सम्पयुत्तधम्मा फस्सादयो। ननु चेत्थ विज्जानं विज्जाभागियता न सम्भवतीति? नो न सम्भवति। याय हि विज्जाय विज्जासम्पयुत्तानं विज्जाभागियता, सा तंनिमित्ताय विज्जाय उपचरीयतीति। एका विज्जा विज्जा, सेसा विज्जाभागियाति अट्ठसु विज्जासु एकं ‘‘विज्जा’’ति गहेत्वा इतरा तस्सा भागताय ‘‘विज्जाभागिया’’ति वेदितब्बा। सद्धिं पवत्तनसभावासु अयमेव विज्जाति वत्तब्बाति नियमस्स अभावतो विज्जाभागो विय विज्जाभागियापि पवत्तति एवाति वत्तब्बं। आपोफरणन्ति पटिभागनिमित्तभूतेन आपोकसिणेन सब्बसो महासमुद्दफरणं आपोफरणं नाम। दिब्बचक्खुञाणस्स किच्चं फरणन्ति कत्वा, दिब्बचक्खुअत्थं वा आलोकफरणं दिब्बचक्खुफरणन्ति दट्ठब्बं। उभयस्मिम्पि पक्खे समुद्दङ्गमानं कुन्नदीनं समुद्दन्तोगधत्ता तेसं चेतसा फुटता वेदितब्बा। कुन्नदिग्गहणञ्चेत्थ कञ्चिमेव कालं सन्दित्वा तासं उदकस्स समुद्दपरियापन्नभावूपगमनत्ता, न बहि महानदियो विय परित्तकालट्ठितिकाति।
156.Tassa bhikkhunoti yo kāyagatāsatibhāvanāya vasībhūto, tassa bhikkhuno. Sampayogavasena vijjaṃ bhajantīti sahajāta-aññamañña-nissaya-sampayutta-atthi-avigatapaccayavasena vijjaṃ bhajanti, tāya saha ekībhāvamiva gacchantīti attho. Vijjābhāge vijjākoṭṭhāsevattantīti vijjāsabhāgatāya tadekadese vijjākoṭṭhāse vattanti. Tāhi sampayuttadhammā phassādayo. Nanu cettha vijjānaṃ vijjābhāgiyatā na sambhavatīti? No na sambhavati. Yāya hi vijjāya vijjāsampayuttānaṃ vijjābhāgiyatā, sā taṃnimittāya vijjāya upacarīyatīti. Ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyāti aṭṭhasu vijjāsu ekaṃ ‘‘vijjā’’ti gahetvā itarā tassā bhāgatāya ‘‘vijjābhāgiyā’’ti veditabbā. Saddhiṃ pavattanasabhāvāsu ayameva vijjāti vattabbāti niyamassa abhāvato vijjābhāgo viya vijjābhāgiyāpi pavattati evāti vattabbaṃ. Āpopharaṇanti paṭibhāganimittabhūtena āpokasiṇena sabbaso mahāsamuddapharaṇaṃ āpopharaṇaṃ nāma. Dibbacakkhuñāṇassa kiccaṃ pharaṇanti katvā, dibbacakkhuatthaṃ vā ālokapharaṇaṃ dibbacakkhupharaṇanti daṭṭhabbaṃ. Ubhayasmimpi pakkhe samuddaṅgamānaṃ kunnadīnaṃ samuddantogadhattā tesaṃ cetasā phuṭatā veditabbā. Kunnadiggahaṇañcettha kañcimeva kālaṃ sanditvā tāsaṃ udakassa samuddapariyāpannabhāvūpagamanattā, na bahi mahānadiyo viya parittakālaṭṭhitikāti.
ओतारन्ति किलेसुप्पत्तिया अवसरं, तं पन विवरं छिद्दन्ति च वुत्तं। आरम्मणन्ति किलेसुप्पत्तिया ओलम्बनं। याव परियोसानाति मत्तिकापुञ्जस्स याव परियोसाना।
Otāranti kilesuppattiyā avasaraṃ, taṃ pana vivaraṃ chiddanti ca vuttaṃ. Ārammaṇanti kilesuppattiyā olambanaṃ. Yāva pariyosānāti mattikāpuñjassa yāva pariyosānā.
१५८. अभिञ्ञायाति इद्धिविधादिअभिञ्ञाय। सच्छिकातब्बस्साति पच्चक्खतो कातब्बस्स अधिट्ठानविकुब्बनादिधम्मस्स। अभिञ्ञाव कारणन्ति आह – ‘‘सच्छिकिरियापेक्खाय, अभिञ्ञाकारणस्स पन सिद्धिया पाकटा’’ति। मरियादबद्धाति उदकमातिकामुखे कता।
158.Abhiññāyāti iddhividhādiabhiññāya. Sacchikātabbassāti paccakkhato kātabbassa adhiṭṭhānavikubbanādidhammassa. Abhiññāva kāraṇanti āha – ‘‘sacchikiriyāpekkhāya, abhiññākāraṇassa pana siddhiyā pākaṭā’’ti. Mariyādabaddhāti udakamātikāmukhe katā.
युत्तयानं विय कताय इच्छितिच्छिते काले सुखेन पच्चवेक्खितब्बत्ता। पतिट्ठाकतायाति सम्पत्तीनं पतिट्ठाभावं पापिताय। अनुप्पवत्तितायाति भावनाबहुलीकारेहि अनुप्पवत्तिताय। परिचयकतायाति आसेवनदळ्हताय सुचिरं परिचयाय। सुसम्पग्गहितायाति सब्बसो उक्कंसं पापिताय। सुसमारद्धायाति अतिविय सम्मदेव निब्बत्तिकताय। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
Yuttayānaṃ viya katāya icchiticchite kāle sukhena paccavekkhitabbattā. Patiṭṭhākatāyāti sampattīnaṃ patiṭṭhābhāvaṃ pāpitāya. Anuppavattitāyāti bhāvanābahulīkārehi anuppavattitāya. Paricayakatāyāti āsevanadaḷhatāya suciraṃ paricayāya. Susampaggahitāyāti sabbaso ukkaṃsaṃ pāpitāya. Susamāraddhāyāti ativiya sammadeva nibbattikatāya. Sesaṃ suviññeyyameva.
कायगतासतिसुत्तवण्णनाय लीनत्थप्पकासना समत्ता।
Kāyagatāsatisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ९. कायगतासतिसुत्तं • 9. Kāyagatāsatisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ९. कायगतासतिसुत्तवण्णना • 9. Kāyagatāsatisuttavaṇṇanā
