| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
១៩. កាយគតាសតិវគ្គវណ្ណនា
19. Kāyagatāsativaggavaṇṇanā
៥៦៣. ចេតសា ផុដោតិ ឯត្ថ ទុវិធំ ផរណំ អាបោផរណញ្ច ទិព្ពចក្ខុផរណញ្ច។ តត្ថ អាបោកសិណំ សមាបជ្ជិត្វា អាបេន ផរណំ អាបោផរណំ នាម។ ឯវំ ផុដេបិ មហាសមុទ្ទេ សព្ពា សមុទ្ទង្គមា កុន្នទិយោ អន្តោគធាវ ហោន្តិ។ អាលោកំ បន វឌ្ឍេត្វា ទិព្ពចក្ខុនា សកលសមុទ្ទទស្សនំ ទិព្ពចក្ខុផរណំ នាម។ ឯវំ ផុដេបិ មហាសមុទ្ទេ សព្ពា មហាសមុទ្ទង្គមា កុន្នទិយោ អន្តោគធាវ ហោន្តិ។ អន្តោគធា តស្សាតិ តស្ស ភិក្ខុនោ ភាវនាយ អព្ភន្តរគតាវ ហោន្តិ។ វិជ្ជាភាគិយាតិ ឯត្ថ សម្បយោគវសេន វិជ្ជំ ភជន្តីតិ វិជ្ជាភាគិយា, វិជ្ជាភាគេ វិជ្ជាកោដ្ឋាសេ វត្តន្តីតិបិ វិជ្ជាភាគិយា។ តត្ថ វិបស្សនាញាណំ មនោមយិទ្ធិ ឆ អភិញ្ញាតិ អដ្ឋ វិជ្ជា, បុរិមេន អត្ថេន តាហិ សម្បយុត្តធម្មាបិ វិជ្ជាភាគិយា។ បច្ឆិមេន អត្ថេន តាសុ យា កាចិ ឯកា វិជ្ជា វិជ្ជា, សេសា វិជ្ជាភាគិយាតិ ឯវំ វិជ្ជាបិ វិជ្ជាសម្បយុត្តធម្មាបិ វិជ្ជាភាគិយាតេវ វេទិតព្ពា។
563.Cetasāphuṭoti ettha duvidhaṃ pharaṇaṃ āpopharaṇañca dibbacakkhupharaṇañca. Tattha āpokasiṇaṃ samāpajjitvā āpena pharaṇaṃ āpopharaṇaṃ nāma. Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā samuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti. Ālokaṃ pana vaḍḍhetvā dibbacakkhunā sakalasamuddadassanaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ nāma. Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā mahāsamuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti. Antogadhā tassāti tassa bhikkhuno bhāvanāya abbhantaragatāva honti. Vijjābhāgiyāti ettha sampayogavasena vijjaṃ bhajantīti vijjābhāgiyā, vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantītipi vijjābhāgiyā. Tattha vipassanāñāṇaṃ manomayiddhi cha abhiññāti aṭṭha vijjā, purimena atthena tāhi sampayuttadhammāpi vijjābhāgiyā. Pacchimena atthena tāsu yā kāci ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyāti evaṃ vijjāpi vijjāsampayuttadhammāpi vijjābhāgiyāteva veditabbā.
៥៦៤. មហតោ សំវេគាយាតិ មហន្តស្ស សំវេគស្ស អត្ថាយ។ ឧបរិបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ ឯត្ថ ច មហាសំវេគោ នាម វិបស្សនា, មហាអត្ថោ នាម ចត្តារោ មគ្គា, មហាយោគក្ខេមោ នាម ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ។ អថ វា មហាសំវេគោ នាម សហ វិបស្សនាយ មគ្គោ, មហាអត្ថោ នាម ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ, មហាយោគក្ខេមោ នាម និព្ពានំ។ សតិសម្បជញ្ញាយាតិ សតិយា ច ញាណស្ស ច អត្ថាយ។ ញាណទស្សនបដិលាភាយាតិ ទិព្ពចក្ខុញាណាយ។ ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារាយាតិ ឥមស្មិំយេវ បច្ចក្ខេ អត្តភាវេ សុខវិហារត្ថាយ។ វិជ្ជាវិមុត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយាតិ វិជ្ជាវិមុត្តីនំ ផលស្ស បច្ចវេក្ខករណត្ថាយ។ ឯត្ថ ច វិជ្ជាតិ មគ្គបញ្ញា, វិមុត្តីតិ តំសម្បយុត្តា សេសធម្មា។ តេសំ ផលំ នាម អរហត្តផលំ, តស្ស សច្ឆិកិរិយាយាតិ អត្ថោ។
564.Mahato saṃvegāyāti mahantassa saṃvegassa atthāya. Uparipadadvayepi eseva nayo. Ettha ca mahāsaṃvego nāma vipassanā, mahāattho nāma cattāro maggā, mahāyogakkhemo nāma cattāri sāmaññaphalāni. Atha vā mahāsaṃvego nāma saha vipassanāya maggo, mahāattho nāma cattāri sāmaññaphalāni, mahāyogakkhemo nāma nibbānaṃ. Satisampajaññāyāti satiyā ca ñāṇassa ca atthāya. Ñāṇadassanapaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇāya. Diṭṭhadhammasukhavihārāyāti imasmiṃyeva paccakkhe attabhāve sukhavihāratthāya. Vijjāvimuttiphalasacchikiriyāyāti vijjāvimuttīnaṃ phalassa paccavekkhakaraṇatthāya. Ettha ca vijjāti maggapaññā, vimuttīti taṃsampayuttā sesadhammā. Tesaṃ phalaṃ nāma arahattaphalaṃ, tassa sacchikiriyāyāti attho.
៥៧១. កាយោបិ បស្សម្ភតីតិ នាមកាយោបិ ករជកាយោបិ បស្សម្ភតិ, វូបសន្តទរថោ ហោតិ។ វិតក្កវិចារាបីតិ ឯតេ ធម្មា ទុតិយជ្ឈានេន វូបសម្មន្តិ នាម, ឥធ បន ឱឡារិកវូបសមំ សន្ធាយ វុត្តំ។ កេវលាតិ សកលា, សព្ពេ និរវសេសាតិ អត្ថោ។ វិជ្ជាភាគិយាតិ វិជ្ជាកោដ្ឋាសិយា, តេ ហេដ្ឋា វិភជិត្វា ទស្សិតាវ។
571.Kāyopi passambhatīti nāmakāyopi karajakāyopi passambhati, vūpasantadaratho hoti. Vitakkavicārāpīti ete dhammā dutiyajjhānena vūpasammanti nāma, idha pana oḷārikavūpasamaṃ sandhāya vuttaṃ. Kevalāti sakalā, sabbe niravasesāti attho. Vijjābhāgiyāti vijjākoṭṭhāsiyā, te heṭṭhā vibhajitvā dassitāva.
៥៧៤. អវិជ្ជា បហីយតីតិ អដ្ឋសុ ឋានេសុ វដ្ដមូលកំ ពហលន្ធការំ មហាតមំ អញ្ញាណំ បហីយតិ។ វិជ្ជា ឧប្បជ្ជតីតិ អរហត្តមគ្គវិជ្ជា ឧប្បជ្ជតិ។ អស្មិមានោ បហីយតីតិ អស្មីតិ នវវិធោ មានោ បហីយតិ។ អនុសយាតិ សត្ត អនុសយា។ សំយោជនានីតិ ទស សំយោជនានិ។
574.Avijjāpahīyatīti aṭṭhasu ṭhānesu vaṭṭamūlakaṃ bahalandhakāraṃ mahātamaṃ aññāṇaṃ pahīyati. Vijjā uppajjatīti arahattamaggavijjā uppajjati. Asmimāno pahīyatīti asmīti navavidho māno pahīyati. Anusayāti satta anusayā. Saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni.
៥៧៥. បញ្ញាបភេទាយាតិ បញ្ញាយ បភេទគមនត្ថំ។ អនុបាទាបរិនិព្ពានាយាតិ អបច្ចយបរិនិព្ពានស្ស សច្ឆិកិរិយត្ថាយ។
575.Paññāpabhedāyāti paññāya pabhedagamanatthaṃ. Anupādāparinibbānāyāti apaccayaparinibbānassa sacchikiriyatthāya.
៥៧៦. អនេកធាតុបដិវេធោ ហោតីតិ អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ លក្ខណបដិវេធោ ហោតិ។ នានាធាតុបដិវេធោ ហោតីតិ តាសំយេវ អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ នានាភាវេន លក្ខណបដិវេធោ ហោតិ។ អនេកធាតុបដិសម្ភិទា ហោតីតិ ឥមិនា ធាតុភេទញាណំ កថិតំ។ ធាតុបភេទញាណំ នាម ‘‘ឥមាយ ធាតុយា ឧស្សន្នាយ ឥទំ នាម ហោតី’’តិ ជាននបញ្ញា។ តំ បនេតំ ធាតុភេទញាណំ ន សព្ពេសំ ហោតិ, ពុទ្ធានមេវ និប្បទេសំ ហោតិ។ តំ សម្មាសម្ពុទ្ធេន សព្ពសោ ន កថិតំ។ កស្មា? តស្មិំ កថិតេ អត្ថោ នត្ថីតិ។
576.Anekadhātupaṭivedho hotīti aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ lakkhaṇapaṭivedho hoti. Nānādhātupaṭivedho hotīti tāsaṃyeva aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ nānābhāvena lakkhaṇapaṭivedho hoti. Anekadhātupaṭisambhidā hotīti iminā dhātubhedañāṇaṃ kathitaṃ. Dhātupabhedañāṇaṃ nāma ‘‘imāya dhātuyā ussannāya idaṃ nāma hotī’’ti jānanapaññā. Taṃ panetaṃ dhātubhedañāṇaṃ na sabbesaṃ hoti, buddhānameva nippadesaṃ hoti. Taṃ sammāsambuddhena sabbaso na kathitaṃ. Kasmā? Tasmiṃ kathite attho natthīti.
៥៨៤. បញ្ញាបដិលាភាយាតិអាទីនិ សោឡស បទានិ បដិសម្ភិទាមគ្គេ ‘‘សប្បុរិសសំសេវោ, សទ្ធម្មសវនំ, យោនិសោមនសិការោ, ធម្មានុធម្មបដិបត្តិ។ ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, ចត្តារោ ធម្មា ភាវិតា ពហុលីកតា បញ្ញាបដិលាភាយ សំវត្តន្តិ …បេ.… និព្ពេធិកបញ្ញតាយ សំវត្តន្តី’’តិ ឯវំ មាតិកំ ឋបេត្វា វិត្ថារិតានេវ។ វុត្តញ្ហេតំ (បដិ. ម. ៣.៤) –
584.Paññāpaṭilābhāyātiādīni soḷasa padāni paṭisambhidāmagge ‘‘sappurisasaṃsevo, saddhammasavanaṃ, yonisomanasikāro, dhammānudhammapaṭipatti. Ime kho, bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā paññāpaṭilābhāya saṃvattanti …pe… nibbedhikapaññatāya saṃvattantī’’ti evaṃ mātikaṃ ṭhapetvā vitthāritāneva. Vuttañhetaṃ (paṭi. ma. 3.4) –
បញ្ញាបដិលាភាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមោ បញ្ញាបដិលាភោ? ចតុន្នំ មគ្គញាណានំ, ចតុន្នំ ផលញាណានំ, ចតុន្នំ បដិសម្ភិទាញាណានំ, ឆន្នំ អភិញ្ញាញាណានំ, តេសត្តតីនំ ញាណានំ, សត្តសត្តតីនំ ញាណានំ លាភោ បដិលាភោ បត្តិសម្បត្តិ ផស្សនា សច្ឆិកិរិយា ឧបសម្បទា, បញ្ញាបដិលាភាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ បញ្ញាបដិលាភោ។
Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti. ‘‘Katamo paññāpaṭilābho? Catunnaṃ maggañāṇānaṃ, catunnaṃ phalañāṇānaṃ, catunnaṃ paṭisambhidāñāṇānaṃ, channaṃ abhiññāñāṇānaṃ, tesattatīnaṃ ñāṇānaṃ, sattasattatīnaṃ ñāṇānaṃ lābho paṭilābho pattisampatti phassanā sacchikiriyā upasampadā, paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti ayaṃ paññāpaṭilābho.
បញ្ញាវុទ្ធិយា សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា បញ្ញាវុទ្ធិ? សត្តន្នញ្ច សេក្ខានំ បុថុជ្ជនកល្យាណកស្ស ច បញ្ញា វឌ្ឍតិ, អរហតោ បញ្ញា វឌ្ឍិតវឌ្ឍនា, បញ្ញាវុទ្ធិយា សំវត្តន្តីតិ អយំ បញ្ញាវុទ្ធិ។
Paññāvuddhiyāsaṃvattantīti. ‘‘Katamā paññāvuddhi? Sattannañca sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vaḍḍhati, arahato paññā vaḍḍhitavaḍḍhanā, paññāvuddhiyā saṃvattantīti ayaṃ paññāvuddhi.
បញ្ញាវេបុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមំ បញ្ញាវេបុល្លំ? សត្តន្នញ្ច សេក្ខានំ បុថុជ្ជនកល្យាណកស្ស ច បញ្ញា វេបុល្លំ គច្ឆតិ, អរហតោ បញ្ញា វេបុល្លំ គតា, បញ្ញាវេបុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ ឥទំ បញ្ញាវេបុល្លំ។
Paññāvepullāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamaṃ paññāvepullaṃ? Sattannañca sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vepullaṃ gacchati, arahato paññā vepullaṃ gatā, paññāvepullāya saṃvattantīti idaṃ paññāvepullaṃ.
មហាបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា មហាបញ្ញា? មហន្តេ អត្ថេ បរិគ្គណ្ហាតីតិ មហាបញ្ញា, មហន្តេ ធម្មេ…បេ.… មហន្តា និរុត្តិយោ, មហន្តានិ បដិភានានិ, មហន្តេ សីលក្ខន្ធេ, មហន្តេ សមាធិបញ្ញាវិមុត្តិវិមុត្តិញាណទស្សនក្ខន្ធេ, មហន្តានិ ឋានាដ្ឋានានិ, មហន្តា វិហារសមាបត្តិយោ, មហន្តានិ អរិយសច្ចានិ, មហន្តេ សតិបដ្ឋានេ, សម្មប្បធានេ, ឥទ្ធិបាទេ, មហន្តានិ ឥន្ទ្រិយានិ, មហន្តានិ ពលានិ, មហន្តេ ពោជ្ឈង្គេ, មហន្តេ អរិយមគ្គេ, មហន្តានិ សាមញ្ញផលានិ, មហាភិញ្ញាយោ , មហន្តំ បរមត្ថំ និព្ពានំ បរិគ្គណ្ហាតីតិ មហាបញ្ញា, មហាបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ មហាបញ្ញា។
Mahāpaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā mahāpaññā? Mahante atthe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante dhamme…pe… mahantā niruttiyo, mahantāni paṭibhānāni, mahante sīlakkhandhe, mahante samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanakkhandhe, mahantāni ṭhānāṭṭhānāni, mahantā vihārasamāpattiyo, mahantāni ariyasaccāni, mahante satipaṭṭhāne, sammappadhāne, iddhipāde, mahantāni indriyāni, mahantāni balāni, mahante bojjhaṅge, mahante ariyamagge, mahantāni sāmaññaphalāni, mahābhiññāyo , mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahāpaññatāya saṃvattantīti ayaṃ mahāpaññā.
បុថុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា បុថុបញ្ញា? បុថុ នានាក្ខន្ធេសុ ញាណំ បវត្តតីតិ បុថុបញ្ញា។ បុថុ នានាធាតូសុ, បុថុ នានាអាយតនេសុ, បុថុ នានាបដិច្ចសមុប្បាទេសុ, បុថុ នានាសុញ្ញតមនុបលព្ភេសុ, បុថុ នានាអត្ថេសុ, ធម្មេសុ, និរុត្តីសុ, បដិភានេសុ, បុថុ នានាសីលក្ខន្ធេសុ, សមាធិបញ្ញាវិមុត្តិវិមុត្តិញាណទស្សនក្ខន្ធេសុ, បុថុ នានាឋានាដ្ឋានេសុ, បុថុ នានាវិហារសមាបត្តីសុ, បុថុ នានាអរិយសច្ចេសុ, បុថុ នានាសតិបដ្ឋានេសុ, សម្មប្បធានេសុ, ឥទ្ធិបាទេសុ, ឥន្ទ្រិយេសុ, ពលេសុ, ពោជ្ឈង្គេសុ, បុថុ នានាអរិយមគ្គេសុ, បុថុ នានាសាមញ្ញផលេសុ, បុថុ នានាអភិញ្ញាសុ ញាណំ បវត្តតីតិ បុថុបញ្ញា។ បុថុ នានាជនសាធារណេ ធម្មេ សមតិក្កម្ម បរមត្ថេ និព្ពានេ ញាណំ បវត្តតីតិ បុថុបញ្ញា។ បុថុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ បុថុបញ្ញា។
Puthupaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā puthupaññā? Puthu nānākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthu nānādhātūsu, puthu nānāāyatanesu, puthu nānāpaṭiccasamuppādesu, puthu nānāsuññatamanupalabbhesu, puthu nānāatthesu, dhammesu, niruttīsu, paṭibhānesu, puthu nānāsīlakkhandhesu, samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanakkhandhesu, puthu nānāṭhānāṭṭhānesu, puthu nānāvihārasamāpattīsu, puthu nānāariyasaccesu, puthu nānāsatipaṭṭhānesu, sammappadhānesu, iddhipādesu, indriyesu, balesu, bojjhaṅgesu, puthu nānāariyamaggesu, puthu nānāsāmaññaphalesu, puthu nānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthu nānājanasādhāraṇe dhamme samatikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthupaññatāya saṃvattantīti ayaṃ puthupaññā.
វិបុលបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា វិបុលបញ្ញា? វិបុលេ អត្ថេ បរិគណ្ហាតីតិ វិបុលបញ្ញា…បេ.… វិបុលំ បរមត្ថំ និព្ពានំ បរិគណ្ហាតីតិ វិបុលបញ្ញា, វិបុលបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ វិបុលបញ្ញា។
Vipulapaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā vipulapaññā? Vipule atthe parigaṇhātīti vipulapaññā…pe… vipulaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ vipulapaññā.
គម្ភីរបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា គម្ភីរបញ្ញា? គម្ភីរេសុ ខន្ធេសុ ញាណំ បវត្តតីតិ គម្ភីរបញ្ញា។ បុថុបញ្ញាសទិសោ វិត្ថារោ។ គម្ភីរេ បរមត្ថេ និព្ពានេ ញាណំ បវត្តតីតិ គម្ភីរបញ្ញា, គម្ភីរបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ គម្ភីរបញ្ញា។
Gambhīrapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā gambhīrapaññā? Gambhīresu khandhesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā. Puthupaññāsadiso vitthāro. Gambhīre paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhīrapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ gambhīrapaññā.
អសាមន្តបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា អសាមន្តបញ្ញា? យស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថវវត្ថានតោ អត្ថបដិសម្ភិទា អធិគតា ហោតិ សច្ឆិកតា ផស្សិតា បញ្ញាយ។ ធម្មនិរុត្តិបដិភានវវត្ថានតោ បដិភានបដិសម្ភិទា អធិគតា ហោតិ សច្ឆិកតា ផស្សិតា បញ្ញាយ, តស្ស អត្ថេ ច ធម្មេ ច និរុត្តិយា ច បដិភានេ ច ន អញ្ញោ កោចិ សក្កោតិ អភិសម្ភវិតុំ, អនភិសម្ភវនីយោ ច សោ អញ្ញេហីតិ អសាមន្តបញ្ញោ។
Asāmantapaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā asāmantapaññā? Yassa puggalassa atthavavatthānato atthapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya. Dhammaniruttipaṭibhānavavatthānato paṭibhānapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyā ca paṭibhāne ca na añño koci sakkoti abhisambhavituṃ, anabhisambhavanīyo ca so aññehīti asāmantapañño.
បុថុជ្ជនកល្យាណកស្ស បញ្ញា អដ្ឋមកស្ស បញ្ញាយ ទូរេ វិទូរេ សុវិទូរេ ន សន្តិកេ ន សាមន្តា, បុថុជ្ជនកល្យាណកំ ឧបាទាយ អដ្ឋមកោ អសាមន្តបញ្ញោ។ អដ្ឋមកស្ស បញ្ញា សោតាបន្នស្ស បញ្ញាយ ទូរេ…បេ.… អដ្ឋមកំ ឧបាទាយ សោតាបន្នោ អសាមន្តបញ្ញោ។ សោតាបន្នស្ស បញ្ញា សកទាគាមិស្ស បញ្ញាយ។ សកទាគាមិស្ស បញ្ញា អនាគាមិស្ស បញ្ញាយ។ អនាគាមិស្ស បញ្ញា អរហតោ បញ្ញាយ។ អរហតោ បញ្ញា បច្ចេកពុទ្ធស្ស បញ្ញាយ ទូរេ វិទូរេ សុវិទូរេ ន សន្តិកេ ន សាមន្តា, អរហន្តំ ឧបាទាយ បច្ចេកពុទ្ធោ អសាមន្តបញ្ញោ។ បច្ចេកពុទ្ធញ្ច សទេវកញ្ច លោកំ ឧបាទាយ តថាគតោ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អគ្គោ អសាមន្តបញ្ញោ។
Puthujjanakalyāṇakassa paññā aṭṭhamakassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā, puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya aṭṭhamako asāmantapañño. Aṭṭhamakassa paññā sotāpannassa paññāya dūre…pe… aṭṭhamakaṃ upādāya sotāpanno asāmantapañño. Sotāpannassa paññā sakadāgāmissa paññāya. Sakadāgāmissa paññā anāgāmissa paññāya. Anāgāmissa paññā arahato paññāya. Arahato paññā paccekabuddhassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā, arahantaṃ upādāya paccekabuddho asāmantapañño. Paccekabuddhañca sadevakañca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambuddho aggo asāmantapañño.
បញ្ញាបភេទកុសលោ បភិន្នញាណោ…បេ.… តេ បញ្ហំ អភិសង្ខរិត្វា អភិសង្ខរិត្វា តថាគតំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆន្តិ គូឡ្ហានិ ច បដិច្ឆន្នានិ ច, កថិតា វិសជ្ជិតា ច តេ បញ្ហា ភគវតា ហោន្តិ និទ្ទិដ្ឋការណា, ឧបក្ខិត្តកា ច តេ ភគវតា សម្បជ្ជន្តិ។ អថ ខោ ភគវា តត្ថ អតិរោចតិ យទិទំ បញ្ញាយាតិ អគ្គោ អសាមន្តបញ្ញោ, អសាមន្តបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ អសាមន្តបញ្ញា។
Paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo…pe… te pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni ca, kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti niddiṭṭhakāraṇā, upakkhittakā ca te bhagavatā sampajjanti. Atha kho bhagavā tattha atirocati yadidaṃ paññāyāti aggo asāmantapañño, asāmantapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ asāmantapaññā.
ភូរិបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា ភូរិបញ្ញា? រាគំ អភិភុយ្យតីតិ ភូរិបញ្ញា, អភិភវិតាតិ ភូរិបញ្ញា។ ទោសំ, មោហំ, កោធំ, ឧបនាហំ, មក្ខំ, បលាសំ, ឥស្សំ, មច្ឆរិយំ, មាយំ, សាឋេយ្យំ, ថម្ភំ, សារម្ភំ, មានំ, អតិមានំ, មទំ, បមាទំ, សព្ពេ កិលេសេ, សព្ពេ ទុច្ចរិតេ, សព្ពេ អភិសង្ខារេ, សព្ពេ ភវគាមិកម្មេ អភិភុយ្យតីតិ ភូរិបញ្ញា, អភិភវិតាតិ ភូរិបញ្ញា ។ រាគោ អរិ, តំ អរិំ មទ្ទនិបញ្ញាតិ ភូរិបញ្ញា, ទោសោ, មោហោ…បេ.… សព្ពេ ភវគាមិកម្មា អរិ, តំ អរិំ មទ្ទនិបញ្ញាតិ ភូរិបញ្ញា។ ភូរិ វុច្ចតិ បថវី, តាយ បថវិសមាយ វិត្ថតាយ វិបុលាយ បញ្ញាយ សមន្នាគតោតិ ភូរិបញ្ញោ។ អបិច បញ្ញាយ ឯតំ អធិវចនំ ភូរិ មេធា បរិណាយិកាតិ, ភូរិបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ ភូរិបញ្ញា។
Bhūripaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā bhūripaññā? Rāgaṃ abhibhuyyatīti bhūripaññā, abhibhavitāti bhūripaññā. Dosaṃ, mohaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ, makkhaṃ, palāsaṃ, issaṃ, macchariyaṃ, māyaṃ, sāṭheyyaṃ, thambhaṃ, sārambhaṃ, mānaṃ, atimānaṃ, madaṃ, pamādaṃ, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe abhisaṅkhāre, sabbe bhavagāmikamme abhibhuyyatīti bhūripaññā, abhibhavitāti bhūripaññā . Rāgo ari, taṃ ariṃ maddanipaññāti bhūripaññā, doso, moho…pe… sabbe bhavagāmikammā ari, taṃ ariṃ maddanipaññāti bhūripaññā. Bhūri vuccati pathavī, tāya pathavisamāya vitthatāya vipulāya paññāya samannāgatoti bhūripañño. Apica paññāya etaṃ adhivacanaṃ bhūri medhā pariṇāyikāti, bhūripaññatāya saṃvattantīti ayaṃ bhūripaññā.
បញ្ញាពាហុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមំ បញ្ញាពាហុល្លំ? ឥធេកច្ចោ បញ្ញាគរុកោ ហោតិ បញ្ញាចរិតោ បញ្ញាសយោ បញ្ញាធិមុត្តោ បញ្ញាធជោ បញ្ញាកេតុ បញ្ញាធិបតេយ្យោ វិចយពហុលោ បវិចយពហុលោ ឱក្ខាយនពហុលោ សមោក្ខាយនពហុលោ សម្បេក្ខាយនធម្មោ វិភូតវិហារី តច្ចរិតោ តគ្គរុកោ តព្ពហុលោ តន្និន្នោ តប្បោណោ តប្បព្ភារោ តទធិមុត្តោ តទាធិបតេយ្យោ, យថា គណគរុកោ វុច្ចតិ គណពាហុលិកោតិ, ចីវរគរុកោ បត្តគរុកោ សេនាសនគរុកោ វុច្ចតិ សេនាសនពាហុលិកោតិ, ឯវមេវំ ឥធេកច្ចោ បញ្ញាគរុកោ ហោតិ បញ្ញាចរិតោ…បេ.… តទាធិបតេយ្យោ, បញ្ញាពាហុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ ឥទំ បញ្ញាពាហុល្លំ។
Paññābāhullāya saṃvattantīti. ‘‘Katamaṃ paññābāhullaṃ? Idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyo, yathā gaṇagaruko vuccati gaṇabāhulikoti, cīvaragaruko pattagaruko senāsanagaruko vuccati senāsanabāhulikoti, evamevaṃ idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito…pe… tadādhipateyyo, paññābāhullāya saṃvattantīti idaṃ paññābāhullaṃ.
សីឃបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា សីឃបញ្ញា? សីឃំ សីឃំ សីលានិ បរិបូរេតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ ឥន្ទ្រិយសំវរំ, ភោជនេ មត្តញ្ញុតំ, ជាគរិយានុយោគំ, សីលក្ខន្ធំ, សមាធិ-បញ្ញា-វិមុត្តិ-វិមុត្តិញាណទស្សនក្ខន្ធំ បរិបូរេតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ ឋានាដ្ឋានានិ បដិវិជ្ឈតិ។ វិហារសមាបត្តិយោ បរិបូរេតិ។ អរិយសច្ចានិ បដិវិជ្ឈតិ។ សតិបដ្ឋានេ ភាវេតិ។ សម្មប្បធានេ ឥទ្ធិបាទេ ឥន្ទ្រិយានិ ពលានិ ពោជ្ឈង្គេ អរិយមគ្គំ ភាវេតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ សាមញ្ញផលានិ សច្ឆិករោតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ អភិញ្ញាយោ បដិវិជ្ឈតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ បរមត្ថំ និព្ពានំ សច្ឆិករោតីតិ សីឃបញ្ញា, សីឃបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ សីឃបញ្ញា។
Sīghapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā sīghapaññā? Sīghaṃ sīghaṃ sīlāni paripūretīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ indriyasaṃvaraṃ, bhojane mattaññutaṃ, jāgariyānuyogaṃ, sīlakkhandhaṃ, samādhi-paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhati. Vihārasamāpattiyo paripūreti. Ariyasaccāni paṭivijjhati. Satipaṭṭhāne bhāveti. Sammappadhāne iddhipāde indriyāni balāni bojjhaṅge ariyamaggaṃ bhāvetīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti sīghapaññā, sīghapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ sīghapaññā.
លហុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា លហុបញ្ញា? លហុំ លហុំ សីលានិ បរិបូរេតីតិ លហុបញ្ញា…បេ.… លហុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ លហុបញ្ញា។
Lahupaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā lahupaññā? Lahuṃ lahuṃ sīlāni paripūretīti lahupaññā…pe… lahupaññatāya saṃvattantīti ayaṃ lahupaññā.
ហាសបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា ហាសបញ្ញា? ឥធេកច្ចោ វេទពហុលោ តុដ្ឋិពហុលោ ហាសពហុលោ បាមោជ្ជពហុលោ សីលានិ បរិបូរេតីតិ ហាសបញ្ញា…បេ.… បរមត្ថំ និព្ពានំ សច្ឆិករោតីតិ ហាសបញ្ញា, ហាសបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ ហាសបញ្ញា។
Hāsapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā hāsapaññā? Idhekacco vedabahulo tuṭṭhibahulo hāsabahulo pāmojjabahulo sīlāni paripūretīti hāsapaññā…pe… paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā, hāsapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ hāsapaññā.
ជវនបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា ជវនបញ្ញា? យំ កិញ្ចិ រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ , យា កាចិ វេទនា, យា កាចិ សញ្ញា, យេ កេចិ សង្ខារា, យំកិញ្ចិ វិញ្ញាណំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អជ្ឈត្តំ វា ពហិទ្ធា វា ឱឡារិកំ វា សុខុមំ វា ហីនំ វា បណីតំ វា យំ ទូរេ សន្តិកេ វា, សព្ពំ វិញ្ញាណំ អនិច្ចតោ ខិប្បំ ជវតីតិ ជវនបញ្ញា, ទុក្ខតោ, អនត្តតោ ខិប្បំ ជវតីតិ ជវនបញ្ញា។ ចក្ខុំ…បេ.… ជរាមរណំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អនិច្ចតោ, ទុក្ខតោ, អនត្តតោ ខិប្បំ ជវតីតិ ជវនបញ្ញា។ រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ អនិច្ចំ ខយដ្ឋេន, ទុក្ខំ ភយដ្ឋេន, អនត្តា អសារកដ្ឋេនាតិ តុលយិត្វា តីរយិត្វា វិភាវយិត្វា វិភូតំ កត្វា រូបនិរោធេ និព្ពានេ ខិប្បំ ជវតីតិ ជវនបញ្ញា…បេ.… ជរាមរណនិរោធេ និព្ពានេ ខិប្បំ ជវតីតិ ជវនបញ្ញា។ រូបំ…បេ.… ជរាមរណំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ ខយធម្មំ វយធម្មំ វិរាគធម្មំ និរោធធម្មន្តិ តុលយិត្វា តីរយិត្វា វិភាវយិត្វា វិភូតំ កត្វា ជរាមរណនិរោធេ និព្ពានេ ខិប្បំ ជវតីតិ ជវនបញ្ញា, ជវនបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ ជវនបញ្ញា។
Javanapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā javanapaññā? Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ , yā kāci vedanā, yā kāci saññā, ye keci saṅkhārā, yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato, dukkhato, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā…pe… jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, javanapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ javanapaññā.
តិក្ខបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា តិក្ខបញ្ញា? ខិប្បំ កិលេសេ ឆិន្ទតីតិ តិក្ខបញ្ញា។ ឧប្បន្នំ កាមវិតក្កំ, វ្យាបាទវិតក្កំ, វិហិំសាវិតក្កំ ឧប្បន្នុប្បន្នេ បាបកេ អកុសលេ ធម្មេ នាធិវាសេតិ បជហតិ វិនោទេតិ ព្យន្តីករោតិ អនភាវំ គមេតីតិ តិក្ខបញ្ញា។ ឧប្បន្នំ រាគំ, ទោសំ, មោហំ…បេ.… សព្ពេ ភវគាមិកម្មេ នាធិវាសេតិ បជហតិ វិនោទេតិ ព្យន្តីករោតិ អនភាវំ គមេតីតិ តិក្ខបញ្ញា។ ឯកស្មិំ អាសនេ ចត្តារោ អរិយមគ្គា ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ ចតស្សោ បដិសម្ភិទាយោ ឆ អភិញ្ញាយោ អធិគតា ហោន្តិ សច្ឆិកតា ផស្សិតា បញ្ញាយាតិ តិក្ខបញ្ញា, តិក្ខបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ តិក្ខបញ្ញា។
Tikkhapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā. Uppannaṃ kāmavitakkaṃ, vyāpādavitakkaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Uppannaṃ rāgaṃ, dosaṃ, mohaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā, tikkhapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ tikkhapaññā.
និព្ពេធិកបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា និព្ពេធិកបញ្ញា? ឥធេកច្ចោ សព្ពសង្ខារេសុ ឧព្ពេគពហុលោ ហោតិ ឧត្តាសពហុលោ ឧក្កណ្ឋនពហុលោ អរតិពហុលោ អនភិរតិពហុលោ ពហិមុខោ ន រមតិ សព្ពសង្ខារេសុ, អនិព្ពិទ្ធបុព្ពំ អប្បទាលិតបុព្ពំ លោភក្ខន្ធំ និព្ពិជ្ឈតិ បទាលេតីតិ និព្ពេធិកបញ្ញា, អនិព្ពិទ្ធបុព្ពំ អប្បទាលិតបុព្ពំ ទោសក្ខន្ធំ, មោហក្ខន្ធំ, កោធំ, ឧបនាហំ…បេ.… សព្ពេ ភវគាមិកម្មេ និព្ពិជ្ឈតិ បទាលេតីតិ និព្ពេធិកបញ្ញា, និព្ពេធិកបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ និព្ពេធិកបញ្ញា’’។
Nibbedhikapaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ, mohakkhandhaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ nibbedhikapaññā’’.
ឯវំ បដិសម្ភិទាមគ្គេ វុត្តនយេនេវេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ កេវលញ្ហិ តត្ថ ពហុវចនំ, ឥធ ឯកវចនន្តិ អយមេវ វិសេសោ។ សេសំ តាទិសមេវាតិ។ ឥមា ច បន សោឡស មហាបញ្ញា លោកិយលោកុត្តរមិស្សកាវ កថិតា។
Evaṃ paṭisambhidāmagge vuttanayenevettha attho veditabbo. Kevalañhi tattha bahuvacanaṃ, idha ekavacananti ayameva viseso. Sesaṃ tādisamevāti. Imā ca pana soḷasa mahāpaññā lokiyalokuttaramissakāva kathitā.
កាយគតាសតិវគ្គវណ្ណនា។
Kāyagatāsativaggavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១៩. កាយគតាសតិវគ្គោ • 19. Kāyagatāsativaggo
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ១៩. កាយគតាសតិវគ្គវណ្ណនា • 19. Kāyagatāsativaggavaṇṇanā
