| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
19. කායගතාසතිවග්‌ගවණ්‌ණනා
19. Kāyagatāsativaggavaṇṇanā
563. චෙතසා ඵුටොති එත්‌ථ දුවිධං ඵරණං ආපොඵරණඤ්‌ච දිබ්‌බචක්‌ඛුඵරණඤ්‌ච. තත්‌ථ ආපොකසිණං සමාපජ්‌ජිත්‌වා ආපෙන ඵරණං ආපොඵරණං නාම. එවං ඵුටෙපි මහාසමුද්‌දෙ සබ්‌බා සමුද්‌දඞ්‌ගමා කුන්‌නදියො අන්‌තොගධාව හොන්‌ති. ආලොකං පන වඩ්‌ඪෙත්‌වා දිබ්‌බචක්‌ඛුනා සකලසමුද්‌දදස්‌සනං දිබ්‌බචක්‌ඛුඵරණං නාම. එවං ඵුටෙපි මහාසමුද්‌දෙ සබ්‌බා මහාසමුද්‌දඞ්‌ගමා කුන්‌නදියො අන්‌තොගධාව හොන්‌ති. අන්‌තොගධා තස්‌සාති තස්‌ස භික්‌ඛුනො භාවනාය අබ්‌භන්‌තරගතාව හොන්‌ති. විජ්‌ජාභාගියාති එත්‌ථ සම්‌පයොගවසෙන විජ්‌ජං භජන්‌තීති විජ්‌ජාභාගියා, විජ්‌ජාභාගෙ විජ්‌ජාකොට්‌ඨාසෙ වත්‌තන්‌තීතිපි විජ්‌ජාභාගියා. තත්‌ථ විපස්‌සනාඤාණං මනොමයිද්‌ධි ඡ අභිඤ්‌ඤාති අට්‌ඨ විජ්‌ජා, පුරිමෙන අත්‌ථෙන තාහි සම්‌පයුත්‌තධම්‌මාපි විජ්‌ජාභාගියා. පච්‌ඡිමෙන අත්‌ථෙන තාසු යා කාචි එකා විජ්‌ජා විජ්‌ජා, සෙසා විජ්‌ජාභාගියාති එවං විජ්‌ජාපි විජ්‌ජාසම්‌පයුත්‌තධම්‌මාපි විජ්‌ජාභාගියාතෙව වෙදිතබ්‌බා.
563.Cetasāphuṭoti ettha duvidhaṃ pharaṇaṃ āpopharaṇañca dibbacakkhupharaṇañca. Tattha āpokasiṇaṃ samāpajjitvā āpena pharaṇaṃ āpopharaṇaṃ nāma. Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā samuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti. Ālokaṃ pana vaḍḍhetvā dibbacakkhunā sakalasamuddadassanaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ nāma. Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā mahāsamuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti. Antogadhā tassāti tassa bhikkhuno bhāvanāya abbhantaragatāva honti. Vijjābhāgiyāti ettha sampayogavasena vijjaṃ bhajantīti vijjābhāgiyā, vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantītipi vijjābhāgiyā. Tattha vipassanāñāṇaṃ manomayiddhi cha abhiññāti aṭṭha vijjā, purimena atthena tāhi sampayuttadhammāpi vijjābhāgiyā. Pacchimena atthena tāsu yā kāci ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyāti evaṃ vijjāpi vijjāsampayuttadhammāpi vijjābhāgiyāteva veditabbā.
564. මහතො සංවෙගායාති මහන්‌තස්‌ස සංවෙගස්‌ස අත්‌ථාය. උපරිපදද්‌වයෙපි එසෙව නයො. එත්‌ථ ච මහාසංවෙගො නාම විපස්‌සනා, මහාඅත්‌ථො නාම චත්‌තාරො මග්‌ගා, මහායොගක්‌ඛෙමො නාම චත්‌තාරි සාමඤ්‌ඤඵලානි. අථ වා මහාසංවෙගො නාම සහ විපස්‌සනාය මග්‌ගො, මහාඅත්‌ථො නාම චත්‌තාරි සාමඤ්‌ඤඵලානි, මහායොගක්‌ඛෙමො නාම නිබ්‌බානං. සතිසම්‌පජඤ්‌ඤායාති සතියා ච ඤාණස්‌ස ච අත්‌ථාය. ඤාණදස්‌සනපටිලාභායාති දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණාය. දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරායාති ඉමස්‌මිංයෙව පච්‌චක්‌ඛෙ අත්‌තභාවෙ සුඛවිහාරත්‌ථාය. විජ්‌ජාවිමුත්‌තිඵලසච්‌ඡිකිරියායාති විජ්‌ජාවිමුත්‌තීනං ඵලස්‌ස පච්‌චවෙක්‌ඛකරණත්‌ථාය. එත්‌ථ ච විජ්‌ජාති මග්‌ගපඤ්‌ඤා, විමුත්‌තීති තංසම්‌පයුත්‌තා සෙසධම්‌මා. තෙසං ඵලං නාම අරහත්‌තඵලං, තස්‌ස සච්‌ඡිකිරියායාති අත්‌ථො.
564.Mahato saṃvegāyāti mahantassa saṃvegassa atthāya. Uparipadadvayepi eseva nayo. Ettha ca mahāsaṃvego nāma vipassanā, mahāattho nāma cattāro maggā, mahāyogakkhemo nāma cattāri sāmaññaphalāni. Atha vā mahāsaṃvego nāma saha vipassanāya maggo, mahāattho nāma cattāri sāmaññaphalāni, mahāyogakkhemo nāma nibbānaṃ. Satisampajaññāyāti satiyā ca ñāṇassa ca atthāya. Ñāṇadassanapaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇāya. Diṭṭhadhammasukhavihārāyāti imasmiṃyeva paccakkhe attabhāve sukhavihāratthāya. Vijjāvimuttiphalasacchikiriyāyāti vijjāvimuttīnaṃ phalassa paccavekkhakaraṇatthāya. Ettha ca vijjāti maggapaññā, vimuttīti taṃsampayuttā sesadhammā. Tesaṃ phalaṃ nāma arahattaphalaṃ, tassa sacchikiriyāyāti attho.
571. කායොපි පස්‌සම්‌භතීති නාමකායොපි කරජකායොපි පස්‌සම්‌භති, වූපසන්‌තදරථො හොති. විතක්‌කවිචාරාපීති එතෙ ධම්‌මා දුතියජ්‌ඣානෙන වූපසම්‌මන්‌ති නාම, ඉධ පන ඔළාරිකවූපසමං සන්‌ධාය වුත්‌තං. කෙවලාති සකලා, සබ්‌බෙ නිරවසෙසාති අත්‌ථො. විජ්‌ජාභාගියාති විජ්‌ජාකොට්‌ඨාසියා, තෙ හෙට්‌ඨා විභජිත්‌වා දස්‌සිතාව.
571.Kāyopi passambhatīti nāmakāyopi karajakāyopi passambhati, vūpasantadaratho hoti. Vitakkavicārāpīti ete dhammā dutiyajjhānena vūpasammanti nāma, idha pana oḷārikavūpasamaṃ sandhāya vuttaṃ. Kevalāti sakalā, sabbe niravasesāti attho. Vijjābhāgiyāti vijjākoṭṭhāsiyā, te heṭṭhā vibhajitvā dassitāva.
574. අවිජ්‌ජා පහීයතීති අට්‌ඨසු ඨානෙසු වට්‌ටමූලකං බහලන්‌ධකාරං මහාතමං අඤ්‌ඤාණං පහීයති. විජ්‌ජා උප්‌පජ්‌ජතීති අරහත්‌තමග්‌ගවිජ්‌ජා උප්‌පජ්‌ජති. අස්‌මිමානො පහීයතීති අස්‌මීති නවවිධො මානො පහීයති. අනුසයාති සත්‌ත අනුසයා. සංයොජනානීති දස සංයොජනානි.
574.Avijjāpahīyatīti aṭṭhasu ṭhānesu vaṭṭamūlakaṃ bahalandhakāraṃ mahātamaṃ aññāṇaṃ pahīyati. Vijjā uppajjatīti arahattamaggavijjā uppajjati. Asmimāno pahīyatīti asmīti navavidho māno pahīyati. Anusayāti satta anusayā. Saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni.
575. පඤ්‌ඤාපභෙදායාති පඤ්‌ඤාය පභෙදගමනත්‌ථං. අනුපාදාපරිනිබ්‌බානායාති අපච්‌චයපරිනිබ්‌බානස්‌ස සච්‌ඡිකිරියත්‌ථාය.
575.Paññāpabhedāyāti paññāya pabhedagamanatthaṃ. Anupādāparinibbānāyāti apaccayaparinibbānassa sacchikiriyatthāya.
576. අනෙකධාතුපටිවෙධො හොතීති අට්‌ඨාරසන්‌නං ධාතූනං ලක්‌ඛණපටිවෙධො හොති. නානාධාතුපටිවෙධො හොතීති තාසංයෙව අට්‌ඨාරසන්‌නං ධාතූනං නානාභාවෙන ලක්‌ඛණපටිවෙධො හොති. අනෙකධාතුපටිසම්‌භිදා හොතීති ඉමිනා ධාතුභෙදඤාණං කථිතං. ධාතුපභෙදඤාණං නාම ‘‘ඉමාය ධාතුයා උස්‌සන්‌නාය ඉදං නාම හොතී’’ති ජානනපඤ්‌ඤා. තං පනෙතං ධාතුභෙදඤාණං න සබ්‌බෙසං හොති, බුද්‌ධානමෙව නිප්‌පදෙසං හොති. තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන සබ්‌බසො න කථිතං. කස්‌මා? තස්‌මිං කථිතෙ අත්‌ථො නත්‌ථීති.
576.Anekadhātupaṭivedho hotīti aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ lakkhaṇapaṭivedho hoti. Nānādhātupaṭivedho hotīti tāsaṃyeva aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ nānābhāvena lakkhaṇapaṭivedho hoti. Anekadhātupaṭisambhidā hotīti iminā dhātubhedañāṇaṃ kathitaṃ. Dhātupabhedañāṇaṃ nāma ‘‘imāya dhātuyā ussannāya idaṃ nāma hotī’’ti jānanapaññā. Taṃ panetaṃ dhātubhedañāṇaṃ na sabbesaṃ hoti, buddhānameva nippadesaṃ hoti. Taṃ sammāsambuddhena sabbaso na kathitaṃ. Kasmā? Tasmiṃ kathite attho natthīti.
584. පඤ්‌ඤාපටිලාභායාතිආදීනි සොළස පදානි පටිසම්‌භිදාමග්‌ගෙ ‘‘සප්‌පුරිසසංසෙවො, සද්‌ධම්‌මසවනං, යොනිසොමනසිකාරො, ධම්‌මානුධම්‌මපටිපත්‌ති. ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා පඤ්‌ඤාපටිලාභාය සංවත්‌තන්‌ති …පෙ.… නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති එවං මාතිකං ඨපෙත්‌වා විත්‌ථාරිතානෙව. වුත්‌තඤ්‌හෙතං (පටි. ම. 3.4) –
584.Paññāpaṭilābhāyātiādīni soḷasa padāni paṭisambhidāmagge ‘‘sappurisasaṃsevo, saddhammasavanaṃ, yonisomanasikāro, dhammānudhammapaṭipatti. Ime kho, bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā paññāpaṭilābhāya saṃvattanti …pe… nibbedhikapaññatāya saṃvattantī’’ti evaṃ mātikaṃ ṭhapetvā vitthāritāneva. Vuttañhetaṃ (paṭi. ma. 3.4) –
පඤ්‌ඤාපටිලාභාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමො පඤ්‌ඤාපටිලාභො? චතුන්‌නං මග්‌ගඤාණානං, චතුන්‌නං ඵලඤාණානං, චතුන්‌නං පටිසම්‌භිදාඤාණානං, ඡන්‌නං අභිඤ්‌ඤාඤාණානං, තෙසත්‌තතීනං ඤාණානං, සත්‌තසත්‌තතීනං ඤාණානං ලාභො පටිලාභො පත්‌තිසම්‌පත්‌ති ඵස්‌සනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා, පඤ්‌ඤාපටිලාභාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං පඤ්‌ඤාපටිලාභො.
Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti. ‘‘Katamo paññāpaṭilābho? Catunnaṃ maggañāṇānaṃ, catunnaṃ phalañāṇānaṃ, catunnaṃ paṭisambhidāñāṇānaṃ, channaṃ abhiññāñāṇānaṃ, tesattatīnaṃ ñāṇānaṃ, sattasattatīnaṃ ñāṇānaṃ lābho paṭilābho pattisampatti phassanā sacchikiriyā upasampadā, paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti ayaṃ paññāpaṭilābho.
පඤ්‌ඤාවුද්‌ධියා සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා පඤ්‌ඤාවුද්‌ධි? සත්‌තන්‌නඤ්‌ච සෙක්‌ඛානං පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකස්‌ස ච පඤ්‌ඤා වඩ්‌ඪති, අරහතො පඤ්‌ඤා වඩ්‌ඪිතවඩ්‌ඪනා, පඤ්‌ඤාවුද්‌ධියා සංවත්‌තන්‌තීති අයං පඤ්‌ඤාවුද්‌ධි.
Paññāvuddhiyāsaṃvattantīti. ‘‘Katamā paññāvuddhi? Sattannañca sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vaḍḍhati, arahato paññā vaḍḍhitavaḍḍhanā, paññāvuddhiyā saṃvattantīti ayaṃ paññāvuddhi.
පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමං පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලං? සත්‌තන්‌නඤ්‌ච සෙක්‌ඛානං පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකස්‌ස ච පඤ්‌ඤා වෙපුල්‌ලං ගච්‌ඡති, අරහතො පඤ්‌ඤා වෙපුල්‌ලං ගතා, පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලාය සංවත්‌තන්‌තීති ඉදං පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලං.
Paññāvepullāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamaṃ paññāvepullaṃ? Sattannañca sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vepullaṃ gacchati, arahato paññā vepullaṃ gatā, paññāvepullāya saṃvattantīti idaṃ paññāvepullaṃ.
මහාපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා මහාපඤ්‌ඤා? මහන්‌තෙ අත්‌ථෙ පරිග්‌ගණ්‌හාතීති මහාපඤ්‌ඤා, මහන්‌තෙ ධම්‌මෙ…පෙ.… මහන්‌තා නිරුත්‌තියො, මහන්‌තානි පටිභානානි, මහන්‌තෙ සීලක්‌ඛන්‌ධෙ, මහන්‌තෙ සමාධිපඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිවිමුත්‌තිඤාණදස්‌සනක්‌ඛන්‌ධෙ, මහන්‌තානි ඨානාට්‌ඨානානි, මහන්‌තා විහාරසමාපත්‌තියො, මහන්‌තානි අරියසච්‌චානි, මහන්‌තෙ සතිපට්‌ඨානෙ, සම්‌මප්‌පධානෙ, ඉද්‌ධිපාදෙ, මහන්‌තානි ඉන්‌ද්‍රියානි, මහන්‌තානි බලානි, මහන්‌තෙ බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ, මහන්‌තෙ අරියමග්‌ගෙ, මහන්‌තානි සාමඤ්‌ඤඵලානි, මහාභිඤ්‌ඤායො , මහන්‌තං පරමත්‌ථං නිබ්‌බානං පරිග්‌ගණ්‌හාතීති මහාපඤ්‌ඤා, මහාපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං මහාපඤ්‌ඤා.
Mahāpaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā mahāpaññā? Mahante atthe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante dhamme…pe… mahantā niruttiyo, mahantāni paṭibhānāni, mahante sīlakkhandhe, mahante samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanakkhandhe, mahantāni ṭhānāṭṭhānāni, mahantā vihārasamāpattiyo, mahantāni ariyasaccāni, mahante satipaṭṭhāne, sammappadhāne, iddhipāde, mahantāni indriyāni, mahantāni balāni, mahante bojjhaṅge, mahante ariyamagge, mahantāni sāmaññaphalāni, mahābhiññāyo , mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahāpaññatāya saṃvattantīti ayaṃ mahāpaññā.
පුථුපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා පුථුපඤ්‌ඤා? පුථු නානාක්‌ඛන්‌ධෙසු ඤාණං පවත්‌තතීති පුථුපඤ්‌ඤා. පුථු නානාධාතූසු, පුථු නානාආයතනෙසු, පුථු නානාපටිච්‌චසමුප්‌පාදෙසු, පුථු නානාසුඤ්‌ඤතමනුපලබ්‌භෙසු, පුථු නානාඅත්‌ථෙසු, ධම්‌මෙසු, නිරුත්‌තීසු, පටිභානෙසු, පුථු නානාසීලක්‌ඛන්‌ධෙසු, සමාධිපඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිවිමුත්‌තිඤාණදස්‌සනක්‌ඛන්‌ධෙසු, පුථු නානාඨානාට්‌ඨානෙසු, පුථු නානාවිහාරසමාපත්‌තීසු, පුථු නානාඅරියසච්‌චෙසු, පුථු නානාසතිපට්‌ඨානෙසු, සම්‌මප්‌පධානෙසු, ඉද්‌ධිපාදෙසු, ඉන්‌ද්‍රියෙසු, බලෙසු, බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙසු, පුථු නානාඅරියමග්‌ගෙසු, පුථු නානාසාමඤ්‌ඤඵලෙසු, පුථු නානාඅභිඤ්‌ඤාසු ඤාණං පවත්‌තතීති පුථුපඤ්‌ඤා. පුථු නානාජනසාධාරණෙ ධම්‌මෙ සමතික්‌කම්‌ම පරමත්‌ථෙ නිබ්‌බානෙ ඤාණං පවත්‌තතීති පුථුපඤ්‌ඤා. පුථුපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං පුථුපඤ්‌ඤා.
Puthupaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā puthupaññā? Puthu nānākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthu nānādhātūsu, puthu nānāāyatanesu, puthu nānāpaṭiccasamuppādesu, puthu nānāsuññatamanupalabbhesu, puthu nānāatthesu, dhammesu, niruttīsu, paṭibhānesu, puthu nānāsīlakkhandhesu, samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanakkhandhesu, puthu nānāṭhānāṭṭhānesu, puthu nānāvihārasamāpattīsu, puthu nānāariyasaccesu, puthu nānāsatipaṭṭhānesu, sammappadhānesu, iddhipādesu, indriyesu, balesu, bojjhaṅgesu, puthu nānāariyamaggesu, puthu nānāsāmaññaphalesu, puthu nānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthu nānājanasādhāraṇe dhamme samatikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthupaññatāya saṃvattantīti ayaṃ puthupaññā.
විපුලපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා විපුලපඤ්‌ඤා? විපුලෙ අත්‌ථෙ පරිගණ්‌හාතීති විපුලපඤ්‌ඤා…පෙ.… විපුලං පරමත්‌ථං නිබ්‌බානං පරිගණ්‌හාතීති විපුලපඤ්‌ඤා, විපුලපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං විපුලපඤ්‌ඤා.
Vipulapaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā vipulapaññā? Vipule atthe parigaṇhātīti vipulapaññā…pe… vipulaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ parigaṇhātīti vipulapaññā, vipulapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ vipulapaññā.
ගම්‌භීරපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා ගම්‌භීරපඤ්‌ඤා? ගම්‌භීරෙසු ඛන්‌ධෙසු ඤාණං පවත්‌තතීති ගම්‌භීරපඤ්‌ඤා. පුථුපඤ්‌ඤාසදිසො විත්‌ථාරො. ගම්‌භීරෙ පරමත්‌ථෙ නිබ්‌බානෙ ඤාණං පවත්‌තතීති ගම්‌භීරපඤ්‌ඤා, ගම්‌භීරපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං ගම්‌භීරපඤ්‌ඤා.
Gambhīrapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā gambhīrapaññā? Gambhīresu khandhesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā. Puthupaññāsadiso vitthāro. Gambhīre paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā, gambhīrapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ gambhīrapaññā.
අසාමන්‌තපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා අසාමන්‌තපඤ්‌ඤා? යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස අත්‌ථවවත්‌ථානතො අත්‌ථපටිසම්‌භිදා අධිගතා හොති සච්‌ඡිකතා ඵස්‌සිතා පඤ්‌ඤාය. ධම්‌මනිරුත්‌තිපටිභානවවත්‌ථානතො පටිභානපටිසම්‌භිදා අධිගතා හොති සච්‌ඡිකතා ඵස්‌සිතා පඤ්‌ඤාය, තස්‌ස අත්‌ථෙ ච ධම්‌මෙ ච නිරුත්‌තියා ච පටිභානෙ ච න අඤ්‌ඤො කොචි සක්‌කොති අභිසම්‌භවිතුං, අනභිසම්‌භවනීයො ච සො අඤ්‌ඤෙහීති අසාමන්‌තපඤ්‌ඤො.
Asāmantapaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā asāmantapaññā? Yassa puggalassa atthavavatthānato atthapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya. Dhammaniruttipaṭibhānavavatthānato paṭibhānapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyā ca paṭibhāne ca na añño koci sakkoti abhisambhavituṃ, anabhisambhavanīyo ca so aññehīti asāmantapañño.
පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකස්‌ස පඤ්‌ඤා අට්‌ඨමකස්‌ස පඤ්‌ඤාය දූරෙ විදූරෙ සුවිදූරෙ න සන්‌තිකෙ න සාමන්‌තා, පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකං උපාදාය අට්‌ඨමකො අසාමන්‌තපඤ්‌ඤො. අට්‌ඨමකස්‌ස පඤ්‌ඤා සොතාපන්‌නස්‌ස පඤ්‌ඤාය දූරෙ…පෙ.… අට්‌ඨමකං උපාදාය සොතාපන්‌නො අසාමන්‌තපඤ්‌ඤො. සොතාපන්‌නස්‌ස පඤ්‌ඤා සකදාගාමිස්‌ස පඤ්‌ඤාය. සකදාගාමිස්‌ස පඤ්‌ඤා අනාගාමිස්‌ස පඤ්‌ඤාය. අනාගාමිස්‌ස පඤ්‌ඤා අරහතො පඤ්‌ඤාය. අරහතො පඤ්‌ඤා පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස පඤ්‌ඤාය දූරෙ විදූරෙ සුවිදූරෙ න සන්‌තිකෙ න සාමන්‌තා, අරහන්‌තං උපාදාය පච්‌චෙකබුද්‌ධො අසාමන්‌තපඤ්‌ඤො. පච්‌චෙකබුද්‌ධඤ්‌ච සදෙවකඤ්‌ච ලොකං උපාදාය තථාගතො අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අග්‌ගො අසාමන්‌තපඤ්‌ඤො.
Puthujjanakalyāṇakassa paññā aṭṭhamakassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā, puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya aṭṭhamako asāmantapañño. Aṭṭhamakassa paññā sotāpannassa paññāya dūre…pe… aṭṭhamakaṃ upādāya sotāpanno asāmantapañño. Sotāpannassa paññā sakadāgāmissa paññāya. Sakadāgāmissa paññā anāgāmissa paññāya. Anāgāmissa paññā arahato paññāya. Arahato paññā paccekabuddhassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā, arahantaṃ upādāya paccekabuddho asāmantapañño. Paccekabuddhañca sadevakañca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambuddho aggo asāmantapañño.
පඤ්‌ඤාපභෙදකුසලො පභින්‌නඤාණො…පෙ.… තෙ පඤ්‌හං අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා තථාගතං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡන්‌ති ගූළ්‌හානි ච පටිච්‌ඡන්‌නානි ච, කථිතා විසජ්‌ජිතා ච තෙ පඤ්‌හා භගවතා හොන්‌ති නිද්‌දිට්‌ඨකාරණා, උපක්‌ඛිත්‌තකා ච තෙ භගවතා සම්‌පජ්‌ජන්‌ති. අථ ඛො භගවා තත්‌ථ අතිරොචති යදිදං පඤ්‌ඤායාති අග්‌ගො අසාමන්‌තපඤ්‌ඤො, අසාමන්‌තපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං අසාමන්‌තපඤ්‌ඤා.
Paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo…pe… te pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni ca, kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti niddiṭṭhakāraṇā, upakkhittakā ca te bhagavatā sampajjanti. Atha kho bhagavā tattha atirocati yadidaṃ paññāyāti aggo asāmantapañño, asāmantapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ asāmantapaññā.
භූරිපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා භූරිපඤ්‌ඤා? රාගං අභිභුය්‍යතීති භූරිපඤ්‌ඤා, අභිභවිතාති භූරිපඤ්‌ඤා. දොසං, මොහං, කොධං, උපනාහං, මක්‌ඛං, පලාසං, ඉස්‌සං, මච්‌ඡරියං, මායං, සාඨෙය්‍යං, ථම්‌භං, සාරම්‌භං, මානං, අතිමානං, මදං, පමාදං, සබ්‌බෙ කිලෙසෙ, සබ්‌බෙ දුච්‌චරිතෙ, සබ්‌බෙ අභිසඞ්‌ඛාරෙ, සබ්‌බෙ භවගාමිකම්‌මෙ අභිභුය්‍යතීති භූරිපඤ්‌ඤා, අභිභවිතාති භූරිපඤ්‌ඤා . රාගො අරි, තං අරිං මද්‌දනිපඤ්‌ඤාති භූරිපඤ්‌ඤා, දොසො, මොහො…පෙ.… සබ්‌බෙ භවගාමිකම්‌මා අරි, තං අරිං මද්‌දනිපඤ්‌ඤාති භූරිපඤ්‌ඤා. භූරි වුච්‌චති පථවී, තාය පථවිසමාය විත්‌ථතාය විපුලාය පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතොති භූරිපඤ්‌ඤො. අපිච පඤ්‌ඤාය එතං අධිවචනං භූරි මෙධා පරිණායිකාති, භූරිපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං භූරිපඤ්‌ඤා.
Bhūripaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā bhūripaññā? Rāgaṃ abhibhuyyatīti bhūripaññā, abhibhavitāti bhūripaññā. Dosaṃ, mohaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ, makkhaṃ, palāsaṃ, issaṃ, macchariyaṃ, māyaṃ, sāṭheyyaṃ, thambhaṃ, sārambhaṃ, mānaṃ, atimānaṃ, madaṃ, pamādaṃ, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe abhisaṅkhāre, sabbe bhavagāmikamme abhibhuyyatīti bhūripaññā, abhibhavitāti bhūripaññā . Rāgo ari, taṃ ariṃ maddanipaññāti bhūripaññā, doso, moho…pe… sabbe bhavagāmikammā ari, taṃ ariṃ maddanipaññāti bhūripaññā. Bhūri vuccati pathavī, tāya pathavisamāya vitthatāya vipulāya paññāya samannāgatoti bhūripañño. Apica paññāya etaṃ adhivacanaṃ bhūri medhā pariṇāyikāti, bhūripaññatāya saṃvattantīti ayaṃ bhūripaññā.
පඤ්‌ඤාබාහුල්‌ලාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමං පඤ්‌ඤාබාහුල්‌ලං? ඉධෙකච්‌චො පඤ්‌ඤාගරුකො හොති පඤ්‌ඤාචරිතො පඤ්‌ඤාසයො පඤ්‌ඤාධිමුත්‌තො පඤ්‌ඤාධජො පඤ්‌ඤාකෙතු පඤ්‌ඤාධිපතෙය්‍යො විචයබහුලො පවිචයබහුලො ඔක්‌ඛායනබහුලො සමොක්‌ඛායනබහුලො සම්‌පෙක්‌ඛායනධම්‌මො විභූතවිහාරී තච්‌චරිතො තග්‌ගරුකො තබ්‌බහුලො තන්‌නින්‌නො තප්‌පොණො තප්‌පබ්‌භාරො තදධිමුත්‌තො තදාධිපතෙය්‍යො, යථා ගණගරුකො වුච්‌චති ගණබාහුලිකොති, චීවරගරුකො පත්‌තගරුකො සෙනාසනගරුකො වුච්‌චති සෙනාසනබාහුලිකොති, එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො පඤ්‌ඤාගරුකො හොති පඤ්‌ඤාචරිතො…පෙ.… තදාධිපතෙය්‍යො, පඤ්‌ඤාබාහුල්‌ලාය සංවත්‌තන්‌තීති ඉදං පඤ්‌ඤාබාහුල්‌ලං.
Paññābāhullāya saṃvattantīti. ‘‘Katamaṃ paññābāhullaṃ? Idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyo, yathā gaṇagaruko vuccati gaṇabāhulikoti, cīvaragaruko pattagaruko senāsanagaruko vuccati senāsanabāhulikoti, evamevaṃ idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito…pe… tadādhipateyyo, paññābāhullāya saṃvattantīti idaṃ paññābāhullaṃ.
සීඝපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා සීඝපඤ්‌ඤා? සීඝං සීඝං සීලානි පරිපූරෙතීති සීඝපඤ්‌ඤා. සීඝං සීඝං ඉන්‌ද්‍රියසංවරං, භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතං, ජාගරියානුයොගං, සීලක්‌ඛන්‌ධං, සමාධි-පඤ්‌ඤා-විමුත්‌ති-විමුත්‌තිඤාණදස්‌සනක්‌ඛන්‌ධං පරිපූරෙතීති සීඝපඤ්‌ඤා. සීඝං සීඝං ඨානාට්‌ඨානානි පටිවිජ්‌ඣති. විහාරසමාපත්‌තියො පරිපූරෙති. අරියසච්‌චානි පටිවිජ්‌ඣති. සතිපට්‌ඨානෙ භාවෙති. සම්‌මප්‌පධානෙ ඉද්‌ධිපාදෙ ඉන්‌ද්‍රියානි බලානි බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ අරියමග්‌ගං භාවෙතීති සීඝපඤ්‌ඤා. සීඝං සීඝං සාමඤ්‌ඤඵලානි සච්‌ඡිකරොතීති සීඝපඤ්‌ඤා. සීඝං සීඝං අභිඤ්‌ඤායො පටිවිජ්‌ඣතීති සීඝපඤ්‌ඤා. සීඝං සීඝං පරමත්‌ථං නිබ්‌බානං සච්‌ඡිකරොතීති සීඝපඤ්‌ඤා, සීඝපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං සීඝපඤ්‌ඤා.
Sīghapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā sīghapaññā? Sīghaṃ sīghaṃ sīlāni paripūretīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ indriyasaṃvaraṃ, bhojane mattaññutaṃ, jāgariyānuyogaṃ, sīlakkhandhaṃ, samādhi-paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhati. Vihārasamāpattiyo paripūreti. Ariyasaccāni paṭivijjhati. Satipaṭṭhāne bhāveti. Sammappadhāne iddhipāde indriyāni balāni bojjhaṅge ariyamaggaṃ bhāvetīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti sīghapaññā, sīghapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ sīghapaññā.
ලහුපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා ලහුපඤ්‌ඤා? ලහුං ලහුං සීලානි පරිපූරෙතීති ලහුපඤ්‌ඤා…පෙ.… ලහුපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං ලහුපඤ්‌ඤා.
Lahupaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā lahupaññā? Lahuṃ lahuṃ sīlāni paripūretīti lahupaññā…pe… lahupaññatāya saṃvattantīti ayaṃ lahupaññā.
හාසපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා හාසපඤ්‌ඤා? ඉධෙකච්‌චො වෙදබහුලො තුට්‌ඨිබහුලො හාසබහුලො පාමොජ්‌ජබහුලො සීලානි පරිපූරෙතීති හාසපඤ්‌ඤා…පෙ.… පරමත්‌ථං නිබ්‌බානං සච්‌ඡිකරොතීති හාසපඤ්‌ඤා, හාසපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං හාසපඤ්‌ඤා.
Hāsapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā hāsapaññā? Idhekacco vedabahulo tuṭṭhibahulo hāsabahulo pāmojjabahulo sīlāni paripūretīti hāsapaññā…pe… paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā, hāsapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ hāsapaññā.
ජවනපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා ජවනපඤ්‌ඤා? යං කිඤ්‌චි රූපං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං , යා කාචි වෙදනා, යා කාචි සඤ්‌ඤා, යෙ කෙචි සඞ්‌ඛාරා, යංකිඤ්‌චි විඤ්‌ඤාණං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අජ්‌ඣත්‌තං වා බහිද්‌ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වා, සබ්‌බං විඤ්‌ඤාණං අනිච්‌චතො ඛිප්‌පං ජවතීති ජවනපඤ්‌ඤා, දුක්‌ඛතො, අනත්‌තතො ඛිප්‌පං ජවතීති ජවනපඤ්‌ඤා. චක්‌ඛුං…පෙ.… ජරාමරණං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අනිච්‌චතො, දුක්‌ඛතො, අනත්‌තතො ඛිප්‌පං ජවතීති ජවනපඤ්‌ඤා. රූපං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙන, දුක්‌ඛං භයට්‌ඨෙන, අනත්‌තා අසාරකට්‌ඨෙනාති තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා රූපනිරොධෙ නිබ්‌බානෙ ඛිප්‌පං ජවතීති ජවනපඤ්‌ඤා…පෙ.… ජරාමරණනිරොධෙ නිබ්‌බානෙ ඛිප්‌පං ජවතීති ජවනපඤ්‌ඤා. රූපං…පෙ.… ජරාමරණං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං ඛයධම්‌මං වයධම්‌මං විරාගධම්‌මං නිරොධධම්‌මන්‌ති තුලයිත්‌වා තීරයිත්‌වා විභාවයිත්‌වා විභූතං කත්‌වා ජරාමරණනිරොධෙ නිබ්‌බානෙ ඛිප්‌පං ජවතීති ජවනපඤ්‌ඤා, ජවනපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං ජවනපඤ්‌ඤා.
Javanapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā javanapaññā? Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ , yā kāci vedanā, yā kāci saññā, ye keci saṅkhārā, yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato, dukkhato, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā…pe… jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, javanapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ javanapaññā.
තික්‌ඛපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා තික්‌ඛපඤ්‌ඤා? ඛිප්‌පං කිලෙසෙ ඡින්‌දතීති තික්‌ඛපඤ්‌ඤා. උප්‌පන්‌නං කාමවිතක්‌කං, ව්‍යාපාදවිතක්‌කං, විහිංසාවිතක්‌කං උප්‌පන්‌නුප්‌පන්‌නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්‌මෙ නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්‍යන්‌තීකරොති අනභාවං ගමෙතීති තික්‌ඛපඤ්‌ඤා. උප්‌පන්‌නං රාගං, දොසං, මොහං…පෙ.… සබ්‌බෙ භවගාමිකම්‌මෙ නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්‍යන්‌තීකරොති අනභාවං ගමෙතීති තික්‌ඛපඤ්‌ඤා. එකස්‌මිං ආසනෙ චත්‌තාරො අරියමග්‌ගා චත්‌තාරි සාමඤ්‌ඤඵලානි චතස්‌සො පටිසම්‌භිදායො ඡ අභිඤ්‌ඤායො අධිගතා හොන්‌ති සච්‌ඡිකතා ඵස්‌සිතා පඤ්‌ඤායාති තික්‌ඛපඤ්‌ඤා, තික්‌ඛපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං තික්‌ඛපඤ්‌ඤා.
Tikkhapaññatāya saṃvattantīti. ‘‘Katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā. Uppannaṃ kāmavitakkaṃ, vyāpādavitakkaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Uppannaṃ rāgaṃ, dosaṃ, mohaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā, tikkhapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ tikkhapaññā.
නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති. ‘‘කතමා නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤා? ඉධෙකච්‌චො සබ්‌බසඞ්‌ඛාරෙසු උබ්‌බෙගබහුලො හොති උත්‌තාසබහුලො උක්‌කණ්‌ඨනබහුලො අරතිබහුලො අනභිරතිබහුලො බහිමුඛො න රමති සබ්‌බසඞ්‌ඛාරෙසු, අනිබ්‌බිද්‌ධපුබ්‌බං අප්‌පදාලිතපුබ්‌බං ලොභක්‌ඛන්‌ධං නිබ්‌බිජ්‌ඣති පදාලෙතීති නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤා, අනිබ්‌බිද්‌ධපුබ්‌බං අප්‌පදාලිතපුබ්‌බං දොසක්‌ඛන්‌ධං, මොහක්‌ඛන්‌ධං, කොධං, උපනාහං…පෙ.… සබ්‌බෙ භවගාමිකම්‌මෙ නිබ්‌බිජ්‌ඣති පදාලෙතීති නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤා, නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තීති අයං නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤා’’.
Nibbedhikapaññatāyasaṃvattantīti. ‘‘Katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ, mohakkhandhaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ nibbedhikapaññā’’.
එවං පටිසම්‌භිදාමග්‌ගෙ වුත්‌තනයෙනෙවෙත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. කෙවලඤ්‌හි තත්‌ථ බහුවචනං, ඉධ එකවචනන්‌ති අයමෙව විසෙසො. සෙසං තාදිසමෙවාති. ඉමා ච පන සොළස මහාපඤ්‌ඤා ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකාව කථිතා.
Evaṃ paṭisambhidāmagge vuttanayenevettha attho veditabbo. Kevalañhi tattha bahuvacanaṃ, idha ekavacananti ayameva viseso. Sesaṃ tādisamevāti. Imā ca pana soḷasa mahāpaññā lokiyalokuttaramissakāva kathitā.
කායගතාසතිවග්‌ගවණ්‌ණනා.
Kāyagatāsativaggavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 19. කායගතාසතිවග්‌ගො • 19. Kāyagatāsativaggo
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 19. කායගතාසතිවග්‌ගවණ්‌ණනා • 19. Kāyagatāsativaggavaṇṇanā
