| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२९३] ३. कायनिब्बिन्दजातकवण्णना
[293] 3. Kāyanibbindajātakavaṇṇanā
फुट्ठस्स मेति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अञ्ञतरं पुरिसं आरब्भ कथेसि। सावत्थियं किरेको पुरिसो पण्डुरोगेन अट्टितो वेज्जेहि पटिक्खित्तो। पुत्तदारोपिस्स ‘‘को इमं पटिजग्गितुं सक्कोती’’ति चिन्तेसि। तस्स एतदहोसि – ‘‘सचाहं इमम्हा रोगा वुट्ठहिस्सामि, पब्बजिस्सामी’’ति। सो कतिपाहेनेव किञ्चि सप्पायं लभित्वा अरोगो हुत्वा जेतवनं गन्त्वा सत्थारं पब्बज्जं याचि। सो सत्थु सन्तिके पब्बज्जञ्च उपसम्पदञ्च लभित्वा नचिरस्सेव अरहत्तं पापुणि। अथेकदिवसं भिक्खू धम्मसभायं कथं समुट्ठापेसुं – ‘‘आवुसो, असुको नाम पण्डुरोगी ‘इमम्हा रोगा वुट्ठितो पब्बजिस्सामी’ति चिन्तेत्वा पब्बजितो चेव अरहत्तञ्च पत्तो’’ति। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति । पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, इदानि अयमेव; पुब्बे पण्डितापि एवं वत्वा रोगा वुट्ठाय पब्बजित्वा अत्तनो वुड्ढिमकंसू’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Phuṭṭhassa meti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ purisaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kireko puriso paṇḍurogena aṭṭito vejjehi paṭikkhitto. Puttadāropissa ‘‘ko imaṃ paṭijaggituṃ sakkotī’’ti cintesi. Tassa etadahosi – ‘‘sacāhaṃ imamhā rogā vuṭṭhahissāmi, pabbajissāmī’’ti. So katipāheneva kiñci sappāyaṃ labhitvā arogo hutvā jetavanaṃ gantvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. So satthu santike pabbajjañca upasampadañca labhitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko nāma paṇḍurogī ‘imamhā rogā vuṭṭhito pabbajissāmī’ti cintetvā pabbajito ceva arahattañca patto’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti . Pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāni ayameva; pubbe paṇḍitāpi evaṃ vatvā rogā vuṭṭhāya pabbajitvā attano vuḍḍhimakaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो कुटुम्बं सण्ठपेत्वा वसन्तो पण्डुरोगी अहोसि। वेज्जापि पटिजग्गितुं नासक्खिंसु, पुत्तदारोपिस्स विप्पटिसारी अहोसि। सो ‘‘इमम्हा रोगा वुट्ठितो पब्बजिस्सामी’’ति चिन्तेत्वा किञ्चिदेव सप्पायं लभित्वा अरोगो हुत्वा हिमवन्तं पविसित्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा अभिञ्ञा च समापत्तियो च उप्पादेत्वा झानसुखेन विहरन्तो ‘‘एत्तकं कालं एवरूपं सुखं नाम नालत्थ’’न्ति उदानं उदानेन्तो इमा गाथा आह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā vasanto paṇḍurogī ahosi. Vejjāpi paṭijaggituṃ nāsakkhiṃsu, puttadāropissa vippaṭisārī ahosi. So ‘‘imamhā rogā vuṭṭhito pabbajissāmī’’ti cintetvā kiñcideva sappāyaṃ labhitvā arogo hutvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca uppādetvā jhānasukhena viharanto ‘‘ettakaṃ kālaṃ evarūpaṃ sukhaṃ nāma nālattha’’nti udānaṃ udānento imā gāthā āha –
१२७.
127.
‘‘फुट्ठस्स मे अञ्ञतरेन ब्याधिना, रोगेन बाळ्हं दुखितस्स रुप्पतो।
‘‘Phuṭṭhassa me aññatarena byādhinā, rogena bāḷhaṃ dukhitassa ruppato;
परिसुस्सति खिप्पमिदं कळेवरं, पुप्फं यथा पंसुनि आतपे कतं॥
Parisussati khippamidaṃ kaḷevaraṃ, pupphaṃ yathā paṃsuni ātape kataṃ.
१२८.
128.
‘‘अजञ्ञं जञ्ञसङ्खातं, असुचिं सुचिसम्मतं।
‘‘Ajaññaṃ jaññasaṅkhātaṃ, asuciṃ sucisammataṃ;
नानाकुणपपरिपूरं, जञ्ञरूपं अपस्सतो॥
Nānākuṇapaparipūraṃ, jaññarūpaṃ apassato.
१२९.
129.
‘‘धिरत्थुमं आतुरं पूतिकायं, जेगुच्छियं अस्सुचिं ब्याधिधम्मं।
‘‘Dhiratthumaṃ āturaṃ pūtikāyaṃ, jegucchiyaṃ assuciṃ byādhidhammaṃ;
यत्थप्पमत्ता अधिमुच्छिता पजा, हापेन्ति मग्गं सुगतूपपत्तिया’’ति॥
Yatthappamattā adhimucchitā pajā, hāpenti maggaṃ sugatūpapattiyā’’ti.
तत्थ अञ्ञतरेनाति अट्ठनवुतिया रोगेसु एकेन पण्डुरोगब्याधिना। रोगेनाति रुज्जनसभावत्ता एवंलद्धनामेन। रुप्पतोति घट्टियमानस्स पीळियमानस्स। पंसुनि आतपे कतन्ति यथा आतपे तत्तवालिकाय ठपितं सुखुमपुप्फं परिसुस्सेय्य, एवं परिसुस्सतीति अत्थो।
Tattha aññatarenāti aṭṭhanavutiyā rogesu ekena paṇḍurogabyādhinā. Rogenāti rujjanasabhāvattā evaṃladdhanāmena. Ruppatoti ghaṭṭiyamānassa pīḷiyamānassa. Paṃsuni ātape katanti yathā ātape tattavālikāya ṭhapitaṃ sukhumapupphaṃ parisusseyya, evaṃ parisussatīti attho.
अजञ्ञं जञ्ञसङ्खातन्ति पटिकूलं अमनापमेव बालानं मनापन्ति सङ्खं गतं। नानाकुणपपरिपूरन्ति केसादीहि द्वत्तिंसाय कुणपेहि परिपुण्णं । जञ्ञरूपं अपस्सतोति अपस्सन्तस्स अन्धबालपुथुज्जनस्स मनापं साधुरूपं परिभोगसभावं हुत्वा उपट्ठाति, ‘‘अक्खिम्हा अक्खिगूथको’’तिआदिना नयेन पकासितो असुभसभावो बालानं न उपट्ठाति।
Ajaññaṃ jaññasaṅkhātanti paṭikūlaṃ amanāpameva bālānaṃ manāpanti saṅkhaṃ gataṃ. Nānākuṇapaparipūranti kesādīhi dvattiṃsāya kuṇapehi paripuṇṇaṃ . Jaññarūpaṃ apassatoti apassantassa andhabālaputhujjanassa manāpaṃ sādhurūpaṃ paribhogasabhāvaṃ hutvā upaṭṭhāti, ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā nayena pakāsito asubhasabhāvo bālānaṃ na upaṭṭhāti.
आतुरन्ति निच्चगिलानं। अधिमुच्छिताति किलेसमुच्छाय अतिविय मुच्छिता। पजाति अन्धबालपुथुज्जना। हापेन्ति मग्गं सुगतूपपत्तियाति इमस्मिं पूतिकाये लग्गा लग्गिता हुत्वा अपायमग्गं पूरेन्ता देवमनुस्सभेदाय सुगतिउपपत्तिया मग्गं परिहापेन्ति।
Āturanti niccagilānaṃ. Adhimucchitāti kilesamucchāya ativiya mucchitā. Pajāti andhabālaputhujjanā. Hāpenti maggaṃ sugatūpapattiyāti imasmiṃ pūtikāye laggā laggitā hutvā apāyamaggaṃ pūrentā devamanussabhedāya sugatiupapattiyā maggaṃ parihāpenti.
इति महासत्तो नानप्पकारेन असुचिभावञ्च निच्चातुरभावञ्च परिग्गण्हन्तो काये निब्बिन्दित्वा यावजीवं चत्तारो ब्रह्मविहारे भावेत्वा ब्रह्मलोकपरायणो अहोसि।
Iti mahāsatto nānappakārena asucibhāvañca niccāturabhāvañca pariggaṇhanto kāye nibbinditvā yāvajīvaṃ cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने बहुजना सोतापत्तिफलादीनि पापुणिंसु। ‘‘तदा तापसो अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahujanā sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā tāpaso ahameva ahosi’’nti.
कायनिब्बिन्दजातकवण्णना ततिया।
Kāyanibbindajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २९३. कायनिब्बिन्दजातकं • 293. Kāyanibbindajātakaṃ
