| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
२. कायसंसग्गसिक्खापदवण्णना
2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘ओतिण्णो’’ति (सारत्थ॰ टी॰ २.२७०) इदं कम्मसाधनं, कत्तुसाधनं वा होतीति तदुभयवसेन अत्थं दस्सेन्तो ‘‘यक्खादीहि विय सत्ता’’तिआदिमाह। असमपेक्खित्वाति यथासभावं अनुपपरिक्खित्वा, यथा ते रतिजनका रूपादयो विसया अनिच्चदुक्खासुभानत्ताकारेन अवट्ठिता, तथा अपस्सित्वाति वुत्तं होति। परिणतेनाति परिवत्तेन। तेनाह ‘‘यथा परिवत्तमान’’न्तिआदि। वुत्तरागवसेनाति कायसंसग्गरागवसेन। तदहुजातायपीति तस्मिं अहनि जातं जननं एतिस्साति तदहुजाता, तस्मिं अहनि जाताति वा तदहुजाता, ताय, तं दिवसं जातायपीति अत्थो, जातमत्ताय अल्लमंसपेसिवण्णायपीति वुत्तं होति।
‘‘Otiṇṇo’’ti (sārattha. ṭī. 2.270) idaṃ kammasādhanaṃ, kattusādhanaṃ vā hotīti tadubhayavasena atthaṃ dassento ‘‘yakkhādīhi viya sattā’’tiādimāha. Asamapekkhitvāti yathāsabhāvaṃ anupaparikkhitvā, yathā te ratijanakā rūpādayo visayā aniccadukkhāsubhānattākārena avaṭṭhitā, tathā apassitvāti vuttaṃ hoti. Pariṇatenāti parivattena. Tenāha ‘‘yathā parivattamāna’’ntiādi. Vuttarāgavasenāti kāyasaṃsaggarāgavasena. Tadahujātāyapīti tasmiṃ ahani jātaṃ jananaṃ etissāti tadahujātā, tasmiṃ ahani jātāti vā tadahujātā, tāya, taṃ divasaṃ jātāyapīti attho, jātamattāya allamaṃsapesivaṇṇāyapīti vuttaṃ hoti.
अस्साति ‘‘कायसंसग्गं समापज्जेय्या’’ति पदस्स। इदानि हत्थादीनं विभागदस्सनत्थं ‘‘तत्थ हत्थो नाम कप्परतो पट्ठाया’’तिआदिमाह। कप्परतो पट्ठायाति दुतियमहासन्धिं उपादाय। अञ्ञत्थ पन मणिबन्धतो पट्ठाय याव अग्गनखा हत्थो। विनन्धित्वा वा अविनन्धित्वा वा कतकेसकलापस्सेतं अधिवचनन्ति सम्बन्धो। तत्थ विनन्धित्वाति तीहि केसवट्टीहि गन्थित्वा। सुवण्णचीरकन्ति सुवण्णपाळिं। हत्थञ्च वेणिञ्च ठपेत्वा अवसेससरीरं अङ्गन्ति आह ‘‘अवसेसस्स सरीरस्सा’’तिआदि।
Assāti ‘‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’’ti padassa. Idāni hatthādīnaṃ vibhāgadassanatthaṃ ‘‘tattha hattho nāma kapparato paṭṭhāyā’’tiādimāha. Kapparato paṭṭhāyāti dutiyamahāsandhiṃ upādāya. Aññattha pana maṇibandhato paṭṭhāya yāva agganakhā hattho. Vinandhitvā vā avinandhitvā vā katakesakalāpassetaṃ adhivacananti sambandho. Tattha vinandhitvāti tīhi kesavaṭṭīhi ganthitvā. Suvaṇṇacīrakanti suvaṇṇapāḷiṃ. Hatthañca veṇiñca ṭhapetvā avasesasarīraṃ aṅganti āha ‘‘avasesassa sarīrassā’’tiādi.
यो हि सेवनाधिप्पायोपि निच्चलेन कायेन केवलं फस्सं पटिविजानाति सादियति अनुभोति, तस्स चित्तुप्पादमत्ते आपत्तिया अभावतो अनापत्तीति आह ‘‘कायेन अवायमित्वा’’तिआदि। मोक्खाधिप्पायेनाति इत्थितो मुच्चितुकामताधिप्पायेन। असञ्चिच्चाति ‘‘इमिना उपायेन इमं फुसिस्सामी’’ति अचेतेत्वा। एवञ्हि अचेतेत्वा पत्तप्पटिग्गहणादीसु मातुगामस्स अङ्गे फुट्ठेपि अनापत्ति। असतियाति अञ्ञविहितो होति, ‘‘मातुगामं फुसिस्सामी’’ति सति नत्थि, एवं असतिया हत्थपादपसारणादिकाले फुसन्तस्स अनापत्ति। अजानन्तस्साति दारकवेसेन ठितं दारिकं ‘‘इत्थी’’ति अजानन्तो केनचिदेव करणीयेन फुसति, एवं ‘‘इत्थी’’ति अजानन्तस्स फुसतो अनापत्ति। असादियन्तस्साति कायसंसग्गं असादियन्तस्स बाहापरम्पराय नीतभिक्खुस्स विय अनापत्ति। इध पन उदायित्थेरो आदिकम्मिको। तस्स अनापत्ति आदिकम्मिकस्साति।
Yo hi sevanādhippāyopi niccalena kāyena kevalaṃ phassaṃ paṭivijānāti sādiyati anubhoti, tassa cittuppādamatte āpattiyā abhāvato anāpattīti āha ‘‘kāyena avāyamitvā’’tiādi. Mokkhādhippāyenāti itthito muccitukāmatādhippāyena. Asañciccāti ‘‘iminā upāyena imaṃ phusissāmī’’ti acetetvā. Evañhi acetetvā pattappaṭiggahaṇādīsu mātugāmassa aṅge phuṭṭhepi anāpatti. Asatiyāti aññavihito hoti, ‘‘mātugāmaṃ phusissāmī’’ti sati natthi, evaṃ asatiyā hatthapādapasāraṇādikāle phusantassa anāpatti. Ajānantassāti dārakavesena ṭhitaṃ dārikaṃ ‘‘itthī’’ti ajānanto kenacideva karaṇīyena phusati, evaṃ ‘‘itthī’’ti ajānantassa phusato anāpatti. Asādiyantassāti kāyasaṃsaggaṃ asādiyantassa bāhāparamparāya nītabhikkhussa viya anāpatti. Idha pana udāyitthero ādikammiko. Tassa anāpatti ādikammikassāti.
कायसंसग्गसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
