| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
၂. ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā
၂၆၉. ဒုတိယေ ယေသု ဝိဝဋေသု အန္ဓကာရော ဟောတိ, တာနိ ဝိဝရန္တောတိ ဗ္ရာဟ္မဏိယာ သဒ္ဓိံ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇိတုကာမော ဧဝမကာသိ။ တေန ကတသ္သပိ ဝိပ္ပကာရသ္သ အတ္တနိ ကတတ္တာ ‘‘အတ္တနော ဝိပ္ပကာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဠာရတ္တတာတိ ဥဠာရစိတ္တတာ, ပဏီတာဓိမုတ္တတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
269. Dutiye yesu vivaṭesu andhakāro hoti, tāni vivarantoti brāhmaṇiyā saddhiṃ kāyasaṃsaggaṃ samāpajjitukāmo evamakāsi. Tena katassapi vippakārassa attani katattā ‘‘attano vippakāra’’nti vuttaṃ. Uḷārattatāti uḷāracittatā, paṇītādhimuttatāti vuttaṃ hoti.
၂၇၀. ဩတိဏ္ဏောတိ ဣဒံ ကမ္မသာဓနံ ကတ္တုသာဓနံ ဝာ ဟောတီတိ တဒုဘယဝသေန အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယက္ခာဒီဟိ ဝိယ သတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ အသမပေက္ခိတ္ဝာတိ ယထာသဘာဝံ အနုပပရိက္ခိတ္ဝာ, ယထာ တေ ရတိဇနကာ ရူပာဒယော ဝိသယာ အနိစ္စဒုက္ခာသုဘာနတ္တာကာရေန အဝတ္ထိတာ, တထာ အပသ္သိတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
270.Otiṇṇoti idaṃ kammasādhanaṃ kattusādhanaṃ vā hotīti tadubhayavasena atthaṃ dassento ‘‘yakkhādīhi viya sattā’’tiādimāha. Asamapekkhitvāti yathāsabhāvaṃ anupaparikkhitvā, yathā te ratijanakā rūpādayo visayā aniccadukkhāsubhānattākārena avatthitā, tathā apassitvāti vuttaṃ hoti.
၂၇၁. သညမဝေလန္တိ သီလမရိယာဒံ။ အာစာရောတိ အာစရဏံ ဟတ္ထဂဟဏာဒိကိရိယာ။ အသ္သာတိ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ ပဒသ္သ။
271.Saññamavelanti sīlamariyādaṃ. Ācāroti ācaraṇaṃ hatthagahaṇādikiriyā. Assāti ‘‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’’ti padassa.
၂၇၃. ဧတေသံ ပဒာနံ ဝသေနာတိ အာမသနာဒိပဒာနံ ဝသေန။ ဣတော စိတော စ။ပေ.။ သဉ္စောပေတီတိ အတ္တနော ဟတ္ထံ ဝာ ကာယံ ဝာ တိရိယံ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေတိ။ ‘‘ကာယတော အမောစေတ္ဝာဝာတိ ဝစနတော မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထံ ဩတာရေန္တသ္သ ကာယတော မောစေတ္ဝာ နိဝတ္ထသာဋကူပရိ ဩမသန္တသ္သ ထုလ္လစ္စယံ, သာဋကတော ဩတာရေတ္ဝာ ဇင္ဃတော ပဋ္ဌာယ ကာယံ ဩမသန္တသ္သ ပုန သင္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝဒန္တိ။
273.Etesaṃ padānaṃ vasenāti āmasanādipadānaṃ vasena. Ito cito ca…pe… sañcopetīti attano hatthaṃ vā kāyaṃ vā tiriyaṃ ito cito ca sañcāreti. ‘‘Kāyato amocetvāvāti vacanato matthakato paṭṭhāya hatthaṃ otārentassa kāyato mocetvā nivatthasāṭakūpari omasantassa thullaccayaṃ, sāṭakato otāretvā jaṅghato paṭṭhāya kāyaṃ omasantassa puna saṅghādiseso’’ti vadanti.
ဒ္ဝာဒသသုပိ အာမသနာဒိပ္ပယောဂေသု ဧကေကသ္မိံ ပယောဂေ ကာယတော အမောစိတေ ဧကေကာဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မူလဂ္ဂဟဏမေဝ ပမာဏ’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ ဧကေန ဟတ္ထေန ကာယံ ဂဟေတ္ဝာ ဣတရေန ဟတ္ထေန ကာယပရာမသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကေန ပန ဟတ္ထေန ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဟေတ္ဝာ ဣတရေန တတ္ထ တတ္ထ ကာယံ ပရာမသတော ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိ။ အယံ ပန သင္ဃာဒိသေသော န ကေဝလံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ, အပိစ သညာဝသေနပီတိ အာဟ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိသ္သ သင္ဃာဒိသေသော’’တိ။ ပာဠိယံ တိရစ္ဆာနဂတော စ ဟောတီတိ ဧတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ တိရစ္ဆာနဂတပုရိသသ္သ စ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Dvādasasupi āmasanādippayogesu ekekasmiṃ payoge kāyato amocite ekekāva āpatti hotīti āha ‘‘mūlaggahaṇameva pamāṇa’’nti. Idañca ekena hatthena kāyaṃ gahetvā itarena hatthena kāyaparāmasanaṃ sandhāya vuttaṃ. Ekena pana hatthena kāyapaṭibaddhaṃ gahetvā itarena tattha tattha kāyaṃ parāmasato payogagaṇanāya āpatti. Ayaṃ pana saṅghādiseso na kevalaṃ vatthuvaseneva, apica saññāvasenapīti āha ‘‘itthiyā itthisaññissa saṅghādiseso’’ti. Pāḷiyaṃ tiracchānagato ca hotīti ettha tiracchānagatitthiyā tiracchānagatapurisassa ca gahaṇaṃ veditabbaṃ.
သမသာရာဂောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဧကသဒိသရာဂော။ ပုရိမနယေနေဝာတိ ရဇ္ဇုဝတ္ထာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဂဟဏေ ဝုတ္တနယေန။ ပုန ပုရိမနယေနေဝာတိ သမသာရာဂော ဝုတ္တော။ အနန္တရနယေနေဝာတိ ကာယပဋိဗဒ္ဓအာမသနနယေန ။ ဝေဏိဂ္ဂဟဏေန လောမာနမ္ပိ သင္ဂဟိတတ္တာ လောမာနံ ဖုသနေပိ သင္ဃာဒိသေသော ဝုတ္တော။ ဣဒာနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပကာသေတုကာမော ‘‘ဥပာဒိန္နကေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။
Samasārāgoti kāyasaṃsaggarāgena ekasadisarāgo. Purimanayenevāti rajjuvatthādīhi parikkhipitvā gahaṇe vuttanayena. Puna purimanayenevāti samasārāgo vutto. Anantaranayenevāti kāyapaṭibaddhaāmasananayena . Veṇiggahaṇena lomānampi saṅgahitattā lomānaṃ phusanepi saṅghādiseso vutto. Idāni vuttamevatthaṃ pakāsetukāmo ‘‘upādinnakena hī’’tiādimāha.
ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒ္ဒေသေတိ ယထာဝုတ္တကာယသံသဂ္ဂနိဒ္ဒေသေ။ တေနာတိ တေန ယထာဝုတ္တကာရဏေန။ သညာယ ဝိရာဂိတမ္ဟီတိ သညာယ ဝိရဒ္ဓာယ။ လိင္ဂဗ္ယတ္တယေန ‘‘ဝိရာဂိတမ္ဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမံ နာမ ဝတ္ထုန္တိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ သန္ဓာယ ဝဒတီတိပိ ကေစိ။ သာရတ္တန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန သာရတ္တံ။ ဝိရတ္တန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂရဟိတံ မာတုဘဂိနီအာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘ဝိရတ္တံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဝိရတ္တံ ဂဏ္ဟိ, ဒုက္ကဋန္တိ မာတုပေမာဒိဝသေန ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။
Yathāniddiṭṭhaniddeseti yathāvuttakāyasaṃsagganiddese. Tenāti tena yathāvuttakāraṇena. Saññāya virāgitamhīti saññāya viraddhāya. Liṅgabyattayena ‘‘virāgitamhī’’ti vuttaṃ. Imaṃ nāma vatthunti imasmiṃ sikkhāpade āgataṃ sandhāya vadati. Aññampi yaṃ kiñci vatthuṃ sandhāya vadatītipi keci. Sārattanti kāyasaṃsaggarāgena sārattaṃ. Virattanti kāyasaṃsaggarāgarahitaṃ mātubhaginīādiṃ sandhāya vadati. ‘‘Virattaṃ gaṇhissāmī’’ti virattaṃ gaṇhi, dukkaṭanti mātupemādivasena gahaṇe dukkaṭaṃ vuttaṃ.
ဣမာယ ပာဠိယာ သမေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ သမေတီတိ စေ? ယဒိ ဟိ ‘‘ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ ဘဝေယ္ယ, ကာယပဋိဗဒ္ဓဂ္ဂဟဏေ ထုလ္လစ္စယံ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ဣတ္ထီ စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ စာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, ဝုတ္တဉ္စ, တသ္မာ ‘‘ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ကာယံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ နာမ န ဟောတီတိ ‘‘ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီတိ ကာယံ ဂဏ္ဟန္တော ယထာဝတ္ထုကမေဝ အာပဇ္ဇတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တဝာဒော ဣမာယ ပာဠိယာ သမေတိ။ ယော ပနေတ္ထ ‘‘သတိပိ ဣတ္ထိသညာယ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဂဟဏသမယေ ‘ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’တိ သညံ ဌပေတ္ဝာ ‘ဣတ္ထိံ ဂဏ္ဟာမီ’တိ သညာယ အဘာဝတော ဝတ္ထုသညာနံ ဘိန္နတ္တာ အယုတ္တ’’န္တိ ဝဒေယ္ယ, သော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ကိံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဝတ္ထာဒိံ ဂဏ္ဟန္တော ဣတ္ထိယာ ရာဂေန ဂဏ္ဟာတိ, ဥဒာဟု ဝတ္ထာဒီသု ရာဂေနာ’’တိ။ ယဒိ ‘‘ဝတ္ထာဒီသု ရာဂေန ဂဏ္ဟာတီ’’တိ ဝဒေယ္ယ, ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ အဟုတ္ဝာ အညတ္ထ ဌိတံ ဝတ္ထာဒိံ ဂဏ္ဟန္တသ္သပိ ထုလ္လစ္စယံ သိယာ, တသ္မာ ဣတ္ထီ ဣတ္ထိသညာ သာရတ္တဘာဝော ဂဟဏဉ္စာတိ အင္ဂပာရိပူရိသဗ္ဘာဝတော မဟာသုမတ္ထေရဝာဒောဝ ယုတ္တဝာဒော။ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေဟိ စ သမေတီတိ ဧတ္ထာပိ အယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ သညာဝိရာဂေန ဝိရာဂိတံ နာမ သိယာ, ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဣတ္ထိယော ဗာဟာဟိ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဂဏ္ဟာမီ’’တိ ဧဝံသညိသ္သ ‘‘မဇ္ဈဂတိတ္ထိယော ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဂဏ္ဟာမီ’’တိ ဧဝရူပာယ သညာယ အဘာဝတော မဇ္ဈဂတာနံ ဝသေန ထုလ္လစ္စယံ န သိယာ, ဧဝံ သန္တေပိ အဋ္ဌကထာယ ထုလ္လစ္စယသ္သ ဝုတ္တတ္တာ သညာဝိရာဂေန ဝိရာဂိတံ နာမ န ဟောတီတိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓောယေဝာတိ။ နီလေန ဒုဝိညေယ္ယသဘာဝတော ကာဠိတ္ထီ ဝုတ္တာ။
Imāya pāḷiyā sametīti sambandho. Kathaṃ sametīti ce? Yadi hi ‘‘itthiyā kāyapaṭibaddhaṃ gaṇhissāmī’’ti citte uppanne itthisaññā virāgitā bhaveyya, kāyapaṭibaddhaggahaṇe thullaccayaṃ vadantena bhagavatā ‘‘itthī ca hoti itthisaññī cā’’ti na vattabbaṃ siyā, vuttañca, tasmā ‘‘itthiyā kāyapaṭibaddhaṃ gaṇhissāmī’’ti kāyaṃ gaṇhantassa itthisaññā virāgitā nāma na hotīti ‘‘kāyapaṭibaddhaṃ gaṇhissāmīti kāyaṃ gaṇhanto yathāvatthukameva āpajjatī’’ti mahāsumattherena vuttavādo imāya pāḷiyā sameti. Yo panettha ‘‘satipi itthisaññāya kāyapaṭibaddhaṃ gaṇhantassa gahaṇasamaye ‘kāyapaṭibaddhaṃ gaṇhissāmī’ti saññaṃ ṭhapetvā ‘itthiṃ gaṇhāmī’ti saññāya abhāvato vatthusaññānaṃ bhinnattā ayutta’’nti vadeyya, so pucchitabbo ‘‘kiṃ kāyapaṭibaddhaṃ vatthādiṃ gaṇhanto itthiyā rāgena gaṇhāti, udāhu vatthādīsu rāgenā’’ti. Yadi ‘‘vatthādīsu rāgena gaṇhātī’’ti vadeyya, itthiyā kāyapaṭibaddhaṃ ahutvā aññattha ṭhitaṃ vatthādiṃ gaṇhantassapi thullaccayaṃ siyā, tasmā itthī itthisaññā sārattabhāvo gahaṇañcāti aṅgapāripūrisabbhāvato mahāsumattheravādova yuttavādo. Aṭṭhakathāvinicchayehi ca sametīti etthāpi ayamadhippāyo – yadi saññāvirāgena virāgitaṃ nāma siyā, ‘‘sambahulā itthiyo bāhāhi parikkhipitvā gaṇhāmī’’ti evaṃsaññissa ‘‘majjhagatitthiyo kāyapaṭibaddhena gaṇhāmī’’ti evarūpāya saññāya abhāvato majjhagatānaṃ vasena thullaccayaṃ na siyā, evaṃ santepi aṭṭhakathāya thullaccayassa vuttattā saññāvirāgena virāgitaṃ nāma na hotīti ayamattho siddhoyevāti. Nīlena duviññeyyasabhāvato kāḷitthī vuttā.
၂၇၉. သေဝနာဓိပ္ပာယောတိ ဖသ္သသုခသေဝနာဓိပ္ပာယော။ ဣတ္ထိယာ ကာယေန ဘိက္ခုသ္သ ကာယပဋိဗဒ္ဓာမသနဝာရေပိ ဖသ္သံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဣဒံ အတ္တနော ကာယပဋိဗဒ္ဓာမသနေပိ ကာယသမ္ဗန္ဓသဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ နိသ္သဂ္ဂိယေန နိသ္သဂ္ဂိယဝာရေ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ ပဌမံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ သတိပိ ပစ္ဆာ မောက္ခာဓိပ္ပာယသ္သ အနာပတ္တိ။
279.Sevanādhippāyoti phassasukhasevanādhippāyo. Itthiyā kāyena bhikkhussa kāyapaṭibaddhāmasanavārepi phassaṃ paṭivijānātīti idaṃ attano kāyapaṭibaddhāmasanepi kāyasambandhasabhāvato vuttaṃ. Etthāti nissaggiyena nissaggiyavāre. Mokkhādhippāyoti ettha paṭhamaṃ kāyasaṃsaggarāge satipi pacchā mokkhādhippāyassa anāpatti.
၂၈၁. ပာရိပန္ထိကာတိ ဝိလုမ္ပနိကာ, အန္တရာယိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နဒီသောတေန ဝုယ္ဟမာနံ မာတရန္တိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ, အညာသုပိ ပန ဣတ္ထီသု ကာရုညာဓိပ္ပာယေန မာတရိ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တသ္သ နေဝတ္ထိ ဒောသောတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘မာတရ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အညာသံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တာပိ အတ္ထိ။ တိဏဏ္ဍုပကန္တိ ဟိရီဝေရာဒိမူလေဟိ ကတစုမ္ဗဋကံ။ တာလပဏ္ဏမုဒ္ဒိကန္တိ တာလပဏ္ဏေဟိ ကတအင္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ။ ပရိဝတ္တေတ္ဝာတိ အတ္တနော နိဝာသနပာရုပနဘာဝတော အပနေတ္ဝာ, စီဝရတ္ထာယ အပနာမေတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စီဝရတ္ထာယ ပာဒမူလေ ဌပေတိ, ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ နိဒသ္သနမတ္တံ, ပစ္စတ္ထရဏဝိတာနာဒိအတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ, ပူဇာဒိအတ္ထံ တာဝကာလိကမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
281.Pāripanthikāti vilumpanikā, antarāyikāti vuttaṃ hoti. Nadīsotena vuyhamānaṃ mātaranti ukkaṭṭhaparicchedadassanatthaṃ vuttaṃ, aññāsupi pana itthīsu kāruññādhippāyena mātari vuttanayena paṭipajjantassa nevatthi dosoti vadanti. ‘‘Mātara’’nti vuttattā aññāsaṃ na vaṭṭatīti vadantāpi atthi. Tiṇaṇḍupakanti hirīverādimūlehi katacumbaṭakaṃ. Tālapaṇṇamuddikanti tālapaṇṇehi kataaṅgulimuddikaṃ. Parivattetvāti attano nivāsanapārupanabhāvato apanetvā, cīvaratthāya apanāmetvāti vuttaṃ hoti. Cīvaratthāya pādamūle ṭhapeti, vaṭṭatīti idaṃ nidassanamattaṃ, paccattharaṇavitānādiatthampi vaṭṭatiyeva, pūjādiatthaṃ tāvakālikampi gahetuṃ vaṭṭati.
ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတန္တိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော ပာရာဇိကဝတ္ထုဘူတတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီနမ္ပိ အနာမာသဘာဝတော တာဒိသံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတံ တိရစ္ဆာနဂတရူပမ္ပိ အနာမာသန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ပဋိမာရူပံ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ အာစရိယာ။ ဣတ္ထိရူပာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ ကတံ ဝတ္ထဉ္စ ပစ္စတ္ထရဏဉ္စ ဘိတ္တိဉ္စ ဣတ္ထိရူပံ အနာမသိတ္ဝာ ဂဏ္ဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိန္ဒိတ္ဝာတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထေန အဂ္ဂဟေတ္ဝာဝ ကေနစိဒေဝ ဒဏ္ဍာဒိနာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနာမာသမ္ပိ ဟတ္ထေန အပရာမသိတ္ဝာ ဒဏ္ဍာဒိနာ ကေနစိ ဘိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပံသုကူလံ ဂဏ္ဟန္တေန မာတုဂာမသရီရေပိ သတ္ထာဒီဟိ ဝဏံ ကတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ စ ဂဟိတမဏ္ဍူကသပ္ပိနိံ ဒဏ္ဍာဒီဟိ နိပ္ပီဠေတ္ဝာ မဏ္ဍူကံ ဝိသ္သဇ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Itthisaṇṭhānena katanti ettha heṭṭhimaparicchedato pārājikavatthubhūtatiracchānagatitthīnampi anāmāsabhāvato tādisaṃ itthisaṇṭhānena kataṃ tiracchānagatarūpampi anāmāsanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Bhikkhunīhi paṭimārūpaṃ āmasituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti ācariyā. Itthirūpāni dassetvā kataṃ vatthañca paccattharaṇañca bhittiñca itthirūpaṃ anāmasitvā gaṇhituṃ vaṭṭati. Bhinditvāti ettha hatthena aggahetvāva kenacideva daṇḍādinā bhinditabbaṃ. Ettha ca ‘‘anāmāsampi hatthena aparāmasitvā daṇḍādinā kenaci bhindituṃ vaṭṭatī’’ti idha vuttattā ‘‘paṃsukūlaṃ gaṇhantena mātugāmasarīrepi satthādīhi vaṇaṃ katvā gahetabba’’nti vuttattā ca gahitamaṇḍūkasappiniṃ daṇḍādīhi nippīḷetvā maṇḍūkaṃ vissajjāpetuṃ vaṭṭati.
မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယာတိ မဂ္ဂေ ဂစ္ဆာမီတိ ဧဝံ မဂ္ဂသညီ ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ကီဠန္တေနာတိ ဣဒံ ဂိဟိသန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဘိက္ခုသန္တကံ ပန ယေန ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန အနာမသိတဗ္ဗမေဝ ဒုရုပစိဏ္ဏဘာဝတော။ တာလပနသာဒီနီတိ စေတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နာဠိကေရလဗုဇတိပုသအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုသ္သဖလဧဠာလုကဖလာနံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ယထာဝုတ္တဖလာနံယေဝ စေတ္ထ ကီဠာဓိပ္ပာယေန အာမသနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပာသာဏသက္ခရာဒီနိ ကီဠာဓိပ္ပာယေနပိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Maggaṃ adhiṭṭhāyāti magge gacchāmīti evaṃ maggasaññī hutvāti attho. Kīḷantenāti idaṃ gihisantakaṃ sandhāya vuttaṃ, bhikkhusantakaṃ pana yena kenaci adhippāyena anāmasitabbameva durupaciṇṇabhāvato. Tālapanasādīnīti cettha ādi-saddena nāḷikeralabujatipusaalābukumbhaṇḍapussaphalaeḷālukaphalānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. ‘‘Yathāvuttaphalānaṃyeva cettha kīḷādhippāyena āmasanaṃ na vaṭṭatī’’ti vuttattā pāsāṇasakkharādīni kīḷādhippāyenapi āmasituṃ vaṭṭati.
မုတ္တာတိ ဟတ္ထိကုမ္ဘဇာဒိကာ အဋ္ဌဝိဓာ မုတ္တာ။ တထာ ဟိ ဟတ္ထိကုမ္ဘံ, ဝရာဟဒာဌံ, ဘုဇင္ဂသီသံ, ဝလာဟကံ, ဝေဠု, မစ္ဆသိရော, သင္ခော, သိပ္ပီတိ အဋ္ဌ မုတ္တာယောနိယော။ တတ္ထ ဟတ္ထိကုမ္ဘဇာ ပီတဝဏ္ဏာ ပဘာဝိဟီနာ။ ဝရာဟဒာဌဇာ ဝရာဟဒာဌဝဏ္ဏာဝ။ ဘုဇင္ဂသီသဇာ နီလာဒိဝဏ္ဏာ သုဝိသုဒ္ဓာ ဝဋ္ဋလာ။ ဝလာဟကဇာ အာဘာသူရာ ဒုဗ္ဗိဘာဂရူပာ ရတ္တိဘာဂေ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓမန္တိယော တိဋ္ဌန္တိ, ဒေဝူပဘောဂာ ဧဝ စ ဟောန္တိ။ ဝေဠုဇာ ကရကဖလသမာနဝဏ္ဏာ န အာဘာသူရာ, တေ စ ဝေဠူ အမနုသ္သဂောစရေ ဧဝ ပဒေသေ ဇာယန္တိ။ မစ္ဆသိရဇာ ပာဌီနပိဋ္ဌိသမအာနဝဏ္ဏာ ဝဋ္ဋလာ လဃဝော စ ဟောန္တိ ပဘာဝိဟီနာ စ, တေ စ မစ္ဆာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေယေဝ ဇာယန္တိ။ သင္ခဇာ သင္ခဥဒရစ္ဆဝိဝဏ္ဏာ ကောလဖလပ္ပမာဏာပိ ဟောန္တိ ပဘာဝိဟီနာဝ။ သိပ္ပိဇာ ပဘာဝိသေသယုတ္တာ ဟောန္တိ နာနာသဏ္ဌာနာ။ ဧဝံ ဇာတိတော အဋ္ဌဝိဓာသု မုတ္တာသု ယာ မစ္ဆသင္ခသိပ္ပိဇာ, တာ သာမုဒ္ဒိကာ။ ဘုဇင္ဂဇာပိ ကာစိ သာမုဒ္ဒိကာ ဟောန္တိ, ဣတရာ အသာမုဒ္ဒိကာ။ ယသ္မာ ဗဟုလံ သာမုဒ္ဒိကာဝ မုတ္တာ လောကေ ဒိသ္သန္တိ, တတ္ထာပိ သပ္ပိဇာဝ, ဣတရာ ကဒာစိ ကာစိ, တသ္မာ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘မုတ္တာတိ သာမုဒ္ဒိကာ မုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။
Muttāti hatthikumbhajādikā aṭṭhavidhā muttā. Tathā hi hatthikumbhaṃ, varāhadāṭhaṃ, bhujaṅgasīsaṃ, valāhakaṃ, veḷu, macchasiro, saṅkho, sippīti aṭṭha muttāyoniyo. Tattha hatthikumbhajā pītavaṇṇā pabhāvihīnā. Varāhadāṭhajā varāhadāṭhavaṇṇāva. Bhujaṅgasīsajā nīlādivaṇṇā suvisuddhā vaṭṭalā. Valāhakajā ābhāsūrā dubbibhāgarūpā rattibhāge andhakāraṃ viddhamantiyo tiṭṭhanti, devūpabhogā eva ca honti. Veḷujā karakaphalasamānavaṇṇā na ābhāsūrā, te ca veḷū amanussagocare eva padese jāyanti. Macchasirajā pāṭhīnapiṭṭhisamaānavaṇṇā vaṭṭalā laghavo ca honti pabhāvihīnā ca, te ca macchā samuddamajjheyeva jāyanti. Saṅkhajā saṅkhaudaracchavivaṇṇā kolaphalappamāṇāpi honti pabhāvihīnāva. Sippijā pabhāvisesayuttā honti nānāsaṇṭhānā. Evaṃ jātito aṭṭhavidhāsu muttāsu yā macchasaṅkhasippijā, tā sāmuddikā. Bhujaṅgajāpi kāci sāmuddikā honti, itarā asāmuddikā. Yasmā bahulaṃ sāmuddikāva muttā loke dissanti, tatthāpi sappijāva, itarā kadāci kāci, tasmā sammohavinodaniyaṃ ‘‘muttāti sāmuddikā muttā’’ti vuttaṃ.
မဏီတိ ဌပေတ္ဝာ ဝေဠုရိယာဒိကေ သေသော ဇောတိရသာဒိဘေဒော သဗ္ဗောပိ မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝံသဝဏ္ဏမဏိ။ သင္ခောတိ သာမုဒ္ဒိကသင္ခော။ သိလာတိ ကာဠသိလာပဏ္ဍုသိလာသေတသိလာဒိဘေဒာ သဗ္ဗာပိ သိလာ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏာဒိကံ ဝုတ္တာဝသေသံ ရတနသမ္မတံ။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ လောဟိတင္ကောတိ ရတ္တမဏိ။ မသာရဂလ္လန္တိ ကဗရမဏိ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယာတိ ပတ္တစီဝရာဒိဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ။ ကုဋ္ဌရောဂသ္သာတိ နိဒသ္သနမတ္တံ, တာယ ဝူပသမေတဗ္ဗသ္သ ယသ္သ ကသ္သစိ ရောဂသ္သတ္ထာယပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘ဘေသဇ္ဇတ္ထဉ္စ အဓိဋ္ဌာယေဝ မုတ္တာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အာကရမုတ္တောတိ အာကရတော မုတ္တမတ္တော။ ‘‘ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ စ အာမသိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒသ္သေတိ။ ပစိတ္ဝာ ကတောတိ ကာစကာရေဟိ ပစိတ္ဝာ ကတော။
Maṇīti ṭhapetvā veḷuriyādike seso jotirasādibhedo sabbopi maṇi. Veḷuriyoti vaṃsavaṇṇamaṇi. Saṅkhoti sāmuddikasaṅkho. Silāti kāḷasilāpaṇḍusilāsetasilādibhedā sabbāpi silā. Rajatanti kahāpaṇādikaṃ vuttāvasesaṃ ratanasammataṃ. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Lohitaṅkoti rattamaṇi. Masāragallanti kabaramaṇi. Bhaṇḍamūlatthāyāti pattacīvarādibhaṇḍamūlatthāya. Kuṭṭharogassāti nidassanamattaṃ, tāya vūpasametabbassa yassa kassaci rogassatthāyapi vaṭṭatiyeva. ‘‘Bhesajjatthañca adhiṭṭhāyeva muttā vaṭṭatī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Ākaramuttoti ākarato muttamatto. ‘‘Bhaṇḍamūlatthāya sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti iminā ca āmasitumpi vaṭṭatīti dasseti. Pacitvā katoti kācakārehi pacitvā kato.
ဓောတဝိဒ္ဓော စ ရတနမိသ္သောတိ အလင္ကာရတ္ထံ ကဉ္စနလတာဒိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ကတော ရတနခစိတော ဓောတဝိဒ္ဓော အနာမာသော။ ဓောတဝိဒ္ဓော စ ရတနမိသ္သော စာတိ ဝိသုံ ဝာ ပဒံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပာနီယသင္ခောတိ ဣမိနာ စ သင္ခေန ကတပာနီယဘာဇနပိဓာနာဒိသမဏပရိက္ခာရောပိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ သေသန္တိ ရတနမိသ္သံ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသံ။ မုဂ္ဂဝဏ္ဏံယေဝ ရတနသမ္မိသ္သံ ကရောန္တိ, န အညန္တိ အာဟ ‘‘မုဂ္ဂဝဏ္ဏာဝာ’’တိ, မုဂ္ဂဝဏ္ဏာ ရတနမိသ္သာဝ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသာတိ ရတနသမ္မိသ္သံ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသာ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာ နီလသိလာ။
Dhotaviddho ca ratanamissoti alaṅkāratthaṃ kañcanalatādiṃ dassetvā kato ratanakhacito dhotaviddho anāmāso. Dhotaviddho ca ratanamisso cāti visuṃ vā padaṃ sambandhitabbaṃ. Pānīyasaṅkhoti iminā ca saṅkhena katapānīyabhājanapidhānādisamaṇaparikkhāropi āmasituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Sesanti ratanamissaṃ ṭhapetvā avasesaṃ. Muggavaṇṇaṃyeva ratanasammissaṃ karonti, na aññanti āha ‘‘muggavaṇṇāvā’’ti, muggavaṇṇā ratanamissāva na vaṭṭatīti vuttaṃ hoti. Sesāti ratanasammissaṃ ṭhapetvā avasesā muggavaṇṇā nīlasilā.
ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ ဓာတုပာသာဏတော ပဋ္ဌာယ။ သုဝဏ္ဏစေတိယန္တိ ဓာတုကရဏ္ဍကံ။ ပဋိက္ခိပီတိ ‘‘ဓာတုဋ္ဌပနတ္ထာယ ဂဏ္ဟထာ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘တုမ္ဟာကံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ပေသိတတ္တာ ပဋိက္ခိပိ။ သုဝဏ္ဏဗုဗ္ဗုဠကန္တိ သုဝဏ္ဏတာရကံ။ ‘‘ကေဠာပယိတုန္တိ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရန္တေဟိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စေတိယဂောပကာ ဝာ ဘိက္ခူ ဟောန္တု အညေ ဝာ, ဟတ္ထေနပိ ပုဉ္ဆိတ္ဝာ ကစဝရံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ, မလမ္ပိ ပမဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။
Bījato paṭṭhāyāti dhātupāsāṇato paṭṭhāya. Suvaṇṇacetiyanti dhātukaraṇḍakaṃ. Paṭikkhipīti ‘‘dhātuṭṭhapanatthāya gaṇhathā’’ti avatvā ‘‘tumhākaṃ gaṇhathā’’ti pesitattā paṭikkhipi. Suvaṇṇabubbuḷakanti suvaṇṇatārakaṃ. ‘‘Keḷāpayitunti ito cito ca sañcārantehi āmasituṃ vaṭṭatī’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Kacavarameva harituṃ vaṭṭatīti cetiyagopakā vā bhikkhū hontu aññe vā, hatthenapi puñchitvā kacavaraṃ apanetuṃ vaṭṭati, malampi pamajjituṃ vaṭṭatiyeva.
အာရကူဋလောဟန္တိ ကိတ္တိမလောဟံ။ တီဏိ ဟိ ကိတ္တိမလောဟာနိ ကံသလောဟံ, ဝဋ္ဋလောဟံ, အာရကူဋန္တိ။ တတ္ထ တိပုတမ္ဗေ မိသ္သေတ္ဝာ ကတံ ကံသလောဟံ, သီသတမ္ဗေ မိသ္သေတ္ဝာ ကတံ ဝဋ္ဋလောဟံ, ပကတိရသတမ္ဗေ မိသ္သေတ္ဝာ ကတံ အာရကူဋံ။ တေနေဝ တံကရဏေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ‘‘ကိတ္တိမလောဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဇာတရူပဂတိကမေဝာတိ ဝုတ္တတ္တာ အာရကူဋံ သုဝဏ္ဏသဒိသမေဝ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, အညံ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အာရကူဋံ အနာမသိတဗ္ဗတော ဇာတရူပဂတိကမေဝာတိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ဇာတရူပံ ဝိယ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပဌမံ ဝုတ္တောယေဝ စ အတ္ထော ဂဏ္ဌိပဒကာရေဟိ အဓိပ္ပေတော။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သေနာသနပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ။
Ārakūṭalohanti kittimalohaṃ. Tīṇi hi kittimalohāni kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohaṃ, ārakūṭanti. Tattha tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ, sīsatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ, pakatirasatambe missetvā kataṃ ārakūṭaṃ. Teneva taṃkaraṇena nibbattattā ‘‘kittimaloha’’nti vuccati. ‘‘Jātarūpagatikamevāti vuttattā ārakūṭaṃ suvaṇṇasadisameva āmasituṃ na vaṭṭati, aññaṃ pana vaṭṭatī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘ārakūṭaṃ anāmasitabbato jātarūpagatikamevāti vuttaṃ, tasmā ubhayampi jātarūpaṃ viya āmasituṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti. Paṭhamaṃ vuttoyeva ca attho gaṇṭhipadakārehi adhippeto. Paṭijaggituṃ vaṭṭatīti senāsanapaṭibaddhattā vuttaṃ.
သာမိကာနံ ပေသေတဗ္ဗန္တိ သာမိကာနံ သာသနံ ပေသေတဗ္ဗံ။ ဘိန္ဒိတ္ဝာတိ ဟတ္ထေန အဂ္ဂဟေတ္ဝာ အညေန ယေန ကေနစိ ဘိန္ဒိတ္ဝာ။ ဘေရိသင္ဃာဋောတိ သင္ဃဋိတစမ္မဘေရီ။ ဝီဏာသင္ဃာဋောတိ သင္ဃဋိတစမ္မဝီဏာ။ စမ္မဝိနဒ္ဓာနံ ဘေရိဝီဏာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တုစ္ဆပောက္ခရန္တိ အဝိနဒ္ဓစမ္မံ ဘေရိပောက္ခရံ ဝီဏာပောက္ခရဉ္စ။ အာရောပိတစမ္မန္တိ ဘေရိအာဒီနံ ဝိနဒ္ဓနတ္ထာယ မုခဝဋ္ဋိယံ အာရောပိတစမ္မံ တတော ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဝိသုံ ဌပိတစမ္မဉ္စ။ ဩနဟိတုံ ဝာတိ ဘေရိပောက္ခရာဒီနိ စမ္မံ အာရောပေတ္ဝာ ဝိနန္ဓိတုံ။ ဩနဟာပေတုံ ဝာတိ တထေဝ အညေဟိ ဝိနန္ဓာပေတုံ။ ပာရာဇိကပ္ပဟောနကကာလေတိ အကုထိတကာလေ။
Sāmikānaṃ pesetabbanti sāmikānaṃ sāsanaṃ pesetabbaṃ. Bhinditvāti hatthena aggahetvā aññena yena kenaci bhinditvā. Bherisaṅghāṭoti saṅghaṭitacammabherī. Vīṇāsaṅghāṭoti saṅghaṭitacammavīṇā. Cammavinaddhānaṃ bherivīṇānametaṃ adhivacanaṃ. Tucchapokkharanti avinaddhacammaṃ bheripokkharaṃ vīṇāpokkharañca. Āropitacammanti bheriādīnaṃ vinaddhanatthāya mukhavaṭṭiyaṃ āropitacammaṃ tato uddharitvā visuṃ ṭhapitacammañca. Onahituṃ vāti bheripokkharādīni cammaṃ āropetvā vinandhituṃ. Onahāpetuṃ vāti tatheva aññehi vinandhāpetuṃ. Pārājikappahonakakāleti akuthitakāle.
၂၈၂. သင္ကမာဒိ ဘူမိဂတိကတ္တာ န ကာယပဋိဗဒ္ဓဋ္ဌာနိယန္တိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဧကပဒိကသင္ကမောတိ ခုဒ္ဒကသေတု။ သကဋမဂ္ဂသင္ကမောတိ သကဋမဂ္ဂဘူတော မဟာသေတု။ ဌာနာ စာလေတုန္တိ ရဇ္ဇုံ ဌာနာ စာလေတုံ။ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗာတိ အပနေတဗ္ဗာ။ မနုသ္သိတ္ထီ, ဣတ္ထိသညိတာ, ကာယသံသဂ္ဂရာဂော, တေန ရာဂေန ဝာယာမော, ဟတ္ထဂ္ဂာဟာဒိသမာပဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင္ဂာနိ။
282. Saṅkamādi bhūmigatikattā na kāyapaṭibaddhaṭṭhāniyanti dukkaṭaṃ vuttaṃ. Ekapadikasaṅkamoti khuddakasetu. Sakaṭamaggasaṅkamoti sakaṭamaggabhūto mahāsetu. Ṭhānā cāletunti rajjuṃ ṭhānā cāletuṃ. Paṭicchādetabbāti apanetabbā. Manussitthī, itthisaññitā, kāyasaṃsaggarāgo, tena rāgena vāyāmo, hatthaggāhādisamāpajjananti imānettha pañca aṅgāni.
ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၂. ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒံ • 2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၂. ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā
၂. ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā
ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ • Padabhājanīyavaṇṇanā
ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vinītavatthuvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၂. ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā
