| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਪੁਰਾਣ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
੨. ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
2. Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘ਓਤਿਣ੍ਣੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਸ੍ਸ ਸੇવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤੇਨੇવ ‘‘ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗਸਮਙ੍ਗਿਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘વਿਪਰਿਣਤੇਨ…ਪੇ॰… ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾਸ੍ਸ વਾਯਾਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ‘‘ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਪਦਂ ਸਂਯੋਗਂ ਦੀਪੇਤਿ, ਸੋ ਚ ਸਂਯੋਗੋ ਸਮਾਗਮੋ। ਕੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ? વਿਪਰਿਣਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਨ ਪਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਧਿਪ੍ਪਾਯਾਦਿਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਸ੍ਸ વਾਯਮਤੋ ਫਸ੍ਸਪ੍ਪਟਿવਿਜਾਨਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਤਿ। વਾਯਮਿਤ੍વਾ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਹਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਏવਮਸ੍ਸ ਤਿવਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਓਤਿਣ੍ਣੋ વਿਪਰਿਣਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਯਕ੍ਖਾਦਿਨਾ ਸਤ੍ਤੋ વਿਯ। ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ વਾ ਏਤਂ ਕਰਣવਚਨਂ, ਓਤਿਣ੍ਣੋ વਿਪਰਿਣਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕੂਪਾਦਿਂ વਿਯ ਸਤ੍ਤੋ। ਅਥ વਾ ‘‘ਰਾਗਤੋ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਂ ਉਪਗਤੋਪਿ ਯੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣਾਧਿਪ੍ਪਾਯਤੋ વਿਪਰਿਣਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ ਤਮੇવ ਰਾਗਂ ਓਤਿਣ੍ਣੋ। ਮਾਤੁਗਾਮੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮੀਪਂ વਾ ਆਗਤੇਨ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਉਪਗਤੇਨ વਾ। ਏਤੇਨ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਸਾਰਤ੍ਤਤਾ વਾ ਹੋਤੁ, વਿਰਤ੍ਤਤਾ વਾ, ਸਾ ਇਧ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ।
‘‘Otiṇṇo’’ti imināssa sevanādhippāyatā dassitā. Teneva ‘‘kāyasaṃsaggarāgasamaṅgissetaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. ‘‘Vipariṇatena…pe… saddhi’’nti imināssa vāyāmo dassito. ‘‘Saddhi’’nti hi padaṃ saṃyogaṃ dīpeti, so ca saṃyogo samāgamo. Kena cittena? Vipariṇatena cittena, na pattappaṭiggahaṇādhippāyādināti adhippāyo. ‘‘Kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’’ti imināssa vāyamato phassappaṭivijānanā dassitā hoti. Vāyamitvā phassaṃ paṭivijānanto hi samāpajjati nāma. Evamassa tivaṅgasampatti dassitā hoti. Atha vā otiṇṇo vipariṇatena cittena yakkhādinā satto viya. Upayogatthe vā etaṃ karaṇavacanaṃ, otiṇṇo vipariṇataṃ cittaṃ kūpādiṃ viya satto. Atha vā ‘‘rāgato uttiṇṇo bhavissāmī’’ti bhikkhubhāvaṃ upagatopi yo pana bhikkhu tato uttiṇṇādhippāyato vipariṇatena cittena hetubhūtena tameva rāgaṃ otiṇṇo. Mātugāmena attano samīpaṃ vā āgatena, attanā upagatena vā. Etena mātugāmassa sārattatā vā hotu, virattatā vā, sā idha appamāṇaṃ.
ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਾਹਂ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥੇਨ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕੋ ਕਾਯੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ, ਨ ਭਿਨ੍ਨਸਨ੍ਤਾਨੋ ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ વਤ੍ਥਾਲਙ੍ਕਾਰਾਦਿ। વੇਣਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕੋ ਅਭਿਨ੍ਨਸਨ੍ਤਾਨੋ ਕੇਸਲੋਮਨਖਗ੍ਗਦਨ੍ਤਗ੍ਗਾਦਿਕੋ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋ ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਲੋਮੇਨ ਲੋਮਂ ਫੁਸਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ વਾ…ਪੇ॰… ਪਰਾਮਸਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਾਨਮ੍ਪਿ ਸੇਸਲੋਮਾਦੀਨਂ ਅਙ੍ਗਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ‘‘ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ, ਤਦਤ੍ਥਜਾਨਨਤੋ। ਫੁਟ੍ਠਭਾવਂ ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ਨਾਮ, ਨ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏવ। ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਇਧ ਫਸ੍ਸਪ੍ਪਟਿવਿਜਾਨਨਂ ਅਙ੍ਗਨ੍ਤ੍વੇવ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ‘‘ਨ ਚ ਮੇ ਲੋਮਘਟ੍ਟਨੇਨ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ‘ਨ ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ ਅਨਾਪਨ੍ਨਸਞ੍ਞੀ ਸਿਯਾ’’ਤਿ। ‘‘વੇਣੀ ਨਾਮ ਕਹਾਪਣਮਾਲਾਦਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ, ਤਤ੍ਥ ‘વੇਣਿਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਕਹਾਪਣਮਾਲਾਦਿਂ ਏવ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਲੋਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। વੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ।
Hatthaggāhaṃ vāti ettha hatthena sabbopi upādinnako kāyo saṅgahito, na bhinnasantāno tappaṭibaddho vatthālaṅkārādi. Veṇiggahaṇena anupādinnako abhinnasantāno kesalomanakhaggadantaggādiko kammapaccayautusamuṭṭhāno gahitoti veditabbaṃ. Tenevāha ‘‘antamaso lomena lomaṃ phusantassāpī’’ti. Tena aññatarassa vā…pe… parāmasananti ettha anupādinnakānampi sesalomādīnaṃ aṅgabhāvo veditabbo. Evaṃ sante ‘‘phassaṃ paṭijānantassa saṅghādiseso’’ti iminā virujjhatīti ce? Na, tadatthajānanato. Phuṭṭhabhāvaṃ paṭivijānantopi phassaṃ paṭijānāti nāma, na kāyaviññāṇuppattiyā eva. Anekantikañhettha kāyaviññāṇaṃ. Tasmā eva idha phassappaṭivijānanaṃ aṅgantveva na vuttaṃ. Tasmiñhi vutte ṭhānametaṃ vijjati ‘‘na ca me lomaghaṭṭanena kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ, tasmiṃ ‘na phassaṃ paṭijānāmī’ti anāpannasaññī siyā’’ti. ‘‘Veṇī nāma kahāpaṇamālādisampayuttaṃ, tattha ‘veṇiṃ gaṇhissāmī’ti kahāpaṇamālādiṃ eva gaṇhāti, na lomaṃ, natthi saṅghādiseso’’ti vadanti. Vīmaṃsitabbaṃ.
ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kāyasaṃsaggasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
