| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
2. කායසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Kāyasuttavaṇṇanā
183. දුතියෙ ආහාරට්‌ඨිතිකොති පච්‌චයට්‌ඨිතිකො. ආහාරං පටිච්‌චාති පච්‌චයං පටිච්‌ච. සුභනිමිත්‌තන්‌ති සුභම්‌පි සුභනිමිත්‌තං, සුභස්‌ස ආරම්‌මණම්‌පි සුභනිමිත්‌තං. අයොනිසොමනසිකාරොති අනුපායමනසිකාරො උප්‌පථමනසිකාරො අනිච්‌චෙ ‘‘නිච්‌ච’’න්‌ති වා, දුක්‌ඛෙ ‘‘සුඛ’’න්‌ති, අනත්‌තනි ‘‘අත්‌තා’’ති වා, අසුභෙ ‘‘සුභ’’න්‌ති වා, මනසිකාරො. තං තස්‌මිං සුභාරම්‌මණෙ බහුලං පවත්‌තයතො කාමච්‌ඡන්‌දො උප්‌පජ්‌ජති. තෙන වුත්‌තං ‘‘අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, සුභනිමිත්‌ත’’න්‌තිආදි. එවං සබ්‌බනීවරණෙසු යොජනා වෙදිතබ්‌බා.
183. Dutiye āhāraṭṭhitikoti paccayaṭṭhitiko. Āhāraṃ paṭiccāti paccayaṃ paṭicca. Subhanimittanti subhampi subhanimittaṃ, subhassa ārammaṇampi subhanimittaṃ. Ayonisomanasikāroti anupāyamanasikāro uppathamanasikāro anicce ‘‘nicca’’nti vā, dukkhe ‘‘sukha’’nti, anattani ‘‘attā’’ti vā, asubhe ‘‘subha’’nti vā, manasikāro. Taṃ tasmiṃ subhārammaṇe bahulaṃ pavattayato kāmacchando uppajjati. Tena vuttaṃ ‘‘atthi, bhikkhave, subhanimitta’’ntiādi. Evaṃ sabbanīvaraṇesu yojanā veditabbā.
පටිඝනිමිත්‌තන්‌තිආදීසු පන පටිඝොපි පටිඝනිමිත්‌තං පටිඝාරම්‌මණම්‌පි. අරතීති උක්‌කණ්‌ඨිතා. යං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘තත්‌ථ කතමා අරති? පන්‌තෙසු වා සෙනාසනෙසු අඤ්‌ඤතරඤ්‌ඤතරෙසු වා අධිකුසලෙසු ධම්‌මෙසු අරති අරතිතා අනභිරති අනභිරමනා උක්‌කණ්‌ඨිතා පරිතස්‌සිතා, අයං වුච්‌චති අරතී’’ති (විභ. 856).
Paṭighanimittantiādīsu pana paṭighopi paṭighanimittaṃ paṭighārammaṇampi. Aratīti ukkaṇṭhitā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tattha katamā arati? Pantesu vā senāsanesu aññataraññataresu vā adhikusalesu dhammesu arati aratitā anabhirati anabhiramanā ukkaṇṭhitā paritassitā, ayaṃ vuccati aratī’’ti (vibha. 856).
තන්‌දීති අතිසීතාදිපච්‌චයා උප්‌පන්‌නං ආගන්‌තුකකායාලසියං. යස්‌මිං උප්‌පන්‌නෙ ‘‘අතිසීතං අතිඋණ්‌හං අතිච්‌ඡාතොස්‌මි අතිධාතොස්‌මි අතිදූරමග්‌ගං ගතොස්‌මී’’ති වදති, යං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘තත්‌ථ කතමා තන්‌දි , යා තන්‌දී තන්‌දියනා තන්‌දිමනකතා ආලස්‍යං ආලස්‍යායනා ආලස්‍යායිතත්‌තං, අයං වුච්‌චති තන්‌දී’’ති (විභ. 857).
Tandīti atisītādipaccayā uppannaṃ āgantukakāyālasiyaṃ. Yasmiṃ uppanne ‘‘atisītaṃ atiuṇhaṃ aticchātosmi atidhātosmi atidūramaggaṃ gatosmī’’ti vadati, yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tattha katamā tandi , yā tandī tandiyanā tandimanakatā ālasyaṃ ālasyāyanā ālasyāyitattaṃ, ayaṃ vuccati tandī’’ti (vibha. 857).
විජම්‌භිතාති කිලෙසවසෙන කායවිනමනා. යං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘තත්‌ථ කතමා විජම්‌භිතා? යා කායස්‌ස ජම්‌භනා විජම්‌භනා ආනමනා විනමනා සන්‌නමනා පණමනා බ්‍යාධියකං, අයං වුච්‌චති විජම්‌භිතා’’ති (විභ. 858).
Vijambhitāti kilesavasena kāyavinamanā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tattha katamā vijambhitā? Yā kāyassa jambhanā vijambhanā ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā byādhiyakaṃ, ayaṃ vuccati vijambhitā’’ti (vibha. 858).
භත්‌තසම්‌මදොති භත්‌තපරිළාහො. යං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘තත්‌ථ කතමො භත්‌තසම්‌මදො? යා භුත්‌තාවිස්‌ස භත්‌තමුච්‌ඡා භත්‌තකිලමථො භත්‌තපරිළාහො කායදුට්‌ඨුල්‌ලං, අයං වුච්‌චති භත්‌තසම්‌මදො’’ති (විභ. 859).
Bhattasammadoti bhattapariḷāho. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tattha katamo bhattasammado? Yā bhuttāvissa bhattamucchā bhattakilamatho bhattapariḷāho kāyaduṭṭhullaṃ, ayaṃ vuccati bhattasammado’’ti (vibha. 859).
චෙතසො ච ලීනත්‌තන්‌ති චිත්‌තස්‌ස ලීයනාකාරො, යං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘තත්‌ථ කතමං චෙතසො ලීනත්‌තං? යා චිත්‌තස්‌ස අකල්‍යතා අකම්‌මඤ්‌ඤතා ඔලීයනා සල්‌ලීයනා ලීනං ලීයනා ලීයිතත්‌තං ථිනං ථියනා ථියිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස, ඉදං වුච්‌චති චෙතසො ලීනත්‌ත’’න්‌ති (විභ. 860).
Cetaso ca līnattanti cittassa līyanākāro, yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tattha katamaṃ cetaso līnattaṃ? Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa, idaṃ vuccati cetaso līnatta’’nti (vibha. 860).
චෙතසො අවූපසමොති යථා නාම වීතච්‌චිකොපි අඞ්‌ගාරො නෙව තාව සන්‌නිසීදති පතාපං කරොතියෙව, යථා ච පත්‌තපචනට්‌ඨානෙ නෙව තාව සන්‌නිසීදති පතාපං කරොතියෙව, එවං චිත්‌තස්‌ස අවූපසන්‌තාකාරො, අත්‌ථතො පනෙතං උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චමෙව හොති.
Cetaso avūpasamoti yathā nāma vītaccikopi aṅgāro neva tāva sannisīdati patāpaṃ karotiyeva, yathā ca pattapacanaṭṭhāne neva tāva sannisīdati patāpaṃ karotiyeva, evaṃ cittassa avūpasantākāro, atthato panetaṃ uddhaccakukkuccameva hoti.
විචිකිච්‌ඡට්‌ඨානීයා ධම්‌මාති විචිකිච්‌ඡාය ආරම්‌මණධම්‌මා. අයොනිසොමනසිකාරො සබ්‌බත්‌ථ වුත්‌තනයොව. එවමෙත්‌ථ කාමච්‌ඡන්‌දො විචිකිච්‌ඡාති ඉමෙ ද්‌වෙ ධම්‌මා ආරම්‌මණෙන කථිතා, බ්‍යාපාදො ආරම්‌මණෙන ච උපනිස්‌සයෙන ච, සෙසා සහජාතෙන ච උපනිස්‌සයෙන චාති.
Vicikicchaṭṭhānīyā dhammāti vicikicchāya ārammaṇadhammā. Ayonisomanasikāro sabbattha vuttanayova. Evamettha kāmacchando vicikicchāti ime dve dhammā ārammaṇena kathitā, byāpādo ārammaṇena ca upanissayena ca, sesā sahajātena ca upanissayena cāti.
සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගට්‌ඨානීයා ධම්‌මාති සතියා ආරම්‌මණධම්‌මා සත්‌තතිංස බොධිපක්‌ඛියා ච නව ලොකුත්‌තරධම්‌මා ච. තත්‌ථ යොනිසොමනසිකාරබහුලීකාරොති තත්‌ථ උපායමනසිකාරස්‌ස පුනප්‌පුනං කරණං.
Satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammāti satiyā ārammaṇadhammā sattatiṃsa bodhipakkhiyā ca nava lokuttaradhammā ca. Tattha yonisomanasikārabahulīkāroti tattha upāyamanasikārassa punappunaṃ karaṇaṃ.
කුසලාකුසලා ධම්‌මාතිආදීසු කුසලාති කොසල්‌ලසම්‌භූතා අනවජ්‌ජසුඛවිපාකා. අකුසලාති අකොසල්‌ලසම්‌භූතා සාවජ්‌ජදුක්‌ඛවිපාකා. සාවජ්‌ජාති අකුසලා. අනවජ්‌ජාති කුසලා. හීනපණීතකණ්‌හසුක්‌කෙසුපි එසෙව නයො. සප්‌පටිභාගාති කණ්‌හසුක්‌කායෙව. කණ්‌හා හි කණ්‌හවිපාකදානතො , සුක්‌කා ච සුක්‌කවිපාකදානතො සප්‌පටිභාගා නාම, සදිසවිපාකකොට්‌ඨාසාති අත්‌ථො. පටිපක්‌ඛභූතස්‌ස වා භාගස්‌ස අත්‌ථිතාය සප්‌පටිභාගා. කණ්‌හානඤ්‌හි සුක්‌කා පටිපක්‌ඛභාගා, සුක්‌කානඤ්‌ච කණ්‌හා පටිපක්‌ඛභාගාති එවම්‌පි සප්‌පටිභාගා. සප්‌පටිබාහිතට්‌ඨෙන වා සප්‌පටිභාගා. අකුසලඤ්‌හි කුසලං පටිබාහිත්‌වා අත්‌තනො විපාකං දෙති, කුසලඤ්‌ච අකුසලං පටිබාහිත්‌වාති එවම්‌පි කණ්‌හසුක්‌කා සප්‌පටිභාගා.
Kusalākusalā dhammātiādīsu kusalāti kosallasambhūtā anavajjasukhavipākā. Akusalāti akosallasambhūtā sāvajjadukkhavipākā. Sāvajjāti akusalā. Anavajjāti kusalā. Hīnapaṇītakaṇhasukkesupi eseva nayo. Sappaṭibhāgāti kaṇhasukkāyeva. Kaṇhā hi kaṇhavipākadānato , sukkā ca sukkavipākadānato sappaṭibhāgā nāma, sadisavipākakoṭṭhāsāti attho. Paṭipakkhabhūtassa vā bhāgassa atthitāya sappaṭibhāgā. Kaṇhānañhi sukkā paṭipakkhabhāgā, sukkānañca kaṇhā paṭipakkhabhāgāti evampi sappaṭibhāgā. Sappaṭibāhitaṭṭhena vā sappaṭibhāgā. Akusalañhi kusalaṃ paṭibāhitvā attano vipākaṃ deti, kusalañca akusalaṃ paṭibāhitvāti evampi kaṇhasukkā sappaṭibhāgā.
ආරම්‌භධාතූති පඨමාරම්‌භවීරියං. නික්‌කමධාතූති කොසජ්‌ජතො නික්‌ඛන්‌තත්‌තා තතො බලවතරං. පරක්‌කමධාතූති පරං පරං ඨානං අක්‌කමනතාය තතොපි බලවතරන්‌ති තීහිපි පදෙහි වීරියමෙව කථිතං.
Ārambhadhātūti paṭhamārambhavīriyaṃ. Nikkamadhātūti kosajjato nikkhantattā tato balavataraṃ. Parakkamadhātūti paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanatāya tatopi balavataranti tīhipi padehi vīriyameva kathitaṃ.
පීතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගට්‌ඨානීයාති පීතියා ආරම්‌මණධම්‌මා. කායපස්‌සද්‌ධීති තිණ්‌ණං ඛන්‌ධානං දරථපස්‌සද්‌ධි. චිත්‌තපස්‌සද්‌ධීති විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධස්‌ස දරථපස්‌සද්‌ධි. සමථනිමිත්‌තන්‌ති සමථොපි සමථනිමිත්‌තං, ආරම්‌මණම්‌පි. අබ්‍යග්‌ගනිමිත්‌තන්‌ති තස්‌සෙව වෙවචනං.
Pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyāti pītiyā ārammaṇadhammā. Kāyapassaddhīti tiṇṇaṃ khandhānaṃ darathapassaddhi. Cittapassaddhīti viññāṇakkhandhassa darathapassaddhi. Samathanimittanti samathopi samathanimittaṃ, ārammaṇampi. Abyagganimittanti tasseva vevacanaṃ.
උපෙක්‌ඛාසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගට්‌ඨානීයාති උපෙක්‌ඛාය ආරම්‌මණධම්‌මා, අත්‌ථතො පන මජ්‌ඣත්‌තාකාරො උපෙක්‌ඛාට්‌ඨානීයා ධම්‌මොති වෙදිතබ්‌බො. එවමෙත්‌ථ සතිධම්‌මවිචයඋපෙක්‌ඛාසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගා ආරම්‌මණෙන කථිතා, සෙසා ආරම්‌මණෙනපි උපනිස්‌සයෙනපි.
Upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyāti upekkhāya ārammaṇadhammā, atthato pana majjhattākāro upekkhāṭṭhānīyā dhammoti veditabbo. Evamettha satidhammavicayaupekkhāsambojjhaṅgā ārammaṇena kathitā, sesā ārammaṇenapi upanissayenapi.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 2. කායසුත්‌තං • 2. Kāyasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. කායසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Kāyasuttavaṇṇanā
