| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယာလင္ကာရ-ဋီကာ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
၁၁. ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ
11. Kayavikkayasamāpattivinicchayakathā
၅၇. ဧဝံ ဘဏ္ဍပဋိသာမနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတ္ဝာ ဣဒာနိ ကယဝိက္ကယဝိနိစ္ဆယံ ကထေန္တော ‘‘ကယဝိက္ကယသမာပတ္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကယနံ ကယော, ပရဘဏ္ဍသ္သ ဂဟဏံ, ဝိက္ကယနံ ဝိက္ကယော, သကဘဏ္ဍသ္သ ဒာနံ, ကယော စ ဝိက္ကယော စ ကယဝိက္ကယံ။ သမာပဇ္ဇနံ သမာပတ္တိ, တသ္သ ဒုဝိဓသ္သ ကိရိယသ္သ ကရဏံ။ တသ္သရူပံ ဒသ္သေတိ ‘‘ဣမိနာ’’တိအာဒိနာ။
57. Evaṃ bhaṇḍapaṭisāmanavinicchayaṃ kathetvā idāni kayavikkayavinicchayaṃ kathento ‘‘kayavikkayasamāpattī’’tiādimāha. Tattha kayanaṃ kayo, parabhaṇḍassa gahaṇaṃ, vikkayanaṃ vikkayo, sakabhaṇḍassa dānaṃ, kayo ca vikkayo ca kayavikkayaṃ. Samāpajjanaṃ samāpatti, tassa duvidhassa kiriyassa karaṇaṃ. Tassarūpaṃ dasseti ‘‘iminā’’tiādinā.
သေသဉာတကေသု သဒ္ဓာဒေယ္ယဝိနိပာတသမ္ဘဝတော တဒဘာဝဋ္ဌာနမ္ပိ ဒသ္သေတုံ ‘‘မာတရံ ဝာ ပန ပိတရံ ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝိညတ္တိသဒ္ဓာဒေယ္ယဝိနိပာတနဉ္စ န ဟောတိ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒန္တောတိ ဒသ္သေတိ, ကယဝိက္ကယံ ပန အာပဇ္ဇတိ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒန္တောတိ ဒသ္သေတိ။ ဣမိနာ စ ဥပရိ အညာတကန္တ္ယာဒိနာ စ သေသဉာတကံ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ, ‘‘ဣမံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ပန ဒဒတော သဒ္ဓာဒေယ္ယဝိနိပာတနံ, ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကယဝိက္ကယံ အာပဇ္ဇတော နိသ္သဂ္ဂိယန္တိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဒသ္သိတော ဟောတိ မိဂပဒဝလဉ္ဇနန္ယာယေန။ တသ္မာဣစ္စာဒိကေပိ ‘‘မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ, သေသဉာတကေဟိ သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေ အာပတ္တိယော, အညာတကေဟိ သဒ္ဓိံ တိသ္သော အာပတ္တိယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တေနေဝ န္ယာယေန ဉာတုံ သက္ကာတိ ကတ္ဝာ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, အညထာ အဗ္ယာပိတဒောသော သိယာ။
Sesañātakesu saddhādeyyavinipātasambhavato tadabhāvaṭṭhānampi dassetuṃ ‘‘mātaraṃ vā pana pitaraṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Tena viññattisaddhādeyyavinipātanañca na hoti ‘‘iminā idaṃ dehī’’ti vadantoti dasseti, kayavikkayaṃ pana āpajjati ‘‘iminā idaṃ dehī’’ti vadantoti dasseti. Iminā ca upari aññātakantyādinā ca sesañātakaṃ ‘‘imaṃ dehī’’ti vadato viññatti na hoti, ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti pana dadato saddhādeyyavinipātanaṃ, ‘‘iminā imaṃ dehī’’ti kayavikkayaṃ āpajjato nissaggiyanti ayampi attho dassito hoti migapadavalañjananyāyena. Tasmāiccādikepi ‘‘mātāpitūhi saddhiṃ kayavikkayaṃ, sesañātakehi saddhiṃ dve āpattiyo, aññātakehi saddhiṃ tisso āpattiyo’’ti vattabbe teneva nyāyena ñātuṃ sakkāti katvā na vuttanti daṭṭhabbaṃ, aññathā abyāpitadoso siyā.
‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓာယ ကိရိယာယ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။ ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇ, ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ ဝာ, ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုတ္တောသိ, ဣဒံ နာမ ကရောဟိ, ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိသ္သသိ, ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ အသမ္ဗန္ဓာယ ကိရိယာယ ဝုတ္တတ္တာ ကယဝိက္ကယော န ဟောတိ။ ဝိဃာသာဒာနံ ဘတ္တဒာနေ စ အနပေက္ခတ္တာ သဒ္ဓာဒေယ္ယဝိနိပာတနံ န ဟောတိ, ကာရာပနေ ဟတ္ထကမ္မမတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိ န ဟောတိ, တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိနာ အသတိပိ နိသ္သဂ္ဂိယဝတ္ထုမ္ဟိ ပာစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။
‘‘Idaṃ bhattaṃ bhuñjitvā idaṃ karothā’’ti vutte pubbāparasambandhāya kiriyāya vuttattā ‘‘iminā idaṃ dehī’’ti vuttasadisaṃ hoti. Idaṃ bhattaṃ bhuñja, idaṃ nāma karohī’’ti vā, ‘‘idaṃ bhattaṃ bhuttosi, idaṃ nāma karohi, idaṃ bhattaṃ bhuñjissasi, idaṃ nāma karohī’’ti pana vutte asambandhāya kiriyāya vuttattā kayavikkayo na hoti. Vighāsādānaṃ bhattadāne ca anapekkhattā saddhādeyyavinipātanaṃ na hoti, kārāpane hatthakammamattattā viññatti na hoti, tasmā vaṭṭati. ‘‘Ettha cā’’tiādinā asatipi nissaggiyavatthumhi pācittiyaṃ desetabbanti dasseti.
အဂ္ဃံ ပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧတ္တာဝတာ ကယဝိက္ကယော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဂဏ္ဟိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ဒေဟီ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ကယဝိက္ကယော န ဟောတိ, မူလသ္သ အတ္ထိတာယ ဝိညတ္တိပိ န ဟောတိ။ ပတ္တော န ဂဟေတဗ္ဗော ပရဘဏ္ဍသ္သ မဟဂ္ဃတာယ။ ဧဝံ သတိ ကထံ ကာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘မမ ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃန္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတ္ဝာ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ ထေယ္ယာဝဟာရသမ္ဘဝတော, ဦနမာသကံ စေ အဂ္ဃတိ, ဒုက္ကဋံ။ မာသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဦနပဉ္စမာသကံ စေ အဂ္ဃတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ပဉ္စမာသကံ စေ အဂ္ဃတိ, ပာရာဇိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေတိ, ဝဋ္ဋတိ ပုညတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ အဓိကသ္သ။ ကပ္ပိယကာရကသ္သ ပန။ပေ.။ ဝဋ္ဋတိ ဥဘတော ကပ္ပိယဘဏ္ဍတ္တာ။ ဧကတော ဥဘတော ဝာ စေ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဟောတိ, န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မာ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, ကသ္မာ? ကပ္ပိယကာရကသ္သ အဆေကတ္တာ။
Agghaṃ pucchituṃ vaṭṭati, ettāvatā kayavikkayo na hotīti attho. Gaṇhituṃ vaṭṭatīti ‘‘iminā idaṃ dehī’’ti avuttattā kayavikkayo na hoti, mūlassa atthitāya viññattipi na hoti. Patto na gahetabbo parabhaṇḍassa mahagghatāya. Evaṃ sati kathaṃ kātabboti āha ‘‘mama vatthu appagghanti ācikkhitabba’’nti. Bhaṇḍaṃ agghāpetvā kāretabbataṃ āpajjati theyyāvahārasambhavato, ūnamāsakaṃ ce agghati, dukkaṭaṃ. Māsakato paṭṭhāya yāva ūnapañcamāsakaṃ ce agghati, thullaccayaṃ. Pañcamāsakaṃ ce agghati, pārājikanti vuttaṃ hoti. Deti, vaṭṭati puññatthāya dinnattā adhikassa. Kappiyakārakassa pana…pe… vaṭṭati ubhato kappiyabhaṇḍattā. Ekato ubhato vā ce akappiyabhaṇḍaṃ hoti, na vaṭṭati. ‘‘Mā gaṇhāhī’’ti vattabbo, kasmā? Kappiyakārakassa achekattā.
အညေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန အတ္ထော, ကသ္မာ? သတ္တာဟကာလိကတ္တာ တေလသ္သ။ ပဋိဂ္ဂဟိတတေလံ သတ္တာဟပရမံ ဧဝ ဌပေတဗ္ဗံ, တသ္မာ တတော ပရံ ဌပိတုကာမသ္သ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတေလေန အတ္ထော ဟောတိ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဒူသေယ္ယ, အနိယမိတကာလံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတေလံ နာဠိယံ အဝသိဋ္ဌပဋိဂ္ဂဟိတတေလံ အတ္တနော ကာလံ ဝတ္တာပေယ္ယ။
Aññena appaṭiggahitena attho, kasmā? Sattāhakālikattā telassa. Paṭiggahitatelaṃ sattāhaparamaṃ eva ṭhapetabbaṃ, tasmā tato paraṃ ṭhapitukāmassa appaṭiggahitatelena attho hoti. Appaṭiggahitaṃ dūseyya, aniyamitakālaṃ appaṭiggahitatelaṃ nāḷiyaṃ avasiṭṭhapaṭiggahitatelaṃ attano kālaṃ vattāpeyya.
၅၈. ဣဒံ ပတ္တစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အကပ္ပိယပတ္တစတုက္ကံ ဝုတ္တံ, ပဉ္စမော ပန ကပ္ပိယော။ တေန ဝက္ခတိ ‘‘အယံ ပတ္တော သဗ္ဗကပ္ပိယော ဗုဒ္ဓာနမ္ပိ ပရိဘောဂာရဟော’’တိ။ အယံ ပတ္တော မဟာအကပ္ပိယော နာမ, ကသ္မာ? ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ အယဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေတ္ဝာ တေန လောဟေန ပတ္တသ္သ ကာရိတတ္တာ, ဧဝံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ဒူသိတတ္တာ။ ယထာ စ တတိယပာရာဇိကဝိသယေ ထာဝရပယောဂေသု ပာသသူလာဒီသု မူလတော ပဋ္ဌာယ ကာရိတေသု ကိသ္မိဉ္စိ ဒဏ္ဍမတ္တေ ဝာ ဝာကမတ္တေ ဝာ အဝသိဋ္ဌေ သတိ န မုစ္စတိ, သဗ္ဗသ္မိံ နဋ္ဌေယေဝ မုစ္စတိ, ဧဝမိဓာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ကတတ္တာ တသ္မိံ ပတ္တေ ကိသ္မိဉ္စိ ပတ္တေ အဝသိဋ္ဌေပိ ကပ္ပိယော ဘဝိတုံ န သက္ကာ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘သစေပိ တံ ဝိနာသေတ္ဝာ ထာလကံ ကာရေတိ, တမ္ပိ အကပ္ပိယ’’န္တ္ယာဒိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဒုတိယပတ္တေ ဝိယ မူလေ စ မူလသ္သာမိကာနံ, ပတ္တေ စ ပတ္တသ္သာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ကာတုံ သက္ကာ ဘဝေယ္ယ နု ခောတိ အာသင္ကာယမာဟ ‘‘န သက္ကာ ကေနစိ ဥပာယေန ကပ္ပိယော ကာတု’’န္တိ။ တသ္သတ္ထော – ဒုတိယပတ္တံ ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဂိဟီဟိ ပရိနိဋ္ဌာပိတမေဝ ကိဏာတိ, န ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ဒူသေတိ, တသ္မာ ဒုတိယပတ္တော ကပ္ပိယော ကာတုံ သက္ကာ, ဣဓ ပန ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ဒူသိတတ္တာ တေန ဘိက္ခုနာ တံ ပတ္တံ ပုန အယပာသာဏဗီဇံ ကာတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ, ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယသ္သ စ ဝဠဉ္ဇိတတ္တာ ပုန သာမိကာနံ ဒာတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပာယေန ကပ္ပိယော ကာတုန္တိ။
58.Idaṃ pattacatukkaṃ veditabbanti akappiyapattacatukkaṃ vuttaṃ, pañcamo pana kappiyo. Tena vakkhati ‘‘ayaṃ patto sabbakappiyo buddhānampi paribhogāraho’’ti. Ayaṃ patto mahāakappiyo nāma, kasmā? Rūpiyaṃ uggaṇhitvā ayabījaṃ samuṭṭhāpetvā tena lohena pattassa kāritattā, evaṃ bījato paṭṭhāya dūsitattā. Yathā ca tatiyapārājikavisaye thāvarapayogesu pāsasūlādīsu mūlato paṭṭhāya kāritesu kismiñci daṇḍamatte vā vākamatte vā avasiṭṭhe sati na muccati, sabbasmiṃ naṭṭheyeva muccati, evamidhāpi bījato paṭṭhāya katattā tasmiṃ patte kismiñci patte avasiṭṭhepi kappiyo bhavituṃ na sakkā. Tathā ca vakkhati ‘‘sacepi taṃ vināsetvā thālakaṃ kāreti, tampi akappiya’’ntyādi. Evaṃ santepi dutiyapatte viya mūle ca mūlassāmikānaṃ, patte ca pattassāmikānaṃ dinne kappiyo kātuṃ sakkā bhaveyya nu khoti āsaṅkāyamāha ‘‘na sakkā kenaci upāyena kappiyo kātu’’nti. Tassattho – dutiyapattaṃ rūpiyaṃ paṭiggaṇhitvā gihīhi pariniṭṭhāpitameva kiṇāti, na bījato paṭṭhāya dūseti, tasmā dutiyapatto kappiyo kātuṃ sakkā, idha pana bījato paṭṭhāya dūsitattā tena bhikkhunā taṃ pattaṃ puna ayapāsāṇabījaṃ kātuṃ asakkuṇeyyattā, paṭiggahitarūpiyassa ca vaḷañjitattā puna sāmikānaṃ dātuṃ asakkuṇeyyattā na sakkā kenaci upāyena kappiyo kātunti.
ဣဒာနိ တံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တံ အညေန ပကာရေန ဝိတ္ထာရေတုံ ‘‘သစေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမိနာ ကိဉ္စိပိ အယဝတ္ထုမ္ဟိ အဝသိဋ္ဌေ သတိ အကပ္ပိယောဝ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ. ဝိ. ဋီ. ၁.၅၉၁) ‘‘ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာတိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ, မုတ္တာဒိဒုက္ကဋဝတ္ထုမ္ပိ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ကာရိတမ္ပိ ပဉ္စန္နံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သမုဋ္ဌာပေတီတိ သယံ ဂန္တ္ဝာ ဝာ ‘ဣမံ ကဟာပဏာဒိံ ကမ္မကာရာနံ ဒတ္ဝာ ဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေဟီ’တိ အညံ အာဏာပေတ္ဝာ ဝာ သမုဋ္ဌာပေတိ။ မဟာအကပ္ပိယောတိ အတ္တနာဝ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ဒူသိတတ္တာ အညသ္သ မူလသ္သာမိကသ္သ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ သော ဟိ စောရေဟိ အစ္ဆိန္နောပိ ပုန လဒ္ဓော ဇာနန္တသ္သ ကသ္သစီပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဟိ ဝဋ္ဋေယ္ယ, တဠာကာဒီသု ဝိယ ‘အစ္ဆိန္နော ဝဋ္ဋတီ’တိ အာစရိယာ ဝဒေယ္ယုံ။ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပာယေနာတိ သင္ဃသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေန စောရာဒိအစ္ဆိန္ဒနေနပိ ကပ္ပိယော ကာတုံ န သက္ကာ, ဣဒဉ္စ တေန ရူပေန ဌိတံ တမ္မူလကေန ဝတ္ထမုတ္တာဒိရူပေန ဌိတဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမ္ပိ ဟိ တမ္မူလကကပ္ပိယဝတ္ထု စ န သက္ကာ ကေနစိ တေန ရူပေန ကပ္ပိယံ ကာတုံ။ ယဒိ ပန သော ဘိက္ခု တေန ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ, ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဝာ ပုန ရူပိယံ စေတာပေယ္ယ, တံ ရူပိယံ နိသ္သဇ္ဇာပေတ္ဝာ အညေသံ ကပ္ပိယံ ကာတုမ္ပိ သက္ကာ ဘဝေယ္ယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ပပဉ္စိတံ, ယဉ္စ တမေဝ ဂဟေတ္ဝာ ပောရာဏဋီကာယံ ပပဉ္စိတံ, တံ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ ဝုစ္စမာနံ အတိဝိတ္ထာရိတဉ္စ ဘဝိသ္သတိ, သောတူနဉ္စ ဒုဗ္ဗိညေယ္ယံ, တသ္မာ ဧတ္တကမေဝ ဝဒိမ္ဟ, အတ္ထိကေဟိ ပန တေသု တေသု ပကရဏေသု ဩလောကေတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။
Idāni taṃ asakkuṇeyyattaṃ aññena pakārena vitthāretuṃ ‘‘sacepī’’tiādimāha. Iminā kiñcipi ayavatthumhi avasiṭṭhe sati akappiyova hotīti dasseti. Tena vuttaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.591) ‘‘rūpiyaṃ uggaṇhitvāti idaṃ ukkaṭṭhavasena vuttaṃ, muttādidukkaṭavatthumpi uggaṇhitvā kāritampi pañcannaṃ na vaṭṭati eva. Samuṭṭhāpetīti sayaṃ gantvā vā ‘imaṃ kahāpaṇādiṃ kammakārānaṃ datvā bījaṃ samuṭṭhāpehī’ti aññaṃ āṇāpetvā vā samuṭṭhāpeti. Mahāakappiyoti attanāva bījato paṭṭhāya dūsitattā aññassa mūlassāmikassa abhāvato vuttaṃ. So hi corehi acchinnopi puna laddho jānantassa kassacīpi na vaṭṭati. Yadi hi vaṭṭeyya, taḷākādīsu viya ‘acchinno vaṭṭatī’ti ācariyā vadeyyuṃ. Na sakkā kenaci upāyenāti saṅghassa vissajjanena corādiacchindanenapi kappiyo kātuṃ na sakkā, idañca tena rūpena ṭhitaṃ tammūlakena vatthamuttādirūpena ṭhitañca sandhāya vuttaṃ. Dukkaṭavatthumpi hi tammūlakakappiyavatthu ca na sakkā kenaci tena rūpena kappiyaṃ kātuṃ. Yadi pana so bhikkhu tena kappiyavatthunā, dukkaṭavatthunā vā puna rūpiyaṃ cetāpeyya, taṃ rūpiyaṃ nissajjāpetvā aññesaṃ kappiyaṃ kātumpi sakkā bhaveyyāti daṭṭhabba’’nti. Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ papañcitaṃ, yañca tameva gahetvā porāṇaṭīkāyaṃ papañcitaṃ, taṃ vitthāretvā vuccamānaṃ ativitthāritañca bhavissati, sotūnañca dubbiññeyyaṃ, tasmā ettakameva vadimha, atthikehi pana tesu tesu pakaraṇesu oloketvā gahetabbanti.
ဒုတိယပတ္တေ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတီတိ ရူပိယသ္သ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ, ကယဝိက္ကယသ္သ စ ကတတ္တာ။ သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတုန္တိ ဂိဟီဟိ ပရိနိဋ္ဌာပိတပတ္တသ္သေဝ ကိဏိတတ္တာ , ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ အဒူသိတတ္တာ, မူလမူလသ္သာမိကာနဉ္စ ပတ္တပတ္တသ္သာမိကာနဉ္စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယထာ ပန သက္ကာ ဟောတိ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘မူလေ’’တိအာဒိမာဟ။
Dutiyapatte pañcannampi sahadhammikānaṃ na kappatīti rūpiyassa paṭiggahitattā, kayavikkayassa ca katattā. Sakkā pana kappiyo kātunti gihīhi pariniṭṭhāpitapattasseva kiṇitattā , bījato paṭṭhāya adūsitattā, mūlamūlassāmikānañca pattapattassāmikānañca vijjamānattā. Yathā pana sakkā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘mūle’’tiādimāha.
တတိယပတ္တေ သဒိသောယေဝာတိ ‘‘ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ, သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတု’’န္တိ ဣမံ နယံ နိဒ္ဒိသတိ။ နနု တတိယပတ္တော ကပ္ပိယဝောဟာရေန ဂဟိတော, အထ ကသ္မာ အကပ္ပိယောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကပ္ပိယဝောဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ, မူလသ္သ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော’’တိ။ ဒုတိယစောဒနံ ပန သယမေဝ ဝဒတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မူလေ စ မူလသ္သာမိကာနံ, ပတ္တေ စ ပတ္တသ္သာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတိ, ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတ္ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မူလသ္သ အနိသ္သဋ္ဌတ္တာတိ ယေန ဥဂ္ဂဟိတမူလေန ပတ္တော ကီတော, တသ္သ မူလသ္သ သင္ဃမဇ္ဈေ အနိသ္သဋ္ဌတ္တာ။ ဧတေန ရူပိယမေဝ နိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗံ, န တမ္မူလကံ အရူပိယန္တိ ဒသ္သေတိ။ ယဒိ ဟိ တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတမူလံ သင္ဃမဇ္ဈေ နိသ္သဋ္ဌံ သိယာ, တေန ကပ္ပိယေန ကမ္မေန အာရာမိကာဒီဟိ ဂဟေတ္ဝာ ဒိန္နပတ္တော ရူပိယပဋိဂ္ဂာဟကံ ဌပေတ္ဝာ သေသာနံ ဝဋ္ဋေယ္ယ။
Tatiyapatte sadisoyevāti ‘‘pañcannampi sahadhammikānaṃ na vaṭṭati, sakkā pana kappiyo kātu’’nti imaṃ nayaṃ niddisati. Nanu tatiyapatto kappiyavohārena gahito, atha kasmā akappiyoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘kappiyavohārena gahitopi dutiyapattasadisoyeva, mūlassa sampaṭicchitattā akappiyo’’ti. Dutiyacodanaṃ pana sayameva vadati. Ettha ca ‘‘dutiyapattasadisoyevā’’ti vuttattā mūle ca mūlassāmikānaṃ, patte ca pattassāmikānaṃ dinne kappiyo hoti, kappiyabhaṇḍaṃ datvā gahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbo. Mūlassa anissaṭṭhattāti yena uggahitamūlena patto kīto, tassa mūlassa saṅghamajjhe anissaṭṭhattā. Etena rūpiyameva nissajjitabbaṃ, na tammūlakaṃ arūpiyanti dasseti. Yadi hi tena sampaṭicchitamūlaṃ saṅghamajjhe nissaṭṭhaṃ siyā, tena kappiyena kammena ārāmikādīhi gahetvā dinnapatto rūpiyapaṭiggāhakaṃ ṭhapetvā sesānaṃ vaṭṭeyya.
စတုတ္ထပတ္တေ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာတိ ‘‘ဣမေ ကဟာပဏေ ဒတ္ဝာ ဣဒံ ဒေဟီ’’တိ ဂဟိတတ္တာ ဂိဟိသန္တကာနံ ကဟာပဏာနံ ဒုဋ္ဌုဝိစာရိတတ္တာ ဧတသ္သ ဝိစာရဏကသ္သ ဘိက္ခုနော ဧဝ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ မူလသ္သ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာတိ ဧတေန မူလသ္သ ဂိဟိသန္တကတ္တံ ဒသ္သေတိ, တေနေဝ ပတ္တသ္သ ရူပိယသံဝောဟာရေန အနုပ္ပန္နတဉ္စ ဒသ္သေတိ, တေန စ တသ္သ ပတ္တသ္သ နိသ္သဇ္ဇိယာဘာဝံ, ဘိက္ခုသ္သ စ ပာစိတ္တိယာဘာဝံ ဒီပေတိ, တေန စ ဒုဗ္ဗိစာရိတမတ္တေန ဒုက္ကဋမတ္တဘာဝံ ပကာသေတိ။ နိသ္သဇ္ဇီတိ ဣဒဉ္စ ဒာနဝသေန ဝုတ္တံ, န ဝိနယကမ္မဝသေန။ တေနေဝ စ ‘‘သပ္ပိသ္သ ပူရာပေတ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။
Catutthapatte dubbicāritattāti ‘‘ime kahāpaṇe datvā idaṃ dehī’’ti gahitattā gihisantakānaṃ kahāpaṇānaṃ duṭṭhuvicāritattā etassa vicāraṇakassa bhikkhuno eva na vaṭṭatīti attho. Mūlassa asampaṭicchitattāti etena mūlassa gihisantakattaṃ dasseti, teneva pattassa rūpiyasaṃvohārena anuppannatañca dasseti, tena ca tassa pattassa nissajjiyābhāvaṃ, bhikkhussa ca pācittiyābhāvaṃ dīpeti, tena ca dubbicāritamattena dukkaṭamattabhāvaṃ pakāseti. Nissajjīti idañca dānavasena vuttaṃ, na vinayakammavasena. Teneva ca ‘‘sappissa pūrāpetvā’’ti vuttaṃ.
ပဉ္စမပတ္တေ သဗ္ဗကပ္ပိယောတိ အတ္တနော စ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနဉ္စ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓာနဉ္စ ကပ္ပိယော။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓာနမ္ပိ ပရိဘောဂာရဟော’’တိ။
Pañcamapatte sabbakappiyoti attano ca pañcannaṃ sahadhammikānañca buddhapaccekabuddhānañca kappiyo. Tenāha ‘‘buddhānampi paribhogāraho’’ti.
ဣတိ ဝိနယသင္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင္ကာရေ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာလင္ကာရော နာမ
Kayavikkayasamāpattivinicchayakathālaṅkāro nāma
ဧကာဒသမော ပရိစ္ဆေဒော။
Ekādasamo paricchedo.
