| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
เกณิยชฎิลวตฺถุกถา
Keṇiyajaṭilavatthukathā
๓๐๐. กาเชหิ คาหาเปตฺวาติ ปญฺจหิ กาชสเตหิ สุสงฺขตสฺส พทรปานสฺส กุฎสหสฺสํ คาหาเปตฺวาฯ เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวาติ ‘‘สาธุ ภิกฺขเว ปานํ อปิวนฺตา สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา ปจฺจยพาหุลฺลิกาติ วาทํ น อุปฺปาทยิตฺถ, มยิ จ คารวํ อกตฺถ, มม จ ตุเมฺหสุ คารวํ ชนยิตฺถ, อิติ โว อหํ อิมินา การเณน สุฎฺฐุ ปสโนฺน’’ติอาทินา นเยน ธมฺมิํ กถํ กตฺวา อนุชานามิ ภิกฺขเว อฎฺฐ ปานานีติอาทิมาหฯ
300.Kājehi gāhāpetvāti pañcahi kājasatehi susaṅkhatassa badarapānassa kuṭasahassaṃ gāhāpetvā. Etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvāti ‘‘sādhu bhikkhave pānaṃ apivantā samaṇassa gotamassa sāvakā paccayabāhullikāti vādaṃ na uppādayittha, mayi ca gāravaṃ akattha, mama ca tumhesu gāravaṃ janayittha, iti vo ahaṃ iminā kāraṇena suṭṭhu pasanno’’tiādinā nayena dhammiṃ kathaṃ katvā anujānāmi bhikkhave aṭṭha pānānītiādimāha.
ตตฺถ อมฺพปานนฺติ อาเมหิ วา ปเกฺกหิ วา อเมฺพหิ กตปานํฯ ตตฺถ อาเมหิ กโรเนฺตน อมฺพตรุณานิ ภินฺทิตฺวา อุทเก ปกฺขิปิตฺวา อาตเป อาทิจฺจปาเกน ปจิตฺวา ปริสฺสาเวตฺวา ตทหุปฎิคฺคหิเตหิ มธุสกฺกรกปฺปูราทีหิ โยเชตฺวา กาตพฺพํฯ เอวํ กตํ ปุเรภตฺตเมว กปฺปติฯ อนุปสมฺปเนฺนหิ กตํ ลภิตฺวา ปน ปุเรภตฺตํ ปฎิคฺคหิตํ ปุเรภตฺตํ สามิสปริโภเคนาปิ วฎฺฎติ, ปจฺฉาภตฺตํ นิรามิสปริโภเคน ยาว อรุณุคฺคมนา วฎฺฎติเยวฯ เอส นโย สพฺพปาเนสุฯ
Tattha ambapānanti āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ. Tattha āmehi karontena ambataruṇāni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahupaṭiggahitehi madhusakkarakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ. Evaṃ kataṃ purebhattameva kappati. Anupasampannehi kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogenāpi vaṭṭati, pacchābhattaṃ nirāmisaparibhogena yāva aruṇuggamanā vaṭṭatiyeva. Esa nayo sabbapānesu.
เตสุ ปน ชมฺพุปานนฺติ ชมฺพุผเลหิ กตปานํฯ โจจปานนฺติ อฎฺฐิเกหิ กทลิผเลหิ กตปานํฯ โมจปานนฺติ อนฎฺฐิเกหิ กทลิผเลหิ กตปานํฯ มธุกปานนฺติ มธุกานํ ชาติรเสน กตปานํ; ตํ ปน อุทกสมฺภินฺนํ วฎฺฎติ, สุทฺธํ น วฎฺฎติฯ มุทฺทิกปานนฺติ มุทฺทิกา อุทเก มทฺทิตฺวา อมฺพปานํ วิย กตปานํฯ สาลูกปานนฺติ รตฺตุปฺปลนีลุปฺปลาทีนํ สาลูเก มทฺทิตฺวา กตปานํฯ ผารุสกปานนฺติ ผารุสกผเลหิ อมฺพปานํ วิย กตปานํฯ อิมานิ อฎฺฐ ปานานิ สีตานิปิ อาทิจฺจปากานิปิ วฎฺฎนฺติ, อคฺคิปากานิ น วฎฺฎนฺติฯ ธญฺญผลรสนฺติ สตฺตนฺนํ ธญฺญานํ ผลรสํฯ ฑากรสนฺติ ปกฺกฑากรสํฯ ยาวกาลิกปตฺตานญฺหิ ปุเรภตฺตํเยว รโส กปฺปติฯ ยาวชีวิกานํ ปฎิคฺคเหตฺวา ฐปิตสปฺปิอาทีหิ สทฺธิํ ปกฺกานํ สตฺตาหํ กปฺปติฯ สเจ ปน สุทฺธอุทเกน ปจติ, ยาวชีวมฺปิ วฎฺฎติฯ ขีราทีหิ ปน สทฺธิํ ปจิตุํ น วฎฺฎติฯ อเญฺญหิ ปกฺกมฺปิ ฑากรสสงฺขฺยเมว คจฺฉติฯ กุรุนฺทิยํ ปน ‘‘ยาวกาลิกปตฺตานมฺปิ สีโตทเกน มทฺทิตฺวา กตรโส วา อาทิจฺจปาโก วา วฎฺฎตี’’ติ วุตฺตํฯ ฐเปตฺวา มธุกปุปฺผรสนฺติ เอตฺถ มธุกปุปฺผรโส อคฺคิปาโก วา โหตุ อาทิจฺจปาโก วา, ปจฺฉาภตฺตํ น วฎฺฎติฯ ปุเรภตฺตมฺปิ ยํ ปานํ คเหตฺวา มชฺชํ กโรนฺติ, โส อาทิโต ปฎฺฐาย น วฎฺฎติฯ มธุกปุปฺผํ ปน อลฺลํ วา สุกฺขํ วา ภชฺชิตํ วา เตน กตผาณิตํ วา ยโต ปฎฺฐาย มชฺชํ น กโรนฺติ, ตํ สพฺพํ ปุเรภตฺตํ วฎฺฎติฯ อุจฺฉุรโส นิกสโฎ ปจฺฉาภตฺตํ วฎฺฎติ ฯ อิติ ปานานิ อนุชานเนฺตน อิเมปิ จตฺตาโร รสา อนุญฺญาตาติฯ อคฺคิหุตฺตมุขา ยญฺญาติอาทีสุ อคฺคิหุตํ เสฎฺฐํ, อคฺคิหุตํ มุขนฺติ วุตฺตํ โหติฯ
Tesu pana jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ. Cocapānanti aṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ; taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Muddikapānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ. Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ. Phārusakapānanti phārusakaphalehi ambapānaṃ viya katapānaṃ. Imāni aṭṭha pānāni sītānipi ādiccapākānipi vaṭṭanti, aggipākāni na vaṭṭanti. Dhaññaphalarasanti sattannaṃ dhaññānaṃ phalarasaṃ. Ḍākarasanti pakkaḍākarasaṃ. Yāvakālikapattānañhi purebhattaṃyeva raso kappati. Yāvajīvikānaṃ paṭiggahetvā ṭhapitasappiādīhi saddhiṃ pakkānaṃ sattāhaṃ kappati. Sace pana suddhaudakena pacati, yāvajīvampi vaṭṭati. Khīrādīhi pana saddhiṃ pacituṃ na vaṭṭati. Aññehi pakkampi ḍākarasasaṅkhyameva gacchati. Kurundiyaṃ pana ‘‘yāvakālikapattānampi sītodakena madditvā kataraso vā ādiccapāko vā vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Ṭhapetvā madhukapuppharasanti ettha madhukapuppharaso aggipāko vā hotu ādiccapāko vā, pacchābhattaṃ na vaṭṭati. Purebhattampi yaṃ pānaṃ gahetvā majjaṃ karonti, so ādito paṭṭhāya na vaṭṭati. Madhukapupphaṃ pana allaṃ vā sukkhaṃ vā bhajjitaṃ vā tena kataphāṇitaṃ vā yato paṭṭhāya majjaṃ na karonti, taṃ sabbaṃ purebhattaṃ vaṭṭati. Ucchuraso nikasaṭo pacchābhattaṃ vaṭṭati . Iti pānāni anujānantena imepi cattāro rasā anuññātāti. Aggihuttamukhā yaññātiādīsu aggihutaṃ seṭṭhaṃ, aggihutaṃ mukhanti vuttaṃ hoti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๘๒. เกณิยชฎิลวตฺถุ • 182. Keṇiyajaṭilavatthu
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / เกณิยชฎิลวตฺถุกถาวณฺณนา • Keṇiyajaṭilavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / เกณิยชฎิลวตฺถุกถาวณฺณนา • Keṇiyajaṭilavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / เกณิยชฎิลวตฺถุกถาวณฺณนา • Keṇiyajaṭilavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๘๒. เกณิยชฎิลวตฺถุกถา • 182. Keṇiyajaṭilavatthukathā
