Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ౧౭. కేసకారీవిమానవణ్ణనా

    17. Kesakārīvimānavaṇṇanā

    ఇదం విమానం రుచిరం పభస్సరన్తి కేసకారీవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవా బారాణసియం విహరతి ఇసిపతనే మిగదాయే. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ బారాణసిం పిణ్డాయ పవిసింసు. తే అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స గేహద్వారసమీపేన గచ్ఛన్తి. తస్మిఞ్చ గేహే బ్రాహ్మణస్స ధీతా కేసకారీ నామ గేహద్వారసమీపే మాతు సీసతో ఊకా గణ్హన్తీ తే భిక్ఖూ గచ్ఛన్తే దిస్వా మాతరం ఆహ ‘‘అమ్మ, ఇమే పబ్బజితా పఠమేన యోబ్బనేన సమన్నాగతా అభిరూపా దస్సనీయా పాసాదికా సుఖుమాలా కేనచి పారిజుఞ్ఞేన అనభిభూతా మఞ్ఞే, కస్మా ను ఖో ఇమే ఇమస్మింయేవ వయే పబ్బజన్తీ’’తి ? తం మాతా ఆహ ‘‘అత్థి, అమ్మ, సక్యపుత్తో సక్యకులా పబ్బజితో బుద్ధో లోకే ఉప్పన్నో, సో ధమ్మం దేసేతి ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం, పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేతి, తస్స ఇమే ధమ్మం సుత్వా పబ్బజన్తీ’’తి.

    Idaṃ vimānaṃ ruciraṃ pabhassaranti kesakārīvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya bārāṇasiṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Te aññatarassa brāhmaṇassa gehadvārasamīpena gacchanti. Tasmiñca gehe brāhmaṇassa dhītā kesakārī nāma gehadvārasamīpe mātu sīsato ūkā gaṇhantī te bhikkhū gacchante disvā mātaraṃ āha ‘‘amma, ime pabbajitā paṭhamena yobbanena samannāgatā abhirūpā dassanīyā pāsādikā sukhumālā kenaci pārijuññena anabhibhūtā maññe, kasmā nu kho ime imasmiṃyeva vaye pabbajantī’’ti ? Taṃ mātā āha ‘‘atthi, amma, sakyaputto sakyakulā pabbajito buddho loke uppanno, so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ, parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti, tassa ime dhammaṃ sutvā pabbajantī’’ti.

    తేన చ సమయేన ఆగతఫలో విఞ్ఞాతసాసనో అఞ్ఞతరో ఉపాసకో తాయ వీథియా గచ్ఛన్తో తం కథం సుత్వా తాసం సన్తికం ఉపసఙ్కమి. అథ నం బ్రాహ్మణీ ఆహ ‘‘ఏతరహి ఖో ఉపాసక బహూ కులపుత్తా మహన్తం భోగక్ఖన్ధం మహన్తం ఞాతిపరివట్టం పహాయ సక్యసమయే పబ్బజన్తి, తే కిం ను ఖో అత్థవసం సమ్పస్సన్తా పబ్బజన్తీ’’తి? తం సుత్వా ఉపాసకో ‘‘కామేసు ఆదీనవం, నేక్ఖమ్మే చ ఆనిసంసం సమ్పస్సన్తా’’తి వత్వా అత్తనో ఞాణబలానురూపం తమత్థం విత్థారతో కథేసి, తిణ్ణఞ్చ రతనానం గుణే పకాసేసి, పఞ్చన్నం సీలానం దిట్ఠధమ్మికం సమ్పరాయికఞ్చ గుణానిసంసం పవేదేసి. అథ బ్రాహ్మణధీతా తం ‘‘కిం అమ్హేహిపి సరణేసు చ సీలేసు చ పతిట్ఠాయ తయా వుత్తే గుణానిసంసే అధిగన్తుం సక్కా’’తి పుచ్ఛి. సో ‘‘సబ్బసాధారణా ఇమే ధమ్మా భగవతా భాసితా, కస్మా న సక్కా’’తి వత్వా తస్సా సరణాని చ సీలాని చ అదాసి. సా గహితసరణా సమాదిన్నసీలా చ హుత్వా పున ఆహ ‘‘కిం ఇతో ఉత్తరి అఞ్ఞమ్పి కరణీయం అత్థీ’’తి. సో తస్సా విఞ్ఞుభావం సల్లక్ఖేన్తో ‘‘ఉపనిస్సయసమ్పన్నా భవిస్సతీ’’తి ఞత్వా సరీరసభావం విభావేన్తో ద్వత్తింసాకారకమ్మట్ఠానం కథేత్వా కాయే విరాగం ఉప్పాదేత్వా ఉపరి అనిచ్చతాదిపటిసంయుత్తాయ ధమ్మియా కథాయ సంవేజేత్వా విపస్సనామగ్గం ఆచిక్ఖిత్వా గతో. సా తేన వుత్తనయం సబ్బం మనసి కత్వా పటికూలమనసికారే సమాహితచిత్తా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా ఉపనిస్సయసమ్పత్తియా న చిరస్సేవ సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. అథాపరేన సమయేన కాలం కత్వా సక్కస్స దేవరఞ్ఞో పరిచారికా హుత్వా నిబ్బత్తి, సతసహస్సఞ్చస్సా అచ్ఛరాపరివారో అహోసి. తం సక్కో దేవరాజా దిస్వా అచ్ఛరియబ్భుతచిత్తజాతో పముదితహదయో –

    Tena ca samayena āgataphalo viññātasāsano aññataro upāsako tāya vīthiyā gacchanto taṃ kathaṃ sutvā tāsaṃ santikaṃ upasaṅkami. Atha naṃ brāhmaṇī āha ‘‘etarahi kho upāsaka bahū kulaputtā mahantaṃ bhogakkhandhaṃ mahantaṃ ñātiparivaṭṭaṃ pahāya sakyasamaye pabbajanti, te kiṃ nu kho atthavasaṃ sampassantā pabbajantī’’ti? Taṃ sutvā upāsako ‘‘kāmesu ādīnavaṃ, nekkhamme ca ānisaṃsaṃ sampassantā’’ti vatvā attano ñāṇabalānurūpaṃ tamatthaṃ vitthārato kathesi, tiṇṇañca ratanānaṃ guṇe pakāsesi, pañcannaṃ sīlānaṃ diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca guṇānisaṃsaṃ pavedesi. Atha brāhmaṇadhītā taṃ ‘‘kiṃ amhehipi saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya tayā vutte guṇānisaṃse adhigantuṃ sakkā’’ti pucchi. So ‘‘sabbasādhāraṇā ime dhammā bhagavatā bhāsitā, kasmā na sakkā’’ti vatvā tassā saraṇāni ca sīlāni ca adāsi. Sā gahitasaraṇā samādinnasīlā ca hutvā puna āha ‘‘kiṃ ito uttari aññampi karaṇīyaṃ atthī’’ti. So tassā viññubhāvaṃ sallakkhento ‘‘upanissayasampannā bhavissatī’’ti ñatvā sarīrasabhāvaṃ vibhāvento dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ kathetvā kāye virāgaṃ uppādetvā upari aniccatādipaṭisaṃyuttāya dhammiyā kathāya saṃvejetvā vipassanāmaggaṃ ācikkhitvā gato. Sā tena vuttanayaṃ sabbaṃ manasi katvā paṭikūlamanasikāre samāhitacittā vipassanaṃ paṭṭhapetvā upanissayasampattiyā na cirasseva sotāpattiphale patiṭṭhahi. Athāparena samayena kālaṃ katvā sakkassa devarañño paricārikā hutvā nibbatti, satasahassañcassā accharāparivāro ahosi. Taṃ sakko devarājā disvā acchariyabbhutacittajāto pamuditahadayo –

    ౧౫౦.

    150.

    ‘‘ఇదం విమానం రుచిరం పభస్సరం, వేళురియథమ్భం సతతం సునిమ్మితం;

    ‘‘Idaṃ vimānaṃ ruciraṃ pabhassaraṃ, veḷuriyathambhaṃ satataṃ sunimmitaṃ;

    సువణ్ణరుక్ఖేహి సమన్తమోత్థతం, ఠానం మమం కమ్మవిపాకసమ్భవం.

    Suvaṇṇarukkhehi samantamotthataṃ, ṭhānaṃ mamaṃ kammavipākasambhavaṃ.

    ౧౫౧.

    151.

    ‘‘తత్రూపపన్నా పురిమచ్ఛరా ఇమా, సతం సహస్సాని సకేన కమ్మునా;

    ‘‘Tatrūpapannā purimaccharā imā, sataṃ sahassāni sakena kammunā;

    తువంసి అజ్ఝుపగతా యసస్సినీ, ఓభాసయం తిట్ఠసి పుబ్బదేవతా.

    Tuvaṃsi ajjhupagatā yasassinī, obhāsayaṃ tiṭṭhasi pubbadevatā.

    ౧౫౨.

    152.

    ‘‘ససీ అధిగ్గయ్హ యథా విరోచతి, నక్ఖత్తరాజారివ తారకాగణం;

    ‘‘Sasī adhiggayha yathā virocati, nakkhattarājāriva tārakāgaṇaṃ;

    తథేవ త్వం అచ్ఛరాసఙ్గణం ఇమం, దద్దల్లమానా యససా విరోచసి.

    Tatheva tvaṃ accharāsaṅgaṇaṃ imaṃ, daddallamānā yasasā virocasi.

    ౧౫౩.

    153.

    ‘‘కుతో ను ఆగమ్మ అనోమదస్సనే, ఉపపన్నా త్వం భవనం మమం ఇదం;

    ‘‘Kuto nu āgamma anomadassane, upapannā tvaṃ bhavanaṃ mamaṃ idaṃ;

    బ్రహ్మంవ దేవా తిదసా సహిన్దకా, సబ్బే న తప్పామసే దస్సనేన త’’న్తి. –

    Brahmaṃva devā tidasā sahindakā, sabbe na tappāmase dassanena ta’’nti. –

    చతూహి గాథాహి తాయ కతకమ్మం పుచ్ఛి.

    Catūhi gāthāhi tāya katakammaṃ pucchi.

    ౧౫౦. తత్థ ఇదం విమానన్తి యస్మిం విమానే సా దేవతా ఉప్పన్నా, తం అత్తనో విమానం సన్ధాయాహ. సతతన్తి సబ్బకాలం రుచిరం పభస్సరన్తి యోజనా. సతతన్తి వా సమ్మాతతం, అతివియ విత్థిణ్ణన్తి అత్థో. సమన్తమోత్థతన్తి సమన్తతో అవత్థతం ఛాదితం. ఠానన్తి విమానమేవ సన్ధాయ వదతి. తఞ్హి తిట్ఠన్తి ఏత్థ కతపుఞ్ఞాతి ఠానన్తి వుచ్చతి. కమ్మవిపాకసమ్భవన్తి కమ్మవిపాకభావేన సమ్భూతం, కమ్మవిపాకేన వా సహ సమ్భూతం. మమన్తి ఇదం మమ ఠానం మమ కమ్మవిపాకసమ్భవన్తి ద్వీహిపి పదేహి యోజేతబ్బం.

    150. Tattha idaṃ vimānanti yasmiṃ vimāne sā devatā uppannā, taṃ attano vimānaṃ sandhāyāha. Satatanti sabbakālaṃ ruciraṃ pabhassaranti yojanā. Satatanti vā sammātataṃ, ativiya vitthiṇṇanti attho. Samantamotthatanti samantato avatthataṃ chāditaṃ. Ṭhānanti vimānameva sandhāya vadati. Tañhi tiṭṭhanti ettha katapuññāti ṭhānanti vuccati. Kammavipākasambhavanti kammavipākabhāvena sambhūtaṃ, kammavipākena vā saha sambhūtaṃ. Mamanti idaṃ mama ṭhānaṃ mama kammavipākasambhavanti dvīhipi padehi yojetabbaṃ.

    ౧౫౧. తత్రూపపన్నాతి గాథాయ అయం సఙ్ఖేపత్థో – తత్ర తస్మిం యథావుత్తే విమానే ఉపపన్నాతి నిబ్బత్తా పగేవ ఉప్పన్నత్తా పుబ్బదేవతా ఇమా పురిమా అచ్ఛరాయో పరిమాణతో సతం సహస్సాని. తువంసీతి త్వం అసి సకేన కమ్మునా అజ్ఝుపగతా ఉపపన్నా. యసస్సినీతి పరివారసమ్పన్నా, తేనేవ సకేన కమ్మునా కమ్మానుభావేన ఓభాసయన్తీ విరోచమానా తిట్ఠసీతి.

    151.Tatrūpapannāti gāthāya ayaṃ saṅkhepattho – tatra tasmiṃ yathāvutte vimāne upapannāti nibbattā pageva uppannattā pubbadevatā imā purimā accharāyo parimāṇato sataṃ sahassāni. Tuvaṃsīti tvaṃ asi sakena kammunā ajjhupagatā upapannā. Yasassinīti parivārasampannā, teneva sakena kammunā kammānubhāvena obhāsayantī virocamānā tiṭṭhasīti.

    ౧౫౨. ఇదాని తమేవ ఓభాసనం ఉపమాయ విభావేన్తో ‘‘ససీ’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో – యథా ససలఞ్ఛనయోగేన ‘‘ససీ’’తి, నక్ఖత్తేహి అధికగుణతాయ ‘‘నక్ఖత్తరాజా’’తి చ లద్ధనామో చన్దో సబ్బం తారకాగణం అధిగ్గయ్హ అభిభవిత్వా విరోచతి విరాజతి, తథేవ త్వం ఇమం అచ్ఛరానం దేవకఞ్ఞానం గణం సమూహం అత్తనో యససా దద్దల్లమానా అతివియ విజ్జోతమానా విరోచసీతి. ఏత్థ చ ‘‘ఇమా’’తి ‘‘ఇమ’’న్తి చ నిపాతమత్తం. కేచి పన ‘‘నక్ఖత్తరాజారివ తారాగణం తథేవ త్వ’’న్తి పఠన్తి.

    152. Idāni tameva obhāsanaṃ upamāya vibhāvento ‘‘sasī’’ti gāthamāha. Tassattho – yathā sasalañchanayogena ‘‘sasī’’ti, nakkhattehi adhikaguṇatāya ‘‘nakkhattarājā’’ti ca laddhanāmo cando sabbaṃ tārakāgaṇaṃ adhiggayha abhibhavitvā virocati virājati, tatheva tvaṃ imaṃ accharānaṃ devakaññānaṃ gaṇaṃ samūhaṃ attano yasasā daddallamānā ativiya vijjotamānā virocasīti. Ettha ca ‘‘imā’’ti ‘‘ima’’nti ca nipātamattaṃ. Keci pana ‘‘nakkhattarājāriva tārāgaṇaṃ tatheva tva’’nti paṭhanti.

    ౧౫౩. ఇదాని తస్సా దేవతాయ పురిమభవం తత్థ కతపుఞ్ఞఞ్చ పుచ్ఛన్తో ‘‘కుతో ను ఆగమ్మా’’తి గాథమాహ. తత్థ కుతో ను ఆగమ్మాతి కుతో ను భవతో కుతో ను పుఞ్ఞకమ్మతో కారణభూతతో ఇదం మమ భవనం ఆగమ్మ భద్దే అనోమదస్సనే సబ్బఙ్గసోభనే త్వం ఉపపన్నా ఉప్పత్తిగహణవసేన ఉపగతా. ‘‘అనోమదస్సనే’’తి వుత్తమేవత్థం ఉపమాయ పకాసేన్తో ‘‘బ్రహ్మంవ దేవా తిదసా సహిన్దకా, సబ్బే న తప్పామసే దస్సనేన త’’న్తి ఆహ. తత్థ యథా బ్రహ్మానం సహమ్పతిం సనఙ్కుమారం వా ఉపగతం సహ ఇన్దేనాతి సహిన్దకా తావతింసా దేవా పస్సన్తా దస్సనేన న తప్పన్తి, ఏవం తవ దస్సనేన మయం సబ్బే దేవా న తప్పామసేతి అత్థో.

    153. Idāni tassā devatāya purimabhavaṃ tattha katapuññañca pucchanto ‘‘kuto nu āgammā’’ti gāthamāha. Tattha kuto nu āgammāti kuto nu bhavato kuto nu puññakammato kāraṇabhūtato idaṃ mama bhavanaṃ āgamma bhadde anomadassane sabbaṅgasobhane tvaṃ upapannā uppattigahaṇavasena upagatā. ‘‘Anomadassane’’ti vuttamevatthaṃ upamāya pakāsento ‘‘brahmaṃva devā tidasā sahindakā, sabbe na tappāmase dassanena ta’’nti āha. Tattha yathā brahmānaṃ sahampatiṃ sanaṅkumāraṃ vā upagataṃ saha indenāti sahindakā tāvatiṃsā devā passantā dassanena na tappanti, evaṃ tava dassanena mayaṃ sabbe devā na tappāmaseti attho.

    ఏవం పన సక్కేన దేవానమిన్దేన పుచ్ఛితా సా దేవతా తమత్థం పకాసేన్తీ –

    Evaṃ pana sakkena devānamindena pucchitā sā devatā tamatthaṃ pakāsentī –

    ౧౫౪.

    154.

    ‘‘యమేతం సక్క అనుపుచ్ఛసే మమం, కుతో చుతా త్వం ఇధ ఆగతాతి;

    ‘‘Yametaṃ sakka anupucchase mamaṃ, kuto cutā tvaṃ idha āgatāti;

    బారాణసీ నామ పురత్థి కాసినం, తత్థ అహోసిం పురే కేసకారికా.

    Bārāṇasī nāma puratthi kāsinaṃ, tattha ahosiṃ pure kesakārikā.

    ౧౫౫.

    155.

    ‘‘బుద్ధే చ ధమ్మే చ పసన్నమానసా, సఙ్ఘే చ ఏకన్తగతా అసంసయా;

    ‘‘Buddhe ca dhamme ca pasannamānasā, saṅghe ca ekantagatā asaṃsayā;

    అఖణ్డసిక్ఖాపదా ఆగతప్ఫలా, సమ్బోధిధమ్మే నియతా అనామయా’’తి. –

    Akhaṇḍasikkhāpadā āgatapphalā, sambodhidhamme niyatā anāmayā’’ti. –

    గాథద్వయమాహ.

    Gāthadvayamāha.

    ౧౫౪-౫. తత్థ యమేతన్తి యం ఏతం పఞ్హన్తి అత్థో. అనుపుచ్ఛసేతి అనుకూలభావేన పుచ్ఛసి. మమన్తి మం. పురత్థీతి పురం అత్థి. కాసినన్తి కాసిరట్ఠస్స. కేసకారికాతి పురిమత్తభావే అత్తనో నామం వదతి. బుద్ధే చ ధమ్మే చాతిఆదినా అత్తనో పుఞ్ఞం విభావేతి.

    154-5. Tattha yametanti yaṃ etaṃ pañhanti attho. Anupucchaseti anukūlabhāvena pucchasi. Mamanti maṃ. Puratthīti puraṃ atthi. Kāsinanti kāsiraṭṭhassa. Kesakārikāti purimattabhāve attano nāmaṃ vadati. Buddheca dhamme cātiādinā attano puññaṃ vibhāveti.

    పున సక్కో తస్సా తం పుఞ్ఞసమ్పత్తిఞ్చ దిబ్బసమ్పత్తిఞ్చ అనుమోదమానో –

    Puna sakko tassā taṃ puññasampattiñca dibbasampattiñca anumodamāno –

    ౧౫౬.

    156.

    ‘‘తన్త్యాభినన్దామసే స్వాగతఞ్చ తే,

    ‘‘Tantyābhinandāmase svāgatañca te,

    ధమ్మేన చ త్వం యససా విరోచసి;

    Dhammena ca tvaṃ yasasā virocasi;

    బుద్ధే చ ధమ్మే చ పసన్నమానసే,

    Buddhe ca dhamme ca pasannamānase,

    సఙ్ఘే చ ఏకన్తగతే అసంసయే;

    Saṅghe ca ekantagate asaṃsaye;

    అఖణ్డసిక్ఖాపదే ఆగతప్ఫలే,

    Akhaṇḍasikkhāpade āgatapphale,

    సమ్బోధిధమ్మే నియతే అనామయే’’తి. – ఆహ;

    Sambodhidhamme niyate anāmaye’’ti. – āha;

    ౧౫౬. తత్థ తన్త్యాభినన్దామసేతి తం తే దువిధమ్పి సమ్పత్తిం అభినన్దామ అనుమోదామ. స్వాగతఞ్చ తేతి తుయ్హఞ్చ ఇధాగమనం స్వాగతం, అమ్హాకం పీతిసోమనస్ససంవద్ధనమేవ. సేసం వుత్తనయమేవాతి.

    156. Tattha tantyābhinandāmaseti taṃ te duvidhampi sampattiṃ abhinandāma anumodāma. Svāgatañcateti tuyhañca idhāgamanaṃ svāgataṃ, amhākaṃ pītisomanassasaṃvaddhanameva. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    తం పన పవత్తిం సక్కో దేవరాజా ఆయస్మతో మహామోగ్గల్లానత్థేరస్స కథేసి, థేరో భగవతో నివేదేసి. భగవా తమత్థం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా సమ్పత్తపరిసాయ ధమ్మం దేసేసి. సా దేసనా సదేవకస్స లోకస్స సాత్థికా జాతాతి.

    Taṃ pana pavattiṃ sakko devarājā āyasmato mahāmoggallānattherassa kathesi, thero bhagavato nivedesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā sadevakassa lokassa sātthikā jātāti.

    కేసకారీవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Kesakārīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ఇతి పరమత్థదీపనియా ఖుద్దక-అట్ఠకథాయ విమానవత్థుస్మిం

    Iti paramatthadīpaniyā khuddaka-aṭṭhakathāya vimānavatthusmiṃ

    సత్తరసవత్థుపటిమణ్డితస్స పఠమస్స పీఠవగ్గస్స

    Sattarasavatthupaṭimaṇḍitassa paṭhamassa pīṭhavaggassa

    అత్థవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Atthavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౧౭. కేసకారీవిమానవత్థు • 17. Kesakārīvimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact