| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५. केसमुत्तिसुत्तवण्णना
5. Kesamuttisuttavaṇṇanā
६६. पञ्चमे केसमुत्तं निवासो एतेसन्ति केसमुत्तियाति आह ‘‘केसमुत्तनिगमवासिनो’’ति। अट्ठविधपानकानीति अम्बपानादिअट्ठविधानि पानानि।
66. Pañcame kesamuttaṃ nivāso etesanti kesamuttiyāti āha ‘‘kesamuttanigamavāsino’’ti. Aṭṭhavidhapānakānīti ambapānādiaṭṭhavidhāni pānāni.
‘‘मा अनुस्सवेना’’तिआदीसु पन एको दहरकालतो पट्ठाय एवं अनुस्सवो अत्थि, एवं चिरकालकताय अनुस्सुतिया लब्भमानं कथमिदं अञ्ञथा सिया, तस्मा भूतमेतन्ति अनुस्सवेन गण्हाति, तथा गहणं पटिक्खिपन्तो ‘‘मा अनुस्सवेना’’ति आह। अनु अनु सवनं अनुस्सवो। अपरो ‘‘अम्हाकं पितुपितामहादिवुद्धानं उपदेसपरम्पराय इदमाभतं, एवं परम्पराभतकथं नाम न अञ्ञथा सिया, तस्मा भूतमेत’’न्ति गण्हाति, तं पटिक्खिपन्तो ‘‘मा परम्पराया’’ति आह। एको केनचि किस्मिञ्चि वुत्तमत्ते ‘‘एवं किर एत’’न्ति गण्हाति, तं निसेधेन्तो ‘‘मा इतिकिराया’’ति आह। पिटकं गन्थो सम्पदीयति एतस्साति पिटकसम्पदानं, गन्थस्स उग्गण्हनको। तेन पिटकउग्गण्हनकभावेन एकच्चो तादिसं गन्थं पगुणं कत्वा तेन तं समेन्तं समेति, तस्मा ‘‘भूतमेत’’न्ति गण्हाति, तं सन्धायेस पटिक्खेपो ‘‘मा पिटकसम्पदानेना’’ति, अत्तनो उग्गहगन्थसम्पत्तिया मा गण्हित्थाति वुत्तं होति। समेतन्ति संगतं।
‘‘Mā anussavenā’’tiādīsu pana eko daharakālato paṭṭhāya evaṃ anussavo atthi, evaṃ cirakālakatāya anussutiyā labbhamānaṃ kathamidaṃ aññathā siyā, tasmā bhūtametanti anussavena gaṇhāti, tathā gahaṇaṃ paṭikkhipanto ‘‘mā anussavenā’’ti āha. Anu anu savanaṃ anussavo. Aparo ‘‘amhākaṃ pitupitāmahādivuddhānaṃ upadesaparamparāya idamābhataṃ, evaṃ paramparābhatakathaṃ nāma na aññathā siyā, tasmā bhūtameta’’nti gaṇhāti, taṃ paṭikkhipanto ‘‘mā paramparāyā’’ti āha. Eko kenaci kismiñci vuttamatte ‘‘evaṃ kira eta’’nti gaṇhāti, taṃ nisedhento ‘‘mā itikirāyā’’ti āha. Piṭakaṃ gantho sampadīyati etassāti piṭakasampadānaṃ, ganthassa uggaṇhanako. Tena piṭakauggaṇhanakabhāvena ekacco tādisaṃ ganthaṃ paguṇaṃ katvā tena taṃ samentaṃ sameti, tasmā ‘‘bhūtameta’’nti gaṇhāti, taṃ sandhāyesa paṭikkhepo ‘‘mā piṭakasampadānenā’’ti, attano uggahaganthasampattiyā mā gaṇhitthāti vuttaṃ hoti. Sametanti saṃgataṃ.
कोचि कञ्चि वितक्केन्तो ‘‘एवमेव तेन भवितब्ब’’न्ति केवलं अत्तनो सङ्कप्पवसेन ‘‘भूतमिद’’न्ति गण्हाति, तं सन्धायेतं वुत्तं ‘‘मा तक्कहेतू’’ति। अञ्ञो ‘‘इमाय युत्तिया भूतमिद’’न्ति केवलं अनुमानतो नयग्गाहेन गण्हाति, तं पटिक्खिपन्तो ‘‘मा नयहेतू’’ति आह। कस्सचि ‘‘एवमेतं सिया’’ति परिकप्पेन्तस्स एकं कारणं उपट्ठाति, सो ‘‘अत्थेत’’न्ति अत्तनो परिकप्पिताकारेन गण्हाति, तं पटिसेधेन्तो ‘‘मा आकारपरिवितक्केना’’ति आह। अपरस्स चिन्तयतो यथापरिकप्पितं कञ्चि अत्थं ‘‘एवमेतं न अञ्ञथा’’ति अभिनिविसन्तस्स एका दिट्ठि उप्पज्जति। या यस्स तं कारणं निज्झायन्तस्स पच्चक्खं विय निरूपेत्वा चिन्तेन्तस्स खमति। सो ‘‘अत्थेत’’न्ति दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया गण्हाति, तं सन्धायाह ‘‘मा दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया’’ति।
Koci kañci vitakkento ‘‘evameva tena bhavitabba’’nti kevalaṃ attano saṅkappavasena ‘‘bhūtamida’’nti gaṇhāti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘mā takkahetū’’ti. Añño ‘‘imāya yuttiyā bhūtamida’’nti kevalaṃ anumānato nayaggāhena gaṇhāti, taṃ paṭikkhipanto ‘‘mā nayahetū’’ti āha. Kassaci ‘‘evametaṃ siyā’’ti parikappentassa ekaṃ kāraṇaṃ upaṭṭhāti, so ‘‘attheta’’nti attano parikappitākārena gaṇhāti, taṃ paṭisedhento ‘‘mā ākāraparivitakkenā’’ti āha. Aparassa cintayato yathāparikappitaṃ kañci atthaṃ ‘‘evametaṃ na aññathā’’ti abhinivisantassa ekā diṭṭhi uppajjati. Yā yassa taṃ kāraṇaṃ nijjhāyantassa paccakkhaṃ viya nirūpetvā cintentassa khamati. So ‘‘attheta’’nti diṭṭhinijjhānakkhantiyā gaṇhāti, taṃ sandhāyāha ‘‘mā diṭṭhinijjhānakkhantiyā’’ti.
अकुसलवेरस्साति पाणातिपातादिपञ्चविधं वेरं सन्धाय वदति। कोधो नाम चेतसो दुक्खन्ति आह ‘‘कोधचित्तस्स अभावेना’’ति। किलेसस्साति चित्तं विबाधेन्तस्स उपतापेन्तस्स उद्धच्चकुक्कुच्चादिकिलेसस्स। सेसमेत्थ उत्तानमेव।
Akusalaverassāti pāṇātipātādipañcavidhaṃ veraṃ sandhāya vadati. Kodho nāma cetaso dukkhanti āha ‘‘kodhacittassa abhāvenā’’ti. Kilesassāti cittaṃ vibādhentassa upatāpentassa uddhaccakukkuccādikilesassa. Sesamettha uttānameva.
केसमुत्तिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Kesamuttisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ५. केसमुत्तिसुत्तं • 5. Kesamuttisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ५. केसमुत्तिसुत्तवण्णना • 5. Kesamuttisuttavaṇṇanā
