ทีฆ นิกาย ๑๑

เกวฏฺฏสุตฺต

เอวํ เม สุตํ—เอกํ สมยํ ภควา นาฬนฺทายํ วิหรติ ปาวาริกมฺพวเนฯ

อถ โข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ: “อยํ, ภนฺเต, นาฬนฺทา อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา ภควติ อภิปฺปสนฺนาฯ สาธุ, ภนฺเต, ภควา เอกํ ภิกฺขุํ สมาทิสตุ, โย อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ; เอวายํ นาฬนฺทา ภิโยฺยโส มตฺตาย ภควติ อภิปฺปสีทิสฺสตี”ติฯ

เอวํ วุตฺเต, ภควา เกวฏฺฏํ คหปติปุตฺตํ เอตทโวจ: “น โข อหํ, เกวฏฺฏ, ภิกฺขูนํ เอวํ ธมฺมํ เทเสมิ: ‘เอถ ตุเมฺห, ภิกฺขเว, คิหีนํ โอทาตวสนานํ อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรถา'”ติฯ

ทุติยมฺปิ โข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ: “นาหํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ ธํเสมิ; อปิ จ เอวํ วทามิ: ‘อยํ, ภนฺเต, นาฬนฺทา อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา ภควติ อภิปฺปสนฺนาฯ สาธุ, ภนฺเต, ภควา เอกํ ภิกฺขุํ สมาทิสตุ, โย อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ; เอวายํ นาฬนฺทา ภิโยฺยโส มตฺตาย ภควติ อภิปฺปสีทิสฺสตี'”ติฯ ทุติยมฺปิ โข ภควา เกวฏฺฏํ คหปติปุตฺตํ เอตทโวจ: “น โข อหํ, เกวฏฺฏ, ภิกฺขูนํ เอวํ ธมฺมํ เทเสมิ: ‘เอถ ตุเมฺห, ภิกฺขเว, คิหีนํ โอทาตวสนานํ อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรถา'”ติฯ

ตติยมฺปิ โข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ: “นาหํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ ธํเสมิ; อปิ จ เอวํ วทามิ: ‘อยํ, ภนฺเต, นาฬนฺทา อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา ภควติ อภิปฺปสนฺนาฯ สาธุ, ภนฺเต, ภควา เอกํ ภิกฺขุํ สมาทิสตุ, โย อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติฯ เอวายํ นาฬนฺทา ภิโยฺยโส มตฺตาย ภควติ อภิปฺปสีทิสฺสตี'”ติฯ

๑ฯ อิทฺธิปาฏิหาริย

“ตีณิ โข อิมานิ, เกวฏฺฏ, ปาฏิหาริยานิ มยา สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวทิตานิฯ กตมานิ ตีณิ? อิทฺธิปาฏิหาริยํ, อาเทสนาปาฏิหาริยํ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํฯ

กตมญฺจ, เกวฏฺฏ, อิทฺธิปาฏิหาริยํ? อิธ, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ—เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ; อาวิภาวํ ติโรภาวํ ติโรกุฏฺฏํ ติโรปาการํ ติโรปพฺพตํ อสชฺชมาโน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ อากาเส; ปถวิยาปิ อุมฺมุชฺชนิมุชฺชํ กโรติ เสยฺยถาปิ อุทเก; อุทเกปิ อภิชฺชมาเน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ ปถวิยํ; อากาเสปิ ปลฺลงฺเกน กมติ เสยฺยถาปิ ปกฺขี สกุโณ; อิเมปิ จนฺทิมสูริเย เอวํ มหิทฺธิเก เอวํ มหานุภาเว ปาณินา ปรามสติ ปริมชฺชติ; ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติฯ

ตเมนํ อญฺญตโร สทฺโธ ปสนฺโน ปสฺสติ ตํ ภิกฺขุํ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภนฺตํ—เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหนฺตํ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหนฺตํ; อาวิภาวํ ติโรภาวํ; ติโรกุฏฺฏํ ติโรปาการํ ติโรปพฺพตํ อสชฺชมานํ คจฺฉนฺตํ เสยฺยถาปิ อากาเส; ปถวิยาปิ อุมฺมุชฺชนิมุชฺชํ กโรนฺตํ เสยฺยถาปิ อุทเก; อุทเกปิ อภิชฺชมาเน คจฺฉนฺตํ เสยฺยถาปิ ปถวิยํ; อากาเสปิ ปลฺลงฺเกน กมนฺตํ เสยฺยถาปิ ปกฺขี สกุโณ; อิเมปิ จนฺทิมสูริเย เอวํ มหิทฺธิเก เอวํ มหานุภาเว ปาณินา ปรามสนฺตํ ปริมชฺชนฺตํ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตนฺตํฯ

ตเมนํ โส สทฺโธ ปสนฺโน อญฺญตรสฺส อสฺสทฺธสฺส อปฺปสนฺนสฺส อาโรเจติ: ‘อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ, สมณสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตาฯ อมาหํ ภิกฺขุํ อทฺทสํ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภนฺตํ—เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหนฺตํ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหนฺตํ …เป… ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตนฺตนฺ'ติฯ

ตเมนํ โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺย: ‘อตฺถิ โข, โภ, คนฺธารี นาม วิชฺชาฯ ตาย โส ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ—เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ …เป… ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตตี'ติฯ

ตํ กึ มญฺญสิ, เกวฏฺฏ, อปิ นุ โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺยา”ติ?

“วเทยฺย, ภนฺเต”ติฯ

“อิมํ โข อหํ, เกวฏฺฏ, อิทฺธิปาฏิหาริเย อาทีนวํ สมฺปสฺสมาโน อิทฺธิปาฏิหาริเยน อฏฺฏียามิ หรายามิ ชิคุจฺฉามิฯ

๒ฯ อาเทสนาปาฏิหาริย

กตมญฺจ, เกวฏฺฏ, อาเทสนาปาฏิหาริยํ? อิธ, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสติ, เจตสิกมฺปิ อาทิสติ, วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสติ, วิจาริตมฺปิ อาทิสติ: ‘เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺตนฺ'ติฯ

ตเมนํ อญฺญตโร สทฺโธ ปสนฺโน ปสฺสติ ตํ ภิกฺขุํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสนฺตํ, เจตสิกมฺปิ อาทิสนฺตํ, วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสนฺตํ, วิจาริตมฺปิ อาทิสนฺตํ: ‘เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺตนฺ'ติฯ ตเมนํ โส สทฺโธ ปสนฺโน อญฺญตรสฺส อสฺสทฺธสฺส อปฺปสนฺนสฺส อาโรเจติ: ‘อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ, สมณสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตาฯ อมาหํ ภิกฺขุํ อทฺทสํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสนฺตํ, เจตสิกมฺปิ อาทิสนฺตํ, วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสนฺตํ, วิจาริตมฺปิ อาทิสนฺตํ: “เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺตนฺ”'ติฯ

ตเมนํ โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺย: ‘อตฺถิ โข, โภ, มณิกา นาม วิชฺชา; ตาย โส ภิกฺขุ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสติ, เจตสิกมฺปิ อาทิสติ, วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสติ, วิจาริตมฺปิ อาทิสติ: “เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺตนฺ”'ติฯ

ตํ กึ มญฺญสิ, เกวฏฺฏ, อปิ นุ โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺยา”ติ?

“วเทยฺย, ภนฺเต”ติฯ

“อิมํ โข อหํ, เกวฏฺฏ, อาเทสนาปาฏิหาริเย อาทีนวํ สมฺปสฺสมาโน อาเทสนาปาฏิหาริเยน อฏฺฏียามิ หรายามิ ชิคุจฺฉามิฯ

๓ฯ อนุสาสนีปาฏิหาริย

กตมญฺจ, เกวฏฺฏ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํ? อิธ, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เอวมนุสาสติ: ‘เอวํ วิตกฺเกถ, มา เอวํ วิตกฺกยิตฺถ, เอวํ มนสิกโรถ, มา เอวํ มนสากตฺถ, อิทํ ปชหถ, อิทํ อุปสมฺปชฺช วิหรถา'ติฯ อิทํ วุจฺจติ, เกวฏฺฏ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํฯ

ปุน จปรํ, เกวฏฺฏ, อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ …เป… เอวํ โข, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ …เป… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิทมฺปิ วุจฺจติ, เกวฏฺฏ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํ …เป…

ทุติยํ ฌานํ …เป… ตติยํ ฌานํ …เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิทมฺปิ วุจฺจติ, เกวฏฺฏ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํ …เป…

ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ …เป… อิทมฺปิ วุจฺจติ, เกวฏฺฏ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํ …เป…

นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ …เป… อิทมฺปิ วุจฺจติ, เกวฏฺฏ, อนุสาสนีปาฏิหาริยํฯ

อิมานิ โข, เกวฏฺฏ, ตีณิ ปาฏิหาริยานิ มยา สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวทิตานิฯ

๔ฯ ภูตนิโรเธสกภิกฺขุวตฺถุ

ภูตปุพฺพํ, เกวฏฺฏ, อิมสฺมิญฺเญว ภิกฺขุสงฺเฆ อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ: ‘กตฺถ นุ โข อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ?

อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ ตถารูปํ สมาธึ สมาปชฺชิ, ยถาสมาหิเต จิตฺเต เทวยานิโย มคฺโค ปาตุรโหสิฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน จาตุมหาราชิกา เทวา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา จาตุมหาราชิเก เทเว เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ?

เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, จาตุมหาราชิกา เทวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ: ‘มยมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานาม: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”ติฯ อตฺถิ โข, ภิกฺขุ, จตฺตาโร มหาราชาโน อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตรา จ ปณีตตรา จฯ เต โข เอตํ ชาเนยฺยุํ: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติฯ

อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน จตฺตาโร มหาราชาโน เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา จตฺตาโร มหาราเช เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ? เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, จตฺตาโร มหาราชาโน ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ: ‘มยมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานาม: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ, อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”ติฯ อตฺถิ โข, ภิกฺขุ, ตาวตึสา นาม เทวา อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตรา จ ปณีตตรา จฯ เต โข เอตํ ชาเนยฺยุํ: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน ตาวตึสา เทวา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตาวตึเส เทเว เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ? เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, ตาวตึสา เทวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ: ‘มยมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานาม: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”ติฯ อตฺถิ โข, ภิกฺขุ, สกฺโก นาม เทวานมินฺโท อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จฯ โส โข เอตํ ชาเนยฺย: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน สกฺโก เทวานมินฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา สกฺกํ เทวานมินฺทํ เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ? เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, สกฺโก เทวานมินฺโท ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ: ‘อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานามิ: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”ติฯ อตฺถิ โข, ภิกฺขุ, ยามา นาม เทวา …เป… สุยาโม นาม เทวปุตฺโต … ตุสิตา นาม เทวา … สนฺตุสฺสิโต นาม เทวปุตฺโต … นิมฺมานรตี นาม เทวา … สุนิมฺมิโต นาม เทวปุตฺโต … ปรนิมฺมิตวสวตฺตี นาม เทวา … วสวตฺตี นาม เทวปุตฺโต อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จฯ โส โข เอตํ ชาเนยฺย: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน วสวตฺตี เทวปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา วสวตฺตึ เทวปุตฺตํ เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ? เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, วสวตฺตี เทวปุตฺโต ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ: ‘อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานามิ: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”ติฯ อตฺถิ โข, ภิกฺขุ, พฺรหฺมกายิกา นาม เทวา อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตรา จ ปณีตตรา จฯ เต โข เอตํ ชาเนยฺยุํ: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติฯ

อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ ตถารูปํ สมาธึ สมาปชฺชิ, ยถาสมาหิเต จิตฺเต พฺรหฺมยานิโย มคฺโค ปาตุรโหสิฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน พฺรหฺมกายิกา เทวา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมกายิเก เทเว เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ? เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, พฺรหฺมกายิกา เทวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ: ‘มยมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานาม: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”ติฯ อตฺถิ โข, ภิกฺขุ, พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมาตา เสฏฺโฐ สชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานํ อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จฯ โส โข เอตํ ชาเนยฺย: “ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติฯ

‘กหํ ปนาวุโส, เอตรหิ โส มหาพฺรหฺมา'ติ? ‘มยมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานาม, ยตฺถ วา พฺรหฺมา เยน วา พฺรหฺมา ยหึ วา พฺรหฺมา; อปิ จ, ภิกฺขุ, ยถา นิมิตฺตา ทิสฺสนฺติ, อาโลโก สญฺชายติ, โอภาโส ปาตุภวติ, พฺรหฺมา ปาตุภวิสฺสติ, พฺรหฺมุโน เหตํ ปุพฺพนิมิตฺตํ ปาตุภาวาย, ยทิทํ อาโลโก สญฺชายติ, โอภาโส ปาตุภวตี'ติฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, มหาพฺรหฺมา นจิรเสฺสว ปาตุรโหสิฯ

อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ เยน โส มหาพฺรหฺมา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ มหาพฺรหฺมานํ เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ? เอวํ วุตฺเต, เกวฏฺฏ, โส มหาพฺรหฺมา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ: ‘อหมสฺมิ, ภิกฺขุ, พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมาตา เสฏฺโฐ สชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺ'ติฯ

ทุติยมฺปิ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ ตํ มหาพฺรหฺมานํ เอตทโวจ: ‘น โขหํ ตํ, อาวุโส, เอวํ ปุจฺฉามิ: “ตฺวมสิ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมาตา เสฏฺโฐ สชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺ”ติฯ เอวญฺจ โข อหํ ตํ, อาวุโส, ปุจฺฉามิ: “กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติ?

ทุติยมฺปิ โข โส, เกวฏฺฏ, มหาพฺรหฺมา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ: ‘อหมสฺมิ, ภิกฺขุ, พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมาตา เสฏฺโฐ สชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺ'ติฯ ตติยมฺปิ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ ตํ มหาพฺรหฺมานํ เอตทโวจ: ‘น โขหํ ตํ, อาวุโส, เอวํ ปุจฺฉามิ: “ตฺวมสิ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมาตา เสฏฺโฐ สชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺ”ติฯ เอวญฺจ โข อหํ ตํ, อาวุโส, ปุจฺฉามิ: “กตฺถ นุ โข, อาวุโส, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู”'ติ?

อถ โข โส, เกวฏฺฏ, มหาพฺรหฺมา ตํ ภิกฺขุํ พาหายํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ อปเนตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ: ‘อิเม โข มํ, ภิกฺขุ, พฺรหฺมกายิกา เทวา เอวํ ชานนฺติ, “นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน อญฺญาตํ, นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน อทิฏฺฐํ, นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน อวิทิตํ, นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน อสจฺฉิกตนฺ”ติฯ ตสฺมาหํ เตสํ สมฺมุขา น พฺยากาสึฯ อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ชานามิ ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขุ, ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ, ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธํ, ยํ ตฺวํ ตํ ภควนฺตํ อติธาวิตฺวา พหิทฺธา ปริเยฏฺฐึ อาปชฺชสิ อิมสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณายฯ คจฺฉ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ตเมว ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อิมํ ปญฺหํ ปุจฺฉ, ยถา จ เต ภควา พฺยากโรติ, ตถา นํ ธาเรยฺยาสี'ติฯ

อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ—เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย; เอวเมว พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิโต มม ปุรโต ปาตุรโหสิฯ อถ โข โส, เกวฏฺฏ, ภิกฺขุ มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ, เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข, เกวฏฺฏ, โส ภิกฺขุ มํ เอตทโวจ: ‘กตฺถ นุ โข, ภนฺเต, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ?

๔ฯ๑ฯ ตีรทสฺสิสกุณุปมา

เอวํ วุตฺเต, อหํ, เกวฏฺฏ, ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ—

ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขุ, สามุทฺทิกา วาณิชา ตีรทสฺสึ สกุณํ คเหตฺวา นาวาย สมุทฺทํ อชฺโฌคาหนฺติฯ เต อตีรทกฺขินิยา นาวาย ตีรทสฺสึ สกุณํ มุญฺจนฺติฯ โส คจฺฉเตว ปุรตฺถิมํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ ทิสํ, คจฺฉติ อนุทิสํฯ สเจ โส สมนฺตา ตีรํ ปสฺสติ, ตถาคตโกว โหติฯ สเจ ปน โส สมนฺตา ตีรํ น ปสฺสติ, ตเมว นาวํ ปจฺจาคจฺฉติฯ

เอวเมว โข ตฺวํ, ภิกฺขุ, ยโต ยาว พฺรหฺมโลกา ปริเยสมาโน อิมสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณํ นาชฺฌคา, อถ มมญฺเญว สนฺติเก ปจฺจาคโตฯ น โข เอโส, ภิกฺขุ, ปโญฺห เอวํ ปุจฺฉิตพฺโพ: ‘กตฺถ นุ โข, ภนฺเต, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ—ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู'ติ?

เอวญฺจ โข เอโส, ภิกฺขุ, ปโญฺห ปุจฺฉิตพฺโพ:

‘กตฺถ อาโป จ ปถวี, เตโช วาโย น คาธติ; กตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ; กตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ, อเสสํ อุปรุชฺฌตี'ติฯ

ตตฺร เวยฺยากรณํ ภวติ:

‘วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ, อนนฺตํ สพฺพโตปภํ; เอตฺถ อาโป จ ปถวี, เตโช วาโย น คาธติฯ

เอตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ; เอตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ, อเสสํ อุปรุชฺฌติ; วิญฺญาณสฺส นิโรเธน, เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตี'”ติฯ

อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมโน เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติฯ

เกวฏฺฏสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ เอกาทสมํฯ