| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
១១. កេវដ្ដសុត្តវណ្ណនា
11. Kevaṭṭasuttavaṇṇanā
កេវដ្ដគហបតិបុត្តវត្ថុវណ្ណនា
Kevaṭṭagahapatiputtavatthuvaṇṇanā
៤៨១. ឯវំ មេ សុតំ…បេ.… នាឡន្ទាយន្តិ កេវដ្ដសុត្តំ។ តត្រាយំ អបុព្ពបទវណ្ណនា។ បាវារិកម្ពវនេតិ បាវារិកស្ស អម្ពវនេ។ កេវដ្ដោតិ ឥទំ តស្ស គហបតិបុត្តស្ស នាមំ។ សោ កិរ ចត្តាលីសកោដិធនោ គហបតិមហាសាលោ អតិវិយ សទ្ធោ បសន្នោ អហោសិ។ សោ សទ្ធាធិកត្តាយេវ ‘‘សចេ ឯកោ ភិក្ខុ អឌ្ឍមាសន្តរេន វា មាសន្តរេន វា សំវច្ឆរេន វា អាកាសេ ឧប្បតិត្វា វិវិធានិ បាដិហារិយានិ ទស្សេយ្យ, សព្ពោ ជនោ អតិវិយ បសីទេយ្យ។ យំនូនាហំ ភគវន្តំ យាចិត្វា បាដិហារិយករណត្ថាយ ឯកំ ភិក្ខុំ អនុជានាបេយ្យ’’ន្តិ ចិន្តេត្វា ភគវន្តំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវមាហ។
481.Evaṃme sutaṃ…pe… nāḷandāyanti kevaṭṭasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Pāvārikambavaneti pāvārikassa ambavane. Kevaṭṭoti idaṃ tassa gahapatiputtassa nāmaṃ. So kira cattālīsakoṭidhano gahapatimahāsālo ativiya saddho pasanno ahosi. So saddhādhikattāyeva ‘‘sace eko bhikkhu aḍḍhamāsantarena vā māsantarena vā saṃvaccharena vā ākāse uppatitvā vividhāni pāṭihāriyāni dasseyya, sabbo jano ativiya pasīdeyya. Yaṃnūnāhaṃ bhagavantaṃ yācitvā pāṭihāriyakaraṇatthāya ekaṃ bhikkhuṃ anujānāpeyya’’nti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā evamāha.
តត្ថ ឥទ្ធាតិ សមិទ្ធា ផីតាតិ នានាភណ្ឌឧស្សន្នតាយ វុទ្ធិប្បត្តា។ អាកិណ្ណមនុស្សាតិ អំសកូដេន អំសកូដំ បហរិត្វា វិយ វិចរន្តេហិ មនុស្សេហិ អាកិណ្ណា។ សមាទិសតូតិ អាណាបេតុ ឋានន្តរេ ឋបេតុ។ ឧត្តរិមនុស្សធម្មាតិ ឧត្តរិមនុស្សានំ ធម្មតោ, ទសកុសលសង្ខាតតោ វា មនុស្សធម្មតោ ឧត្តរិ។ ភិយ្យោសោមត្តាយាតិ បកតិយាបិ បជ្ជលិតបទីបោ តេលស្នេហំ លភិត្វា វិយ អតិរេកប្បមាណេន អភិប្បសីទិស្សតិ។ ន ខោ អហន្តិ ភគវា រាជគហសេដ្ឋិវត្ថុស្មិំ សិក្ខាបទំ បញ្ញបេសិ, តស្មា ‘‘ន ខោ អហ’’ន្តិអាទិមាហ។
Tattha iddhāti samiddhā phītāti nānābhaṇḍaussannatāya vuddhippattā. Ākiṇṇamanussāti aṃsakūṭena aṃsakūṭaṃ paharitvā viya vicarantehi manussehi ākiṇṇā. Samādisatūti āṇāpetu ṭhānantare ṭhapetu. Uttarimanussadhammāti uttarimanussānaṃ dhammato, dasakusalasaṅkhātato vā manussadhammato uttari. Bhiyyosomattāyāti pakatiyāpi pajjalitapadīpo telasnehaṃ labhitvā viya atirekappamāṇena abhippasīdissati. Na kho ahanti bhagavā rājagahaseṭṭhivatthusmiṃ sikkhāpadaṃ paññapesi, tasmā ‘‘na kho aha’’ntiādimāha.
៤៨២. ន ធំសេមីតិ ន គុណវិនាសនេន ធំសេមិ, សីលភេទំ បាបេត្វា អនុបុព្ពេន ឧច្ចដ្ឋានតោ ឱតារេន្តោ នីចដ្ឋានេ ន ឋបេមិ, អថ ខោ អហំ ពុទ្ធសាសនស្ស វុទ្ធិំ បច្ចាសីសន្តោ កថេមីតិ ទស្សេតិ។ តតិយម្បិ ខោតិ យាវតតិយំ ពុទ្ធានំ កថំ បដិពាហិត្វា កថេតុំ វិសហន្តោ នាម នត្ថិ។ អយំ បន ភគវតា សទ្ធិំ វិស្សាសិកោ វិស្សាសំ វឌ្ឍេត្វា វល្លភោ ហុត្វា អត្ថកាមោស្មីតិ តិក្ខត្តុំ កថេសិ។
482.Na dhaṃsemīti na guṇavināsanena dhaṃsemi, sīlabhedaṃ pāpetvā anupubbena uccaṭṭhānato otārento nīcaṭṭhāne na ṭhapemi, atha kho ahaṃ buddhasāsanassa vuddhiṃ paccāsīsanto kathemīti dasseti. Tatiyampi khoti yāvatatiyaṃ buddhānaṃ kathaṃ paṭibāhitvā kathetuṃ visahanto nāma natthi. Ayaṃ pana bhagavatā saddhiṃ vissāsiko vissāsaṃ vaḍḍhetvā vallabho hutvā atthakāmosmīti tikkhattuṃ kathesi.
ឥទ្ធិបាដិហារិយវណ្ណនា
Iddhipāṭihāriyavaṇṇanā
៤៨៣-៤៨៤. អថ ភគវា អយំ ឧបាសកោ មយិ បដិពាហន្តេបិ បុនប្បុនំ យាចតិយេវ។ ‘‘ហន្ទស្ស បាដិហារិយករណេ អាទីនវំ ទស្សេមី’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘តីណិ ខោ’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ អមាហំ ភិក្ខុន្តិ អមុំ អហំ ភិក្ខុំ។ គន្ធារីតិ គន្ធារេន នាម ឥសិនា កតា, គន្ធាររដ្ឋេ វា ឧប្បន្នា វិជ្ជា។ តត្ថ កិរ ពហូ ឥសយោ វសិំសុ, តេសុ ឯកេន កតា វិជ្ជាតិ អធិប្បាយោ។ អដ្ដីយាមីតិ អដ្ដោ បីឡិតោ វិយ ហោមិ។ ហរាយាមីតិ លជ្ជាមិ។ ជិគុច្ឆាមីតិ គូថំ ទិស្វា វិយ ជិគុច្ឆំ ឧប្បាទេមិ។
483-484. Atha bhagavā ayaṃ upāsako mayi paṭibāhantepi punappunaṃ yācatiyeva. ‘‘Handassa pāṭihāriyakaraṇe ādīnavaṃ dassemī’’ti cintetvā ‘‘tīṇi kho’’tiādimāha. Tattha amāhaṃ bhikkhunti amuṃ ahaṃ bhikkhuṃ. Gandhārīti gandhārena nāma isinā katā, gandhāraraṭṭhe vā uppannā vijjā. Tattha kira bahū isayo vasiṃsu, tesu ekena katā vijjāti adhippāyo. Aṭṭīyāmīti aṭṭo pīḷito viya homi. Harāyāmīti lajjāmi. Jigucchāmīti gūthaṃ disvā viya jigucchaṃ uppādemi.
អាទេសនាបាដិហារិយវណ្ណនា
Ādesanāpāṭihāriyavaṇṇanā
៤៨៥. បរសត្តានន្តិ អញ្ញេសំ សត្តានំ។ ទុតិយំ តស្សេវ វេវចនំ។ អាទិសតីតិ កថេតិ។ ចេតសិកន្តិ សោមនស្សទោមនស្សំ អធិប្បេតំ។ ឯវម្បិ តេ មនោតិ ឯវំ តវ មនោ សោមនស្សិតោ វា ទោមនស្សិតោ វា កាមវិតក្កាទិសម្បយុត្តោ វា។ ទុតិយំ តស្សេវ វេវចនំ។ ឥតិបិ តេ ចិត្តន្តិ ឥតិ តវ ចិត្តំ, ឥទញ្ចិទញ្ច អត្ថំ ចិន្តយមានំ បវត្តតីតិ អត្ថោ។ មណិកា នាម វិជ្ជាតិ ចិន្តាមណីតិ ឯវំ លទ្ធនាមា លោកេ ឯកា វិជ្ជា អត្ថិ។ តាយ បរេសំ ចិត្តំ ជានាតីតិ ទីបេតិ។
485.Parasattānanti aññesaṃ sattānaṃ. Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ. Ādisatīti katheti. Cetasikanti somanassadomanassaṃ adhippetaṃ. Evampi te manoti evaṃ tava mano somanassito vā domanassito vā kāmavitakkādisampayutto vā. Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ. Itipi te cittanti iti tava cittaṃ, idañcidañca atthaṃ cintayamānaṃ pavattatīti attho. Maṇikā nāma vijjāti cintāmaṇīti evaṃ laddhanāmā loke ekā vijjā atthi. Tāya paresaṃ cittaṃ jānātīti dīpeti.
អនុសាសនីបាដិហារិយវណ្ណនា
Anusāsanīpāṭihāriyavaṇṇanā
៤៨៦. ឯវំ វិតក្កេថាតិ នេក្ខម្មវិតក្កាទយោ ឯវំ បវត្តេន្តា វិតក្កេថ។ មា ឯវំ វិតក្កយិត្ថាតិ ឯវំ កាមវិតក្កាទយោ បវត្តេន្តា មា វិតក្កយិត្ថ។ ឯវំ មនសិ ករោថាតិ ឯវំ អនិច្ចសញ្ញមេវ, ទុក្ខសញ្ញាទីសុ វា អញ្ញតរំ មនសិ ករោថ។ មា ឯវន្តិ ‘‘និច្ច’’ន្តិអាទិនា នយេន មា មនសិ ករិត្ថ។ ឥទន្តិ ឥទំ បញ្ចកាមគុណិករាគំ បជហថ។ ឥទំ ឧបសម្បជ្ជាតិ ឥទំ ចតុមគ្គផលប្បភេទំ លោកុត្តរធម្មមេវ ឧបសម្បជ្ជ បាបុណិត្វា និប្ផាទេត្វា វិហរថ។ ឥតិ ភគវា ឥទ្ធិវិធំ ឥទ្ធិបាដិហារិយន្តិ ទស្សេតិ, បរស្ស ចិត្តំ ញត្វា កថនំ អាទេសនាបាដិហារិយន្តិ។ សាវកានញ្ច ពុទ្ធានញ្ច សតតំ ធម្មទេសនា អនុសាសនីបាដិហារិយន្តិ។
486.Evaṃ vitakkethāti nekkhammavitakkādayo evaṃ pavattentā vitakketha. Mā evaṃ vitakkayitthāti evaṃ kāmavitakkādayo pavattentā mā vitakkayittha. Evaṃ manasi karothāti evaṃ aniccasaññameva, dukkhasaññādīsu vā aññataraṃ manasi karotha. Māevanti ‘‘nicca’’ntiādinā nayena mā manasi karittha. Idanti idaṃ pañcakāmaguṇikarāgaṃ pajahatha. Idaṃ upasampajjāti idaṃ catumaggaphalappabhedaṃ lokuttaradhammameva upasampajja pāpuṇitvā nipphādetvā viharatha. Iti bhagavā iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyanti dasseti, parassa cittaṃ ñatvā kathanaṃ ādesanāpāṭihāriyanti. Sāvakānañca buddhānañca satataṃ dhammadesanā anusāsanīpāṭihāriyanti.
តត្ថ ឥទ្ធិបាដិហារិយេន អនុសាសនីបាដិហារិយំ មហាមោគ្គល្លានស្ស អាចិណ្ណំ, អាទេសនាបាដិហារិយេន អនុសាសនីបាដិហារិយំ ធម្មសេនាបតិស្ស។ ទេវទត្តេ សំឃំ ភិន្ទិត្វា បញ្ច ភិក្ខុសតានិ គហេត្វា គយាសីសេ ពុទ្ធលីឡាយ តេសំ ធម្មំ ទេសន្តេ ហិ ភគវតា បេសិតេសុ ទ្វីសុ អគ្គសាវកេសុ ធម្មសេនាបតិ តេសំ ចិត្តាចារំ ញត្វា ធម្មំ ទេសេសិ , ថេរស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា បញ្ចសតា ភិក្ខូ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិំសុ។ អថ នេសំ មហាមោគ្គល្លានោ វិកុព្ពនំ ទស្សេត្វា ទស្សេត្វា ធម្មំ ទេសេសិ, តំ សុត្វា សព្ពេ អរហត្តផលេ បតិដ្ឋហិំសុ។ អថ ទ្វេបិ មហានាគា បញ្ច ភិក្ខុសតានិ គហេត្វា វេហាសំ អព្ភុគ្គន្ត្វា វេឡុវនមេវាគមិំសុ។ អនុសាសនីបាដិហារិយំ បន ពុទ្ធានំ សតតំ ធម្មទេសនា, តេសុ ឥទ្ធិបាដិហារិយអាទេសនាបាដិហារិយានិ សឧបារម្ភានិ សទោសានិ, អទ្ធានំ ន តិដ្ឋន្តិ, អទ្ធានំ អតិដ្ឋនតោ ន និយ្យន្តិ។ អនុសាសនីបាដិហារិយំ អនុបារម្ភំ និទ្ទោសំ, អទ្ធានំ តិដ្ឋតិ, អទ្ធានំ តិដ្ឋនតោ និយ្យាតិ។ តស្មា ភគវា ឥទ្ធិបាដិហារិយញ្ច អាទេសនាបាដិហារិយញ្ច គរហតិ, អនុសាសនីបាដិហារិយំយេវ បសំសតិ។
Tattha iddhipāṭihāriyena anusāsanīpāṭihāriyaṃ mahāmoggallānassa āciṇṇaṃ, ādesanāpāṭihāriyena anusāsanīpāṭihāriyaṃ dhammasenāpatissa. Devadatte saṃghaṃ bhinditvā pañca bhikkhusatāni gahetvā gayāsīse buddhalīḷāya tesaṃ dhammaṃ desante hi bhagavatā pesitesu dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ cittācāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi , therassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatā bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Atha nesaṃ mahāmoggallāno vikubbanaṃ dassetvā dassetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā sabbe arahattaphale patiṭṭhahiṃsu. Atha dvepi mahānāgā pañca bhikkhusatāni gahetvā vehāsaṃ abbhuggantvā veḷuvanamevāgamiṃsu. Anusāsanīpāṭihāriyaṃ pana buddhānaṃ satataṃ dhammadesanā, tesu iddhipāṭihāriyaādesanāpāṭihāriyāni saupārambhāni sadosāni, addhānaṃ na tiṭṭhanti, addhānaṃ atiṭṭhanato na niyyanti. Anusāsanīpāṭihāriyaṃ anupārambhaṃ niddosaṃ, addhānaṃ tiṭṭhati, addhānaṃ tiṭṭhanato niyyāti. Tasmā bhagavā iddhipāṭihāriyañca ādesanāpāṭihāriyañca garahati, anusāsanīpāṭihāriyaṃyeva pasaṃsati.
ភូតនិរោធេសកវត្ថុវណ្ណនា
Bhūtanirodhesakavatthuvaṇṇanā
៤៨៧. ភូតបុព្ពន្តិ ឥទំ កស្មា ភគវតា អារទ្ធំ។ ឥទ្ធិបាដិហារិយអាទេសនាបាដិហារិយានំ អនិយ្យានិកភាវទស្សនត្ថំ, អនុសាសនីបាដិហារិយស្សេវ និយ្យានិកភាវទស្សនត្ថំ។ អបិ ច សព្ពពុទ្ធានំ មហាភូតបរិយេសកោ នាមេកោ ភិក្ខុ ហោតិយេវ។ យោ មហាភូតេ បរិយេសន្តោ យាវ ព្រហ្មលោកា វិចរិត្វា វិស្សជ្ជេតារំ អលភិត្វា អាគម្ម ពុទ្ធមេវ បុច្ឆិត្វា និក្កង្ខោ ហោតិ។ តស្មា ពុទ្ធានំ មហន្តភាវប្បកាសនត្ថំ, ឥទញ្ច ការណំ បដិច្ឆន្នំ, អថ នំ វិវដំ កត្វា ទេសេន្តោបិ ភគវា ‘‘ភូតបុព្ព’’ន្តិអាទិមាហ។
487.Bhūtapubbanti idaṃ kasmā bhagavatā āraddhaṃ. Iddhipāṭihāriyaādesanāpāṭihāriyānaṃ aniyyānikabhāvadassanatthaṃ, anusāsanīpāṭihāriyasseva niyyānikabhāvadassanatthaṃ. Api ca sabbabuddhānaṃ mahābhūtapariyesako nāmeko bhikkhu hotiyeva. Yo mahābhūte pariyesanto yāva brahmalokā vicaritvā vissajjetāraṃ alabhitvā āgamma buddhameva pucchitvā nikkaṅkho hoti. Tasmā buddhānaṃ mahantabhāvappakāsanatthaṃ, idañca kāraṇaṃ paṭicchannaṃ, atha naṃ vivaṭaṃ katvā desentopi bhagavā ‘‘bhūtapubba’’ntiādimāha.
តត្ថ កត្ថ នុ ខោតិ កិស្មិំ ឋានេ កិំ អាគម្ម កិំ បត្តស្ស តេ អនវសេសា អប្បវត្តិវសេន និរុជ្ឈន្តិ។ មហាភូតកថា បនេសា សព្ពាការេន វិសុទ្ធិមគ្គេ វុត្តា, តស្មា សា តតោវ គហេតព្ពា។
Tattha kattha nu khoti kismiṃ ṭhāne kiṃ āgamma kiṃ pattassa te anavasesā appavattivasena nirujjhanti. Mahābhūtakathā panesā sabbākārena visuddhimagge vuttā, tasmā sā tatova gahetabbā.
៤៨៨. ទេវយានិយោ មគ្គោតិ បាដិយេក្កោ ទេវលោកគមនមគ្គោ នាម នត្ថិ, ឥទ្ធិវិធញាណស្សេវ បនេតំ អធិវចនំ។ តេន ហេស យាវ ព្រហ្មលោកាបិ កាយេន វសំ វត្តេន្តោ ទេវលោកំ យាតិ។ តស្មា ‘‘តំ ទេវយានិយោ មគ្គោ’’តិ វុត្តំ។ យេន ចាតុមហារាជិកាតិ សមីបេ ឋិតម្បិ ភគវន្តំ អបុច្ឆិត្វា ធម្មតាយ ចោទិតោ ទេវតា មហានុភាវាតិ មញ្ញមានោ ឧបសង្កមិ។ មយម្បិ ខោ, ភិក្ខុ, ន ជានាមាតិ ពុទ្ធវិសយេ បញ្ហំ បុច្ឆិតា ទេវតា ន ជានន្តិ , តេនេវមាហំសុ។ អថ ខោ សោ ភិក្ខុ ‘‘មម ឥមំ បញ្ហំ ន កថេតុំ ន លព្ភា, សីឃំ កថេថា’’តិ តា ទេវតា អជ្ឈោត្ថរតិ, បុនប្បុនំ បុច្ឆតិ, តា ‘‘អជ្ឈោត្ថរតិ នោ អយំ ភិក្ខុ, ហន្ទ នំ ហត្ថតោ មោចេស្សាមា’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘អត្ថិ ខោ ភិក្ខុ ចត្តារោ មហារាជានោ’’តិអាទិមាហំសុ។ តត្ថ អភិក្កន្តតរាតិ អតិក្កម្ម កន្តតរា។ បណីតតរាតិ វណ្ណយសឥស្សរិយាទីហិ ឧត្តមតរា ឯតេន នយេន សព្ពវារេសុ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
488.Devayāniyo maggoti pāṭiyekko devalokagamanamaggo nāma natthi, iddhividhañāṇasseva panetaṃ adhivacanaṃ. Tena hesa yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattento devalokaṃ yāti. Tasmā ‘‘taṃ devayāniyo maggo’’ti vuttaṃ. Yena cātumahārājikāti samīpe ṭhitampi bhagavantaṃ apucchitvā dhammatāya codito devatā mahānubhāvāti maññamāno upasaṅkami. Mayampi kho, bhikkhu, na jānāmāti buddhavisaye pañhaṃ pucchitā devatā na jānanti , tenevamāhaṃsu. Atha kho so bhikkhu ‘‘mama imaṃ pañhaṃ na kathetuṃ na labbhā, sīghaṃ kathethā’’ti tā devatā ajjhottharati, punappunaṃ pucchati, tā ‘‘ajjhottharati no ayaṃ bhikkhu, handa naṃ hatthato mocessāmā’’ti cintetvā ‘‘atthi kho bhikkhu cattāro mahārājāno’’tiādimāhaṃsu. Tattha abhikkantatarāti atikkamma kantatarā. Paṇītatarāti vaṇṇayasaissariyādīhi uttamatarā etena nayena sabbavāresu attho veditabbo.
៤៩១-៤៩៣. អយំ បន វិសេសោ – សក្កោ កិរ ទេវរាជា ចិន្តេសិ ‘‘អយំ បញ្ហោ ពុទ្ធវិសយោ, ន សក្កា អញ្ញេន វិស្សជ្ជិតុំ, អយញ្ច ភិក្ខុ អគ្គិំ បហាយ ខជ្ជោបនកំ ធមន្តោ វិយ, ភេរិំ បហាយ ឧទរំ វាទេន្តោ វិយ ច, លោកេ អគ្គបុគ្គលំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ បហាយ ទេវតា បុច្ឆន្តោ វិចរតិ, បេសេមិ នំ សត្ថុសន្តិក’’ន្តិ។ តតោ បុនទេវ សោ ចិន្តេសិ ‘‘សុទូរម្បិ គន្ត្វា សត្ថុ សន្តិកេវ និក្កង្ខោ ភវិស្សតិ ។ អត្ថិ ចេវ បុគ្គលោ នាមេស, ថោកំ តាវ អាហិណ្ឌន្តោ កិលមតុ បច្ឆា ជានិស្សតី’’តិ។ តតោ តំ ‘‘អហម្បិ ខោ’’តិអាទិមាហ។ ព្រហ្មយានិយោបិ ទេវយានិយសទិសោវ។ ទេវយានិយមគ្គោតិ វា ព្រហ្មយានិយមគ្គោតិ វា ធម្មសេតូតិ វា ឯកចិត្តក្ខណិកអប្បនាតិ វា សន្និដ្ឋានិកចេតនាតិ វា មហគ្គតចិត្តន្តិ វា អភិញ្ញាញាណន្តិ វា សព្ពមេតំ ឥទ្ធិវិធញាណស្សេវ នាមំ។
491-493. Ayaṃ pana viseso – sakko kira devarājā cintesi ‘‘ayaṃ pañho buddhavisayo, na sakkā aññena vissajjituṃ, ayañca bhikkhu aggiṃ pahāya khajjopanakaṃ dhamanto viya, bheriṃ pahāya udaraṃ vādento viya ca, loke aggapuggalaṃ sammāsambuddhaṃ pahāya devatā pucchanto vicarati, pesemi naṃ satthusantika’’nti. Tato punadeva so cintesi ‘‘sudūrampi gantvā satthu santikeva nikkaṅkho bhavissati . Atthi ceva puggalo nāmesa, thokaṃ tāva āhiṇḍanto kilamatu pacchā jānissatī’’ti. Tato taṃ ‘‘ahampi kho’’tiādimāha. Brahmayāniyopi devayāniyasadisova. Devayāniyamaggoti vā brahmayāniyamaggoti vā dhammasetūti vā ekacittakkhaṇikaappanāti vā sanniṭṭhānikacetanāti vā mahaggatacittanti vā abhiññāñāṇanti vā sabbametaṃ iddhividhañāṇasseva nāmaṃ.
៤៩៤. បុព្ពនិមិត្តន្តិ អាគមនបុព្ពភាគេ និមិត្តំ សូរិយស្ស ឧទយតោ អរុណុគ្គំ វិយ។ តស្មា ឥទានេវ ព្រហ្មា អាគមិស្សតិ, ឯវំ មយំ ជានាមាតិ ទីបយិំសុ។ បាតុរហោសីតិ បាកដោ អហោសិ។ អថ ខោ សោ ព្រហ្មា តេន ភិក្ខុនា បុដ្ឋោ អត្តនោ អវិសយភាវំ ញត្វា សចាហំ ‘‘ន ជានាមី’’តិ វក្ខាមិ, ឥមេ មំ បរិភវិស្សន្តិ, អថ ជានន្តោ វិយ យំ កិញ្ចិ កថេស្សាមិ, អយំ មេ ភិក្ខុ វេយ្យាករណេន អនារទ្ធចិត្តោ វាទំ អារោបេស្សតិ។ ‘‘អហមស្មិ ភិក្ខុ ព្រហ្មា’’តិអាទីនិ បន មេ ភណន្តស្ស ន កោចិ វចនំ សទ្ទហិស្សតិ។ យំនូនាហំ វិក្ខេបំ កត្វា ឥមំ ភិក្ខុំ សត្ថុសន្តិកំយេវ បេសេយ្យន្តិ ចិន្តេត្វា ‘‘អហមស្មិ ភិក្ខុ ព្រហ្មា’’តិអាទិមាហ។
494.Pubbanimittanti āgamanapubbabhāge nimittaṃ sūriyassa udayato aruṇuggaṃ viya. Tasmā idāneva brahmā āgamissati, evaṃ mayaṃ jānāmāti dīpayiṃsu. Pāturahosīti pākaṭo ahosi. Atha kho so brahmā tena bhikkhunā puṭṭho attano avisayabhāvaṃ ñatvā sacāhaṃ ‘‘na jānāmī’’ti vakkhāmi, ime maṃ paribhavissanti, atha jānanto viya yaṃ kiñci kathessāmi, ayaṃ me bhikkhu veyyākaraṇena anāraddhacitto vādaṃ āropessati. ‘‘Ahamasmi bhikkhu brahmā’’tiādīni pana me bhaṇantassa na koci vacanaṃ saddahissati. Yaṃnūnāhaṃ vikkhepaṃ katvā imaṃ bhikkhuṃ satthusantikaṃyeva peseyyanti cintetvā ‘‘ahamasmi bhikkhu brahmā’’tiādimāha.
៤៩៥-៤៩៦. ឯកមន្តំ អបនេត្វាតិ កស្មា ឯវមកាសិ? កុហកត្តា។ ពហិទ្ធា បរិយេដ្ឋិន្តិ តេលត្ថិកោ វាលិកំ និប្បីឡិយមានោ វិយ យាវ ព្រហ្មលោកា ពហិទ្ធា បរិយេសនំ អាបជ្ជតិ។
495-496.Ekamantaṃapanetvāti kasmā evamakāsi? Kuhakattā. Bahiddhā pariyeṭṭhinti telatthiko vālikaṃ nippīḷiyamāno viya yāva brahmalokā bahiddhā pariyesanaṃ āpajjati.
៤៩៧. សកុណន្តិ កាកំ វា កុលលំ វា។ ន ខោ ឯសោ, ភិក្ខុ, បញ្ហោ ឯវំ បុច្ឆិតព្ពោតិ ឥទំ ភគវា យស្មា បទេសេនេស បញ្ហោ បុច្ឆិតព្ពោ, អយញ្ច ខោ ភិក្ខុ អនុបាទិន្នកេបិ គហេត្វា និប្បទេសតោ បុច្ឆតិ, តស្មា បដិសេធេតិ។ អាចិណ្ណំ កិរេតំ ពុទ្ធានំ, បុច្ឆាមូឡ្ហស្ស ជនស្ស បុច្ឆាយ ទោសំ ទស្សេត្វា បុច្ឆំ សិក្ខាបេត្វា បុច្ឆាវិស្សជ្ជនំ។ កស្មា? បុច្ឆិតុំ អជានិត្វា បរិបុច្ឆន្តោ ទុវិញ្ញាបយោ ហោតិ។ បញ្ហំ សិក្ខាបេន្តោ បន ‘‘កត្ថ អាបោ ចា’’តិអាទិមាហ។
497.Sakuṇanti kākaṃ vā kulalaṃ vā. Na kho eso, bhikkhu, pañho evaṃ pucchitabboti idaṃ bhagavā yasmā padesenesa pañho pucchitabbo, ayañca kho bhikkhu anupādinnakepi gahetvā nippadesato pucchati, tasmā paṭisedheti. Āciṇṇaṃ kiretaṃ buddhānaṃ, pucchāmūḷhassa janassa pucchāya dosaṃ dassetvā pucchaṃ sikkhāpetvā pucchāvissajjanaṃ. Kasmā? Pucchituṃ ajānitvā paripucchanto duviññāpayo hoti. Pañhaṃ sikkhāpento pana ‘‘kattha āpo cā’’tiādimāha.
៤៩៨. តត្ថ ន គាធតីតិ ន បតិដ្ឋាតិ, ឥមេ ចត្តារោ មហាភូតា កិំ អាគម្ម អប្បតិដ្ឋា ភវន្តីតិ អត្ថោ។ ឧបាទិន្នំយេវ សន្ធាយ បុច្ឆតិ។ ទីឃញ្ច រស្សញ្ចាតិ សណ្ឋានវសេន ឧបាទារូបំ វុត្តំ។ អណុំ ថូលន្តិ ខុទ្ទកំ វា មហន្តំ វា, ឥមិនាបិ ឧបាទារូបេ វណ្ណមត្តមេវ កថិតំ។ សុភាសុភន្តិ សុភញ្ច អសុភញ្ច ឧបាទារូបមេវ កថិតំ។ កិំ បន ឧបាទារូបំ សុភន្តិ អសុភន្តិ អត្ថិ? នត្ថិ។ ឥដ្ឋានិដ្ឋារម្មណំ បនេវ កថិតំ។ នាមញ្ច រូបញ្ចាតិ នាមញ្ច ទីឃាទិភេទំ រូបញ្ច។ ឧបរុជ្ឈតីតិ និរុជ្ឈតិ, កិំ អាគម្ម អសេសមេតំ នប្បវត្តតីតិ។
498. Tattha na gādhatīti na patiṭṭhāti, ime cattāro mahābhūtā kiṃ āgamma appatiṭṭhā bhavantīti attho. Upādinnaṃyeva sandhāya pucchati. Dīghañca rassañcāti saṇṭhānavasena upādārūpaṃ vuttaṃ. Aṇuṃ thūlanti khuddakaṃ vā mahantaṃ vā, imināpi upādārūpe vaṇṇamattameva kathitaṃ. Subhāsubhanti subhañca asubhañca upādārūpameva kathitaṃ. Kiṃ pana upādārūpaṃ subhanti asubhanti atthi? Natthi. Iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ paneva kathitaṃ. Nāmañca rūpañcāti nāmañca dīghādibhedaṃ rūpañca. Uparujjhatīti nirujjhati, kiṃ āgamma asesametaṃ nappavattatīti.
ឯវំ បុច្ឆិតព្ពំ សិយាតិ បុច្ឆំ ទស្សេត្វា ឥទានិ វិស្សជ្ជនំ ទស្សេន្តោ តត្រ វេយ្យាករណំ ភវតីតិ វត្វា – ‘‘វិញ្ញាណ’’ន្តិអាទិមាហ។
Evaṃ pucchitabbaṃ siyāti pucchaṃ dassetvā idāni vissajjanaṃ dassento tatra veyyākaraṇaṃ bhavatīti vatvā – ‘‘viññāṇa’’ntiādimāha.
៤៩៩. តត្ថ វិញ្ញាតព្ពន្តិ វិញ្ញាណំ និព្ពានស្សេតំ នាមំ, តទេតំ និទស្សនាភាវតោ អនិទស្សនំ។ ឧប្បាទន្តោ វា វយន្តោ វា ឋិតស្ស អញ្ញថត្តន្តោ វា ឯតស្ស នត្ថីតិ អនន្តំ។ បភន្តិ បនេតំ កិរ តិត្ថស្ស នាមំ, តញ្ហិ បបន្តិ ឯត្ថាតិ បបំ, បការស្ស បន ភការោ កតោ។ សព្ពតោ បភមស្សាតិ សព្ពតោបភំ។ និព្ពានស្ស កិរ យថា មហាសមុទ្ទស្ស យតោ យតោ ឱតរិតុកាមា ហោន្តិ, តំ តទេវ តិត្ថំ, អតិត្ថំ នាម នត្ថិ។ ឯវមេវ អដ្ឋតិំសាយ កម្មដ្ឋានេសុ យេន យេន មុខេន និព្ពានំ ឱតរិតុកាមា ហោន្តិ, តំ តទេវ តិត្ថំ, និព្ពានស្ស អតិត្ថំ នាម នត្ថិ។ តេន វុត្តំ ‘‘សព្ពតោបភ’’ន្តិ។ ឯត្ថ អាបោ ចាតិ ឯត្ថ និព្ពានេ ឥទំ និព្ពានំ អាគម្ម សព្ពមេតំ អាបោតិអាទិនា នយេន វុត្តំ ឧបាទិន្នក ធម្មជាតំ និរុជ្ឈតិ, អប្បវត្តំ ហោតីតិ។
499. Tattha viññātabbanti viññāṇaṃ nibbānassetaṃ nāmaṃ, tadetaṃ nidassanābhāvato anidassanaṃ. Uppādanto vā vayanto vā ṭhitassa aññathattanto vā etassa natthīti anantaṃ. Pabhanti panetaṃ kira titthassa nāmaṃ, tañhi papanti etthāti papaṃ, pakārassa pana bhakāro kato. Sabbato pabhamassāti sabbatopabhaṃ. Nibbānassa kira yathā mahāsamuddassa yato yato otaritukāmā honti, taṃ tadeva titthaṃ, atitthaṃ nāma natthi. Evameva aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu yena yena mukhena nibbānaṃ otaritukāmā honti, taṃ tadeva titthaṃ, nibbānassa atitthaṃ nāma natthi. Tena vuttaṃ ‘‘sabbatopabha’’nti. Ettha āpo cāti ettha nibbāne idaṃ nibbānaṃ āgamma sabbametaṃ āpotiādinā nayena vuttaṃ upādinnaka dhammajātaṃ nirujjhati, appavattaṃ hotīti.
ឥទានិស្ស និរុជ្ឈនូបាយំ ទស្សេន្តោ ‘‘វិញ្ញាណស្ស និរោធេន ឯត្ថេតំ ឧបរុជ្ឈតី’’តិ អាហ។ តត្ថ វិញ្ញាណន្តិ ចរិមកវិញ្ញាណម្បិ អភិសង្ខារវិញ្ញាណម្បិ , ចរិមកវិញ្ញាណស្សាបិ ហិ និរោធេន ឯត្ថេតំ ឧបរុជ្ឈតិ។ វិជ្ឈាតទីបសិខា វិយ អបណ្ណត្តិកភាវំ យាតិ។ អភិសង្ខារវិញ្ញាណស្សាបិ អនុប្បាទនិរោធេន អនុប្បាទវសេន ឧបរុជ្ឈតិ។ យថាហ ‘‘សោតាបត្តិមគ្គញាណេន អភិសង្ខារវិញ្ញាណស្ស និរោធេន ឋបេត្វា សត្តភវេ អនមតគ្គេ សំសារេ យេ ឧប្បជ្ជេយ្យុំ នាមញ្ច រូបញ្ច ឯត្ថេតេ និរុជ្ឈន្តី’’តិ សព្ពំ ចូឡនិទ្ទេសេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។
Idānissa nirujjhanūpāyaṃ dassento ‘‘viññāṇassa nirodhena etthetaṃ uparujjhatī’’ti āha. Tattha viññāṇanti carimakaviññāṇampi abhisaṅkhāraviññāṇampi , carimakaviññāṇassāpi hi nirodhena etthetaṃ uparujjhati. Vijjhātadīpasikhā viya apaṇṇattikabhāvaṃ yāti. Abhisaṅkhāraviññāṇassāpi anuppādanirodhena anuppādavasena uparujjhati. Yathāha ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena ṭhapetvā sattabhave anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca etthete nirujjhantī’’ti sabbaṃ cūḷaniddese vuttanayeneva veditabbaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ឥតិ សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយំ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
កេវដ្ដសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Kevaṭṭasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ១១. កេវដ្ដសុត្តំ • 11. Kevaṭṭasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ១១. កេវដ្ដសុត្តវណ្ណនា • 11. Kevaṭṭasuttavaṇṇanā
