| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೧೧. ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
11. Kevaṭṭasuttavaṇṇanā
ಕೇವಟ್ಟಗಹಪತಿಪುತ್ತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Kevaṭṭagahapatiputtavatthuvaṇṇanā
೪೮೧. ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನೇತಿ ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಮ್ಬಬಹುಲೇ ಉಪವನೇ। ತಂ ಕಿರ ಸೋ ಸೇಟ್ಠೀ ಭಗವತೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಕುಟಿಮಣ್ಡಪಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸಮ್ಪನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ, ಪುರಿಮವೋಹಾರೇನ ಪನ ‘‘ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನೇ। ಕೇವಟ್ಟೋತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕೇವಟ್ಟೇಹಿ ಸಂರಕ್ಖಿತತ್ತಾ, ತೇಸಂ ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಂವಡ್ಢಿತತ್ತಾತಿ ಕೇಚಿ। ‘‘ಗಹಪತಿಪುತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಮಂ ತದಾ ಸೋ ಗಹಪತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ, ಪಿತು ಪನಸ್ಸ ಅಚಿರಕಾಲಂಕತತಾಯ ಪುರಿಮಸಮಞ್ಞಾಯ ‘‘ಗಹಪತಿಪುತ್ತೋ’’ ತ್ವೇವ ವೋಹರೀಯತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಗಹಪತಿ ಮಹಾಸಾಲೋ’’ತಿ। ಮಹಾವಿಭವತಾಯ ಮಹಾಸಾರೋ, ಗಹಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ರ-ಕಾರಸ್ಸ ಲ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸಾಲೋ ಸುಖುಮಾಲೋ ಅಹ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೩೯) ವಿಯ। ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ವಸೇನ ಸದ್ಧಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ।
481.Pāvārikambavaneti pāvārikaseṭṭhino ambabahule upavane. Taṃ kira so seṭṭhī bhagavato anucchavikaṃ gandhakuṭiṃ, bhikkhusaṅghassa ca rattiṭṭhānadivāṭṭhānakuṭimaṇḍapādīni sampādetvā pākāraparikkhittaṃ dvārakoṭṭhakasampannaṃ katvā buddhappamukhassa saṅghassa niyyātesi, purimavohārena pana ‘‘pāvārikambavana’’nti vuccati, tasmiṃ pāvārikambavane. Kevaṭṭoti idaṃ tassa nāmaṃ kevaṭṭehi saṃrakkhitattā, tesaṃ vā santike saṃvaḍḍhitattāti keci. ‘‘Gahapatiputtassā’’ti ettha kāmaṃ tadā so gahapatiṭṭhāne ṭhito, pitu panassa acirakālaṃkatatāya purimasamaññāya ‘‘gahapatiputto’’ tveva voharīyati, tenāha ‘‘gahapati mahāsālo’’ti. Mahāvibhavatāya mahāsāro, gahapatīti attho ra-kārassa la-kāraṃ katvā ‘‘mahāsālo sukhumālo aha’’ntiādīsu (a. ni. 3.39) viya. Saddhāsampannoti pothujjanikāya saddhāya vasena saddhā samannāgato.
ಸಮಿದ್ಧಾತಿ ಸಮ್ಮದೇವ ಇದ್ಧಾ, ಇದ್ಧಿಯಾ ವಿಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸಂ, ಅನುಮಾಸಂ, ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಸಾದಾಯ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಣಾಪನಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತಸ್ಸ ಠಪನಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇತೂ’’ತಿ। ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮತೋತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಅಧಿಗಮಧಮ್ಮತೋ। ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಚೇತಂ ನಿಸ್ಸಕ್ಕಂ। ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಞ್ಹಿ ತತೋ ನಿದ್ಧಾರೇತಿ। ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮತೋ ಉತ್ತರೀತಿ ಪಕತಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮತೋ ಉಪರಿ। ಪಜ್ಜಲಿತಪದೀಪೋತಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತೋ ಪದೀಪೋ।
Samiddhāti sammadeva iddhā, iddhiyā vibhavasampattiyā vepullappattāti attho. ‘‘Ehi tvaṃ bhikkhu anvaddhamāsaṃ, anumāsaṃ, anusaṃvaccharaṃ vā manussānaṃ pasādāya iddhipāṭihāriyaṃ karohī’’ti ekassa bhikkhuno āṇāpanaṃ tasmiṃ ṭhāne tassa ṭhapanaṃ nāma hotīti āha ‘‘ṭhānantare ṭhapetū’’ti. Uttarimanussānaṃdhammatoti uttarimanussānaṃ buddhādīnaṃ adhigamadhammato. Niddhāraṇe cetaṃ nissakkaṃ. Iddhipāṭihāriyañhi tato niddhāreti. Manussadhammato uttarīti pakatimanussadhammato upari. Pajjalitapadīpoti pajjalanto padīpo.
೪೮೨. ನ ಧಂಸೇಮೀತಿ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ನ ಚಾವೇಮಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಸೀಲಭೇದ’’ನ್ತಿಆದಿ। ವಿಸ್ಸಾಸಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸ್ಸತ್ಥಭಾವಂ ಬ್ರೂಹೇತ್ವಾ ವಿಭೂತಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ।
482.Na dhaṃsemīti guṇasampattito na cāvemi, tenāha ‘‘sīlabheda’’ntiādi. Vissāsaṃ vaḍḍhetvā bhagavati attano vissatthabhāvaṃ brūhetvā vibhūtaṃ pākaṭaṃ katvā.
ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯವಣ್ಣನಾ
Iddhipāṭihāriyavaṇṇanā
೪೮೩-೪. ಆದೀನವನ್ತಿ ದೋಸಂ। ಗನ್ಧಾರೀತಿ ಚೂಳಗನ್ಧಾರೀ, ಮಹಾಗನ್ಧಾರೀತಿ ದ್ವೇ ಗನ್ಧಾರೀವಿಜ್ಜಾ। ತತ್ಥ ಚೂಳಗನ್ಧಾರೀ ನಾಮ ತಿವಸ್ಸತೋ ಓರಂ ಮತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಉಪಪನ್ನಟ್ಠಾನಜಾನನವಿಜ್ಜಾ। ಮಹಾಗನ್ಧಾರೀ ತಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ ತತೋ ಉತ್ತರಿಪಿ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಕಪ್ಪಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಇದ್ಧಿವಿಧಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ವಿಜ್ಜಾಯ ಸಾಧಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಾದಿಸೇ ದೇಸಕಾಲೇ ಮನ್ತಂ ಪರಿಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಬಹುಧಾಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಹತ್ಥಿಆದೀನಿಪಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ದಸ್ಸನೀಯೋಪಿ ಹೋತಿ, ಅಗ್ಗಿಥಮ್ಭಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಜಲಥಮ್ಭಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಆಕಾಸೇಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಬ್ಬಂ ಇನ್ದಜಾಲಸದಿಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಟೋತಿ ದುಕ್ಖಿತೋ ಬಾಧಿತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಪೀಳಿತೋ’’ತಿ।
483-4.Ādīnavanti dosaṃ. Gandhārīti cūḷagandhārī, mahāgandhārīti dve gandhārīvijjā. Tattha cūḷagandhārī nāma tivassato oraṃ matānaṃ sattānaṃ upapannaṭṭhānajānanavijjā. Mahāgandhārī tampi jānāti tato uttaripi iddhividhañāṇakappaṃ yebhuyyena iddhividhakiccaṃ sādheti. Tassā kira vijjāya sādhako puggalo tādise desakāle mantaṃ parijappitvā bahudhāpi attānaṃ dasseti, hatthiādīnipi dasseti, dassanīyopi hoti, aggithambhampi karoti, jalathambhampi karoti, ākāsepi attānaṃ dasseti. Sabbaṃ indajālasadisaṃ daṭṭhabbaṃ. Aṭṭoti dukkhito bādhito, tenāha ‘‘pīḷito’’ti.
ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯವಣ್ಣನಾ
Ādesanāpāṭihāriyavaṇṇanā
೪೮೫. ಕಾಮಂ ‘‘ಚೇತಸಿಕ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ಯೇ ಚೇತಸಿ ನಿಯುತ್ತಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಸಾಧಾರಣವಚನಂ, ಸಾಧಾರಣೇ ಪನ ಗಹಿತೇ ಚಿತ್ತವಿಸೇಸೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ, ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾ ಚ ವಿಸೇಸೇ ಅವತಿಟ್ಠತೀತಿ ಚೇತಸಿಕಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋಮನಸ್ಸಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ತದೇಕಟ್ಠಾ ರಾಗಾದಯೋ, ಸದ್ಧಾದಯೋ ಚ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ದೋಮನಸ್ಸಗ್ಗಹಣೇನ ದೋಸಾದಯೋ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ಪನ ಸರೂಪೇನೇವ ದಸ್ಸಿತಾ। ಏವಂ ತವ ಮನೋತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ತವ ಮನೋ ಪವತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ । ಕೇನ ಪಕಾರೇನ ಪವತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋಮನಸ್ಸಿತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಏವಂ ತವ ಮನೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸಿತತಾದಿಮತ್ತದಸ್ಸನಂ, ನ ಪನ ಯೇನ ಯೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಿತೋ ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಿತೋ ವಾ, ತಂ ತಂ ದಸ್ಸನಂ। ದುತಿಯನ್ತಿ ‘‘ಇತ್ಥಮ್ಪಿ ತೇ ಮನೋ’’ತಿ ಇದಂ। ಇತಿಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ನಿದಸ್ಸನತ್ಥೋ ‘‘ಅತ್ಥೀತಿ ಖೋ, ಕಚ್ಚಾನ, ಅಯಮೇಕೋ ಅನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫; ೩.೯೦) ವಿಯ, ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮಞ್ಚ ಇಮಞ್ಚ ಅತ್ಥಂ ಚಿನ್ತಯಮಾನ’’ನ್ತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ವುತ್ತತ್ಥಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ। ಪರಸ್ಸ ಚಿನ್ತಂ ಮನತಿ ಜಾನಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ಚಿನ್ತಾಮಣಿ। ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ವಿಜ್ಜಾಯ ಸಾಧಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಾದಿಸೇ ದೇಸಕಾಲೇ ಮನ್ತಂ ಪರಿಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಸುತಾದಿವಿಸೇಸಸಞ್ಜಾನನಮುಖೇನ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಅನುಮಿನನ್ತೋ ಕಥೇತೀತಿ ಕೇಚಿ। ಅಪರೇ ‘‘ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛರಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಕ್ಖರಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
485. Kāmaṃ ‘‘cetasika’’nti padaṃ ye cetasi niyuttā cittena sampayuttā, tesaṃ sādhāraṇavacanaṃ, sādhāraṇe pana gahite cittaviseso gahitova hoti, sāmaññajotanā ca visese avatiṭṭhatīti cetasikaggahaṇassa adhippāyaṃ vivaranto ‘‘somanassadomanassaṃ adhippeta’’nti āha. Somanassaggahaṇena cettha tadekaṭṭhā rāgādayo, saddhādayo ca dassitā honti, domanassaggahaṇena dosādayo. Vitakkavicārā pana sarūpeneva dassitā. Evaṃ tava manoti iminā ākārena tava mano pavattoti attho . Kena pakārena pavattoti āha ‘‘somanassito vā’’tiādi. ‘‘Evaṃ tava mano’’ti idaṃ pana somanassitatādimattadassanaṃ, na pana yena yena somanassito vā domanassito vā, taṃ taṃ dassanaṃ. Dutiyanti ‘‘itthampi te mano’’ti idaṃ. Itipīti ettha iti-saddo nidassanattho ‘‘atthīti kho, kaccāna, ayameko anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15; 3.90) viya, tenāha ‘‘imañca imañca atthaṃ cintayamāna’’nti pi-saddo vuttatthasampiṇḍanattho. Parassa cintaṃ manati jānāti etenāti cintāmaṇi. Tassā kira vijjāya sādhako puggalo tādise desakāle mantaṃ parijappitvā yassa cittaṃ jānitukāmo, tassa diṭṭhasutādivisesasañjānanamukhena cittācāraṃ anuminanto kathetīti keci. Apare ‘‘vācaṃ niccharāpetvā tattha akkharasallakkhaṇavasenā’’ti vadanti.
ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯವಣ್ಣನಾ
Anusāsanīpāṭihāriyavaṇṇanā
೪೮೬. ಪವತ್ತೇನ್ತಾತಿ ಪವತ್ತನಕಾ ಹುತ್ವಾ, ಪವತ್ತನವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಪದಂ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಾಯ ಅನುಸಾಸನಿಯಾ ವಿಧಿವಸೇನ, ಪಟಿಸೇಧವಸೇನ ಚ ಪವತ್ತಿಆಕಾರಪರಾಮಸನಂ, ಸಾ ಚ ಸಮ್ಮಾವಿತಕ್ಕಾನಂ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಾನಞ್ಚ ಪವತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ ತತ್ಥ ಆನಿಸಂಸಸ್ಸ ಆದೀನವಸ್ಸ ಚ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ। ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಮೇವ ನ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಯೋಗೀನಿವತ್ತನತ್ಥಞ್ಹಿ ಏವ-ಕಾರಗ್ಗಹಣಂ। ಇಧಾಪಿ ಏವಂ ಸದ್ದಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ, ಪಯೋಜನಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂಗಹಣೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗನ್ತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ತದಞ್ಞರಾಗಸ್ಸ, ದೋಸಾದೀನಞ್ಚ ಪಹಾನಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ, ತಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಚ ತದಞ್ಞರಾಗಾದಿಖೇಪನಸ್ಸ ಉಪಾಯಭಾವತೋ ತಥಾ ವುತ್ತಂ ದುಟ್ಠಲೋಹಿತವಿಮೋಚನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬದುಟ್ಠಮಂಸಖೇಪನೂಪಾಯತಾ ವಿಯ। ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಮೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ಸಾವಜ್ಜಧಮ್ಮನಿವತ್ತನಪರಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ತಸ್ಸಾಧಿಗಮೂಪಾಯಾನಿಸಂಸಭೂತಾನಂ ತದಞ್ಞೇಸಂ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮಾನಂ ನಾನನ್ತರಿಯಭಾವತೋ। ಇದ್ಧಿವಿಧಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ಇದ್ಧಿದಸ್ಸನೇನ ಪರಸನ್ತಾನೇ ಪಸಾದಾದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ಹರಣತೋ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸತತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ದೇಸೇತಬ್ಬಧಮ್ಮದೇಸನಾ।
486.Pavattentāti pavattanakā hutvā, pavattanavasenāti attho. ‘‘Eva’’nti hi padaṃ yathānusiṭṭhāya anusāsaniyā vidhivasena, paṭisedhavasena ca pavattiākāraparāmasanaṃ, sā ca sammāvitakkānaṃ micchāvitakkānañca pavattiākāradassanavasena pavattati tattha ānisaṃsassa ādīnavassa ca vibhāvanatthaṃ. Aniccasaññameva na niccasaññanti attho. Paṭiyogīnivattanatthañhi eva-kāraggahaṇaṃ. Idhāpi evaṃ saddaggahaṇassa attho, payojanañca vuttanayeneva veditabbaṃ. Idaṃgahaṇepi eseva nayo. Pañcakāmaguṇikarāganti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ, tadaññarāgassa, dosādīnañca pahānassa icchitattā, tappahānassa ca tadaññarāgādikhepanassa upāyabhāvato tathā vuttaṃ duṭṭhalohitavimocanassa pubbaduṭṭhamaṃsakhepanūpāyatā viya. Lokuttaradhammamevāti avadhāraṇaṃ paṭipakkhabhāvato sāvajjadhammanivattanaparaṃ daṭṭhabbaṃ tassādhigamūpāyānisaṃsabhūtānaṃ tadaññesaṃ anavajjadhammānaṃ nānantariyabhāvato. Iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyanti dasseti iddhidassanena parasantāne pasādādīnaṃ paṭipakkhassa haraṇato. Iminā nayena sesapadadvayepi attho veditabbo. Satataṃ dhammadesanāti sabbakālaṃ desetabbadhammadesanā.
ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನಾತಿ ಸಹಯೋಗೇ ಕರಣವಚನಂ, ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಆಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಸತತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ’’ತಿ ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ತತ್ಥ ಸಾತಿಸಯತಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಉಪಾರಮ್ಭಾನಿ ಪತಿರೂಪೇನ ಉಪಾರಮ್ಭಿತಬ್ಬತೋ। ಸದೋಸಾನಿ ದೋಸಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನಸ್ಸ ಅನುಪಾಯಭಾವತೋ। ಸದೋಸತ್ತಾ ಏವ ಅದ್ಧಾನಂ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಚಿರಕಾಲಟ್ಠಾಯೀನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಅದ್ಧಾನಂ ಅತಿಟ್ಠನತೋ ನ ನಿಯ್ಯನ್ತೀತಿ ಫಲೇನ ಹೇತುನೋ ಅನುಮಾನಂ। ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತಾಯ ಹಿ ತಾನಿ ಅನದ್ಧನಿಯಾನಿ। ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಅನುಪಾರಮ್ಭಂ ವಿಸುದ್ಧಿಪ್ಪಭವತೋ, ವಿಸುದ್ಧಿನಿಸ್ಸಯತೋ ಚ। ತತೋ ಏವ ನಿದ್ದೋಸಂ। ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧಾದಿದೋಸಸಮ್ಭವೋ। ನಿದ್ದೋಸತ್ತಾ ಏವ ಅದ್ಧಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ ಪರವಾದವಾತೇಹಿ, ಕಿಲೇಸವಾತೇಹಿ ಚ ಅನುಪಹನ್ತಬ್ಬತೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಕಾರಣತೋ, ತೇನ ಸಉಪಾರಮ್ಭಾದಿಂ, ಅನುಪಾರಮ್ಭಾದಿಂ ಚಾತಿ ಉಭಯಂ ಉಭಯತ್ಥ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಗಾರಯ್ಹಪಾಸಂಸಭಾವಾನಂ ಹೇತುಭಾವೇನ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ।
Iddhipāṭihāriyenāti sahayoge karaṇavacanaṃ, iddhipāṭihāriyena saddhinti attho. Ādesanāpāṭihāriyenāti etthāpi eseva nayo. Dhammasenāpatissa āciṇṇanti yojanā. ‘‘Cittācāraṃ ñatvā’’ti iminā ādesanāpāṭihāriyaṃ dasseti. ‘‘Dhammaṃ desesī’’ti iminā anusāsanīpāṭihāriyaṃ ‘‘buddhānaṃ satataṃ dhammadesanā’’ti anusāsanīpāṭihāriyassa tattha sātisayatāya vuttaṃ. Saupārambhāni patirūpena upārambhitabbato. Sadosāni dosasamucchindanassa anupāyabhāvato. Sadosattā eva addhānaṃ na tiṭṭhanti cirakālaṭṭhāyīni na honti. Addhānaṃ atiṭṭhanato na niyyantīti phalena hetuno anumānaṃ. Aniyyānikatāya hi tāni anaddhaniyāni. Anusāsanīpāṭihāriyaṃ anupārambhaṃ visuddhippabhavato, visuddhinissayato ca. Tato eva niddosaṃ. Na hi tattha pubbāparavirodhādidosasambhavo. Niddosattā eva addhānaṃ tiṭṭhati paravādavātehi, kilesavātehi ca anupahantabbato. Tasmāti yathāvuttakāraṇato, tena saupārambhādiṃ, anupārambhādiṃ cāti ubhayaṃ ubhayattha yathākkamaṃ gārayhapāsaṃsabhāvānaṃ hetubhāvena paccāmasati.
ಭೂತನಿರೋಧೇಸಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Bhūtanirodhesakavatthuvaṇṇanā
೪೮೭. ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಭೂತಪರಿಯೇಸಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಪುರಿಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇಸು ವಸಿಪ್ಪತ್ತೋ ಕುಸಲೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಅಪರಿಸೇಸನಿರೋಧಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾವಬುಜ್ಝಿ , ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ನಿಯ್ಯಾನಾವಹತಾಭಾವತೋ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾನೀತಿ ತೇಸಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ತತಿಯಂ ಪನ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಏಕನ್ತತೋ ನಿಯ್ಯಾನಾವಹನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ।
487.Aniyyānikabhāvadassanatthanti yasmā mahābhūtapariyesako bhikkhu purimesu dvīsu pāṭihāriyesu vasippatto kusalopi samāno mahābhūtānaṃ aparisesanirodhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nāvabujjhi , tasmā tāni niyyānāvahatābhāvato aniyyānikānīti tesaṃ aniyyānikabhāvadassanatthaṃ. Tatiyaṃ pana takkarassa ekantato niyyānāvahanti tasseva niyyānikabhāvadassanatthaṃ.
ಏವಮೇತಿಸ್ಸಾ ದೇಸನಾಯ ಮುಖ್ಯಪಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನುಸಙ್ಗಿಕಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಮಹಾಭೂತೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋತಿ ಅಪರಿಸೇಸಂ ನಿರುಜ್ಝನವಸೇನ ಮಹಾಭೂತೇ ಗವೇಸನ್ತೋ, ತೇಸಂ ಅನವಸೇಸನಿರೋಧಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಚರಿತ್ವಾತಿ ಧಮ್ಮತಾಯ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ। ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಂ ಕಿರೇತಂ, ಯದಿದಂ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಥಾ ವಿಚರಣಂ, ಯಥಾ ಅಭಿಜಾತಿಯಂ ಮಹಾಪಥವಿಕಮ್ಪಾದಿ। ಮಹನ್ತಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥನ್ತಿ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮಹನ್ತಭಾವಸ್ಸ ಮಹಾನುಭಾವತಾಯ ದೀಪನತ್ಥಂ। ಇದಞ್ಚ ಕಾರಣನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನೇ ಈದಿಸೋ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತದಾನುಭಾವಪ್ಪಕಾಸನೋ ಹೋತೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ।
Evametissā desanāya mukhyapayojanaṃ dassetvā idāni anusaṅgikampi dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ. Mahābhūte pariyesantoti aparisesaṃ nirujjhanavasena mahābhūte gavesanto, tesaṃ anavasesanirodhaṃ vīmaṃsantoti attho. Vicaritvāti dhammatāya codiyamāno vicaritvā. Dhammatāsiddhaṃ kiretaṃ, yadidaṃ tassa bhikkhuno tathā vicaraṇaṃ, yathā abhijātiyaṃ mahāpathavikampādi. Mahantabhāvappakāsanatthanti sadevake loke anaññasādhāraṇassa buddhānaṃ mahantabhāvassa mahānubhāvatāya dīpanatthaṃ. Idañca kāraṇanti sabbesampi buddhānaṃ sāsane īdiso eko bhikkhu tadānubhāvappakāsano hotīti idampi kāraṇaṃ dassento.
ಕತ್ಥಾತಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ಭುಮ್ಮಂ, ತಸ್ಮಾ ಕತ್ಥಾತಿ ಕಿಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಾರಣಭೂತೇ। ಕಿಂ ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಕಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ತೇತಿ ಮಹಾಭೂತಾ। ಅಪ್ಪವತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ। ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಾತಿ ವಚನತ್ಥಲಕ್ಖಣಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನಕಲಾಪಚುಣ್ಣನಾನತ್ತೇಕತ್ತವಿನಿಬ್ಭೋಗಾವಿನಿಬ್ಭೋಗ- ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರಸಙ್ಗಹಪಚ್ಚಯಸಮನ್ನಾಹಾರಪಚ್ಚಯವಿಭಾಗಾಕಾರತೋ, ಸಸಮ್ಭಾರಸಙ್ಖೇಪಸಸಮ್ಭಾರವಿಭತ್ತಿಸಲಕ್ಖಣಸಙ್ಖೇಪಸಲಕ್ಖಣವಿಭತ್ತಿಆಕಾರತೋ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬೇನ ಆಕಾರೇನ।
Katthāti nimitte bhummaṃ, tasmā katthāti kismiṃ ṭhāne kāraṇabhūte. Kiṃ āgammāti kiṃ ārammaṇaṃ paccayabhūtaṃ adhigantvā, tenāha ‘‘kiṃ pattassā’’ti. Teti mahābhūtā. Appavattivasenāti anuppajjanavasena. Sabbākārenāti vacanatthalakkhaṇādisamuṭṭhānakalāpacuṇṇanānattekattavinibbhogāvinibbhoga- sabhāgavisabhāgaajjhattikabāhirasaṅgahapaccayasamannāhārapaccayavibhāgākārato, sasambhārasaṅkhepasasambhāravibhattisalakkhaṇasaṅkhepasalakkhaṇavibhattiākārato cāti sabbena ākārena.
೪೮೮. ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ಕೀಳನ್ತಿ, ಜೋತನ್ತಿ ಚಾತಿ ದೇವೋ, ದೇವಲೋಕೋ। ತಂ ಯನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ದೇವಯಾನಿಯೋ। ವಸಂ ವತ್ತೇನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ವಸವತ್ತನಂ ನಾಮ ಯಥಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಗಮನಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಏತೇಸಂ ಇಸ್ಸರಾತಿ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾ ಯಾ ದೇವತಾ ಮಗ್ಗಫಲಲಾಭಿನೋ ತಾ ತಮತ್ಥಂ ಏಕದೇಸೇನ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ ಬುದ್ಧವಿಸಯೋ ಪನಾಯಂ ಪಞ್ಹೋತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು, ತೇನಾಹ ‘‘ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ’’ತಿಆದಿ। ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ನಾಮೇತ್ಥ ನಿಪ್ಪೀಳನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತತರಾತಿ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚೇವ ಪಞ್ಞಾಪಟಿಭಾನಾದಿಗುಣೇಹಿ ಚ ಅಮ್ಹೇ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಪರೇಸಂ ಕಾಮನೀಯತರಾ। ಪಣೀತತರಾತಿ ಉಳಾರತರಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಉತ್ತಮತರಾ’’ತಿ।
488. Dibbanti ettha pañcahi kāmaguṇehi samaṅgībhūtā hutvā vicaranti, kīḷanti, jotanti cāti devo, devaloko. Taṃ yanti upagacchanti etenāti devayāniyo. Vasaṃ vattentoti ettha vasavattanaṃ nāma yathicchitaṭṭhānagamanaṃ. Cattāro mahārājāno etesaṃ issarāti cātumahārājikā yā devatā maggaphalalābhino tā tamatthaṃ ekadesena jāneyyuṃ buddhavisayo panāyaṃ pañhoti cintetvā ‘‘na jānāmā’’ti āhaṃsu, tenāha ‘‘buddhavisaye’’tiādi. Ajjhottharaṇaṃ nāmettha nippīḷananti āha ‘‘punappunaṃ pucchatī’’ti. Abhikkantatarāti rūpasampattiyā ceva paññāpaṭibhānādiguṇehi ca amhe abhibhuyya paresaṃ kāmanīyatarā. Paṇītatarāti uḷāratarā, tenāha ‘‘uttamatarā’’ti.
೪೯೧-೩. ದೇವಯಾನಿಯಸದಿಸೋ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಸ್ಸೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ‘‘ದೇವಯಾನಿಯಮಗ್ಗೋತಿ ವಾ …ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಸ್ಸೇವ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪಾಳಿಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತರುಳ್ಹಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ।
491-3.Devayāniyasadiso iddhividhañāṇasseva adhippetattā. ‘‘Devayāniyamaggoti vā …pe… sabbametaṃ iddhividhañāṇasseva nāma’’nti idaṃ pāḷiyaṃ aṭṭhakathāsu ca tattha tattha āgataruḷhivasena vuttaṃ.
೪೯೪. ಆಗಮನಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಆಗಮನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನನಿಮಿತ್ತಂ। ಪಾತುರಹೋಸೀತಿ ಆವಿ ಭವಿ। ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಪಕಾಸೋ ಅಹೋಸಿ।
494.Āgamanapubbabhāge nimittanti brahmuno āgamanassa pubbabhāge uppajjananimittaṃ. Pāturahosīti āvi bhavi. Pākaṭo ahosīti pakāso ahosi.
೪೯೭. ಪದೇಸೇನಾತಿ ಏಕದೇಸೇನ, ಉಪಾದಿನ್ನಕವಸೇನ, ಸತ್ತಸನ್ತಾನಪರಿಯಾಪನ್ನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇಪೀತಿ ಅನಿನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧೇಪಿ। ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ಅನವಸೇಸತೋ। ಪುಚ್ಛಾಮೂಳ್ಹಸ್ಸಾತಿ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ಪುಚ್ಛಾಯ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ತೇನ ಕತಪುಚ್ಛಾಯ ಪುಚ್ಛಿತಾಕಾರೇ ದೋಸಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ। ಯಸ್ಮಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ ಪುಚ್ಛಾನುರೂಪಂ ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬತೋ, ನ ಚ ತಥಾಗತಾ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕತಪುಚ್ಛಾನುರೂಪಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ, ಅತ್ಥಸಭಾಗತಾಯ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಕಾ ತದತ್ಥಂ ಅನವಬುಜ್ಝನ್ತಾ ಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಾಯ ಸಿಕ್ಖಾಪನಂ ಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಚ್ಛಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ।
497.Padesenāti ekadesena, upādinnakavasena, sattasantānapariyāpannenāti attho. Anupādinnakepīti anindriyabaddhepi. Nippadesato anavasesato. Pucchāmūḷhassāti pucchituṃ ajānantassa. Pucchāya dosaṃ dassetvāti tena katapucchāya pucchitākāre dosaṃ vibhāvetvā. Yasmā vissajjanaṃ nāma pucchānurūpaṃ pucchāsabhāgena vissajjetabbato, na ca tathāgatā virajjhitvā katapucchānurūpaṃ vissajjenti, atthasabhāgatāya ca vissajjanassa pucchakā tadatthaṃ anavabujjhantā sammuyhanti, tasmā pucchāya sikkhāpanaṃ buddhāciṇṇaṃ, tenāha ‘‘pucchaṃ sikkhāpetvā’’tiādi.
೪೯೮. ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಕಾರಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಾದಿನ್ನಂ ಯೇವಾತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಬದ್ಧಮೇವ। ಯಸ್ಮಾ ಏಕದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಸನ್ತಾನವಸೇನ ಸಣ್ಠಿತೇ ರೂಪಪ್ಪಬನ್ಧೇ ದೀಘಸಮಞ್ಞಾ ತಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ಅಪ್ಪಕೇ ರಸ್ಸಸಮಞ್ಞಾ ತದುಭಯಞ್ಚ ವಿಸೇಸತೋ ರೂಪಗ್ಗಹಣಮುಖೇನ ಗಯ್ಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ದೀಘಞ್ಚ ರಸ್ಸಞ್ಚಾತಿ ಸಣ್ಠಾನವಸೇನ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಪರಿಮಾಣೇ ರೂಪಸಙ್ಘಾತೇ ಅಣುಸಮಞ್ಞಾ, ತಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ಮಹತಿ ಥೂಲಸಮಞ್ಞಾ। ಇದಮ್ಪಿ ದ್ವಯಂ ವಿಸೇಸತೋ ರೂಪಗ್ಗಹಣಮುಖೇನ ಗಯ್ಹತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮಿನಾಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಸಣ್ಠಾನವಸೇನ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವಣ್ಣಮತ್ತಮೇವ ಕಥಿತನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸಮುಚ್ಚಿನತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಸುಭನ್ತಿ ಸುನ್ದರಂ, ಇಟ್ಠನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸುಭನ್ತಿ ಅಸುನ್ದರಂ, ಅನಿಟ್ಠನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ಪನೇವಂ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ। ದೀಘಂ ರಸ್ಸಂ, ಅಣುಂ ಥೂಲಂ, ಸುಭಾಸುಭನ್ತಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಉಪಾದಾರೂಪಸ್ಸೇವ ಗಹಣಂ, ಭೂತರೂಪಾನಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ। ನಾಮನ್ತಿ ವೇದನಾದಿಕ್ಖನ್ಧಚತುಕ್ಕಂ ತಞ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ನಮನತೋ, ನಾಮಕರಣತೋ ಚ ‘‘ನಾಮ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ‘‘ದೀಘಂ ರಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವ ಇಧ ರುಪ್ಪನಟ್ಠೇನ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದೀಘಾದಿಭೇದಂ ರೂಪಞ್ಚಾ’’ತಿ। ದೀಘಾದೀತಿ ಚ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಆಪಾದೀನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಯಸ್ಮಾ ವಾ ದೀಘಾದಿಸಮಞ್ಞಾ ನ ರೂಪಾಯತನವತ್ಥುಕಾವ, ಅಥ ಖೋ ಭೂತರೂಪವತ್ಥುಕಾಪಿ। ತಥಾ ಹಿ ಸಣ್ಠಾನಂ ಫುಸನಮುಖೇನಪಿ ಗಯ್ಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ದೀಘರಸ್ಸಾದಿಗ್ಗಹಣೇನ ಭೂತರೂಪಮ್ಪಿ ಗಯ್ಹತೇವಾತಿ ‘‘ದೀಘಾದಿಭೇದಂ ರೂಪ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ಕಿಂ ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಕಿಂ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಹೇತು। ‘‘ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಖಣನಿರೋಧನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸೇಸಮೇತಂ ನಪ್ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ।
498.Appatiṭṭhāti appaccayā, sabbaso samucchinnakāraṇāti attho. Upādinnaṃ yevāti indriyabaddhameva. Yasmā ekadisābhimukhaṃ santānavasena saṇṭhite rūpappabandhe dīghasamaññā taṃ upādāya tato appake rassasamaññā tadubhayañca visesato rūpaggahaṇamukhena gayhati, tasmā āha ‘‘dīghañca rassañcāti saṇṭhānavasena upādārūpaṃ vutta’’nti. Appaparimāṇe rūpasaṅghāte aṇusamaññā, taṃ upādāya tato mahati thūlasamaññā. Idampi dvayaṃ visesato rūpaggahaṇamukhena gayhati, tenāha ‘‘imināpī’’tiādi. Pi-saddena cettha ‘‘saṇṭhānavasena upādārūpaṃ vutta’’nti etthāpi vaṇṇamattameva kathitanti imamatthaṃ samuccinatīti vadanti. Subhanti sundaraṃ, iṭṭhanti attho. Asubhanti asundaraṃ, aniṭṭhanti vuttaṃ hoti. Tenevāha ‘‘iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ panevaṃ kathita’’nti. Dīghaṃ rassaṃ, aṇuṃ thūlaṃ, subhāsubhanti tīsu ṭhānesu upādārūpasseva gahaṇaṃ, bhūtarūpānaṃ visuṃ gahitattā. Nāmanti vedanādikkhandhacatukkaṃ tañhi ārammaṇābhimukhaṃ namanato, nāmakaraṇato ca ‘‘nāma’’nti vuccati. Heṭṭhā ‘‘dīghaṃ rassa’’ntiādinā vuttameva idha ruppanaṭṭhena ‘‘rūpa’’nti gahitanti āha ‘‘dīghādibhedaṃ rūpañcā’’ti. Dīghādīti ca ādi-saddena āpādīnañca saṅgaho daṭṭhabbo. Yasmā vā dīghādisamaññā na rūpāyatanavatthukāva, atha kho bhūtarūpavatthukāpi. Tathā hi saṇṭhānaṃ phusanamukhenapi gayhati, tasmā dīgharassādiggahaṇena bhūtarūpampi gayhatevāti ‘‘dīghādibhedaṃ rūpa’’micceva vuttaṃ. Kiṃ āgammāti kiṃ adhigantvā kissa adhigamahetu. ‘‘Uparujjhatī’’ti idaṃ anuppādanirodhaṃ sandhāya vuttaṃ, na khaṇanirodhanti āha ‘‘asesametaṃ nappavattatī’’ti.
೪೯೯. ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಸಿಟ್ಠೇನ ಞಾತಬ್ಬಂ, ಞಾಣುತ್ತಮೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇತಂ ನಾಮ’’ನ್ತಿ। ನಿದಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿದಸ್ಸನಂ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ। ನ ನಿದಸ್ಸನಂ ಅನಿದಸ್ಸನಂ, ಅಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ। ನಿದಸ್ಸನಂ ವಾ ಉಪಮಾ, ತಂ ಏತಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ ಅನಿದಸ್ಸನಂ। ನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತಪಣೀತಸಭಾವಸ್ಸ ಸದಿಸಂ ನಿದಸ್ಸನಂ ಕುತೋಚಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ। ಯಂ ಅಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋತಿ, ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವೇತಿ ತಂ ಸಙ್ಖತಂ ಉದಯವಯನ್ತೇಹಿ ಸಅನ್ತಂ, ಅಸಙ್ಖತಸ್ಸ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಸ್ಸ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅನ್ತಾ ನ ಸನ್ತಿ, ತತೋ ಏವ ನವಭಾವಾಪಗಮಸಙ್ಖಾತೋ ಜರನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪ್ಪಾದನ್ತೋ…ಪೇ॰… ಅನನ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತಿತ್ಥಸ್ಸ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಚನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಪನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಪಪನ್ತಿ ಪಾನತಿತ್ಥಂ। ಭ-ಕಾರೋ ಕತೋ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ। ವಿಸುದ್ಧಟ್ಠೇನ ವಾ ಸಬ್ಬತೋಪಭಂ, ಕೇನಚಿ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ಸಮನ್ತತೋ ಪಭಸ್ಸರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ । ಯೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಗತಂ, ತಂ ಸನ್ತತಿಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂಯೇವ ಇಧ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಕಧಮ್ಮಜಾತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ।
499.Viññātabbanti visiṭṭhena ñātabbaṃ, ñāṇuttamena ariyamaggañāṇena paccakkhato jānitabbanti attho, tenāha ‘‘nibbānassetaṃ nāma’’nti. Nidissatīti nidassanaṃ, cakkhuviññeyyaṃ. Na nidassanaṃ anidassanaṃ, acakkhuviññeyyanti etamatthaṃ vadanti. Nidassanaṃ vā upamā, taṃ etassa natthīti anidassanaṃ. Na hi nibbānassa niccassa ekassa accantasantapaṇītasabhāvassa sadisaṃ nidassanaṃ kutoci labbhatīti. Yaṃ ahutvā sambhoti, hutvā paṭiveti taṃ saṅkhataṃ udayavayantehi saantaṃ, asaṅkhatassa pana nibbānassa niccassa te ubhopi antā na santi, tato eva navabhāvāpagamasaṅkhāto jarantopi tassa natthīti āha ‘‘uppādanto…pe… ananta’’nti. ‘‘Titthassa nāma’’nti vatvā tattha nibbacanaṃ dassetuṃ ‘‘papanti etthāti papa’’nti vuttaṃ. Ettha hi papanti pānatitthaṃ. Bha-kāro kato niruttinayena. Visuddhaṭṭhena vā sabbatopabhaṃ, kenaci anupakkiliṭṭhatāya samantato pabhassaranti attho . Yena nibbānaṃ adhigataṃ, taṃ santatipariyāpannānaṃyeva idha anuppādanirodho adhippetoti vuttaṃ ‘‘upādinnakadhammajātaṃ nirujjhati appavattaṃ hotī’’ti.
ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನಾ’’ತಿ ಯಂ ಪದಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉದ್ಧರತಿ ವಿಭತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಏತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಏತಂ ನಾಮರೂಪಂ ಚರಿಮಕವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೇನ ಅನುಪ್ಪಾದವಸೇನ ನಿರುಜ್ಝತಿ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಜ್ಝಾತದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಯಾತೀ’’ತಿ। ‘‘ಚರಿಮಕವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಅರಹತೋ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ‘‘ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿಆದಿನಾಪಿ ಸಉಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಮುಖೇನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವದತಿ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಅನವಸೇಸತೋ ಉಪರುಜ್ಝನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಪ್ಪಾದವಸೇನ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣೇನಾತಿ ಕತ್ತರಿ, ಕರಣೇ ವಾ ಕರಣವಚನಂ। ನಿರೋಧೇನಾತಿ ಪನ ಹೇತುಮ್ಹಿ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬಾನೇ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಯಂ ಅತ್ಥತೋ ನ ವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Tatthāti ‘‘viññāṇassa nirodhenā’’ti yaṃ padaṃ vuttaṃ, tasmiṃ. ‘‘Viññāṇa’’nti viññāṇaṃ uddharati vibhattabbattā etthetaṃ uparujjhatīti etasmiṃ nibbāne etaṃ nāmarūpaṃ carimakaviññāṇanirodhena anuppādavasena nirujjhati anupādisesāya nibbānadhātuyā, tenāha ‘‘vijjhātadīpasikhā viya apaṇṇattikabhāvaṃ yātī’’ti. ‘‘Carimakaviññāṇa’’nti hi arahato cuticittaṃ adhippetaṃ. ‘‘Abhisaṅkhāraviññāṇassāpī’’tiādināpi saupādisesanibbānamukhena anupādisesanibbānameva vadati nāmarūpassa anavasesato uparujjhanassa adhippetattā, tenāha ‘‘anuppādavasena uparujjhatī’’ti. Sotāpattimaggañāṇenāti kattari, karaṇe vā karaṇavacanaṃ. Nirodhenāti pana hetumhi. Etthāti etasmiṃ nibbāne. Sesamettha yaṃ atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Kevaṭṭasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧೧. ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತಂ • 11. Kevaṭṭasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೧೧. ಕೇವಟ್ಟಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 11. Kevaṭṭasuttavaṇṇanā
