Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൪. ചുദ്ദസകനിപാതോ
14. Cuddasakanipāto
൧. ഖദിരവനിയരേവതത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
1. Khadiravaniyarevatattheragāthāvaṇṇanā
ചുദ്ദസകനിപാതേ യദാ അഹന്തിആദികാ ആയസ്മതോ ഖദിരവനിയരേവതത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? കാമഞ്ചിമസ്സ ഥേരസ്സ ഗാഥാ ഹേട്ഠാ ഏകകനിപാതേ (ഥേരഗാ॰ അട്ഠ॰ ൧. ഖദിരവനിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ) ആഗതാ. തത്ഥ പനസ്സ അത്തനോ ഭാഗിനേയ്യേസു സതിജനനമത്തം ദസ്സിതന്തി തസ്സാ ഏകകനിപാതേ സങ്ഗഹോ കതോ. ഇമാ പന ഥേരസ്സ പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ യാവ പരിനിബ്ബാനാ പടിപത്തിപകാസിതാ ഗാഥാ ഇമസ്മിം ചുദ്ദസകനിപാതേ സങ്ഗഹം ആരോപിതാ. തത്ഥ അട്ഠുപ്പത്തി ഹേട്ഠാ വുത്തായേവ. അയം പന വിസേസോ – ഥേരോ കിര അരഹത്തം പത്വാ കാലേന കാലം സത്ഥു ധമ്മസേനാപതിപ്പഭൂതീനം മഹാഥേരാനഞ്ച ഉപട്ഠാനം ഗന്ത്വാ കതിപാഹമേവ തത്ഥ വസിത്വാ ഖദിരവനമേവ പച്ചാഗന്ത്വാ ഫലസമാപത്തിസുഖേന ബ്രഹ്മവിഹാരേഹി ച വീതിനാമേതി. ഏവം ഗച്ഛന്തേ കാലേ ജിണ്ണോ വുഡ്ഢോ വയോ അനുപ്പത്തോ അഹോസി. സോ ഏകദിവസം ബുദ്ധുപട്ഠാനം ഗച്ഛന്തോ അന്തരാമഗ്ഗേ സാവത്ഥിയാ അവിദൂരേ അരഞ്ഞേ വസി. തേന ച സമയേന ചോരാ നഗരേ കതകമ്മാ ആരക്ഖമനുസ്സേഹി അനുബന്ധാ പലായന്താ ഥേരസ്സ സമീപേ ഗഹിതഭണ്ഡം ഛഡ്ഡേത്വാ പലായിംസു. മനുസ്സാ അനുധാവന്താ ഥേരസ്സ സമീപേ ഭണ്ഡം ദിസ്വാ ഥേരം ബന്ധിത്വാ ‘‘ചോരോ’’തി സഞ്ഞായ ഗഹേത്വാ രഞ്ഞോ ദസ്സേസും, ‘‘അയം, ദേവ, ചോരോ’’തി. രാജാ ഥേരം മുഞ്ചാപേത്വാ, ‘‘കിം, ഭന്തേ, തുമ്ഹേഹി ഇദം ചോരികകമ്മം കതം വാ, നോ വാ’’തി പുച്ഛി. ഥേരോ കിഞ്ചാപി ജാതിതോ പട്ഠായ അത്തനാ താദിസം ന കതപുബ്ബം, തം പബ്ബജിതതോ പട്ഠായ പന അകതഭാവസ്സ, സബ്ബസോ കിലേസാനം സമുച്ഛിന്നത്താ താദിസസ്സ കരണേ അഭബ്ബതായ പകാസനത്ഥം സമീപേ ഠിതാനം ഭിക്ഖൂനം രഞ്ഞോ ച ധമ്മം ദേസേന്തോ –
Cuddasakanipāte yadā ahantiādikā āyasmato khadiravaniyarevatattherassa gāthā. Kā uppatti? Kāmañcimassa therassa gāthā heṭṭhā ekakanipāte (theragā. aṭṭha. 1. khadiravaniyattheragāthāvaṇṇanā) āgatā. Tattha panassa attano bhāgineyyesu satijananamattaṃ dassitanti tassā ekakanipāte saṅgaho kato. Imā pana therassa pabbajitakālato paṭṭhāya yāva parinibbānā paṭipattipakāsitā gāthā imasmiṃ cuddasakanipāte saṅgahaṃ āropitā. Tattha aṭṭhuppatti heṭṭhā vuttāyeva. Ayaṃ pana viseso – thero kira arahattaṃ patvā kālena kālaṃ satthu dhammasenāpatippabhūtīnaṃ mahātherānañca upaṭṭhānaṃ gantvā katipāhameva tattha vasitvā khadiravanameva paccāgantvā phalasamāpattisukhena brahmavihārehi ca vītināmeti. Evaṃ gacchante kāle jiṇṇo vuḍḍho vayo anuppatto ahosi. So ekadivasaṃ buddhupaṭṭhānaṃ gacchanto antarāmagge sāvatthiyā avidūre araññe vasi. Tena ca samayena corā nagare katakammā ārakkhamanussehi anubandhā palāyantā therassa samīpe gahitabhaṇḍaṃ chaḍḍetvā palāyiṃsu. Manussā anudhāvantā therassa samīpe bhaṇḍaṃ disvā theraṃ bandhitvā ‘‘coro’’ti saññāya gahetvā rañño dassesuṃ, ‘‘ayaṃ, deva, coro’’ti. Rājā theraṃ muñcāpetvā, ‘‘kiṃ, bhante, tumhehi idaṃ corikakammaṃ kataṃ vā, no vā’’ti pucchi. Thero kiñcāpi jātito paṭṭhāya attanā tādisaṃ na katapubbaṃ, taṃ pabbajitato paṭṭhāya pana akatabhāvassa, sabbaso kilesānaṃ samucchinnattā tādisassa karaṇe abhabbatāya pakāsanatthaṃ samīpe ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ rañño ca dhammaṃ desento –
൬൪൫.
645.
‘‘യദാ അഹം പബ്ബജിതോ, അഗാരസ്മാനഗാരിയം;
‘‘Yadā ahaṃ pabbajito, agārasmānagāriyaṃ;
നാഭിജാനാമി സങ്കപ്പം, അനരിയം ദോസസംഹിതം.
Nābhijānāmi saṅkappaṃ, anariyaṃ dosasaṃhitaṃ.
൬൪൬.
646.
‘‘‘ഇമേ ഹഞ്ഞന്തു വജ്ഝന്തു, ദുക്ഖം പപ്പോന്തു പാണിനോ’;
‘‘‘Ime haññantu vajjhantu, dukkhaṃ pappontu pāṇino’;
സങ്കപ്പം നാഭിജാനാമി, ഇമസ്മിം ദീഘമന്തരേ.
Saṅkappaṃ nābhijānāmi, imasmiṃ dīghamantare.
൬൪൭.
647.
‘‘മേത്തഞ്ച അഭിജാനാമി, അപ്പമാണം സുഭാവിതം;
‘‘Mettañca abhijānāmi, appamāṇaṃ subhāvitaṃ;
അനുപുബ്ബം പരിചിതം, യഥാ ബുദ്ധേന ദേസിതം.
Anupubbaṃ paricitaṃ, yathā buddhena desitaṃ.
൬൪൮.
648.
‘‘സബ്ബമിത്തോ സബ്ബസഖോ, സബ്ബഭൂതാനുകമ്പകോ;
‘‘Sabbamitto sabbasakho, sabbabhūtānukampako;
മേത്തചിത്തഞ്ച ഭാവേമി, അബ്യാപജ്ജരതോ സദാ.
Mettacittañca bhāvemi, abyāpajjarato sadā.
൬൪൯.
649.
‘‘അസംഹീരം അസംകുപ്പം, ചിത്തം ആമോദയാമഹം;
‘‘Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, cittaṃ āmodayāmahaṃ;
ബ്രഹ്മവിഹാരം ഭാവേമി, അകാപുരിസസേവിതം.
Brahmavihāraṃ bhāvemi, akāpurisasevitaṃ.
൬൫൦.
650.
‘‘അവിതക്കം സമാപന്നോ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാവകോ;
‘‘Avitakkaṃ samāpanno, sammāsambuddhasāvako;
അരിയേന തുണ്ഹീഭാവേന, ഉപേതോ ഹോതി താവദേ.
Ariyena tuṇhībhāvena, upeto hoti tāvade.
൬൫൧.
651.
‘‘യഥാപി പബ്ബതോ സേലോ, അചലോ സുപ്പതിട്ഠിതോ;
‘‘Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;
ഏവം മോഹക്ഖയാ ഭിക്ഖു, പബ്ബതോവ ന വേധതി.
Evaṃ mohakkhayā bhikkhu, pabbatova na vedhati.
൬൫൨.
652.
‘‘അനങ്ഗണസ്സ പോസസ്സ, നിച്ചം സുചിഗവേസിനോ;
‘‘Anaṅgaṇassa posassa, niccaṃ sucigavesino;
വാലഗ്ഗമത്തം പാപസ്സ, അബ്ഭമത്തംവ ഖായതി.
Vālaggamattaṃ pāpassa, abbhamattaṃva khāyati.
൬൫൩.
653.
‘‘നഗരം യഥാ പച്ചന്തം, ഗുത്തം സന്തരബാഹിരം;
‘‘Nagaraṃ yathā paccantaṃ, guttaṃ santarabāhiraṃ;
ഏവം ഗോപേഥ അത്താനം, ഖണോ വോ മാ ഉപച്ചഗാ.
Evaṃ gopetha attānaṃ, khaṇo vo mā upaccagā.
൬൫൪.
654.
‘‘നാഭിനന്ദാമി മരണം, നാഭിനന്ദാമി ജീവിതം;
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
കാലഞ്ച പടികങ്ഖാമി, നിബ്ബിസം ഭതകോ യഥാ.
Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathā.
൬൫൫.
655.
‘‘നാഭിനന്ദാമി മരണം, നാഭിനന്ദാമി ജീവിതം;
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
കാലഞ്ച പടികങ്ഖാമി, സമ്പജാനോ പതിസ്സതോ.
Kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato.
൬൫൬.
656.
‘‘പരിചിണ്ണോ മയാ സത്ഥാ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം;
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ഓഹിതോ ഗരുകോ ഭാരോ, ഭവനേത്തി സമൂഹതാ.
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.
൬൫൭.
657.
‘‘യസ്സ ചത്ഥായ പബ്ബജിതോ, അഗാരസ്മാനഗാരിയം;
‘‘Yassa catthāya pabbajito, agārasmānagāriyaṃ;
സോ മേ അത്ഥോ അനുപ്പത്തോ, സബ്ബസംയോജനക്ഖയോ.
So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.
൬൫൮.
658.
‘‘സമ്പാദേഥപ്പമാദേന, ഏസാ മേ അനുസാസനീ;
‘‘Sampādethappamādena, esā me anusāsanī;
ഹന്ദാഹം പരിനിബ്ബിസ്സം വിപ്പമുത്തോമ്ഹി സബ്ബധീ’’തി. – ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി;
Handāhaṃ parinibbissaṃ vippamuttomhi sabbadhī’’ti. – imā gāthā abhāsi;
തത്ഥായം അപുബ്ബപദവണ്ണനാ ഇമസ്മിം ദീഘമന്തരേതി, യദാ അഹം പബ്ബജിതോമ്ഹി, തതോ പട്ഠായ അയഞ്ച മേ ചരിമകാലോ, ഏതസ്മിം ദീഘമന്തരേ കാലേ ‘‘ഇദം മയ്ഹം ഹോതൂ’’തി അഭിജ്ഝാവസേന വാ, ‘‘ഇമേ സത്താ ഹഞ്ഞന്തൂ’’തിആദിനാ ബ്യാപാദവസേന വാ അനരിയം ദോസസംഹിതം സങ്കപ്പം നാഭിജാനാമീതി യോജനാ.
Tatthāyaṃ apubbapadavaṇṇanā imasmiṃ dīghamantareti, yadā ahaṃ pabbajitomhi, tato paṭṭhāya ayañca me carimakālo, etasmiṃ dīghamantare kāle ‘‘idaṃ mayhaṃ hotū’’ti abhijjhāvasena vā, ‘‘ime sattā haññantū’’tiādinā byāpādavasena vā anariyaṃ dosasaṃhitaṃ saṅkappaṃ nābhijānāmīti yojanā.
മേത്തഞ്ച അഭിജാനാമീതി, മിജ്ജതി സിനിയ്ഹതി ഏതായാതി മേത്താ, അബ്യാപാദോ. മേത്താ ഏതിസ്സാ അത്ഥീതി മേത്താ, മേത്താഭാവനാ മേത്താബ്രഹ്മവിഹാരോ, തം മേത്തം. ച-സദ്ദേന കരുണം മുദിതം ഉപേക്ഖഞ്ചാതി ഇതരബ്രഹ്മവിഹാരേ സങ്ഗണ്ഹാതി. അഭിജാനാമീതി, അഭിമുഖതോ ജാനാമി. അധിഗതഞ്ഹി ഝാനം പച്ചവേക്ഖതോ പച്ചവേക്ഖണഞാണസ്സ അഭിമുഖം ഹോതി. കീദിസന്തി ആഹ ‘‘അപ്പമാണ’’ന്തിആദി. തഞ്ഹി യഥാ ബുദ്ധേന ഭഗവതാ ദേസിതം, തഥാ അനോദിസ്സകഫരണവസേന അപരിമാണസത്താരമ്മണതായ അപ്പമാണം. പഗുണബലവഭാവാപാദനേന സുട്ഠു ഭാവിതത്താ സുഭാവിതം. പഠമം മേത്താ, തതോ കരുണാ, തതോ മുദിതാ, പച്ഛാ ഉപേക്ഖാതി ഏവം അനുപുബ്ബം അനുക്കമേന പരിചിതം ആസേവിതം, ബഹുലീകതം അഭിജാനാമീതി യോജനാ.
Mettañcaabhijānāmīti, mijjati siniyhati etāyāti mettā, abyāpādo. Mettā etissā atthīti mettā, mettābhāvanā mettābrahmavihāro, taṃ mettaṃ. Ca-saddena karuṇaṃ muditaṃ upekkhañcāti itarabrahmavihāre saṅgaṇhāti. Abhijānāmīti, abhimukhato jānāmi. Adhigatañhi jhānaṃ paccavekkhato paccavekkhaṇañāṇassa abhimukhaṃ hoti. Kīdisanti āha ‘‘appamāṇa’’ntiādi. Tañhi yathā buddhena bhagavatā desitaṃ, tathā anodissakapharaṇavasena aparimāṇasattārammaṇatāya appamāṇaṃ. Paguṇabalavabhāvāpādanena suṭṭhu bhāvitattā subhāvitaṃ. Paṭhamaṃ mettā, tato karuṇā, tato muditā, pacchā upekkhāti evaṃ anupubbaṃ anukkamena paricitaṃ āsevitaṃ, bahulīkataṃ abhijānāmīti yojanā.
സബ്ബേസം സത്താനം മിത്തോ, സബ്ബേ വാ തേ മയ്ഹം മിത്താതി സബ്ബമിത്തോ. മേത്തഞ്ഹി ഭാവേന്തോ സത്താനം പിയോ ഹോതി. സബ്ബസഖോതി, ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. സബ്ബഭൂതാനുകമ്പകോതി, സബ്ബസത്താനം അനുഗ്ഗണ്ഹനകോ. മേത്തചിത്തഞ്ച ഭാവേമീതി, മേത്തായ സഹിതം സമ്പയുത്തം ചിത്തം വിസേസതോ ഭാവേമി, വഡ്ഢേമി, പകാസേമി വാ അകഥേന്തേപി ഭാവനായ ഉക്കംസഗതഭാവതോ. ‘‘മേത്തം ചിത്തഞ്ച ഭാവേമീ’’തി വാ പാഠോ. തസ്സത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയോവ. അബ്യാപജ്ജരതോതി, അബ്യാപജ്ജേ സത്താനം ഹിതൂപസംഹാരേ അഭിരതോ. സദാതി, സബ്ബകാലം, തേന തത്ഥ സാതച്ചകിരിയം ദസ്സേതി.
Sabbesaṃ sattānaṃ mitto, sabbe vā te mayhaṃ mittāti sabbamitto. Mettañhi bhāvento sattānaṃ piyo hoti. Sabbasakhoti, etthāpi eseva nayo. Sabbabhūtānukampakoti, sabbasattānaṃ anuggaṇhanako. Mettacittañca bhāvemīti, mettāya sahitaṃ sampayuttaṃ cittaṃ visesato bhāvemi, vaḍḍhemi, pakāsemi vā akathentepi bhāvanāya ukkaṃsagatabhāvato. ‘‘Mettaṃ cittañca bhāvemī’’ti vā pāṭho. Tassattho heṭṭhā vuttanayova. Abyāpajjaratoti, abyāpajje sattānaṃ hitūpasaṃhāre abhirato. Sadāti, sabbakālaṃ, tena tattha sātaccakiriyaṃ dasseti.
അസംഹീരന്തി ന സംഹീരം, ആസന്നപച്ചത്ഥികേന രാഗേന അനാകഡ്ഢനിയം. അസംകുപ്പന്തി ന കുപ്പം, ദൂരപച്ചത്ഥികേന ബ്യാപാദേന അകോപിയം, ഏവംഭൂതം കത്വാ മമ മേത്തചിത്തം ആമോദയാമി അഭിപ്പമോദയാമി ബ്രഹ്മവിഹാരം ഭാവേമി. അകാപുരിസസേവിതന്തി, കാപുരിസേഹി നീചജനേഹി അസേവിതം, അകാപുരിസേഹി വാ അരിയേഹി ബുദ്ധാദീഹി സേവിതം ബ്രഹ്മം സേട്ഠം നിദ്ദോസം മേത്താദിവിഹാരം ഭാവേമി വഡ്ഢേമീതി അത്ഥോ.
Asaṃhīranti na saṃhīraṃ, āsannapaccatthikena rāgena anākaḍḍhaniyaṃ. Asaṃkuppanti na kuppaṃ, dūrapaccatthikena byāpādena akopiyaṃ, evaṃbhūtaṃ katvā mama mettacittaṃ āmodayāmi abhippamodayāmi brahmavihāraṃ bhāvemi. Akāpurisasevitanti, kāpurisehi nīcajanehi asevitaṃ, akāpurisehi vā ariyehi buddhādīhi sevitaṃ brahmaṃ seṭṭhaṃ niddosaṃ mettādivihāraṃ bhāvemi vaḍḍhemīti attho.
ഏവം അത്തുദ്ദേസവസേന പഞ്ചഹി ഗാഥാഹി അത്തനോ പടിപത്തിം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തം അഞ്ഞാപദേസേന ദസ്സേന്തോ ‘‘അവിതക്ക’’ന്തിആദിനാ ചതസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി. തത്ഥ അവിതക്കം സമാപന്നോതി, വിതക്കവിരഹിതം ദുതിയാദിഝാനം സമാപന്നോ, ഏതേന ഥേരോ ബ്രഹ്മവിഹാരഭാവനായ അഞ്ഞാപദേസേന അത്തനാ ദുതിയാദിഝാനാധിഗമമാഹ. യസ്മാ പനായം ഥേരോ തമേവ ഝാനം പാദകം കത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ ഏകാസനേനേവ അരഹത്തം ഗണ്ഹി, തസ്മാ തമത്ഥം അഞ്ഞാപദേസേനേവ ദസ്സേന്തോ ‘‘അവിതക്കം സമാപന്നോ’’തി വത്വാ ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാവകോ. അരിയേന തുണ്ഹീഭാവേന, ഉപേതോ ഹോതി താവദേ’’തി ആഹ. തത്ഥ വചീസങ്ഖാരാഭാവതോ അവിതക്കാവിചാരാ സമാപത്തി ‘‘അരിയോ തുണ്ഹീഭാവോ’’തി വദന്തി. ‘‘സന്നിപതിതാനം വോ, ഭിക്ഖവേ, ദ്വയം കരണീയം ധമ്മീ വാ കഥാ അരിയോ വാ തുണ്ഹീഭാവോ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൨൭൩) പന വചനതോ യാ കാചി സമാപത്തി അരിയോ തുണ്ഹീഭാവോ നാമ. ഇധ പന ചതുത്ഥജ്ഝാനികാ അഗ്ഗഫലസമാപത്തി അധിപ്പേതാ.
Evaṃ attuddesavasena pañcahi gāthāhi attano paṭipattiṃ dassetvā idāni taṃ aññāpadesena dassento ‘‘avitakka’’ntiādinā catasso gāthā abhāsi. Tattha avitakkaṃ samāpannoti, vitakkavirahitaṃ dutiyādijhānaṃ samāpanno, etena thero brahmavihārabhāvanāya aññāpadesena attanā dutiyādijhānādhigamamāha. Yasmā panāyaṃ thero tameva jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā ekāsaneneva arahattaṃ gaṇhi, tasmā tamatthaṃ aññāpadeseneva dassento ‘‘avitakkaṃ samāpanno’’ti vatvā ‘‘sammāsambuddhasāvako. Ariyena tuṇhībhāvena, upeto hoti tāvade’’ti āha. Tattha vacīsaṅkhārābhāvato avitakkāvicārā samāpatti ‘‘ariyo tuṇhībhāvo’’ti vadanti. ‘‘Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ dhammī vā kathā ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (ma. ni. 1.273) pana vacanato yā kāci samāpatti ariyo tuṇhībhāvo nāma. Idha pana catutthajjhānikā aggaphalasamāpatti adhippetā.
ഇദാനി തസ്സാധിഗതത്താ ലോകധമ്മേഹി അകമ്പനീയതം ഉപമായ പകാസേന്തോ ‘‘യഥാപി പബ്ബതോ’’തി ഗാഥമാഹ. തത്ഥ യഥാപി പബ്ബതോ സേലോതി, യഥാ സിലാമയോ ഏകഘനസേലോ പബ്ബതോ, ന പംസുപബ്ബതോ ന മിസ്സകപബ്ബതോതി അത്ഥോ. അചലോ സുപ്പതിട്ഠിതോതി, സുട്ഠു പതിട്ഠിതമൂലോ പകതിവാതേഹി അചലോ അകമ്പനീയോ ഹോതി, തസ്മാ അരഹത്തം നിബ്ബാനഞ്ച ഏവം മോഹക്ഖയാ ഭിക്ഖു, പബ്ബതോവ ന വേധതീതി മോഹസ്സ അനവസേസപ്പഹാനാ, മോഹമൂലകത്താ ച സബ്ബാകുസലാനം പഹീനസബ്ബാകുസലോ ഭിക്ഖു യഥാ സോ പബ്ബതോ പകതിവാതേഹി, ഏവം ലോകധമ്മേഹി ന വേധതി ന കമ്പതി, മോഹക്ഖയോതി വാ യസ്മാ അരഹത്തം നിബ്ബാനഞ്ച വുച്ചതി , തസ്മാ മോഹക്ഖയാതി മോഹക്ഖയസ്സ ഹേതു നിബ്ബാനസ്സ അരഹത്തസ്സ ച അധിഗതത്താ ചതൂസു അരിയസച്ചേസു സുപ്പതിട്ഠിതോ അസമാപന്നകാലേപി പബ്ബതോ വിയ ന വേധതി, പഗേവ സമാപന്നകാലേതി അധിപ്പായോ.
Idāni tassādhigatattā lokadhammehi akampanīyataṃ upamāya pakāsento ‘‘yathāpi pabbato’’ti gāthamāha. Tattha yathāpi pabbato seloti, yathā silāmayo ekaghanaselo pabbato, na paṃsupabbato na missakapabbatoti attho. Acalo suppatiṭṭhitoti, suṭṭhu patiṭṭhitamūlo pakativātehi acalo akampanīyo hoti, tasmā arahattaṃ nibbānañca evaṃ mohakkhayā bhikkhu, pabbatova na vedhatīti mohassa anavasesappahānā, mohamūlakattā ca sabbākusalānaṃ pahīnasabbākusalo bhikkhu yathā so pabbato pakativātehi, evaṃ lokadhammehi na vedhati na kampati, mohakkhayoti vā yasmā arahattaṃ nibbānañca vuccati , tasmā mohakkhayāti mohakkhayassa hetu nibbānassa arahattassa ca adhigatattā catūsu ariyasaccesu suppatiṭṭhito asamāpannakālepi pabbato viya na vedhati, pageva samāpannakāleti adhippāyo.
ഇദാനി പാപം നാമേതം അസുചിസീലോ ഏവ സമാചരതി, ന ച സുചിസീലോ, സുചിസീലസ്സ പന തം അണുമത്തമ്പി ഭാരിയം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘അനങ്ഗണസ്സാ’’തിആദിഗാഥമാഹ . തസ്സത്ഥോ – രാഗാദിഅങ്ഗണാഭാവതോ അനങ്ഗണസ്സ സബ്ബകാലം സുചിഅനവജ്ജധമ്മേ ഏവ ഗവേസന്തസ്സ സപ്പുരിസസ്സ വാലഗ്ഗമത്തം കേസഗ്ഗമത്തം പാപസ്സ ലേസമത്തമ്പി സകലം ലോകധാതും ഫരിത്വാ ഠിതം അബ്ഭമത്തം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി, തസ്മാ ന ഏവരൂപേ കമ്മേ മാദിസാ ആസങ്കിതബ്ബാതി അധിപ്പായോ.
Idāni pāpaṃ nāmetaṃ asucisīlo eva samācarati, na ca sucisīlo, sucisīlassa pana taṃ aṇumattampi bhāriyaṃ hutvā upaṭṭhātīti dassento ‘‘anaṅgaṇassā’’tiādigāthamāha . Tassattho – rāgādiaṅgaṇābhāvato anaṅgaṇassa sabbakālaṃ sucianavajjadhamme eva gavesantassa sappurisassa vālaggamattaṃ kesaggamattaṃ pāpassa lesamattampi sakalaṃ lokadhātuṃ pharitvā ṭhitaṃ abbhamattaṃ hutvā upaṭṭhāti, tasmā na evarūpe kamme mādisā āsaṅkitabbāti adhippāyo.
യസ്മാ നിക്കിലേസേസുപി അന്ധബാലാ ഏവരൂപേ അപവാദേ സമുട്ഠാപേന്തി, തസ്മാ അത്ഥകാമേഹി സക്കച്ചം അത്താ രക്ഖിതബ്ബോതി ഓവാദം ദേന്തോ ‘‘നഗരം യഥാ’’തിആദിഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ – യഥാ പന പച്ചന്തനഗരവാസീഹി മനുസ്സേഹി പച്ചന്തം നഗരം ദ്വാരപാകാരാദീനി ഥിരാനി കരോന്തേഹി സഅന്തരം, ഉദ്ദാപപരിഖാദീനി ഥിരാനി കരോന്തേഹി സബാഹിരന്തി സന്തരബാഹിരം ഗുത്തം കരീയതി, ഏവം തുമ്ഹേഹിപി സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ അജ്ഝത്തികാനി ഛ ദ്വാരാനി പിദഹിത്വാ ദ്വാരരക്ഖിതം സതിം അവിസ്സജ്ജേത്വാ യഥാ ഗയ്ഹമാനാനി ബാഹിരാനി ഛ ആയതനാനി അജ്ഝത്തികാനി ഉപഘാതായ സംവത്തന്തി, തഥാ അഗ്ഗഹണേന താനിപി ഥിരാനി കത്വാ തേസം അപ്പവേസായ ദ്വാരരക്ഖിതം സതിം അപ്പഹായ വിചരന്താ അത്താനം ഗോപേഥ. കസ്മാ? ഖണോ വോ മാ ഉപച്ചഗാ. യോ ഹി ഏവം അത്താനം ന ഗോപേതി, തം പുഗ്ഗലം ബുദ്ധുപ്പാദക്ഖണോ, മനുസ്സത്തഭാവക്ഖണോ, മജ്ഝിമദേസേ ഉപ്പത്തിക്ഖണോ, സമ്മാദിട്ഠിയാ പടിലദ്ധക്ഖണോ, ഛന്നം ആയതനാനം അവേകല്ലക്ഖണോതി സബ്ബോപി അയം ഖണോ അതിക്കമതി, സോ ഖണോ തുമ്ഹേ മാ അതിക്കമതൂതി.
Yasmā nikkilesesupi andhabālā evarūpe apavāde samuṭṭhāpenti, tasmā atthakāmehi sakkaccaṃ attā rakkhitabboti ovādaṃ dento ‘‘nagaraṃ yathā’’tiādigāthamāha. Tassattho – yathā pana paccantanagaravāsīhi manussehi paccantaṃ nagaraṃ dvārapākārādīni thirāni karontehi saantaraṃ, uddāpaparikhādīni thirāni karontehi sabāhiranti santarabāhiraṃ guttaṃ karīyati, evaṃ tumhehipi satiṃ upaṭṭhapetvā ajjhattikāni cha dvārāni pidahitvā dvārarakkhitaṃ satiṃ avissajjetvā yathā gayhamānāni bāhirāni cha āyatanāni ajjhattikāni upaghātāya saṃvattanti, tathā aggahaṇena tānipi thirāni katvā tesaṃ appavesāya dvārarakkhitaṃ satiṃ appahāya vicarantā attānaṃ gopetha. Kasmā? Khaṇo vo mā upaccagā. Yo hi evaṃ attānaṃ na gopeti, taṃ puggalaṃ buddhuppādakkhaṇo, manussattabhāvakkhaṇo, majjhimadese uppattikkhaṇo, sammādiṭṭhiyā paṭiladdhakkhaṇo, channaṃ āyatanānaṃ avekallakkhaṇoti sabbopi ayaṃ khaṇo atikkamati, so khaṇo tumhe mā atikkamatūti.
ഏവം ഥേരോ ഇമായ ഗാഥായ സരാജികം പരിസം ഭിക്ഖൂ ച ഓവദിത്വാ പുന മരണേ ജീവിതേ ച അത്തനോ സമചിത്തതം കതകിച്ചതഞ്ച പകാസേന്തോ ‘‘നാഭിനന്ദാമി മരണ’’ന്തിആദിമാഹ. തം ഹേട്ഠാ വുത്തത്ഥമേവ (ഥേരഗാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൬൦൭).
Evaṃ thero imāya gāthāya sarājikaṃ parisaṃ bhikkhū ca ovaditvā puna maraṇe jīvite ca attano samacittataṃ katakiccatañca pakāsento ‘‘nābhinandāmi maraṇa’’ntiādimāha. Taṃ heṭṭhā vuttatthameva (theragā. aṭṭha. 2.607).
ഏവം പന വത്വാ അത്തനോ പരിനിബ്ബാനകാലം ഉപട്ഠിതം ദിസ്വാ സങ്ഖേപേനേവ നേസം ഓവാദം ദത്വാ പരിനിബ്ബാനം പവേദേന്തോ ഓസാനഗാഥമാഹ. തത്ഥ സമ്പാദേഥപ്പമാദേനാതി സമ്പാദേതബ്ബം ദാനസീലാദിം അപ്പമാദേന സമ്പാദേഥ, ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികപഭേദേ ഗഹട്ഠവത്തേ സീലാനുരക്ഖണേ സമഥഅനുയോഗേ വിപസ്സനാഭാവനായ ച അപ്പമത്താ ഹോഥ. ഏസാ മേ അനുസാസനീതി ദാനസീലാദീസു ന പമജ്ജഥാതി ഏസാ മമ അനുസിട്ഠി ഓവാദോ.
Evaṃ pana vatvā attano parinibbānakālaṃ upaṭṭhitaṃ disvā saṅkhepeneva nesaṃ ovādaṃ datvā parinibbānaṃ pavedento osānagāthamāha. Tattha sampādethappamādenāti sampādetabbaṃ dānasīlādiṃ appamādena sampādetha, diṭṭhadhammikasamparāyikapabhede gahaṭṭhavatte sīlānurakkhaṇe samathaanuyoge vipassanābhāvanāya ca appamattā hotha. Esā me anusāsanīti dānasīlādīsu na pamajjathāti esā mama anusiṭṭhi ovādo.
ഏവം സിഖാപത്തം പരഹിതപടിപത്തിം ദീപേത്വാ അത്തഹിതപടിപത്തിയാപി മത്ഥകം ഗണ്ഹന്തോ ‘‘ഹന്ദാഹം പരിനിബ്ബിസ്സം, വിപ്പമുത്തോമ്ഹി സബ്ബധീ’’തി ആഹ. തത്ഥ വിപ്പമുത്തോമ്ഹി സബ്ബധീതി സബ്ബസോ കിലേസേഹി ഭവേഹി ച വിപ്പമുത്തോ അമ്ഹി, തസ്മാ ഏകംസേന പരിനിബ്ബായിസ്സാമീതി.
Evaṃ sikhāpattaṃ parahitapaṭipattiṃ dīpetvā attahitapaṭipattiyāpi matthakaṃ gaṇhanto ‘‘handāhaṃ parinibbissaṃ, vippamuttomhi sabbadhī’’ti āha. Tattha vippamuttomhi sabbadhīti sabbaso kilesehi bhavehi ca vippamutto amhi, tasmā ekaṃsena parinibbāyissāmīti.
ഏവം പന വത്വാ ആകാസേ പല്ലങ്കേന നിസിന്നോ തേജോധാതും സമാപജ്ജിത്വാ പജ്ജലന്തോ അനുപാദിസേസായ നിബ്ബാനധാതുയാ പരിനിബ്ബായി.
Evaṃ pana vatvā ākāse pallaṅkena nisinno tejodhātuṃ samāpajjitvā pajjalanto anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.
ഖദിരവനിയരേവതത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Khadiravaniyarevatattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. ഖദിരവനിയരേവതത്ഥേരഗാഥാ • 1. Khadiravaniyarevatattheragāthā