| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๓. ขชฺชกทายกเตฺถรอปทานวณฺณนา
3. Khajjakadāyakattheraapadānavaṇṇanā
ติสฺสสฺส โข ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต ขชฺชกทายกเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล สุทฺทกุเล นิพฺพโตฺต ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อมฺพชมฺพุอาทิมเนกํ มธุรผลาผลํ นาฬิเกรํ ปูวขชฺชกญฺจ อทาสิฯ ภควา ตสฺส ปสาทวฑฺฒนตฺถาย ปสฺสนฺตเสฺสว ปริภุญฺชิฯ โส เตน ปุเญฺญน สุคติสมฺปตฺติโยเยว อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลเคเห นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา สญฺชาตสโทฺธ ปสาทพหุมาโน ปพฺพชิตฺวา วตฺตปฎิปตฺติยา สาสนํ โสเภโนฺต สีลาลงฺการปฎิมณฺฑิโต นจิรเสฺสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ
Tissassa kho bhagavatotiādikaṃ āyasmato khajjakadāyakattherassa apadānaṃ. Ayampi purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto tissassa bhagavato kāle suddakule nibbatto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ambajambuādimanekaṃ madhuraphalāphalaṃ nāḷikeraṃ pūvakhajjakañca adāsi. Bhagavā tassa pasādavaḍḍhanatthāya passantasseva paribhuñji. So tena puññena sugatisampattiyoyeva anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthu dhammadesanaṃ sutvā sañjātasaddho pasādabahumāno pabbajitvā vattapaṭipattiyā sāsanaṃ sobhento sīlālaṅkārapaṭimaṇḍito nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
๑๓. โส ปุพฺพกมฺมํ สรโนฺต ‘‘ปุเพฺพ มยา สุเขเตฺต กุสลํ กตํ สุนฺทร’’นฺติ โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต ติสฺสสฺส โข ภควโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ ติโสฺสปิ ภวสมฺปตฺติโย ททมาโน ชาโตติ มาตาปิตูหิ กตนามวเสน ติโสฺสฯ อถ วา ตีหิ สรณคมเนหิ อสฺสาเสโนฺต โอวทโนฺต เหตุสมฺปนฺนปุคฺคเล สคฺคโมกฺขทฺวเย ปติฎฺฐาเปโนฺต พุโทฺธ ชาโตติ ติโสฺสฯ สมาปตฺติคุณาทีหิ ภเคหิ ยุโตฺตติ ภควา, ตสฺส ติสฺสสฺส ภควโต ปุเพฺพ อหํ ผลํ อทาสินฺติ สมฺพโนฺธฯ นาฬิเกรญฺจ ปาทาสินฺติ นาฬิกากาเรน ปวตฺตํ ผลํ นาฬิเกรํ, ตญฺจ ผลํ อทาสินฺติ อโตฺถฯ ขชฺชกํ อภิสมฺมตนฺติ ขาทิตพฺพํ ขชฺชกํ อภิ วิเสเสน มธุสกฺกราทีหิ สมฺมิสฺสํ กตฺวา นิปฺผาทิตํ สุนฺทรํ มธุรนฺติ สมฺมตํ ญาตํ อภิสมฺมตํ ขชฺชกญฺจ อทาสินฺติ อโตฺถฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวาติฯ
13. So pubbakammaṃ saranto ‘‘pubbe mayā sukhette kusalaṃ kataṃ sundara’’nti somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento tissassa kho bhagavatotiādimāha. Tattha tissopi bhavasampattiyo dadamāno jātoti mātāpitūhi katanāmavasena tisso. Atha vā tīhi saraṇagamanehi assāsento ovadanto hetusampannapuggale saggamokkhadvaye patiṭṭhāpento buddho jātoti tisso. Samāpattiguṇādīhi bhagehi yuttoti bhagavā, tassa tissassa bhagavato pubbe ahaṃ phalaṃ adāsinti sambandho. Nāḷikerañca pādāsinti nāḷikākārena pavattaṃ phalaṃ nāḷikeraṃ, tañca phalaṃ adāsinti attho. Khajjakaṃ abhisammatanti khāditabbaṃ khajjakaṃ abhi visesena madhusakkarādīhi sammissaṃ katvā nipphāditaṃ sundaraṃ madhuranti sammataṃ ñātaṃ abhisammataṃ khajjakañca adāsinti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
ขชฺชกทายกเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Khajjakadāyakattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๓. ขชฺชกทายกเตฺถรอปทานํ • 3. Khajjakadāyakattheraapadānaṃ
