| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya |
੭. ਖਜ੍ਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ
7. Khajjanīyasuttaṃ
੭੯. ਸਾવਤ੍ਥਿਨਿਦਾਨਂ। ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਮਾਨਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਤੇ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸਂ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ‘ਏવਂਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’ਨ੍ਤਿ – ਇਤਿ વਾ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਮਾਨੋ ਰੂਪਂਯੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ‘ਏવਂવੇਦਨੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’ਨ੍ਤਿ – ਇਤਿ વਾ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਮਾਨੋ વੇਦਨਂਯੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ‘ਏવਂਸਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’ਨ੍ਤਿ… ‘ਏવਂਸਙ੍ਖਾਰੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’ਨ੍ਤਿ… ‘ਏવਂવਿਞ੍ਞਾਣੋ ਅਹੋਸਿਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’ਨ੍ਤਿ – ਇਤਿ વਾ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਮਾਨੋ વਿਞ੍ਞਾਣਮੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ’’।
79. Sāvatthinidānaṃ. ‘‘Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaramānā anussaranti sabbete pañcupādānakkhandhe anussaranti etesaṃ vā aññataraṃ. Katame pañca? ‘Evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhāna’nti – iti vā hi, bhikkhave, anussaramāno rūpaṃyeva anussarati. ‘Evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhāna’nti – iti vā hi, bhikkhave, anussaramāno vedanaṃyeva anussarati. ‘Evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhāna’nti… ‘evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhāna’nti… ‘evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhāna’nti – iti vā hi, bhikkhave, anussaramāno viññāṇameva anussarati’’.
‘‘ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰੂਪਂ વਦੇਥ? ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਰੂਪ’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੇਨ ਰੁਪ੍ਪਤਿ? ਸੀਤੇਨਪਿ ਰੁਪ੍ਪਤਿ, ਉਣ੍ਹੇਨਪਿ ਰੁਪ੍ਪਤਿ, ਜਿਘਚ੍ਛਾਯਪਿ ਰੁਪ੍ਪਤਿ, ਪਿਪਾਸਾਯਪਿ ਰੁਪ੍ਪਤਿ, ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ 1 ਰੁਪ੍ਪਤਿ। ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਰੂਪ’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Kiñca, bhikkhave, rūpaṃ vadetha? Ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccati. Kena ruppati? Sītenapi ruppati, uṇhenapi ruppati, jighacchāyapi ruppati, pipāsāyapi ruppati, ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassenapi 2 ruppati. Ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccati.
‘‘ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਂ વਦੇਥ? વੇਦਯਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘વੇਦਨਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ વੇਦਯਤਿ? ਸੁਖਮ੍ਪਿ વੇਦਯਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਮ੍ਪਿ વੇਦਯਤਿ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਮ੍ਪਿ વੇਦਯਤਿ। વੇਦਯਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘વੇਦਨਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Kiñca, bhikkhave, vedanaṃ vadetha? Vedayatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘vedanā’ti vuccati. Kiñca vedayati? Sukhampi vedayati, dukkhampi vedayati, adukkhamasukhampi vedayati. Vedayatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘vedanā’ti vuccati.
‘‘ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਂ વਦੇਥ? ਸਞ੍ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸਞ੍ਞਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ? ਨੀਲਮ੍ਪਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ, ਪੀਤਕਮ੍ਪਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ, ਲੋਹਿਤਕਮ੍ਪਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ, ਓਦਾਤਮ੍ਪਿ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ। ਸਞ੍ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸਞ੍ਞਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Kiñca, bhikkhave, saññaṃ vadetha? Sañjānātīti kho, bhikkhave, tasmā ‘saññā’ti vuccati. Kiñca sañjānāti? Nīlampi sañjānāti, pītakampi sañjānāti, lohitakampi sañjānāti, odātampi sañjānāti. Sañjānātīti kho, bhikkhave, tasmā ‘saññā’ti vuccati.
‘‘ਕਿਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ વਦੇਥ? ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸਙ੍ਖਾਰਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ? ਰੂਪਂ ਰੂਪਤ੍ਤਾਯ 3 ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ, વੇਦਨਂ વੇਦਨਤ੍ਤਾਯ ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ, ਸਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਞਤ੍ਤਾਯ ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਙ੍ਖਾਰਤ੍ਤਾਯ ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਞ੍ਞਾਣਤ੍ਤਾਯ ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਸਙ੍ਖਾਰਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Kiñca , bhikkhave, saṅkhāre vadetha? Saṅkhatamabhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā ‘saṅkhārā’ti vuccati. Kiñca saṅkhatamabhisaṅkharonti? Rūpaṃ rūpattāya 4 saṅkhatamabhisaṅkharonti, vedanaṃ vedanattāya saṅkhatamabhisaṅkharonti, saññaṃ saññattāya saṅkhatamabhisaṅkharonti, saṅkhāre saṅkhārattāya saṅkhatamabhisaṅkharonti, viññāṇaṃ viññāṇattāya saṅkhatamabhisaṅkharonti. Saṅkhatamabhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā ‘saṅkhārā’ti vuccati.
‘‘ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਦੇਥ? વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ વਿਜਾਨਾਤਿ? ਅਮ੍ਬਿਲਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਤਿਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਕਟੁਕਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਮਧੁਰਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਖਾਰਿਕਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਖਾਰਿਕਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਲੋਣਿਕਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਲੋਣਿਕਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤਿ। વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Kiñca, bhikkhave, viññāṇaṃ vadetha? Vijānātīti kho, bhikkhave, tasmā ‘viññāṇa’nti vuccati. Kiñca vijānāti? Ambilampi vijānāti, tittakampi vijānāti, kaṭukampi vijānāti, madhurampi vijānāti, khārikampi vijānāti, akhārikampi vijānāti, loṇikampi vijānāti, aloṇikampi vijānāti. Vijānātīti kho, bhikkhave, tasmā ‘viññāṇa’nti vuccati.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋ ਏਤਰਹਿ ਰੂਪੇਨ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਤੀਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ ਰੂਪੇਨ ਖਜ੍ਜਿਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਰੂਪੇਨ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਨਾਗਤਂ ਰੂਪਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ ਰੂਪੇਨ ਖਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਰੂਪੇਨ ਖਜ੍ਜਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਅਤੀਤਸ੍ਮਿਂ ਰੂਪਸ੍ਮਿਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ ; ਅਨਾਗਤਂ ਰੂਪਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ; ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
‘‘Tatra, bhikkhave, sutavā ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ahaṃ kho etarahi rūpena khajjāmi. Atītampāhaṃ addhānaṃ evameva rūpena khajjiṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannena rūpena khajjāmi. Ahañceva kho pana anāgataṃ rūpaṃ abhinandeyyaṃ, anāgatampāhaṃ addhānaṃ evameva rūpena khajjeyyaṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannena rūpena khajjāmī’ti. So iti paṭisaṅkhāya atītasmiṃ rūpasmiṃ anapekkho hoti ; anāgataṃ rūpaṃ nābhinandati; paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਏਤਰਹਿ વੇਦਨਾਯ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਤੀਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ વੇਦਨਾਯ ਖਜ੍ਜਿਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ વੇਦਨਾਯ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਨਾਗਤਂ વੇਦਨਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯਂ; ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ વੇਦਨਾਯ ਖਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ વੇਦਨਾਯ ਖਜ੍ਜਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਅਤੀਤਾਯ વੇਦਨਾਯ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ; ਅਨਾਗਤਂ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ; ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ વੇਦਨਾਯ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
‘‘‘Ahaṃ kho etarahi vedanāya khajjāmi. Atītampāhaṃ addhānaṃ evameva vedanāya khajjiṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannāya vedanāya khajjāmi. Ahañceva kho pana anāgataṃ vedanaṃ abhinandeyyaṃ; anāgatampāhaṃ addhānaṃ evameva vedanāya khajjeyyaṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannāya vedanāya khajjāmī’ti. So iti paṭisaṅkhāya atītāya vedanāya anapekkho hoti; anāgataṃ vedanaṃ nābhinandati; paccuppannāya vedanāya nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਏਤਰਹਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਖਜ੍ਜਾਮਿ…ਪੇ॰… ਅਹਂ ਖੋ ਏਤਰਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਤੀਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਖਜ੍ਜਿਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਖਜ੍ਜਾਮੀਤਿ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਨਾਗਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯਂ ; ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਖਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਖਜ੍ਜਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਅਤੀਤੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ; ਅਨਾਗਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ; ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
‘‘‘Ahaṃ kho etarahi saññāya khajjāmi…pe… ahaṃ kho etarahi saṅkhārehi khajjāmi. Atītampāhaṃ addhānaṃ evameva saṅkhārehi khajjiṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannehi saṅkhārehi khajjāmīti. Ahañceva kho pana anāgate saṅkhāre abhinandeyyaṃ ; anāgatampāhaṃ addhānaṃ evameva saṅkhārehi khajjeyyaṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannehi saṅkhārehi khajjāmī’ti. So iti paṭisaṅkhāya atītesu saṅkhāresu anapekkho hoti; anāgate saṅkhāre nābhinandati; paccuppannānaṃ saṅkhārānaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਏਤਰਹਿ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਖਜ੍ਜਿਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਖਜ੍ਜਾਮਿ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਨਾਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯਂ; ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਾਹਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਏવਮੇવ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਖਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਖਜ੍ਜਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਅਤੀਤਸ੍ਮਿਂ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਮਿਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੋਤਿ; ਅਨਾਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ; ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
‘‘‘Ahaṃ kho etarahi viññāṇena khajjāmi. Atītampi addhānaṃ evameva viññāṇena khajjiṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannena viññāṇena khajjāmi. Ahañceva kho pana anāgataṃ viññāṇaṃ abhinandeyyaṃ; anāgatampāhaṃ addhānaṃ evameva viññāṇena khajjeyyaṃ, seyyathāpi etarahi paccuppannena viññāṇena khajjāmī’ti. So iti paṭisaṅkhāya atītasmiṃ viññāṇasmiṃ anapekkho hoti; anāgataṃ viññāṇaṃ nābhinandati; paccuppannassa viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰੂਪਂ ਨਿਚ੍ਚਂ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વਾ ਤਂ ਸੁਖਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਂ, ਕਲ੍ਲਂ ਨੁ ਤਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਿਤੁਂ – ‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘વੇਦਨਾ … ਸਞ੍ਞਾ… ਸਙ੍ਖਾਰਾ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਿਚ੍ਚਂ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ, ਦੁਕ੍ਖਂ વਾ ਤਂ ਸੁਖਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਂ, ਕਲ੍ਲਂ ਨੁ ਤਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਿਤੁਂ – ‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ વਾ ਸੁਖੁਮਂ વਾ ਹੀਨਂ વਾ ਪਣੀਤਂ વਾ ਯਂ ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਰੂਪਂ – ‘ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਾ ਕਾਚਿ વੇਦਨਾ… ਯਾ ਕਾਚਿ ਸਞ੍ਞਾ… ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾ… ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਯਂ ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ – ‘ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ’’।
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Vedanā … saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ, dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Tasmātiha, bhikkhave, yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ – ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Yā kāci vedanā… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ – ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ’’.
‘‘ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਪਚਿਨਾਤਿ, ਨੋ ਆਚਿਨਾਤਿ; ਪਜਹਤਿ 5, ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ; વਿਸਿਨੇਤਿ 6, ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ; વਿਧੂਪੇਤਿ 7, ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਅਪਚਿਨਾਤਿ, ਨੋ ਆਚਿਨਾਤਿ? ਰੂਪਂ ਅਪਚਿਨਾਤਿ, ਨੋ ਆਚਿਨਾਤਿ; વੇਦਨਂ … ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਪਚਿਨਾਤਿ, ਨੋ ਆਚਿਨਾਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਪਜਹਤਿ, ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ? ਰੂਪਂ ਪਜਹਤਿ, ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ; વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਜਹਤਿ, ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ વਿਸਿਨੇਤਿ, ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ? ਰੂਪਂ વਿਸਿਨੇਤਿ, ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ; વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਸਿਨੇਤਿ, ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ વਿਧੂਪੇਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ? ਰੂਪਂ વਿਧੂਪੇਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ; વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਧੂਪੇਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ।
‘‘Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako apacināti, no ācināti; pajahati 8, na upādiyati; visineti 9, na ussineti; vidhūpeti 10, na sandhūpeti. Kiñca apacināti, no ācināti? Rūpaṃ apacināti, no ācināti; vedanaṃ … saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ apacināti, no ācināti. Kiñca pajahati, na upādiyati? Rūpaṃ pajahati, na upādiyati; vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ pajahati, na upādiyati. Kiñca visineti, na ussineti? Rūpaṃ visineti, na ussineti; vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ visineti, na ussineti. Kiñca vidhūpeti, na sandhūpeti? Rūpaṃ vidhūpeti, na sandhūpeti; vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ vidhūpeti, na sandhūpeti.
‘‘ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਰੂਪਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, વੇਦਨਾਯਪਿ… ਸਞ੍ਞਾਯਪਿ… ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁਪਿ… વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਂ વਿਰਜ੍ਜਤਿ; વਿਰਾਗਾ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਮੁਤ੍ਤਮਿਤਿ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
‘‘Evaṃ passaṃ, bhikkhave, sutavā ariyasāvako rūpasmimpi nibbindati, vedanāyapi… saññāyapi… saṅkhāresupi… viññāṇasmimpi nibbindati. Nibbindaṃ virajjati; virāgā vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
‘‘ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਨੇવਾਚਿਨਾਤਿ ਨ ਅਪਚਿਨਾਤਿ, ਅਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਨੇવ ਪਜਹਤਿ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਨੇવ વਿਸਿਨੇਤਿ ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ, વਿਸਿਨੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਨੇવ વਿਧੂਪੇਤਿ ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ। વਿਧੂਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਨੇવਾਚਿਨਾਤਿ ਨ ਅਪਚਿਨਾਤਿ? ਅਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਰੂਪਂ ਨੇવਾਚਿਨਾਤਿ ਨ ਅਪਚਿਨਾਤਿ; ਅਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨੇવਾਚਿਨਾਤਿ ਨ ਅਪਚਿਨਾਤਿ। ਅਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਨੇવ ਪਜਹਤਿ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ? ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਰੂਪਂ ਨੇવ ਪਜਹਤਿ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ; ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨੇવ ਪਜਹਤਿ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ। ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਨੇવ વਿਸਿਨੇਤਿ ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ? વਿਸਿਨੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਰੂਪਂ ਨੇવ વਿਸਿਨੇਤਿ ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ; વਿਸਿਨੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨੇવ વਿਸਿਨੇਤਿ ਨ ਉਸ੍ਸਿਨੇਤਿ। વਿਸਿਨੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਨੇવ વਿਧੂਪੇਤਿ ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ? વਿਧੂਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਰੂਪਂ ਨੇવ વਿਧੂਪੇਤਿ ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ; વਿਧੂਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ વੇਦਨਂ… ਸਞ੍ਞਂ… ਸਙ੍ਖਾਰੇ… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨੇવ વਿਧੂਪੇਤਿ ਨ ਸਨ੍ਧੂਪੇਤਿ। વਿਧੂਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਏવਂવਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸਇਨ੍ਦਾ ਦੇવਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾ ਸਪਜਾਪਤਿਕਾ ਆਰਕਾવ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ –
‘‘Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu nevācināti na apacināti, apacinitvā ṭhito neva pajahati na upādiyati, pajahitvā ṭhito neva visineti na ussineti, visinetvā ṭhito neva vidhūpeti na sandhūpeti. Vidhūpetvā ṭhito kiñca nevācināti na apacināti? Apacinitvā ṭhito rūpaṃ nevācināti na apacināti; apacinitvā ṭhito vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ nevācināti na apacināti. Apacinitvā ṭhito kiñca neva pajahati na upādiyati? Pajahitvā ṭhito rūpaṃ neva pajahati na upādiyati; pajahitvā ṭhito vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ neva pajahati na upādiyati. Pajahitvā ṭhito kiñca neva visineti na ussineti? Visinetvā ṭhito rūpaṃ neva visineti na ussineti; visinetvā ṭhito vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ neva visineti na ussineti. Visinetvā ṭhito kiñca neva vidhūpeti na sandhūpeti? Vidhūpetvā ṭhito rūpaṃ neva vidhūpeti na sandhūpeti; vidhūpetvā ṭhito vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ neva vidhūpeti na sandhūpeti. Vidhūpetvā ṭhito evaṃvimuttacittaṃ kho, bhikkhave, bhikkhuṃ saindā devā sabrahmakā sapajāpatikā ārakāva namassanti –
‘‘ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞ, ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮ।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮ, ਯਮ੍ਪਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਸੀ’’ਤਿ॥ ਸਤ੍ਤਮਂ।
Yassa te nābhijānāma, yampi nissāya jhāyasī’’ti. sattamaṃ;
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੭. ਖਜ੍ਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Khajjanīyasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੭. ਖਜ੍ਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Khajjanīyasuttavaṇṇanā
