| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៧. ខជ្ជនីយសុត្តវណ្ណនា
7. Khajjanīyasuttavaṇṇanā
៧៩. សត្តមេ បុព្ពេនិវាសន្តិ ន ឥទំ អភិញ្ញាវសេន អនុស្សរណំ សន្ធាយ វុត្តំ, វិបស្សនាវសេន បន បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរន្តេ សមណព្រាហ្មណេ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ តេនេវាហ – ‘‘សព្ពេតេ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធេ អនុស្សរន្តិ, ឯតេសំ វា អញ្ញតរ’’ន្តិ។ អភិញ្ញាវសេន ហិ សមនុស្សរន្តស្ស ខន្ធាបិ ឧបាទានក្ខន្ធាបិ ខន្ធបដិពទ្ធាបិ បណ្ណត្តិបិ អារម្មណំ ហោតិយេវ។ រូបំយេវ អនុស្សរតីតិ ឯវញ្ហិ អនុស្សរន្តោ ន អញ្ញំ កិញ្ចិ សត្តំ វា បុគ្គលំ វា អនុស្សរតិ, អតីតេ បន និរុទ្ធំ រូបក្ខន្ធមេវ អនុស្សរតិ។ វេទនាទីសុបិ ឯសេវ នយោតិ។ សុញ្ញតាបព្ពំ និដ្ឋិតំ។
79. Sattame pubbenivāsanti na idaṃ abhiññāvasena anussaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ, vipassanāvasena pana pubbenivāsaṃ anussarante samaṇabrāhmaṇe sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘sabbete pañcupādānakkhandhe anussaranti, etesaṃ vā aññatara’’nti. Abhiññāvasena hi samanussarantassa khandhāpi upādānakkhandhāpi khandhapaṭibaddhāpi paṇṇattipi ārammaṇaṃ hotiyeva. Rūpaṃyeva anussaratīti evañhi anussaranto na aññaṃ kiñci sattaṃ vā puggalaṃ vā anussarati, atīte pana niruddhaṃ rūpakkhandhameva anussarati. Vedanādīsupi eseva nayoti. Suññatāpabbaṃ niṭṭhitaṃ.
ឥទានិ សុញ្ញតាយ លក្ខណំ ទស្សេតុំ កិញ្ច, ភិក្ខវេ, រូបំ វទេថាតិអាទិមាហ។ យថា ហិ នដ្ឋំ គោណំ បរិយេសមានោ បុរិសោ គោគណេ ចរមានេ រត្តំ វា កាឡំ វា ពលីពទ្ទំ ទិស្វាបិ ន ឯត្តកេនេវ ‘‘អយំ មយ្ហំ គោណោ’’តិ សន្និដ្ឋានំ កាតុំ សក្កោតិ។ កស្មា? អញ្ញេសម្បិ តាទិសានំ អត្ថិតាយ។ សរីរបទេសេ បនស្ស សត្តិសូលាទិលក្ខណំ ទិស្វា ‘‘អយំ មយ្ហំ សន្តកោ’’តិ សន្និដ្ឋានំ ហោតិ, ឯវមេវ សុញ្ញតាយ កថិតាយបិ យាវ សុញ្ញតាលក្ខណំ ន កថីយតិ, តាវ សា អកថិតាវ ហោតិ, លក្ខណេ បន កថិតេ កថិតា នាម ហោតិ។ គោណោ វិយ ហិ សុញ្ញតា, គោណលក្ខណំ វិយ សុញ្ញតាលក្ខណំ។ យថា គោណលក្ខណេ អសល្លក្ខិតេ គោណោ ន សុដ្ឋុ សល្លក្ខិតោ ហោតិ, តស្មិំ បន សល្លក្ខិតេ សោ សល្លក្ខិតោ នាម ហោតិ, ឯវមេវ សុញ្ញតាលក្ខណេ អកថិតេ សុញ្ញតា អកថិតាវ ហោតិ, តស្មិំ បន កថិតេ សា កថិតា នាម ហោតីតិ សុញ្ញតាលក្ខណំ ទស្សេតុំ កិញ្ច, ភិក្ខវេ, រូបំ វទេថាតិអាទិមាហ។
Idāni suññatāya lakkhaṇaṃ dassetuṃ kiñca, bhikkhave, rūpaṃ vadethātiādimāha. Yathā hi naṭṭhaṃ goṇaṃ pariyesamāno puriso gogaṇe caramāne rattaṃ vā kāḷaṃ vā balībaddaṃ disvāpi na ettakeneva ‘‘ayaṃ mayhaṃ goṇo’’ti sanniṭṭhānaṃ kātuṃ sakkoti. Kasmā? Aññesampi tādisānaṃ atthitāya. Sarīrapadese panassa sattisūlādilakkhaṇaṃ disvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ santako’’ti sanniṭṭhānaṃ hoti, evameva suññatāya kathitāyapi yāva suññatālakkhaṇaṃ na kathīyati, tāva sā akathitāva hoti, lakkhaṇe pana kathite kathitā nāma hoti. Goṇo viya hi suññatā, goṇalakkhaṇaṃ viya suññatālakkhaṇaṃ. Yathā goṇalakkhaṇe asallakkhite goṇo na suṭṭhu sallakkhito hoti, tasmiṃ pana sallakkhite so sallakkhito nāma hoti, evameva suññatālakkhaṇe akathite suññatā akathitāva hoti, tasmiṃ pana kathite sā kathitā nāma hotīti suññatālakkhaṇaṃ dassetuṃ kiñca, bhikkhave, rūpaṃ vadethātiādimāha.
តត្ថ កិញ្ចាតិ ការណបុច្ឆា, កេន ការណេន រូបំ វទេថ, កេន ការណេនេតំ រូបំ នាមាតិ អត្ថោ។ រុប្បតីតិ ខោតិ ឯត្ថ ឥតីតិ ការណុទ្ទេសោ, យស្មា រុប្បតិ, តស្មា រូបន្តិ វុច្ចតីតិ អត្ថោ។ រុប្បតីតិ កុប្បតិ ឃដ្ដីយតិ បីឡីយតិ, ភិជ្ជតីតិ អត្ថោ។ សីតេនបិ រុប្បតីតិអាទីសុ សីតេន តាវ រុប្បនំ លោកន្តរិកនិរយេ បាកដំ។ តិណ្ណំ តិណ្ណញ្ហិ ចក្កវាឡានំ អន្តរេ ឯកេកោ លោកន្តរិកនិរយោ នាម ហោតិ អដ្ឋយោជនសហស្សប្បមាណោ។ យស្ស នេវ ហេដ្ឋា បថវី អត្ថិ, ន ឧបរិ ចន្ទិមសូរិយទីបមណិអាលោកោ, និច្ចន្ធការោ។ តត្ថ និព្ពត្តសត្តានំ តិគាវុតោ អត្តភាវោ ហោតិ, តេ វគ្គុលិយោ វិយ បព្ពតបាទេ ទីឃបុថុលេហិ នខេហិ លគ្គិត្វា អវំសិរា ឱលម្ពន្តិ។ យទា សំសប្បន្តា អញ្ញមញ្ញស្ស ហត្ថបាសាគតា ហោន្តិ, អថ ‘‘ភក្ខោ នោ លទ្ធោ’’តិ? មញ្ញមានា តត្ថ ព្យាវដា វិបរិវត្តិត្វា លោកសន្ធារកេ ឧទកេ បតន្តិ, វាតេ បហរន្តេបិ មធុកផលានិ វិយ ឆិជ្ជិត្វា ឧទកេ បតន្តិ, បតិតមត្តាវ អច្ចន្តខារេ ឧទកេ តត្តតេលេ បតិតបិដ្ឋបិណ្ឌិ វិយ បដបដាយមានា វិលីយន្តិ។ ឯវំ សីតេន រុប្បនំ លោកន្តរិកនិរយេ បាកដំ។ មហិំសករដ្ឋាទីសុបិ ហិមបាតសីតលេសុ បទេសេសុ ឯតំ បាកដមេវ។ តត្ថ ហិ សត្តា សីតេន ភិន្នសរីរា ជីវិតក្ខយម្បិ បាបុណន្តិ។
Tattha kiñcāti kāraṇapucchā, kena kāraṇena rūpaṃ vadetha, kena kāraṇenetaṃ rūpaṃ nāmāti attho. Ruppatīti khoti ettha itīti kāraṇuddeso, yasmā ruppati, tasmā rūpanti vuccatīti attho. Ruppatīti kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati, bhijjatīti attho. Sītenapi ruppatītiādīsu sītena tāva ruppanaṃ lokantarikaniraye pākaṭaṃ. Tiṇṇaṃ tiṇṇañhi cakkavāḷānaṃ antare ekeko lokantarikanirayo nāma hoti aṭṭhayojanasahassappamāṇo. Yassa neva heṭṭhā pathavī atthi, na upari candimasūriyadīpamaṇiāloko, niccandhakāro. Tattha nibbattasattānaṃ tigāvuto attabhāvo hoti, te vagguliyo viya pabbatapāde dīghaputhulehi nakhehi laggitvā avaṃsirā olambanti. Yadā saṃsappantā aññamaññassa hatthapāsāgatā honti, atha ‘‘bhakkho no laddho’’ti? Maññamānā tattha byāvaṭā viparivattitvā lokasandhārake udake patanti, vāte paharantepi madhukaphalāni viya chijjitvā udake patanti, patitamattāva accantakhāre udake tattatele patitapiṭṭhapiṇḍi viya paṭapaṭāyamānā vilīyanti. Evaṃ sītena ruppanaṃ lokantarikaniraye pākaṭaṃ. Mahiṃsakaraṭṭhādīsupi himapātasītalesu padesesu etaṃ pākaṭameva. Tattha hi sattā sītena bhinnasarīrā jīvitakkhayampi pāpuṇanti.
ឧណ្ហេន រុប្បនំ អវីចិមហានិរយេ បាកដំ ហោតិ។ ជិឃច្ឆាយ រុប្បនំ បេត្តិវិសយេ ចេវ ទុព្ភិក្ខកាលេ ច បាកដំ។ បិបាសាយ រុប្បនំ កាលកញ្ជិកាទីសុ បាកដំ។ ឯកោ កិរ កាលកញ្ជិកអសុរោ បិបាសំ អធិវាសេតុំ អសក្កោន្តោ យោជនគម្ភីរវិត្ថារំ មហាគង្គំ ឱតរិ, តស្ស គតគតដ្ឋានេ ឧទកំ ឆិជ្ជតិ, ធូមោ ឧគ្គច្ឆតិ, តត្តេ បិដ្ឋិបាសាណេ ចង្កមនកាលោ វិយ ហោតិ។ តស្ស ឧទកសទ្ទំ សុត្វា ឥតោ ចិតោ ច វិចរន្តស្សេវ រត្តិ វិភាយិ។ អថ នំ បាតោវ ភិក្ខាចារំ គច្ឆន្តា តិំសមត្តា បិណ្ឌចារិកភិក្ខូ ទិស្វា ‘‘កោ នាម ត្វំ សប្បុរិសា’’តិ? បុច្ឆិំសុ។ ‘‘បេតោហមស្មិ, ភន្តេ’’តិ។ ‘‘កិំ បរិយេសសី’’តិ? ‘‘បានីយំ, ភន្តេ’’តិ។ ‘‘អយំ គង្គា បរិបុណ្ណា, កិំ ត្វំ ន បស្សសី’’តិ? ‘‘ន ឧបកប្បតិ, ភន្តេ’’តិ។ តេន ហិ គង្គាបិដ្ឋេ និបជ្ជ, មុខេ តេ បានីយំ អាសិញ្ចិស្សាមា’’តិ។ សោ វាលិកាបុឡិនេ ឧត្តានោ និបជ្ជិ។ ភិក្ខូ តិំសមត្តេ បត្តេ នីហរិត្វា ឧទកំ អាហរិត្វា តស្ស មុខេ អាសិញ្ចិំសុ។ តេសំ តថា ករោន្តានំយេវ វេលា ឧបកដ្ឋា ជាតា។ តតោ ‘‘ភិក្ខាចារកាលោ អម្ហាកំ សប្បុរិស, កច្ចិ តេ អស្សាទមត្តា លទ្ធា’’តិ អាហំសុ។ បេតោ ‘‘សចេ មេ, ភន្តេ, តិំសមត្តានំ អយ្យានំ តិំសបត្តេហិ អាសិត្តឧទកតោ អឌ្ឍបសតមត្តម្បិ បរគលំ គតំ, បេតត្តភាវតោ មោក្ខោ មា ហោតូ’’តិ អាហ។ ឯវំ បិបាសាយ រុប្បនំ បេត្តិវិសយេ បាកដំ។
Uṇhena ruppanaṃ avīcimahāniraye pākaṭaṃ hoti. Jighacchāya ruppanaṃ pettivisaye ceva dubbhikkhakāle ca pākaṭaṃ. Pipāsāya ruppanaṃ kālakañjikādīsu pākaṭaṃ. Eko kira kālakañjikaasuro pipāsaṃ adhivāsetuṃ asakkonto yojanagambhīravitthāraṃ mahāgaṅgaṃ otari, tassa gatagataṭṭhāne udakaṃ chijjati, dhūmo uggacchati, tatte piṭṭhipāsāṇe caṅkamanakālo viya hoti. Tassa udakasaddaṃ sutvā ito cito ca vicarantasseva ratti vibhāyi. Atha naṃ pātova bhikkhācāraṃ gacchantā tiṃsamattā piṇḍacārikabhikkhū disvā ‘‘ko nāma tvaṃ sappurisā’’ti? Pucchiṃsu. ‘‘Petohamasmi, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ pariyesasī’’ti? ‘‘Pānīyaṃ, bhante’’ti. ‘‘Ayaṃ gaṅgā paripuṇṇā, kiṃ tvaṃ na passasī’’ti? ‘‘Na upakappati, bhante’’ti. Tena hi gaṅgāpiṭṭhe nipajja, mukhe te pānīyaṃ āsiñcissāmā’’ti. So vālikāpuḷine uttāno nipajji. Bhikkhū tiṃsamatte patte nīharitvā udakaṃ āharitvā tassa mukhe āsiñciṃsu. Tesaṃ tathā karontānaṃyeva velā upakaṭṭhā jātā. Tato ‘‘bhikkhācārakālo amhākaṃ sappurisa, kacci te assādamattā laddhā’’ti āhaṃsu. Peto ‘‘sace me, bhante, tiṃsamattānaṃ ayyānaṃ tiṃsapattehi āsittaudakato aḍḍhapasatamattampi paragalaṃ gataṃ, petattabhāvato mokkho mā hotū’’ti āha. Evaṃ pipāsāya ruppanaṃ pettivisaye pākaṭaṃ.
ឌំសាទីហិ រុប្បនំ ឌំសមក្ខិកាទិពហុលេសុ បទេសេសុ បាកដំ។ ឯត្ថ ច ឌំសាតិ បិង្គលមក្ខិកា។ មកសាតិ មកសាវ។ វាតាតិ កុច្ឆិវាតបិដ្ឋិវាតាទិវសេន វេទិតព្ពា។ សរីរស្មិញ្ហិ វាតរោគោ ឧប្បជ្ជិត្វា ហត្ថបាទបិដ្ឋិអាទីនិ ភិន្ទតិ, កាណំ ករោតិ, ខុជ្ជំ ករោតិ, បីឋសប្បិំ ករោតិ។ អាតបោតិ សូរិយាតបោ។ តេន រុប្បនំ មរុកន្តារាទីសុ បាកដំ។ ឯកា កិរ ឥត្ថី មរុកន្តារេ រត្តិំ សត្ថតោ ឱហីនា ទិវា សូរិយេ ឧគ្គច្ឆន្តេ វាលិកាយ តប្បមានាយ បាទេ ឋបេតុំ អសក្កោន្តី សីសតោ បច្ឆិំ ឱតារេត្វា អក្កមិ។ កមេន បច្ឆិយា ឧណ្ហាភិតត្តាយ ឋាតុំ អសក្កោន្តី តស្សា ឧបរិ សាដកំ ឋបេត្វា អក្កមិ។ តស្មិម្បិ សន្តត្តេ អត្តនោ អង្កេន គហិតបុត្តកំ អធោមុខំ និបជ្ជាបេត្វា កន្ទន្តំយេវ អក្កមិត្វា សទ្ធិំ តេន តស្មិំយេវ ឋានេ ឧណ្ហាភិតត្តា កាលមកាសិ។
Ḍaṃsādīhi ruppanaṃ ḍaṃsamakkhikādibahulesu padesesu pākaṭaṃ. Ettha ca ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā. Makasāti makasāva. Vātāti kucchivātapiṭṭhivātādivasena veditabbā. Sarīrasmiñhi vātarogo uppajjitvā hatthapādapiṭṭhiādīni bhindati, kāṇaṃ karoti, khujjaṃ karoti, pīṭhasappiṃ karoti. Ātapoti sūriyātapo. Tena ruppanaṃ marukantārādīsu pākaṭaṃ. Ekā kira itthī marukantāre rattiṃ satthato ohīnā divā sūriye uggacchante vālikāya tappamānāya pāde ṭhapetuṃ asakkontī sīsato pacchiṃ otāretvā akkami. Kamena pacchiyā uṇhābhitattāya ṭhātuṃ asakkontī tassā upari sāṭakaṃ ṭhapetvā akkami. Tasmimpi santatte attano aṅkena gahitaputtakaṃ adhomukhaṃ nipajjāpetvā kandantaṃyeva akkamitvā saddhiṃ tena tasmiṃyeva ṭhāne uṇhābhitattā kālamakāsi.
សរីសបាតិ យេ កេចិ ទីឃជាតិកា សរន្តា គច្ឆន្តិ។ តេសំ សម្ផស្សេន រុប្បនំ អាសីវិសទដ្ឋកាទីនំ វសេន វេទិតព្ពំ។ ឥតិ ភគវតា យានិ ឥមានិ សាមញ្ញបច្ចត្តវសេន ធម្មានំ ទ្វេ លក្ខណានិ, តេសុ រូបក្ខន្ធស្ស តាវ បច្ចត្តលក្ខណំ ទស្សិតំ។ រូបក្ខន្ធស្សេវ ហិ ឯតំ, ន វេទនាទីនំ , តស្មា បច្ចត្តលក្ខណន្តិ វុច្ចតិ។ អនិច្ចទុក្ខានត្តលក្ខណំ បន វេទនាទីនម្បិ ហោតិ, តស្មា តំ សាមញ្ញលក្ខណន្តិ វុច្ចតិ។
Sarīsapāti ye keci dīghajātikā sarantā gacchanti. Tesaṃ samphassena ruppanaṃ āsīvisadaṭṭhakādīnaṃ vasena veditabbaṃ. Iti bhagavatā yāni imāni sāmaññapaccattavasena dhammānaṃ dve lakkhaṇāni, tesu rūpakkhandhassa tāva paccattalakkhaṇaṃ dassitaṃ. Rūpakkhandhasseva hi etaṃ, na vedanādīnaṃ , tasmā paccattalakkhaṇanti vuccati. Aniccadukkhānattalakkhaṇaṃ pana vedanādīnampi hoti, tasmā taṃ sāmaññalakkhaṇanti vuccati.
កិញ្ច, ភិក្ខវេ, វេទនំ វទេថាតិអាទីសុ បុរិមសទិសំ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ យំ បន បុរិមេន អសទិសំ, តស្សាយំ វិភាវនា – សុខម្បិ វេទយតីតិ សុខំ អារម្មណំ វេទេតិ អនុភវតិ។ បរតោ បទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ កថំ បនេតំ អារម្មណំ សុខំ ទុក្ខំ អទុក្ខមសុខំ នាម ជាតន្តិ? សុខាទីនំ បច្ចយតោ។ ស្វាយមត្ថោ ‘‘យស្មា ច ខោ, មហាលិ, រូបំ សុខំ សុខានុបតិតំ សុខាវក្កន្ត’’ន្តិ ឥមស្មិំ មហាលិសុត្តេ (សំ. និ. ៣.៦០) អាគតោយេវ។ វេទយតីតិ ឯត្ថ ច វេទនាវ វេទយតិ, ន អញ្ញោ សត្តោ វា បុគ្គលោ វា។ វេទនា ហិ វេទយិតលក្ខណា, តស្មា វត្ថារម្មណំ បដិច្ច វេទនាវ វេទយតីតិ។ ឯវមិធ ភគវា វេទនាយបិ បច្ចត្តលក្ខណមេវ ភាជេត្វា ទស្សេសិ។
Kiñca, bhikkhave, vedanaṃ vadethātiādīsu purimasadisaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Yaṃ pana purimena asadisaṃ, tassāyaṃ vibhāvanā – sukhampi vedayatīti sukhaṃ ārammaṇaṃ vedeti anubhavati. Parato padadvayepi eseva nayo. Kathaṃ panetaṃ ārammaṇaṃ sukhaṃ dukkhaṃ adukkhamasukhaṃ nāma jātanti? Sukhādīnaṃ paccayato. Svāyamattho ‘‘yasmā ca kho, mahāli, rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatitaṃ sukhāvakkanta’’nti imasmiṃ mahālisutte (saṃ. ni. 3.60) āgatoyeva. Vedayatīti ettha ca vedanāva vedayati, na añño satto vā puggalo vā. Vedanā hi vedayitalakkhaṇā, tasmā vatthārammaṇaṃ paṭicca vedanāva vedayatīti. Evamidha bhagavā vedanāyapi paccattalakkhaṇameva bhājetvā dassesi.
នីលម្បិ សញ្ជានាតីតិ នីលបុប្ផេ វា វត្ថេ វា បរិកម្មំ កត្វា ឧបចារំ វា អប្បនំ វា បាបេន្តោ សញ្ជានាតិ។ អយញ្ហិ សញ្ញា នាម បរិកម្មសញ្ញាបិ ឧបចារសញ្ញាបិ អប្បនាសញ្ញាបិ វដ្ដតិ, នីលំ នីលន្តិ ឧប្បជ្ជនសញ្ញាបិ វដ្ដតិយេវ។ បីតកាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ឥធាបិ ភគវា សញ្ជាននលក្ខណាយ សញ្ញាយ បច្ចត្តលក្ខណមេវ ភាជេត្វា ទស្សេសិ។
Nīlampi sañjānātīti nīlapupphe vā vatthe vā parikammaṃ katvā upacāraṃ vā appanaṃ vā pāpento sañjānāti. Ayañhi saññā nāma parikammasaññāpi upacārasaññāpi appanāsaññāpi vaṭṭati, nīlaṃ nīlanti uppajjanasaññāpi vaṭṭatiyeva. Pītakādīsupi eseva nayo. Idhāpi bhagavā sañjānanalakkhaṇāya saññāya paccattalakkhaṇameva bhājetvā dassesi.
រូបំ រូបត្តាយ សង្ខតមភិសង្ខរោន្តីតិ យថា យាគុមេវ យាគុត្តាយ, បូវមេវ បូវត្តាយ បចតិ នាម, ឯវំ បច្ចយេហិ សមាគន្ត្វា កតភាវេន សង្ខតន្តិ លទ្ធនាមំ រូបមេវ រូបត្តាយ យថា អភិសង្ខតំ រូបំ នាម ហោតិ, តថត្តាយ រូបភាវាយ អភិសង្ខរោតិ អាយូហតិ សម្បិណ្ឌេតិ, និប្ផាទេតីតិ អត្ថោ។ វេទនាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ អយំ បនេត្ថ សង្ខេបោ – អត្តនា សហ ជាយមានំ រូបំ សម្បយុត្តេ ច វេទនាទយោ ធម្មេ អភិសង្ខរោតិ និព្ពត្តេតីតិ។ ឥធាបិ ភគវា ចេតយិតលក្ខណស្ស សង្ខារស្ស បច្ចត្តលក្ខណមេវ ភាជេត្វា ទស្សេសិ។
Rūpaṃ rūpattāya saṅkhatamabhisaṅkharontīti yathā yāgumeva yāguttāya, pūvameva pūvattāya pacati nāma, evaṃ paccayehi samāgantvā katabhāvena saṅkhatanti laddhanāmaṃ rūpameva rūpattāya yathā abhisaṅkhataṃ rūpaṃ nāma hoti, tathattāya rūpabhāvāya abhisaṅkharoti āyūhati sampiṇḍeti, nipphādetīti attho. Vedanādīsupi eseva nayo. Ayaṃ panettha saṅkhepo – attanā saha jāyamānaṃ rūpaṃ sampayutte ca vedanādayo dhamme abhisaṅkharoti nibbattetīti. Idhāpi bhagavā cetayitalakkhaṇassa saṅkhārassa paccattalakkhaṇameva bhājetvā dassesi.
អម្ពិលម្បិ វិជានាតីតិ អម្ពអម្ពាដកមាតុលុង្គាទិអម្ពិលំ ‘‘អម្ពិល’’ន្តិ វិជានាតិ។ ឯសេវ នយោ សព្ពបទេសុ។ អបិ ចេត្ថ តិត្តកន្តិ និម្ពបដោលាទិនានប្បការំ កដុកន្តិ បិប្បលិមរិចាទិនានប្បការំ។ មធុរន្តិ សប្បិផាណិតាទិនានប្បការំ ។ ខារិកន្តិ វាតិង្គណនាឡិកេរ ចតុរស្សវល្លិវេត្តង្កុរាទិនានប្បការំ។ អខារិកន្តិ យំ វា តំ វា ផលជាតំ ការបណ្ណាទិមិស្សកបណ្ណំ។ លោណិកន្តិ លោណយាគុលោណមច្ឆលោណភត្តាទិនានប្បការំ។ អលោណិកន្តិអលោណយាគុអលោណមច្ឆអលោណភត្តាទិនានប្បការំ។ តស្មា វិញ្ញាណន្តិ វុច្ចតីតិ យស្មា ឥមំ អម្ពិលាទិភេទំ អញ្ញមញ្ញវិសិដ្ឋេន អម្ពិលាទិភាវេន ជានាតិ, តស្មា វិញ្ញាណន្តិ វុច្ចតីតិ។ ឯវមិធាបិ ភគវា វិជាននលក្ខណស្ស វិញ្ញាណស្ស បច្ចត្តលក្ខណមេវ ភាជេត្វា ទស្សេសិ។
Ambilampivijānātīti ambaambāṭakamātuluṅgādiambilaṃ ‘‘ambila’’nti vijānāti. Eseva nayo sabbapadesu. Api cettha tittakanti nimbapaṭolādinānappakāraṃ kaṭukanti pippalimaricādinānappakāraṃ. Madhuranti sappiphāṇitādinānappakāraṃ . Khārikanti vātiṅgaṇanāḷikera caturassavallivettaṅkurādinānappakāraṃ. Akhārikanti yaṃ vā taṃ vā phalajātaṃ kārapaṇṇādimissakapaṇṇaṃ. Loṇikanti loṇayāguloṇamacchaloṇabhattādinānappakāraṃ. Aloṇikantialoṇayāgualoṇamacchaaloṇabhattādinānappakāraṃ. Tasmā viññāṇanti vuccatīti yasmā imaṃ ambilādibhedaṃ aññamaññavisiṭṭhena ambilādibhāvena jānāti, tasmā viññāṇanti vuccatīti. Evamidhāpi bhagavā vijānanalakkhaṇassa viññāṇassa paccattalakkhaṇameva bhājetvā dassesi.
យស្មា បន អារម្មណស្ស អាការសណ្ឋានគហណវសេន សញ្ញា បាកដា ហោតិ, តស្មា សា ចក្ខុទ្វារេ វិភត្តា។ យស្មា វិនាបិ អាការសណ្ឋានា អារម្មណស្ស បច្ចត្តភេទគហណវសេន វិញ្ញាណំ បាកដំ ហោតិ, តស្មា តំ ជិវ្ហាទ្វារេ វិភត្តំ។ ឥមេសំ បន សញ្ញាវិញ្ញាណបញ្ញានំ អសម្មោហតោ សភាវសល្លក្ខណត្ថំ សញ្ជានាតិ, វិជានាតិ, បជានាតីតិ ឯត្ថ វិសេសា វេទិតព្ពា។ តត្ថ ឧបសគ្គមត្តមេវ វិសេសោ, ជានាតីតិ បទំ បន អវិសេសោ។ តស្សបិ ជាននដ្ឋេន វិសេសោ វេទិតព្ពោ។ សញ្ញា ហិ នីលាទិវសេន អារម្មណសញ្ជាននមត្តមេវ, អនិច្ចំ ទុក្ខមនត្តាតិ លក្ខណបដិវេធំ បាបេតុំ ន សក្កោតិ។ វិញ្ញាណំ នីលាទិវសេន អារម្មណញ្ចេវ ជានាតិ, អនិច្ចាទិវសេន លក្ខណបដិវេធញ្ច បាបេតិ, ឧស្សក្កិត្វា បន មគ្គបាតុភាវំ បាបេតុំ ន សក្កោតិ។ បញ្ញា នីលាទិវសេន អារម្មណម្បិ ជានាតិ, អនិច្ចាទិវសេន លក្ខណបដិវេធម្បិ បាបេតិ, ឧស្សក្កិត្វា មគ្គបាតុភាវម្បិ បាបេតិ។
Yasmā pana ārammaṇassa ākārasaṇṭhānagahaṇavasena saññā pākaṭā hoti, tasmā sā cakkhudvāre vibhattā. Yasmā vināpi ākārasaṇṭhānā ārammaṇassa paccattabhedagahaṇavasena viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti, tasmā taṃ jivhādvāre vibhattaṃ. Imesaṃ pana saññāviññāṇapaññānaṃ asammohato sabhāvasallakkhaṇatthaṃ sañjānāti, vijānāti, pajānātīti ettha visesā veditabbā. Tattha upasaggamattameva viseso, jānātīti padaṃ pana aviseso. Tassapi jānanaṭṭhena viseso veditabbo. Saññā hi nīlādivasena ārammaṇasañjānanamattameva, aniccaṃ dukkhamanattāti lakkhaṇapaṭivedhaṃ pāpetuṃ na sakkoti. Viññāṇaṃ nīlādivasena ārammaṇañceva jānāti, aniccādivasena lakkhaṇapaṭivedhañca pāpeti, ussakkitvā pana maggapātubhāvaṃ pāpetuṃ na sakkoti. Paññā nīlādivasena ārammaṇampi jānāti, aniccādivasena lakkhaṇapaṭivedhampi pāpeti, ussakkitvā maggapātubhāvampi pāpeti.
យថា ហិ ហេរញ្ញិកផលកេ កហាបណរាសិម្ហិ កតេ អជាតពុទ្ធិទារកោ គាមិកបុរិសោ មហាហេរញ្ញិកោតិ តីសុ ជនេសុ ឱលោកេត្វា ឋិតេសុ អជាតពុទ្ធិទារកោ កហាបណានំ ចិត្តវិចិត្តចតុរស្សមណ្ឌលាទិភាវមេវ ជានាតិ, ‘‘ឥទំ មនុស្សានំ ឧបភោគបរិភោគំ រតនសម្មត’’ន្តិ ន ជានាតិ។ គាមិកបុរិសោ ចិត្តាទិភាវញ្ច ជានាតិ, មនុស្សានំ ឧបភោគបរិភោគរតនសម្មតភាវញ្ច, ‘‘អយំ កូដោ, អយំ ឆេកោ, អយំ ករដោ, អយំ សណ្ហោ’’តិ ន ជានាតិ។ មហាហេរញ្ញិកោ ចិត្តាទិភាវម្បិ រតនសម្មតភាវម្បិ កូដាទិភាវម្បិ ជានាតិ។ ជានន្តោ ច បន រូបំ ទិស្វាបិ សទ្ទំ សុត្វាបិ គន្ធំ ឃាយិត្វាបិ រសំ សាយិត្វាបិ ហត្ថេន គរុលហុភាវំ ឧបធារេត្វាបិ ‘‘អសុកគាមេ កតោ’’តិបិ ជានាតិ, ‘‘អសុកនិគមេ អសុកនគរេ អសុកបព្ពតច្ឆាយាយ អសុកនទីតីរេ កតោ’’តិបិ, ‘‘អសុកាចរិយេន កតោ’’តិបិ ជានាតិ។ ឯវមេវ សញ្ញា អជាតពុទ្ធិទារកស្ស កហាបណទស្សនំ វិយ នីលាទិវសេន អារម្មណមត្តមេវ ជានាតិ។ វិញ្ញាណំ គាមិកបុរិសស្ស កហាបណទស្សនំ វិយ នីលាទិវសេន អារម្មណម្បិ ជានាតិ, អនិច្ចាទិវសេន លក្ខណបដិវេធម្បិ បាបេតិ។ បញ្ញា មហាហេរញ្ញិកស្ស កហាបណទស្សនំ វិយ នីលាទិវសេន អារម្មណម្បិ ជានាតិ, អនិច្ចាទិវសេន លក្ខណបដិវេធម្បិ បាបេតិ, ឧស្សក្កិត្វា មគ្គបាតុភាវម្បិ បាបេតិ។
Yathā hi heraññikaphalake kahāpaṇarāsimhi kate ajātabuddhidārako gāmikapuriso mahāheraññikoti tīsu janesu oloketvā ṭhitesu ajātabuddhidārako kahāpaṇānaṃ cittavicittacaturassamaṇḍalādibhāvameva jānāti, ‘‘idaṃ manussānaṃ upabhogaparibhogaṃ ratanasammata’’nti na jānāti. Gāmikapuriso cittādibhāvañca jānāti, manussānaṃ upabhogaparibhogaratanasammatabhāvañca, ‘‘ayaṃ kūṭo, ayaṃ cheko, ayaṃ karaṭo, ayaṃ saṇho’’ti na jānāti. Mahāheraññiko cittādibhāvampi ratanasammatabhāvampi kūṭādibhāvampi jānāti. Jānanto ca pana rūpaṃ disvāpi saddaṃ sutvāpi gandhaṃ ghāyitvāpi rasaṃ sāyitvāpi hatthena garulahubhāvaṃ upadhāretvāpi ‘‘asukagāme kato’’tipi jānāti, ‘‘asukanigame asukanagare asukapabbatacchāyāya asukanadītīre kato’’tipi, ‘‘asukācariyena kato’’tipi jānāti. Evameva saññā ajātabuddhidārakassa kahāpaṇadassanaṃ viya nīlādivasena ārammaṇamattameva jānāti. Viññāṇaṃ gāmikapurisassa kahāpaṇadassanaṃ viya nīlādivasena ārammaṇampi jānāti, aniccādivasena lakkhaṇapaṭivedhampi pāpeti. Paññā mahāheraññikassa kahāpaṇadassanaṃ viya nīlādivasena ārammaṇampi jānāti, aniccādivasena lakkhaṇapaṭivedhampi pāpeti, ussakkitvā maggapātubhāvampi pāpeti.
សោ បន នេសំ វិសេសោ ទុប្បដិវិជ្ឈោ។ តេនាហ អាយស្មា នាគសេនោ –
So pana nesaṃ viseso duppaṭivijjho. Tenāha āyasmā nāgaseno –
‘‘ទុក្ករំ, មហារាជ, ភគវតា កតន្តិ។ កិំ, ភន្តេ នាគសេន, ភគវតា ទុក្ករំ កតន្តិ? ទុក្ករំ, មហារាជ, ភគវតា កតំ, ឥមេសំ អរូបីនំ ចិត្តចេតសិកានំ ធម្មានំ ឯការម្មណេ វត្តមានានំ វវត្ថានំ អក្ខាតំ ‘អយំ ផស្សោ, អយំ វេទនា, អយំ សញ្ញា, អយំ ចេតនា, ឥទំ ចិត្ត’’’ន្តិ (មិ. ប. ២.៧.១៦)។
‘‘Dukkaraṃ, mahārāja, bhagavatā katanti. Kiṃ, bhante nāgasena, bhagavatā dukkaraṃ katanti? Dukkaraṃ, mahārāja, bhagavatā kataṃ, imesaṃ arūpīnaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ ekārammaṇe vattamānānaṃ vavatthānaṃ akkhātaṃ ‘ayaṃ phasso, ayaṃ vedanā, ayaṃ saññā, ayaṃ cetanā, idaṃ citta’’’nti (mi. pa. 2.7.16).
យថា ហិ តិលតេលំ សាសបតេលំ មធុកតេលំ ឯរណ្ឌកតេលំ វសាតេលន្តិ ឥមានិ បញ្ច តេលានិ ឯកចាដិយំ បក្ខិបិត្វា ទិវសំ យមកមន្ថេ ហិ មន្ថេត្វា តតោ ‘‘ឥទំ តិលតេលំ, ឥទំ សាសបតេល’’ន្តិ ឯកេកស្ស បាដិយេក្កំ ឧទ្ធរណំ នាម ទុក្ករំ, ឥទំ តតោ ទុក្ករតរំ។ ភគវា បន សព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្ស សុប្បដិវិទ្ធត្តា ធម្មិស្សរោ ធម្មរាជា ឥមេសំ អរូបីនំ ធម្មានំ ឯការម្មណេ វត្តមានានំ វវត្ថានំ អកាសិ។ បញ្ចន្នំ មហានទីនំ សមុទ្ទំ បវិដ្ឋដ្ឋានេ ‘‘ឥទំ គង្គាយ ឧទកំ, ឥទំ យមុនាយា’’តិ ឯវំ បាដិយេក្កំ ឧទកុទ្ធរណេនាបិ អយមត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Yathā hi tilatelaṃ sāsapatelaṃ madhukatelaṃ eraṇḍakatelaṃ vasātelanti imāni pañca telāni ekacāṭiyaṃ pakkhipitvā divasaṃ yamakamanthe hi manthetvā tato ‘‘idaṃ tilatelaṃ, idaṃ sāsapatela’’nti ekekassa pāṭiyekkaṃ uddharaṇaṃ nāma dukkaraṃ, idaṃ tato dukkarataraṃ. Bhagavā pana sabbaññutaññāṇassa suppaṭividdhattā dhammissaro dhammarājā imesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ ekārammaṇe vattamānānaṃ vavatthānaṃ akāsi. Pañcannaṃ mahānadīnaṃ samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhāne ‘‘idaṃ gaṅgāya udakaṃ, idaṃ yamunāyā’’ti evaṃ pāṭiyekkaṃ udakuddharaṇenāpi ayamattho veditabbo.
ឥតិ បឋមបព្ពេន សុញ្ញតំ, ទុតិយេន សុញ្ញតាលក្ខណន្តិ ទ្វីហិ បព្ពេហិ អនត្តលក្ខណំ កថេត្វា ឥទានិ ទុក្ខលក្ខណំ ទស្សេតុំ តត្រ, ភិក្ខវេតិអាទិមាហ។ តត្ថ ខជ្ជាមីតិ ន រូបំ សុនខោ វិយ មំសំ លុញ្ចិត្វា លុញ្ចិត្វា ខាទតិ, យថា បន កិលិដ្ឋវត្ថនិវត្ថោ តតោនិទានំ បីឡំ សន្ធាយ ‘‘ខាទតិ មំ វត្ថ’’ន្តិ ភណតិ, ឯវមិទម្បិ បីឡំ ឧប្បាទេន្តំ ខាទតិ នាមាតិ វេទិតព្ពំ។ បដិបន្នោ ហោតីតិ សីលំ អាទិំ កត្វា យាវ អរហត្តមគ្គា បដិបន្នោ ហោតិ។ យោ បនេត្ថ ពលវញាណោ តិក្ខពុទ្ធិ ញាណុត្តរោ យោគាវចរោ បធានភូមិយំ វាយមន្តោ ខាណុនា វា កណ្ដកេន វា វិទ្ធោ អាវុធេន វា បហដោ ព្យគ្ឃាទីហិ វា គហេត្វា ខជ្ជមានោ តំ វេទនំ អព្ពោហារិកំ កត្វា មូលកម្មដ្ឋានំ សម្មសន្តោ អរហត្តមេវ គណ្ហាតិ, អយំ វេទនាយ និព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ បដិបន្នោ នាម វុច្ចតិ បីតមល្លត្ថេរោ វិយ កុដុម្ពិយបុត្តមហាតិស្សត្ថេរោ វិយ វត្តនិអដវិយំ តិំសមត្តានំ ភិក្ខូនំ អញ្ញតរោ ព្យគ្ឃមុខេ និបន្នភិក្ខុ វិយ កណ្ដកេន វិទ្ធត្ថេរោ វិយ ច។
Iti paṭhamapabbena suññataṃ, dutiyena suññatālakkhaṇanti dvīhi pabbehi anattalakkhaṇaṃ kathetvā idāni dukkhalakkhaṇaṃ dassetuṃ tatra, bhikkhavetiādimāha. Tattha khajjāmīti na rūpaṃ sunakho viya maṃsaṃ luñcitvā luñcitvā khādati, yathā pana kiliṭṭhavatthanivattho tatonidānaṃ pīḷaṃ sandhāya ‘‘khādati maṃ vattha’’nti bhaṇati, evamidampi pīḷaṃ uppādentaṃ khādati nāmāti veditabbaṃ. Paṭipanno hotīti sīlaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggā paṭipanno hoti. Yo panettha balavañāṇo tikkhabuddhi ñāṇuttaro yogāvacaro padhānabhūmiyaṃ vāyamanto khāṇunā vā kaṇṭakena vā viddho āvudhena vā pahaṭo byagghādīhi vā gahetvā khajjamāno taṃ vedanaṃ abbohārikaṃ katvā mūlakammaṭṭhānaṃ sammasanto arahattameva gaṇhāti, ayaṃ vedanāya nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno nāma vuccati pītamallatthero viya kuṭumbiyaputtamahātissatthero viya vattaniaṭaviyaṃ tiṃsamattānaṃ bhikkhūnaṃ aññataro byagghamukhe nipannabhikkhu viya kaṇṭakena viddhatthero viya ca.
ទ្វាទសសុ កិរ ភិក្ខូសុ ឃណ្ដិំ បហរិត្វា អរញ្ញេ បធានមនុយុញ្ជន្តេសុ ឯកោ សូរិយេ អត្ថង្គតមត្តេយេវ ឃណ្ដិំ បហរិត្វា ចង្កមំ ឱរុយ្ហ ចង្កមន្តោ តិរិយំ និម្មថេន្តោ តិណបដិច្ឆន្នំ កណ្ដកំ អក្កមិ។ កណ្ដកោ បិដ្ឋិបាទេន និក្ខន្តោ។ តត្តផាលេន វិនិវិទ្ធកាលោ វិយ វេទនា វត្តតិ។ ថេរោ ចិន្តេសិ – ‘‘កិំ ឥមំ កណ្ដកំ ឧទ្ធរាមិ, ឧទាហុ បកតិយា វិជ្ឈិត្វា ឋិតកណ្ដក’’ន្តិ? តស្ស ឯវមហោសិ – ‘‘ឥមិនា កណ្ដកេន វិទ្ធត្តា និរយាទីសុ ភយំ នាម នត្ថិ, បកតិយា វិជ្ឈិត្វា ឋិតកណ្ដកំយេវា’’តិ។ សោ តំ វេទនំ អព្ពោហារិកំ កត្វា សព្ពរត្តិំ ចង្កមិត្វា វិភាតាយ រត្តិយា អញ្ញស្ស សញ្ញំ អទាសិ។ សោ អាគន្ត្វា ‘‘កិំ, ភន្តេ’’តិ បុច្ឆិ? ‘‘កណ្ដកេនម្ហិ, អាវុសោ, វិទ្ធោ’’តិ។ ‘‘កាយ វេលាយ, ភន្តេ’’តិ? ‘‘សាយមេវ, អាវុសោ’’តិ។ ‘‘កស្មា ន អម្ហេ បក្កោសិត្ថ, កណ្ដកំ ឧទ្ធរិត្វា តត្ថ តេលម្បិ សិញ្ចេយ្យាមា’’តិ? ‘‘បកតិយា វិជ្ឈិត្វា ឋិតកណ្ដកមេវ ឧទ្ធរិតុំ វាយមិម្ហា, អាវុសោ’’តិ។ ‘‘សក្កុណិត្ថ, ភន្តេ, ឧទ្ធរិតុ’’ន្តិ។ ‘‘ឯកទេសមត្តេន មេ, អាវុសោ, ឧទ្ធដោ’’តិ។ សេសវត្ថូនិ ទីឃមជ្ឈិមដ្ឋកថាសុ (ទី. និ. អដ្ឋ. ២.៣៧៣; ម. និ. អដ្ឋ. ១.១០៦) សតិបដ្ឋានសុត្តនិទ្ទេសេ វិត្ថារិតានេវ។
Dvādasasu kira bhikkhūsu ghaṇṭiṃ paharitvā araññe padhānamanuyuñjantesu eko sūriye atthaṅgatamatteyeva ghaṇṭiṃ paharitvā caṅkamaṃ oruyha caṅkamanto tiriyaṃ nimmathento tiṇapaṭicchannaṃ kaṇṭakaṃ akkami. Kaṇṭako piṭṭhipādena nikkhanto. Tattaphālena vinividdhakālo viya vedanā vattati. Thero cintesi – ‘‘kiṃ imaṃ kaṇṭakaṃ uddharāmi, udāhu pakatiyā vijjhitvā ṭhitakaṇṭaka’’nti? Tassa evamahosi – ‘‘iminā kaṇṭakena viddhattā nirayādīsu bhayaṃ nāma natthi, pakatiyā vijjhitvā ṭhitakaṇṭakaṃyevā’’ti. So taṃ vedanaṃ abbohārikaṃ katvā sabbarattiṃ caṅkamitvā vibhātāya rattiyā aññassa saññaṃ adāsi. So āgantvā ‘‘kiṃ, bhante’’ti pucchi? ‘‘Kaṇṭakenamhi, āvuso, viddho’’ti. ‘‘Kāya velāya, bhante’’ti? ‘‘Sāyameva, āvuso’’ti. ‘‘Kasmā na amhe pakkosittha, kaṇṭakaṃ uddharitvā tattha telampi siñceyyāmā’’ti? ‘‘Pakatiyā vijjhitvā ṭhitakaṇṭakameva uddharituṃ vāyamimhā, āvuso’’ti. ‘‘Sakkuṇittha, bhante, uddharitu’’nti. ‘‘Ekadesamattena me, āvuso, uddhaṭo’’ti. Sesavatthūni dīghamajjhimaṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭha. 2.373; ma. ni. aṭṭha. 1.106) satipaṭṭhānasuttaniddese vitthāritāneva.
តំ កិំ មញ្ញថ, ភិក្ខវេតិ កស្មា អារទ្ធំ? ឥមស្មិំ បព្ពេ ទុក្ខលក្ខណមេវ កថិតំ, ន អនិច្ចលក្ខណំ។ តំ ទស្សេតុំ ឥទមារទ្ធំ។ តីណិ លក្ខណានិ សមោធានេត្វា ទស្សេតុម្បិ អារទ្ធមេវ។ អបចិនាតិ នោ អាចិនាតីតិ វដ្ដំ វិនាសេតិ, នេវ ចិនាតិ។ បជហតិ ន ឧបាទិយតីតិ តទេវ វិស្សជ្ជេតិ, ន គណ្ហាតិ។ វិសិនេតិ ន ឧស្សិនេតីតិ វិកិរតិ ន សម្បិណ្ឌេតិ។ វិធូបេតិ ន សន្ធូបេតីតិ និព្ពាបេតិ ន ជាលាបេតិ។
Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhaveti kasmā āraddhaṃ? Imasmiṃ pabbe dukkhalakkhaṇameva kathitaṃ, na aniccalakkhaṇaṃ. Taṃ dassetuṃ idamāraddhaṃ. Tīṇi lakkhaṇāni samodhānetvā dassetumpi āraddhameva. Apacināti no ācinātīti vaṭṭaṃ vināseti, neva cināti. Pajahati na upādiyatīti tadeva vissajjeti, na gaṇhāti. Visineti na ussinetīti vikirati na sampiṇḍeti. Vidhūpeti na sandhūpetīti nibbāpeti na jālāpeti.
ឯវំ បស្សំ, ភិក្ខវេតិ ឥទំ កស្មា អារទ្ធំ? វដ្ដំ វិនាសេត្វា ឋិតំ មហាខីណាសវំ ទស្សេស្សាមីតិ អារទ្ធំ។ ឯត្តកេន វា ឋានេន វិបស្សនា កថិតា, ឥទានិ សហ វិបស្សនាយ ចត្តារោ មគ្គេ ទស្សេតុំ ឥទំ អារទ្ធំ។ អថ វា ឯត្តកេន ឋានេន បឋមមគ្គោ កថិតោ, ឥទានិ សហ វិបស្សនាយ តយោ មគ្គេ ទស្សេតុំ ឥទមារទ្ធំ។ ឯត្តកេន វា ឋានេន តីណិ មគ្គានិ កថិតានិ, ឥទានិ សហ វិបស្សនាយ អរហត្តមគ្គំ ទស្សេតុម្បិ ឥទំ អារទ្ធមេវ។
Evaṃ passaṃ, bhikkhaveti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Vaṭṭaṃ vināsetvā ṭhitaṃ mahākhīṇāsavaṃ dassessāmīti āraddhaṃ. Ettakena vā ṭhānena vipassanā kathitā, idāni saha vipassanāya cattāro magge dassetuṃ idaṃ āraddhaṃ. Atha vā ettakena ṭhānena paṭhamamaggo kathito, idāni saha vipassanāya tayo magge dassetuṃ idamāraddhaṃ. Ettakena vā ṭhānena tīṇi maggāni kathitāni, idāni saha vipassanāya arahattamaggaṃ dassetumpi idaṃ āraddhameva.
សបជាបតិកាតិ សទ្ធិំ បជាបតិនា ទេវរាជេន។ អារកាវ នមស្សន្តីតិ ទូរតោវ នមស្សន្តិ, ទូរេបិ ឋិតំ នមស្សន្តិយេវ អាយស្មន្តំ នីតត្ថេរំ វិយ។
Sapajāpatikāti saddhiṃ pajāpatinā devarājena. Ārakāva namassantīti dūratova namassanti, dūrepi ṭhitaṃ namassantiyeva āyasmantaṃ nītattheraṃ viya.
ថេរោ កិរ បុប្ផច្ឆឌ្ឌកកុលតោ និក្ខម្ម បព្ពជិតោ, ខុរគ្គេយេវ អរហត្តំ បត្វា ចិន្តេសិ – ‘‘អហំ អជ្ជេវ បព្ពជិតោ អជ្ជេវ មេ បព្ពជិតកិច្ចំ មត្ថកំ បត្តំ, ចតុបច្ចយសន្តោសភាវនារាមមណ្ឌិតំ មហាអរិយវំសបដិបទំ បូរេស្សាមី’’តិ។ សោ បំសុកូលត្ថាយ សាវត្ថិំ បវិសិត្វា ចោឡកំ បរិយេសន្តោ វិចរិ។ អថេកោ មហាព្រហ្មា សមាបត្តិតោ វុដ្ឋាយ មនុស្សបថំ ឱលោកេន្តោ ថេរំ ទិស្វា – ‘‘អជ្ជេវ បព្ពជិត្វា អជ្ជេវ ខុរគ្គេ អរហត្តំ បត្វា មហាអរិយវំសបដិបទំ បូរេតុំ ចោឡកំ បរិយេសតី’’តិ អញ្ជលិំ បគ្គយ្ហ នមស្សមានោ អដ្ឋាសិ។ តមញ្ញោ មហាព្រហ្មា ទិស្វា ‘‘កំ នមស្សសី’’តិ? បុច្ឆិ។ នីតត្ថេរំ នមស្សាមីតិ។ កិំ ការណាតិ? អជ្ជេវ បព្ពជិត្វា អជ្ជេវ ខុរគ្គេ អរហត្តំ បត្វា មហាអរិយវំសបដិបទំ បូរេតុំ ចោឡកំ បរិយេសតីតិ។ សោបិ នំ នមស្សមានោ អដ្ឋាសិ។ អថញ្ញោ, អថញ្ញោតិ សត្តសតា មហាព្រហ្មានោ នមស្សមានា អដ្ឋំសុ។ តេន វុត្តំ –
Thero kira pupphacchaḍḍakakulato nikkhamma pabbajito, khuraggeyeva arahattaṃ patvā cintesi – ‘‘ahaṃ ajjeva pabbajito ajjeva me pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pattaṃ, catupaccayasantosabhāvanārāmamaṇḍitaṃ mahāariyavaṃsapaṭipadaṃ pūressāmī’’ti. So paṃsukūlatthāya sāvatthiṃ pavisitvā coḷakaṃ pariyesanto vicari. Atheko mahābrahmā samāpattito vuṭṭhāya manussapathaṃ olokento theraṃ disvā – ‘‘ajjeva pabbajitvā ajjeva khuragge arahattaṃ patvā mahāariyavaṃsapaṭipadaṃ pūretuṃ coḷakaṃ pariyesatī’’ti añjaliṃ paggayha namassamāno aṭṭhāsi. Tamañño mahābrahmā disvā ‘‘kaṃ namassasī’’ti? Pucchi. Nītattheraṃ namassāmīti. Kiṃ kāraṇāti? Ajjeva pabbajitvā ajjeva khuragge arahattaṃ patvā mahāariyavaṃsapaṭipadaṃ pūretuṃ coḷakaṃ pariyesatīti. Sopi naṃ namassamāno aṭṭhāsi. Athañño, athaññoti sattasatā mahābrahmāno namassamānā aṭṭhaṃsu. Tena vuttaṃ –
‘‘តា ទេវតា សត្តសតា ឧឡារា,
‘‘Tā devatā sattasatā uḷārā,
ព្រហ្មា វិមានា អភិនិក្ខមិត្វា;
Brahmā vimānā abhinikkhamitvā;
នីតំ នមស្សន្តិ បសន្នចិត្តា,
Nītaṃ namassanti pasannacittā,
‘ខីណាសវោ គណ្ហតិ បំសុកូលំ’’’។
‘Khīṇāsavo gaṇhati paṃsukūlaṃ’’’.
‘‘តា ទេវតា សត្តសតា ឧឡារា,
‘‘Tā devatā sattasatā uḷārā,
ព្រហ្មា វិមានា អភិនិក្ខមិត្វា;
Brahmā vimānā abhinikkhamitvā;
នីតំ នមស្សន្តិ បសន្នចិត្តា,
Nītaṃ namassanti pasannacittā,
‘ខីណាសវោ កយិរតិ បំសុកូលំ’’’។
‘Khīṇāsavo kayirati paṃsukūlaṃ’’’.
‘‘‘ខីណាសវោ ធោវតិ បំសុកូលំ’;
‘‘‘Khīṇāsavo dhovati paṃsukūlaṃ’;
‘ខីណាសវោ រជតិ បំសុកូលំ’;
‘Khīṇāsavo rajati paṃsukūlaṃ’;
‘ខីណាសវោ បារុបតិ បំសកូល’’’ន្តិ។
‘Khīṇāsavo pārupati paṃsakūla’’’nti.
ឥតិ ភគវា ឥមស្មិំ សុត្តេ ទេសនំ តីហិ ភវេហិ វិនិវត្តេត្វា អរហត្តស្ស កូដំ គណ្ហិ។ ទេសនាបរិយោសានេ បញ្ចសតា ភិក្ខូ អរហត្តេ បតិដ្ឋហិំសុ។ សត្តមំ។
Iti bhagavā imasmiṃ sutte desanaṃ tīhi bhavehi vinivattetvā arahattassa kūṭaṃ gaṇhi. Desanāpariyosāne pañcasatā bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsu. Sattamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៧. ខជ្ជនីយសុត្តំ • 7. Khajjanīyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៧. ខជ្ជនីយសុត្តវណ្ណនា • 7. Khajjanīyasuttavaṇṇanā
