| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೭. ಖಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
7. Khajjanīyasuttavaṇṇanā
೭೯. ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನಾತಿ ಏತರಹಿ ರೂಪವೇದನಾದಯೋ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಏವಂವೇದನೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ಅತೀತಾನಂ ರೂಪವೇದನಾದೀನಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ವಿಸೇಸಾಭಾವದಸ್ಸನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ತಸ್ಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ। ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ನ ಇದಂ ಅಭಿಞ್ಞಾವಸೇನಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಕತೋ, ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಖನ್ಧಪಟಿಬದ್ಧಾ ನಾಮ ಗೋತ್ತವಣ್ಣಹಾರಾದಯೋ। ಏವಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ। ಸಭಾವಧಮ್ಮಾನಂ ಏವ ಅನುಸ್ಸರಣಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಸುಞ್ಞತಾಪಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
79.Vipassanāvasenāti etarahi rūpavedanādayo anussaritvā ‘‘pubbepāhaṃ evaṃvedano ahosi’’nti atītānaṃ rūpavedanādīnaṃ paccuppannehi visesābhāvadassanā vipassanā, tassā vipassanāya vasena. Yvāyaṃ ‘‘na idaṃ abhiññāvasenā’’ti paṭikkhepo kato, tassa kāraṇaṃ dassento ‘‘abhiññāvasena hī’’tiādimāha. Khandhapaṭibaddhā nāma gottavaṇṇahārādayo. Evaṃ anussarantoti yathāvuttavipassanāvasena anussaranto. Sabhāvadhammānaṃ eva anussaraṇassa vuttattā ‘‘suññatāpabba’’nti vuttaṃ.
ಯಸ್ಮಾ ತೇ ಏವ ರೂಪಾದಯೋ ನೇವ ಅತ್ತಾ, ನ ಅತ್ತನಿಯಾ ಅಸಾರಾ ಅನಿಸ್ಸರಾ, ತಸ್ಮಾ ತತೋ ಸುಞ್ಞಾ, ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಸುಞ್ಞತಾ, ತಸ್ಸಾ ಲಕ್ಖಣಂ ರುಪ್ಪನಾದಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಂ।
Yasmā te eva rūpādayo neva attā, na attaniyā asārā anissarā, tasmā tato suññā, tesaṃ bhāvo suññatā, tassā lakkhaṇaṃ ruppanādikaṃ dassetuṃ.
ಕಿಞ್ಚಾತಿ ಹೇತುಅತ್ಥಜೋತಕೇ ಕಾರಣೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾತಿ ಕಾರಣಪುಚ್ಛಾ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ರೂಪಂ ವದೇಥಾ’’ತಿ। ಏತನ್ತಿ ಏತಂ ಭೂತುಪಾದಾಯಭೇದಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ। ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ರೂಪಂ ನಾಮಾತಿ ಕಿಂ ಕಾರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ರೂಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾರಣುದ್ದೇಸೋತಿ ಕಾರಣಸ್ಸ ಉದ್ದಿಸನಂ। ರುಪ್ಪತೀತಿ ಏತ್ಥ ರೂಪಂ ನಾಮ ಸೀತಾದಿವಿರೋಧಿಪಚ್ಚಯಸನ್ನಿಪಾತೇನ ವಿಸದಿಸುಪ್ಪತ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೀತೇನಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಬ್ಬತಪಾದೇತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಪಾದೇ, ಸೋ ಪನ ತತ್ಥ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತೋ ಪಾಕಾರೋ ವಿಯ ಠಿತೋ। ತಥಾ ಹಿ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾ ಓಲಮ್ಬನ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಹತ್ಥಪಾಸಾಗತಾತಿ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ಆಗತಾ ಉಪಾಗತಾ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಹತ್ಥಪಾಸಾಗತೇ ಸತ್ತೇ। ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಮುಚ್ಛಾಪತ್ತಿಯಾ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ, ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಉಚ್ಛೇದವಸೇನ ವಾ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಅಚ್ಚನ್ತಖಾರೇ ಉದಕೇತಿ ಆತಪಸನ್ತಾಪಾಭಾವೇನ ಅತಿಸೀತಭಾವಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತಖಾರತಾ ವುತ್ತಾ ಸಿಯಾ। ನ ಹಿ ತಂ ಕಪ್ಪಸಣ್ಠಾನಉದಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಕರಮಹಾಮೇಘವುಟ್ಠಂ ಪಥವೀಸನ್ಧಾರಕಂ ಕಪ್ಪವಿನಾಸಉದಕಂ ವಿಯ ಖಾರಂ ಭವಿತುಂ ಅರಹತಿ, ತಥಾ ಸತಿ ಪಥವೀಪಿ ವಿಲೀಯೇಯ್ಯಾತಿ। ಮಹಿಂಸಕರಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹಿಮವನ್ತಪದೇಸೇ ಏಕಂ ರಟ್ಠಂ।
Kiñcāti hetuatthajotake kāraṇe paccattavacananti āha ‘‘kiñcāti kāraṇapucchā, kena kāraṇena rūpaṃ vadethā’’ti. Etanti etaṃ bhūtupādāyabhedaṃ dhammajātaṃ. Kena kāraṇena rūpaṃ nāmāti kiṃ kāraṇaṃ nissāya rūpanti vuccatīti attho. Kāraṇuddesoti kāraṇassa uddisanaṃ. Ruppatīti ettha rūpaṃ nāma sītādivirodhipaccayasannipātena visadisuppatti. Tenāha ‘‘sītenapī’’tiādi. Pabbatapādeti cakkavāḷapabbatapāde, so pana tattha accuggato pākāro viya ṭhito. Tathā hi tattha sattā olambantā tiṭṭhanti. Hatthapāsāgatāti hatthapāsaṃ āgatā upāgatā. Tatthāti tasmiṃ hatthapāsāgate satte. Chijjitvāti mucchāpattiyā muccitvā, aṅgapaccaṅgaucchedavasena vā paricchijjitvā. Accantakhāre udaketi ātapasantāpābhāvena atisītabhāvameva sandhāya accantakhāratā vuttā siyā. Na hi taṃ kappasaṇṭhānaudakaṃ sampattikaramahāmeghavuṭṭhaṃ pathavīsandhārakaṃ kappavināsaudakaṃ viya khāraṃ bhavituṃ arahati, tathā sati pathavīpi vilīyeyyāti. Mahiṃsakaraṭṭhaṃ nāma himavantapadese ekaṃ raṭṭhaṃ.
ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯೇತಿ ಸಉಸ್ಸದಂ ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ವುತ್ತಂ। ಗಙ್ಗಾಪಿಟ್ಠೇತಿ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ।
Avīcimahānirayeti saussadaṃ avīcinirayaṃ vuttaṃ. Gaṅgāpiṭṭheti gaṅgātīre.
ಸರನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸರೀಸಪಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವದತಿ। ಏತನ್ತಿ ರುಪ್ಪನಂ। ಯಥಾ ಕಠಿನತಾ ಪಥವಿಯಾ ಪಚ್ಚತ್ತಲಕ್ಖಣಂ, ಏವಂ ರುಪ್ಪನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ತಲಕ್ಖಣಂ, ಸಭಾವಭೂತಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sarantā gacchantīti sarīsapapadassa atthaṃ vadati. Etanti ruppanaṃ. Yathā kaṭhinatā pathaviyā paccattalakkhaṇaṃ, evaṃ ruppanaṃ rūpakkhandhassa paccattalakkhaṇaṃ, sabhāvabhūtalakkhaṇanti attho.
ಪುರಿಮಸದಿಸನ್ತಿ ಪುರಿಮೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇ ವುತ್ತೇನ ಸದಿಸಂ। ತಂ ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಕಾರಣಪುಚ್ಛಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸುಖಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ। ಸುಖಾದೀನಂ ವೇದನಾನಂ। ಪಚ್ಚಯತೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯತೋ। ಅಯಮತ್ಥೋತಿ ‘‘ಸುಖಾರಮ್ಮಣಂ ಸುಖನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ। ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ಹೇಸ ನಿದ್ದೇಸೋ। ವೇದಯತೀತಿ ಅನುಭವತಿ। ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಾತಿ ಅನುಭವನಲಕ್ಖಣಾ।
Purimasadisanti purime rūpakkhandhe vuttena sadisaṃ. Taṃ ‘‘kinti kāraṇapucchā’’tiādinā vuttanayeneva veditabbaṃ. Sukhaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Sukhādīnaṃ vedanānaṃ. Paccayatoti ārammaṇapaccayato. Ayamatthoti ‘‘sukhārammaṇaṃ sukhanti vuccatī’’ti ayamattho. Uttarapadalopena hesa niddeso. Vedayatīti anubhavati. Vedayitalakkhaṇāti anubhavanalakkhaṇā.
ನೀಲಪುಪ್ಫೇತಿ ನೀಲವಣ್ಣಪುಪ್ಫೇ। ವತ್ಥೇ ವಾತಿ ನೀಲವತ್ಥೇ। ವಾ-ಸದ್ದೇನ ವಣ್ಣಧಾತುಆದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಪ್ಪನಂ ವಾ ಝಾನಂ ವಾಪೇನ್ತೋ। ಉಪ್ಪಜ್ಜನಸಞ್ಞಾಪೀತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನೀಲಂ ರೂಪಾಯತನಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಸಞ್ಞಾಪಿ, ಯಾ ಪಕಿಣ್ಣಕಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Nīlapuppheti nīlavaṇṇapupphe. Vatthe vāti nīlavatthe. Vā-saddena vaṇṇadhātuādiṃ saṅgaṇhāti. Appanaṃ vā jhānaṃ vāpento. Uppajjanasaññāpīti yaṃ kiñci nīlaṃ rūpāyatanaṃ ārabbha uppajjanasaññāpi, yā pakiṇṇakasaññāti vuccati.
ರೂಪತ್ತಾಯಾತಿ ರೂಪಭಾವಾಯ। ಯಾಗುಮೇವಾತಿ ಯಾಗುಭಾವಿನಮೇವ ವತ್ಥುಂ। ಯಾಗುತ್ತಾಯ ಯಾಗುಭಾವಾಯ। ಪಚತಿ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ಯಾಗುಆದಿವತ್ಥುಂ ಪುರಿಸೋ ಯಾಗುಆದಿಅತ್ಥಾಯ ಪಚತಿ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ, ಅಯಂ ಏವಂ ರುಪ್ಪನಾದಿಸಭಾವೇ ಧಮ್ಮಸಮೂಹೇ ಯಥಾಸಕಂ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿಯಮಾನೇ ಚೇತನಾಪಧಾನೋ ಧಮ್ಮಸಮೂಹೋ ಪವತ್ತನತ್ಥಂ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ ಹುತ್ವಾ ತೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ ನಿರೋಪೇತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಚ್ಚಯೇಹೀ’’ತಿಆದಿ। ರೂಪಮೇವಾತಿ ರೂಪಸಭಾವಮೇವ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಸಭಾವಂ। ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ಇತರೇಹಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಧಿಕಂ ಸುಟ್ಠು ಪಚ್ಚಯತಂ ಕರೋತಿ। ‘‘ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಯಾಪೇತಿ ಆಯೂಹತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಾನಿ। ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಮೇವ ಹಿ ಆಯೂಹನಾದೀನಿ। ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ರುಪ್ಪನಾದಿಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚೇತಯಿತಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಧಮ್ಮಾನಂ ಚೇತನಾಪಧಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ಭಗವಾ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯೇ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಭಜನ್ತೇನ ಚೇತನಾವ ವಿಭತ್ತಾ।
Rūpattāyāti rūpabhāvāya. Yāgumevāti yāgubhāvinameva vatthuṃ. Yāguttāya yāgubhāvāya. Pacati nāma puggalo. Evanti yathā yāguādivatthuṃ puriso yāguādiatthāya pacati nipphādeti, ayaṃ evaṃ ruppanādisabhāve dhammasamūhe yathāsakaṃ paccayehi abhisaṅkhariyamāne cetanāpadhāno dhammasamūho pavattanatthaṃ visesapaccayo hutvā te abhisaṅkharoti niropeti nibbatteti. Tenāha ‘‘paccayehī’’tiādi. Rūpamevāti rūpasabhāvameva, na aññaṃ sabhāvaṃ. Abhisaṅkharotīti itarehi paccayadhammehi adhikaṃ suṭṭhu paccayataṃ karoti. ‘‘Upagacchati yāpeti āyūhatī’’ti tasseva vevacanāni. Abhisaṅkharaṇameva hi āyūhanādīni. Nibbattetīti tesaṃ dhammānaṃ ruppanādibhāvena nibbattiyā paccayo hotīti attho. Cetayitalakkhaṇassa saṅkhārassāti idaṃ saṅkhārakkhandhadhammānaṃ cetanāpadhānattā vuttaṃ. Tathā hi bhagavā suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhaṃ vibhajantena cetanāva vibhattā.
ವಾತಿಙ್ಗಣಂ ಬ್ರಹತಿಫಲಂ। ಚತುರಸ್ಸವಲ್ಲೀತಿ ತಿವುತಾಲತಾ। ಅಖಾರಿಕನ್ತಿ ಖಾರರಸರಹಿತಂ, ತಂ ಪನ ಪಣ್ಣಫಲಾದಿ। ಯತ್ಥ ಲೋಣರಸೋ ಅಧಿಕೋ, ತಂ ಲೋಣಿಕನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಲೋಣಯಾಗೂ’’ತಿಆದಿ। ಅಮ್ಬಿಲಾದಿಭೇದಂ ರಸಂ।
Vātiṅgaṇaṃ brahatiphalaṃ. Caturassavallīti tivutālatā. Akhārikanti khārarasarahitaṃ, taṃ pana paṇṇaphalādi. Yattha loṇaraso adhiko, taṃ loṇikanti āha ‘‘loṇayāgū’’tiādi. Ambilādibhedaṃ rasaṃ.
ಆಕಾರಸಣ್ಠಾನಗಹಣವಸೇನಾತಿ ನೀಲಪೀತಾದಿಆಕಾರಗಹಣವಸೇನ ಚೇವ ವಟ್ಟಚತುರಸ್ಸಾದಿಸಣ್ಠಾನಗಹಣವಸೇನ ಚ। ವಿನಾಪಿ ಆಕಾರಸಣ್ಠಾನಾತಿ ಆಕಾರಸಣ್ಠಾನೇಹಿ ವಿನಾ, ತೇ ಠಪೇತ್ವಾಪಿ। ಪಚ್ಚತ್ತಭೇದಗಹಣವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಪಭೇದಗಹಣವಸೇನ। ಅಸಮ್ಮೋಹತೋತಿ ಯಾಥಾವತೋ। ವಿಸೇಸೋ ವಿಸೇಸತ್ಥದೀಪನತೋ, ಅವಿಸೇಸೋ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅವಿಸೇಸದೀಪನತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಜಾನನಞ್ಹಿ ಅವಿಸಿಟ್ಠಂ, ತಂ ಸಮಾಸಪದತೋ ಉಪಸಗ್ಗಾ ವಿಸೇಸೇನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಸಞ್ಜಾನನಪದಂ ಪಚ್ಚಭಿಞ್ಞಾಣನಿಮಿತ್ತಂ ಆಕಾರಗಹಣಮತ್ತಂ ಬೋಧೇತಿ, ವಿಜಾನನಪದಂ ತತೋ ವಿಸಿಟ್ಠವಿಸಯಗಹಣಂ । ಪಜಾನನಪದಂ ಪನ ತತೋಪಿ ವಿಸಿಟ್ಠತರಂ ಪಕಾರತೋ ಅವಬೋಧಂ ಬೋಧೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಸಾಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಆರಮ್ಮಣಸಞ್ಜಾನನಮತ್ತಮೇವಾತಿ ನೀಲಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಮತ್ತಮೇವ। ಅವಧಾರಣೇನ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧತ್ತಂ ನಿವತ್ತೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಹಿ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಗುಣಭಾವೇ ಸತಿ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನಪಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಞ್ಚ ಪಾಪೇತೀ’’ತಿ। ಪಟಿವೇಧನ್ತಿ ಚ ಉಪಲದ್ಧಿಮೇವ ವದತಿ, ನ ಪಟಿವಿಜ್ಝನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಸ್ಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಉಸ್ಸಕ್ಕಿತ್ವಾತಿ ಉಸ್ಸಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವಮ್ಪಿ ಪಾಪೇತಿ ಅಸಮ್ಮೋಹಸಭಾವತ್ತಾ। ಯಥಾ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಕಾಲೇ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸಞ್ಞಾಣಅನುರೂಪವಸೇನೇವ ಪವತ್ತಂ, ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣವಿಜಾನನವಸೇನ ವಾಯಂ ಅನುರೂಪವಸೇನೇವ ಪವತ್ತತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Ākārasaṇṭhānagahaṇavasenāti nīlapītādiākāragahaṇavasena ceva vaṭṭacaturassādisaṇṭhānagahaṇavasena ca. Vināpi ākārasaṇṭhānāti ākārasaṇṭhānehi vinā, te ṭhapetvāpi. Paccattabhedagahaṇavasenāti tassa tassa ārammaṇassa pabhedagahaṇavasena. Asammohatoti yāthāvato. Viseso visesatthadīpanato, aviseso ayaṃ dhammo avisesadīpanato. Tenāha ‘‘viseso veditabbo’’ti. Jānanañhi avisiṭṭhaṃ, taṃ samāsapadato upasaggā visesenti. Tathā hi sañjānanapadaṃ paccabhiññāṇanimittaṃ ākāragahaṇamattaṃ bodheti, vijānanapadaṃ tato visiṭṭhavisayagahaṇaṃ . Pajānanapadaṃ pana tatopi visiṭṭhataraṃ pakārato avabodhaṃ bodheti. Tenāha ‘‘tassāpī’’tiādi. Ārammaṇasañjānanamattamevāti nīlādibhedassa ārammaṇassa sallakkhaṇamattameva. Avadhāraṇena lakkhaṇapaṭivedhattaṃ nivatteti. Tenāha ‘‘anicca’’ntiādi. Ñāṇasampayuttacittehi vipassantassa vipassanāya paguṇabhāve sati ñāṇavippayuttena cittenapi vipassanā hotiyevāti āha ‘‘aniccādivasena lakkhaṇapaṭivedhañca pāpetī’’ti. Paṭivedhanti ca upaladdhimeva vadati, na paṭivijjhanaṃ. Tenāha ‘‘ussakkitvā panā’’tiādi. Ussakkitvāti ussakkāpetvā maggapātubhāvampi pāpeti asammohasabhāvattā. Yathā lakkhaṇapaṭivedhakāle sañjānanalakkhaṇavasena saññāṇaanurūpavaseneva pavattaṃ, evaṃ viññāṇavijānanavasena vāyaṃ anurūpavaseneva pavattatīti daṭṭhabbaṃ.
ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಹೇರಞ್ಞಿಕಾದಿಉಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಹಿರಞ್ಞಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಹಾಪಣಂ, ಹಿರಞ್ಞಜಾನನೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಹೇರಞ್ಞಿಕೋ। ಲೋಕವೋಹಾರೇ ಅಜಾತಾ ಅಸಞ್ಜಾತಾ ಬುದ್ಧಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಜಾತಬುದ್ಧಿ, ಬಾಲದಾರಕೋ। ವೋಹಾರಕುಸಲೋ ಗಾಮವಾಸೀ ಪುರಿಸೋ ಗಾಮಿಕಪುರಿಸೋ। ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಾರಹತ್ತಾ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಂ। ತಮ್ಬಕಂಸಮಯತ್ತಾ ಕೂಟೋ। ಮಹಾಸಾರತ್ತಾ ಛೇಕೋ। ಅಡ್ಢಸಾರತ್ತಾ ಕರಟೋ। ನಿಹೀನಸಾರತ್ತಾ ಸಣ್ಹೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಥಾ ಹೇರಞ್ಞಿಕೋ ಕಹಾಪಣಂ ಚಿತ್ತಾದಿಭಾವತೋ ಉದ್ಧಂ ಕೂಟಾದಿಭಾವಂ ರೂಪದಸ್ಸನಾದಿವಸೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತೋಪಿ ಜಾನನ್ತೋ ಅನೇಕಾಕಾರತೋ ಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ಪಞ್ಞಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಜಾನಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಪವತ್ತಮಾನವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ಯಥಾವಿಸಯಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಜಾನಾತಿ।
Idāni tamatthaṃ heraññikādiupamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Hiraññaṃ vuccati kahāpaṇaṃ, hiraññajānane niyutto heraññiko. Lokavohāre ajātā asañjātā buddhi etassāti ajātabuddhi, bāladārako. Vohārakusalo gāmavāsī puriso gāmikapuriso. Upabhogaparibhogārahattā upabhogaparibhogaṃ. Tambakaṃsamayattā kūṭo. Mahāsārattā cheko. Aḍḍhasārattā karaṭo. Nihīnasārattā saṇho. Ettha ca yathā heraññiko kahāpaṇaṃ cittādibhāvato uddhaṃ kūṭādibhāvaṃ rūpadassanādivasena uppattiṭṭhānatopi jānanto anekākārato jānāti, evaṃ paññā ārammaṇaṃ nānappakārato jānāti paṭivijjhati, tāya saddhiṃ pavattamānaviññāṇampi yathāvisayaṃ ārammaṇaṃ jānāti.
ಏವಂ ಸ್ವಾಯಂ ನೇಸಂ ಜಾನನೇ ವಿಸೇಸೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅವಿಸಯೋ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಏವ ವಿಸಯೋತಿ ಇದಂ ವಿಸೇಸಂ ಮಿಲಿನ್ದಪಞ್ಹೇನ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ತೇನಾಹಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Evaṃ svāyaṃ nesaṃ jānane viseso aññesaṃ avisayo, buddhānaṃ eva visayoti idaṃ visesaṃ milindapañhena vibhāvetuṃ ‘‘tenāhā’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
ಅತ್ತಸುಞ್ಞಾನಂ ಸಭಾವಧಮ್ಮಾನಂ ಧಮ್ಮಮತ್ತತಾಯ ಕಥಿತತ್ತಾ ‘‘ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಾ ಚ ಯದಿ ಅಧಿಗತಾ, ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ‘‘ಏಕದೇಸಮತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ ಪಬ್ಬಮಾರದ್ಧಂ, ಇತರಾನಿ ದ್ವೇ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಭಾವೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Attasuññānaṃ sabhāvadhammānaṃ dhammamattatāya kathitattā ‘‘anattalakkhaṇaṃ kathetvā’’ti vuttaṃ. Heṭṭhimamaggā ca yadi adhigatā, arahattassa anadhigatattā ‘‘ekadesamattenā’’ti vuttaṃ, taṃ aniccalakkhaṇaṃ dassetuṃ idaṃ pabbamāraddhaṃ, itarāni dve lakkhaṇāni tassa parihārabhāvenāti adhippāyo.
ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿದೇಸನಾಯ ತೀಸು ಲಕ್ಖಣೇಸು ಇದಮೇವ ಪಧಾನಭಾವೇನ ದಸ್ಸಿತಂ, ಇದಂ ಅಪ್ಪಧಾನಭಾವೇನಾತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಮ್ಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಪಚಿನಾತೀತಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿಧಮ್ಮೇ ನಿವತ್ತೇತಿ ಏಕಂಸತೋ ಅಪಚಯಗಾಮಿಪಟಿಪದಾಯ ಪರಿಪೂರಣತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನೋ ಆಚಿನಾತೀ’’ತಿಆದಿ। ವಟ್ಟಂ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ವಿಧಮತಿ ಅದಸ್ಸನಂ ಗಮೇತಿ। ನೇವ ಚಿನಾತೀತಿ ನ ವಡ್ಢೇತಿ। ತದೇವಾತಿ ತಂ ವಟ್ಟಂ ಏವ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಛಡ್ಡೇತಿ। ವಿಕಿರತೀತಿ ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ। ವಿಧೂಪೇತೀತಿ ವಟ್ಟತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಗತಧೂಮಂ ವಿಗತಸನ್ತಾಪಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಬ್ಬಾಪೇತೀ’’ತಿ।
Yasmā panettha ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave’’tiādidesanāya tīsu lakkhaṇesu idameva padhānabhāvena dassitaṃ, idaṃ appadhānabhāvenāti na sakkā vattuṃ, tasmā ‘‘tīṇi lakkhaṇāni samodhānetvā dassetumpī’’ti vuttaṃ. Apacinātīti apacayagāmidhamme nivatteti ekaṃsato apacayagāmipaṭipadāya paripūraṇato. Tenāha ‘‘no ācinātī’’tiādi. Vaṭṭaṃ vināsetīti vidhamati adassanaṃ gameti. Neva cinātīti na vaḍḍheti. Tadevāti taṃ vaṭṭaṃ eva. Vissajjetīti chaḍḍeti. Vikiratīti viddhaṃseti. Vidhūpetīti vaṭṭattayasaṅkhātaṃ aggikkhandhaṃ vigatadhūmaṃ vigatasantāpaṃ karotīti atthoti āha ‘‘nibbāpetī’’ti.
ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿಆದಿ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಠಿತಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಫಲಾಧಿಗಮಾಯ ದೇಸನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ವಟ್ಟಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಮಹಾಖೀಣಾಸವಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅನಾಗತಭಾವದಸ್ಸನಂಯೇವ, ಸಬ್ಬಾ ಚಾಯಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ದೇಸನಾ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾ, ಸಹಪಠಮಮಗ್ಗಾ ವಾ ಸಹವಿಜ್ಜೂಪಮಧಮ್ಮಾ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಥಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Evaṃ passantiādi anāgāmiphale ṭhitassa ariyasāvakassa aggamaggaphalādhigamāya desanāti adhippāyenāha ‘‘vaṭṭaṃ vināsetvā ṭhitaṃ mahākhīṇāsavaṃ dassessāmī’’ti. Khīṇāsavassa anāgatabhāvadassanaṃyeva, sabbā cāyaṃ heṭṭhimā desanā suddhavipassanākathā, sahapaṭhamamaggā vā sahavijjūpamadhammā vā vipassanākathāti dassento ‘‘ettakena ṭhānenā’’tiādimāha.
ನಮಸ್ಸನ್ತಿಯೇವ ಮಹತಾ ಗಾರವಬಹುಮಾನೇನ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಮೋ ತೇ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನೀತತ್ಥೇರಂ ವಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಥೇರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಖುರಗ್ಗೇಯೇವಾತಿ ಕೇಸೋರೋಪನತ್ಥಂ ಖುರಧಾರಾಯ ಅಗ್ಗೇ ಸೀಸೇ ಠಪಿತೇ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮುಖೇನ ಭಾವನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ। ಬ್ರಹ್ಮವಿಮಾನಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ನಿವಾಸಭೂತಾ ವಿಮಾನಾ।
Namassantiyeva mahatā gāravabahumānena. Tenāha ‘‘namo te purisājaññā’’tiādi. Tattha nidassanaṃ dassento ‘‘āyasmantaṃ nītattheraṃ viyā’’ti vatvā tamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘thero’’tiādimāha. Tattha khuraggeyevāti kesoropanatthaṃ khuradhārāya agge sīse ṭhapite tacapañcakakammaṭṭhānamukhena bhāvanaṃ anuyuñjanto arahattaṃ patvā. Brahmavimānāti brahmānaṃ nivāsabhūtā vimānā.
ಖಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Khajjanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೭. ಖಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತಂ • 7. Khajjanīyasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೭. ಖಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 7. Khajjanīyasuttavaṇṇanā
