| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
१०. खल्लाटियपेतिवत्थुवण्णना
10. Khallāṭiyapetivatthuvaṇṇanā
का नु अन्तोविमानस्मिन्ति इदं सत्थरि सावत्थियं विहरन्ते अञ्ञतरं खल्लाटियपेतिं आरब्भ वुत्तं। अतीते किर बाराणसियं अञ्ञतरा रूपूपजीविनी इत्थी अभिरूपा दस्सनीया पासादिका परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागता अतिमनोहरकेसकलापी अहोसि। तस्सा हि केसा नीला दीघा तनू मुदू सिनिद्धा वेल्लितग्गा द्विहत्थगय्हा विसट्ठा याव मेखला कलापा ओलम्बन्ति। तं तस्सा केससोभं दिस्वा तरुणजनो येभुय्येन तस्सं पटिबद्धचित्तो अहोसि। अथस्सा तं केससोभं असहमाना इस्सापकता कतिपया इत्थियो मन्तेत्वा तस्सा एव परिचारिकदासिं आमिसेन उपलापेत्वा ताय तस्सा केसूपपातनं भेसज्जं दापेसुं। सा किर दासी तं भेसज्जं न्हानियचुण्णेन सद्धिं पयोजेत्वा गङ्गाय नदिया न्हानकाले तस्सा अदासि । सा तेन केसमूलेसु तेमेत्वा उदके निमुज्जि , निमुज्जनमत्तेयेव केसा समूला परिपतिंसु, सीसं चस्सा तित्तकलाबुसदिसं अहोसि। अथ सा सब्बसो विलूनकेसा लुञ्चितमत्थका कपोती विय विरूपा हुत्वा लज्जाय अन्तोनगरं पविसितुं असक्कोन्ती वत्थेन सीसं वेठेत्वा बहिनगरे अञ्ञतरस्मिं पदेसे वासं कप्पेन्ती कतिपाहच्चयेन अपगतलज्जा ततो निवत्तेत्वा तिलानि पीळेत्वा तेलवणिज्जं सुरावणिज्जञ्च करोन्ती जीविकं कप्पेसि। सा एकदिवसं द्वीसु तीसु मनुस्सेसु सुरामत्तेसु महानिद्दं ओक्कमन्तेसु सिथिलभूतानि तेसं निवत्थवत्थानि अवहरि।
Kānu antovimānasminti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante aññataraṃ khallāṭiyapetiṃ ārabbha vuttaṃ. Atīte kira bārāṇasiyaṃ aññatarā rūpūpajīvinī itthī abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā atimanoharakesakalāpī ahosi. Tassā hi kesā nīlā dīghā tanū mudū siniddhā vellitaggā dvihatthagayhā visaṭṭhā yāva mekhalā kalāpā olambanti. Taṃ tassā kesasobhaṃ disvā taruṇajano yebhuyyena tassaṃ paṭibaddhacitto ahosi. Athassā taṃ kesasobhaṃ asahamānā issāpakatā katipayā itthiyo mantetvā tassā eva paricārikadāsiṃ āmisena upalāpetvā tāya tassā kesūpapātanaṃ bhesajjaṃ dāpesuṃ. Sā kira dāsī taṃ bhesajjaṃ nhāniyacuṇṇena saddhiṃ payojetvā gaṅgāya nadiyā nhānakāle tassā adāsi . Sā tena kesamūlesu temetvā udake nimujji , nimujjanamatteyeva kesā samūlā paripatiṃsu, sīsaṃ cassā tittakalābusadisaṃ ahosi. Atha sā sabbaso vilūnakesā luñcitamatthakā kapotī viya virūpā hutvā lajjāya antonagaraṃ pavisituṃ asakkontī vatthena sīsaṃ veṭhetvā bahinagare aññatarasmiṃ padese vāsaṃ kappentī katipāhaccayena apagatalajjā tato nivattetvā tilāni pīḷetvā telavaṇijjaṃ surāvaṇijjañca karontī jīvikaṃ kappesi. Sā ekadivasaṃ dvīsu tīsu manussesu surāmattesu mahāniddaṃ okkamantesu sithilabhūtāni tesaṃ nivatthavatthāni avahari.
अथेकदिवसं सा एकं खीणासवत्थेरं पिण्डाय चरन्तं दिस्वा पसन्नचित्ता अत्तनो घरं नेत्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदापेत्वा तेलसंसट्ठं दोणिनिम्मज्जनिं पिञ्ञाकमदासि। सो तस्सा अनुकम्पाय तं पटिग्गहेत्वा परिभुञ्जि। सा पसन्नमानसा उपरि छत्तं धारयमाना अट्ठासि। सो च थेरो तस्सा चित्तं पहंसेन्तो अनुमोदनं कत्वा पक्कामि। सा च इत्थी अनुमोदनकालेयेव ‘‘मय्हं केसा दीघा तनू सिनिद्धा मुदू वेल्लितग्गा होन्तू’’ति पत्थनमकासि।
Athekadivasaṃ sā ekaṃ khīṇāsavattheraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacittā attano gharaṃ netvā paññatte āsane nisīdāpetvā telasaṃsaṭṭhaṃ doṇinimmajjaniṃ piññākamadāsi. So tassā anukampāya taṃ paṭiggahetvā paribhuñji. Sā pasannamānasā upari chattaṃ dhārayamānā aṭṭhāsi. So ca thero tassā cittaṃ pahaṃsento anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sā ca itthī anumodanakāleyeva ‘‘mayhaṃ kesā dīghā tanū siniddhā mudū vellitaggā hontū’’ti patthanamakāsi.
सा अपरेन समयेन कालं कत्वा मिस्सककम्मस्स फलेन समुद्दमज्झे कनकविमाने एकिका हुत्वा निब्बत्ति। तस्सा केसा पत्थिताकारायेव सम्पज्जिंसु। मनुस्सानं साटकावहरणेन पन नग्गा अहोसि। सा तस्मिं कनकविमाने पुनप्पुनं उप्पज्जित्वा एकं बुद्धन्तरं नग्गाव हुत्वा वीतिनामेसि। अथ अम्हाकं भगवति लोके उप्पज्जित्वा पवत्तितवरधम्मचक्के अनुपुब्बेन सावत्थियं विहरन्ते सावत्थिवासिनो सत्तसता वाणिजा सुवण्णभूमिं उद्दिस्स नावाय महासमुद्दं ओतरिंसु। तेहि आरुळ्हा नावा विसमवातवेगुक्खित्ता इतो चितो च परिब्भमन्ती तं पदेसं अगमासि। अथ सा विमानपेती सह विमानेन तेसं अत्तानं दस्सेसि। तं दिस्वा जेट्ठवाणिजो पुच्छन्तो –
Sā aparena samayena kālaṃ katvā missakakammassa phalena samuddamajjhe kanakavimāne ekikā hutvā nibbatti. Tassā kesā patthitākārāyeva sampajjiṃsu. Manussānaṃ sāṭakāvaharaṇena pana naggā ahosi. Sā tasmiṃ kanakavimāne punappunaṃ uppajjitvā ekaṃ buddhantaraṃ naggāva hutvā vītināmesi. Atha amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anupubbena sāvatthiyaṃ viharante sāvatthivāsino sattasatā vāṇijā suvaṇṇabhūmiṃ uddissa nāvāya mahāsamuddaṃ otariṃsu. Tehi āruḷhā nāvā visamavātavegukkhittā ito cito ca paribbhamantī taṃ padesaṃ agamāsi. Atha sā vimānapetī saha vimānena tesaṃ attānaṃ dassesi. Taṃ disvā jeṭṭhavāṇijo pucchanto –
५८.
58.
‘‘का नु अन्तोविमानस्मिं, तिट्ठन्ती नूपनिक्खमि।
‘‘Kā nu antovimānasmiṃ, tiṭṭhantī nūpanikkhami;
उपनिक्खमस्सु भद्दे, पस्साम तं बहिट्ठित’’न्ति॥ –
Upanikkhamassu bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhita’’nti. –
गाथमाह । तत्थ का नु अन्तोविमानस्मिं तिट्ठन्तीति विमानस्स अन्तो अब्भन्तरे तिट्ठन्ती का नु त्वं, किं मनुस्सित्थी, उदाहु अमनुस्सित्थीति पुच्छति। नूपनिक्खमीति विमानतो न निक्खमि। उपनिक्खमस्सु, भद्दे, पस्साम तं बहिट्ठितन्ति, भद्दे, तं मयं बहि ठितं पस्साम दट्ठुकामम्हा, तस्मा विमानतो निक्खमस्सु। ‘‘उपनिक्खमस्सु भद्दन्ते’’ति वा पाठो, भद्दं ते अत्थूति अत्थो।
Gāthamāha . Tattha kā nu antovimānasmiṃ tiṭṭhantīti vimānassa anto abbhantare tiṭṭhantī kā nu tvaṃ, kiṃ manussitthī, udāhu amanussitthīti pucchati. Nūpanikkhamīti vimānato na nikkhami. Upanikkhamassu, bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhitanti, bhadde, taṃ mayaṃ bahi ṭhitaṃ passāma daṭṭhukāmamhā, tasmā vimānato nikkhamassu. ‘‘Upanikkhamassu bhaddante’’ti vā pāṭho, bhaddaṃ te atthūti attho.
अथस्स सा अत्तनो बहि निक्खमिसुं असक्कुणेय्यतं पकासेन्ती –
Athassa sā attano bahi nikkhamisuṃ asakkuṇeyyataṃ pakāsentī –
५९.
59.
‘‘अट्टीयामि हरायामि, नग्गा निक्खमितुं बहि।
‘‘Aṭṭīyāmi harāyāmi, naggā nikkhamituṃ bahi;
केसेहम्हि पटिच्छन्ना, पुञ्ञं मे अप्पकं कत’’न्ति॥ –
Kesehamhi paṭicchannā, puññaṃ me appakaṃ kata’’nti. –
गाथमाह। तत्थ अट्टीयामीति नग्गा हुत्वा बहि निक्खमितुं अट्टिका दुक्खिता अम्हि। हरायामीति लज्जामि। केसेहम्हि पटिच्छन्नाति केसेहि अम्हि अहं पटिच्छादिता पारुतसरीरा। पुञ्ञं मे अप्पकं कतन्ति अप्पकं परित्तं मया कुसलकम्मं कतं, पिञ्ञाकदानमत्तन्ति अधिप्पायो।
Gāthamāha. Tattha aṭṭīyāmīti naggā hutvā bahi nikkhamituṃ aṭṭikā dukkhitā amhi. Harāyāmīti lajjāmi. Kesehamhi paṭicchannāti kesehi amhi ahaṃ paṭicchāditā pārutasarīrā. Puññaṃ me appakaṃ katanti appakaṃ parittaṃ mayā kusalakammaṃ kataṃ, piññākadānamattanti adhippāyo.
अथस्सा वाणिजो अत्तनो उत्तरिसाटकं दातुकामो –-
Athassā vāṇijo attano uttarisāṭakaṃ dātukāmo –-
६०.
60.
‘‘हन्दुत्तरीयं ददामि ते, इदं दुस्सं निवासय।
‘‘Handuttarīyaṃ dadāmi te, idaṃ dussaṃ nivāsaya;
इदं दुस्सं निवासेत्वा, एहि निक्खम सोभने।
Idaṃ dussaṃ nivāsetvā, ehi nikkhama sobhane;
उपनिक्खमस्सु भद्दे, पस्साम तं बहिट्ठित’’न्ति॥ –
Upanikkhamassu bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhita’’nti. –
गाथमाह । तत्थ हन्दाति गण्ह। उत्तरीयन्ति उपसंब्यानं उत्तरिसाटकन्ति अत्थो। ददामि तेति तुय्हं ददामि। इदं दुस्सं निवासयाति इदं मम उत्तरिसाटकं त्वं निवासेहि। सोभनेति सुन्दररूपे।
Gāthamāha . Tattha handāti gaṇha. Uttarīyanti upasaṃbyānaṃ uttarisāṭakanti attho. Dadāmi teti tuyhaṃ dadāmi. Idaṃ dussaṃ nivāsayāti idaṃ mama uttarisāṭakaṃ tvaṃ nivāsehi. Sobhaneti sundararūpe.
एवञ्च पन वत्वा अत्तनो उत्तरिसाटकं तस्सा उपनेसि, सा तथा दिय्यमानस्स अत्तनो अनुपकप्पनीयतञ्च, यथा दिय्यमानं उपकप्पति, तञ्च दस्सेन्ती –
Evañca pana vatvā attano uttarisāṭakaṃ tassā upanesi, sā tathā diyyamānassa attano anupakappanīyatañca, yathā diyyamānaṃ upakappati, tañca dassentī –
६१.
61.
‘‘हत्थेन हत्थे ते दिन्नं, न मय्हं उपकप्पति।
‘‘Hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappati;
एसेत्थुपासको सद्धो, सम्मासम्बुद्धसावको॥
Esetthupāsako saddho, sammāsambuddhasāvako.
६२.
62.
‘‘एतं अच्छादयित्वान, मम दक्खिणमादिस।
‘‘Etaṃ acchādayitvāna, mama dakkhiṇamādisa;
तथाहं सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’’ति॥ –
Tathāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī’’ti. –
गाथाद्वयमाह । तत्थ हत्थेन हत्थे ते दिन्नं, न मय्हं उपकप्पतीति, मारिस, तव हत्थेन मम हत्थे तया दिन्नं न मय्हं उपकप्पति न विनियुज्जति, उपभोगयोग्गं न होतीति अत्थो। एसेत्थुपासको सद्धोति एसो रतनत्तयं उद्दिस्स सरणगमनेन उपासको कम्मफलसद्धाय च समन्नागतत्ता सद्धो एत्थ एतस्मिं जनसमूहे अत्थि। एतं अच्छादयित्वान, मम दक्खिणमादिसाति एतं उपासकं मम दिय्यमानं साटकं परिदहापेत्वा तं दक्खिणं मय्हं आदिस पत्तिदानं देहि। तथाहं सुखिता हेस्सन्ति तथा कते अहं सुखिता दिब्बवत्थनिवत्था सुखप्पत्ता भविस्सामीति।
Gāthādvayamāha . Tattha hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappatīti, mārisa, tava hatthena mama hatthe tayā dinnaṃ na mayhaṃ upakappati na viniyujjati, upabhogayoggaṃ na hotīti attho. Esetthupāsako saddhoti eso ratanattayaṃ uddissa saraṇagamanena upāsako kammaphalasaddhāya ca samannāgatattā saddho ettha etasmiṃ janasamūhe atthi. Etaṃ acchādayitvāna, mama dakkhiṇamādisāti etaṃ upāsakaṃ mama diyyamānaṃ sāṭakaṃ paridahāpetvā taṃ dakkhiṇaṃ mayhaṃ ādisa pattidānaṃ dehi. Tathāhaṃ sukhitā hessanti tathā kate ahaṃ sukhitā dibbavatthanivatthā sukhappattā bhavissāmīti.
तं सुत्वा वाणिजा तं उपासकं न्हापेत्वा विलिम्पेत्वा वत्थयुगेन अच्छादेसुं। तमत्थं पकासेन्ता सङ्गीतिकारा –
Taṃ sutvā vāṇijā taṃ upāsakaṃ nhāpetvā vilimpetvā vatthayugena acchādesuṃ. Tamatthaṃ pakāsentā saṅgītikārā –
६३.
63.
‘‘तञ्च ते न्हापयित्वान, विलिम्पेत्वान वाणिजा।
‘‘Tañca te nhāpayitvāna, vilimpetvāna vāṇijā;
वत्थेहच्छादयित्वान, तस्सा दक्खिणमादिसुं॥
Vatthehacchādayitvāna, tassā dakkhiṇamādisuṃ.
६४.
64.
‘‘समनन्तरानुद्दिट्ठे , विपाको उदपज्जथ।
‘‘Samanantarānuddiṭṭhe , vipāko udapajjatha;
भोजनच्छादनपानीयं, दक्खिणाय इदं फलं॥
Bhojanacchādanapānīyaṃ, dakkhiṇāya idaṃ phalaṃ.
६५.
65.
‘‘ततो सुद्धा सुचिवसना, कासिकुत्तमधारिनी।
‘‘Tato suddhā sucivasanā, kāsikuttamadhārinī;
हसन्ती विमाना निक्खमि, दक्खिणाय इदं फल’’न्ति॥ –
Hasantī vimānā nikkhami, dakkhiṇāya idaṃ phala’’nti. –
तिस्सो गाथायो अवोचुं।
Tisso gāthāyo avocuṃ.
६३. तत्थ तन्ति तं उपासकं। च-सद्दो निपातमत्तं। तेति ते वाणिजाति योजना। विलिम्पेत्वानाति उत्तमेन गन्धेन विलिम्पेत्वा। वत्थेहच्छादयित्वानाति वण्णगन्धरससम्पन्नं सब्यञ्जनं भोजनं भोजेत्वा निवासनं उत्तरीयन्ति द्वीहि वत्थेहि अच्छादेसुं, द्वे वत्थानि अदंसूति अत्थो। तस्सा दक्खिणमादिसुन्ति तस्सा पेतिया तं दक्खिणं आदिसिंसु।
63. Tattha tanti taṃ upāsakaṃ. Ca-saddo nipātamattaṃ. Teti te vāṇijāti yojanā. Vilimpetvānāti uttamena gandhena vilimpetvā. Vatthehacchādayitvānāti vaṇṇagandharasasampannaṃ sabyañjanaṃ bhojanaṃ bhojetvā nivāsanaṃ uttarīyanti dvīhi vatthehi acchādesuṃ, dve vatthāni adaṃsūti attho. Tassā dakkhiṇamādisunti tassā petiyā taṃ dakkhiṇaṃ ādisiṃsu.
६४. समनन्तरानुद्दिट्ठेति अनू-ति निपातमत्तं, तस्सा दक्खिणाय उद्दिट्ठसमनन्तरमेव। विपाको उदपज्जथाति तस्सा पेतिया विपाको दक्खिणाय फलं उप्पज्जि। कीदिसोति पेती आह भोजनच्छादनपानीयन्ति। नानप्पकारं दिब्बभोजनसदिसं भोजनञ्च नानाविरागवण्णसमुज्जलं दिब्बवत्थसदिसं वत्थञ्च अनेकविधं पानकञ्च दक्खिणाय इदं ईदिसं फलं उदपज्जथाति योजना।
64.Samanantarānuddiṭṭheti anū-ti nipātamattaṃ, tassā dakkhiṇāya uddiṭṭhasamanantarameva. Vipāko udapajjathāti tassā petiyā vipāko dakkhiṇāya phalaṃ uppajji. Kīdisoti petī āha bhojanacchādanapānīyanti. Nānappakāraṃ dibbabhojanasadisaṃ bhojanañca nānāvirāgavaṇṇasamujjalaṃ dibbavatthasadisaṃ vatthañca anekavidhaṃ pānakañca dakkhiṇāya idaṃ īdisaṃ phalaṃ udapajjathāti yojanā.
६५. ततोति यथावुत्तभोजनादिपटिलाभतो पच्छा। सुद्धाति न्हानेन सुद्धसरीरा। सुचिवसनाति सुविसुद्धवत्थनिवत्था। कासिकुत्तमधारिनीति कासिकवत्थतोपि उत्तमवत्थधारिनी। हसन्तीति ‘‘पस्सथ ताव तुम्हाकं दक्खिणाय इदं फलविसेस’’न्ति पकासनवसेन हसमाना विमानतो निक्खमि।
65.Tatoti yathāvuttabhojanādipaṭilābhato pacchā. Suddhāti nhānena suddhasarīrā. Sucivasanāti suvisuddhavatthanivatthā. Kāsikuttamadhārinīti kāsikavatthatopi uttamavatthadhārinī. Hasantīti ‘‘passatha tāva tumhākaṃ dakkhiṇāya idaṃ phalavisesa’’nti pakāsanavasena hasamānā vimānato nikkhami.
अथ ते वाणिजा एवं पच्चक्खतो पुञ्ञफलं दिस्वा अच्छरियब्भुतचित्तजाता तस्मिं उपासके सञ्जातगारवबहुमाना कतञ्जली तं पयिरुपासिंसु। सोपि ते धम्मकथाय भिय्योसोमत्ताय पसादेत्वा सरणेसु च सीलेसु च पतिट्ठापेसि। ते ताय विमानपेतिया कतकम्मं –
Atha te vāṇijā evaṃ paccakkhato puññaphalaṃ disvā acchariyabbhutacittajātā tasmiṃ upāsake sañjātagāravabahumānā katañjalī taṃ payirupāsiṃsu. Sopi te dhammakathāya bhiyyosomattāya pasādetvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Te tāya vimānapetiyā katakammaṃ –
६६.
66.
‘‘सुचित्तरूपं रुचिरं, विमानं ते पभासति।
‘‘Sucittarūpaṃ ruciraṃ, vimānaṃ te pabhāsati;
देवते पुच्छिताचिक्ख, किस्स कम्मस्सिदं फल’’न्ति॥ –
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti. –
इमाय गाथाय पुच्छिंसु। तत्थ सुचित्तरूपन्ति हत्थिअस्सइत्थिपुरिसादिवसेन चेव मालाकम्मलताकम्मादिवसेन च सुट्ठु विहितचित्तरूपं। रुचिरन्ति रमणीयं दस्सनीयं। किस्स कम्मस्सिदं फलन्ति कीदिसस्स कम्मस्स, किं दानमयस्स उदाहु सीलमयस्स इदं फलन्ति अत्थो।
Imāya gāthāya pucchiṃsu. Tattha sucittarūpanti hatthiassaitthipurisādivasena ceva mālākammalatākammādivasena ca suṭṭhu vihitacittarūpaṃ. Ruciranti ramaṇīyaṃ dassanīyaṃ. Kissa kammassidaṃ phalanti kīdisassa kammassa, kiṃ dānamayassa udāhu sīlamayassa idaṃ phalanti attho.
सा तेहि एवं पुट्ठा ‘‘मया कतस्स परित्तकस्स कुसलकम्मस्स ताव इदं फलं, अकुसलकम्मस्स पन आयतिं निरये एदिसं भविस्सती’’ति तदुभयं आचिक्खन्ती –
Sā tehi evaṃ puṭṭhā ‘‘mayā katassa parittakassa kusalakammassa tāva idaṃ phalaṃ, akusalakammassa pana āyatiṃ niraye edisaṃ bhavissatī’’ti tadubhayaṃ ācikkhantī –
६७.
67.
‘‘भिक्खुनो चरमानस्स, दोणिनिम्मज्जनिं अहं।
‘‘Bhikkhuno caramānassa, doṇinimmajjaniṃ ahaṃ;
अदासिं उजुभूतस्स, विप्पसन्नेन चेतसा॥
Adāsiṃ ujubhūtassa, vippasannena cetasā.
६८.
68.
‘‘तस्स कम्मस्स कुसलस्स, विपाकं दीघमन्तरं।
‘‘Tassa kammassa kusalassa, vipākaṃ dīghamantaraṃ;
अनुभोमि विमानस्मिं, तञ्च दानि परित्तकं॥
Anubhomi vimānasmiṃ, tañca dāni parittakaṃ.
६९.
69.
‘‘उद्धं चतूहि मासेहि, कालंकिरिया भविस्सति।
‘‘Uddhaṃ catūhi māsehi, kālaṃkiriyā bhavissati;
एकन्तकटुकं घोरं, निरयं पपतिस्सहं॥
Ekantakaṭukaṃ ghoraṃ, nirayaṃ papatissahaṃ.
७०.
70.
‘‘चतुक्कण्णं चतुद्वारं, विभत्तं भागसो मितं।
‘‘Catukkaṇṇaṃ catudvāraṃ, vibhattaṃ bhāgaso mitaṃ;
अयोपाकारपरियन्तं, अयसा पटिकुज्जितं॥
Ayopākārapariyantaṃ, ayasā paṭikujjitaṃ.
७१.
71.
‘‘तस्स अयोमया भूमि, जलिता तेजसा युता।
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
समन्ता योजनसतं, फरित्वा तिट्ठति सब्बदा॥
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā.
७२.
72.
‘‘तत्थाहं दीघमद्धानं, दुक्खं वेदिस्स वेदनं।
‘‘Tatthāhaṃ dīghamaddhānaṃ, dukkhaṃ vedissa vedanaṃ;
फलञ्च पापकम्मस्स, तस्मा सोचामहं भुस’’न्ति॥ – गाथायो अभासि।
Phalañca pāpakammassa, tasmā socāmahaṃ bhusa’’nti. – gāthāyo abhāsi;
६७. तत्थ भिक्खुनो चरमानस्साति अञ्ञतरस्स भिन्नकिलेसस्स भिक्खुनो भिक्खाय चरन्तस्स। दोणिनिम्मज्जनिन्ति विस्सन्दमानतेलं पिञ्ञाकं। उजुभूतस्साति चित्तजिम्हवङ्ककुटिलभावकरानं किलेसानं अभावेन उजुभावप्पत्तस्स। विप्पसन्नेन चेतसाति कम्मफलसद्धाय सुट्ठु पसन्नेन चित्तेन।
67. Tattha bhikkhuno caramānassāti aññatarassa bhinnakilesassa bhikkhuno bhikkhāya carantassa. Doṇinimmajjaninti vissandamānatelaṃ piññākaṃ. Ujubhūtassāti cittajimhavaṅkakuṭilabhāvakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena ujubhāvappattassa. Vippasannena cetasāti kammaphalasaddhāya suṭṭhu pasannena cittena.
६८-६९. दीघमन्तरन्ति म-कारो पदसन्धिकरो, दीघअन्तरं दीघकालन्ति अत्थो। तञ्च दानि परित्तकन्ति तञ्च पुञ्ञफलं विपक्कविपाकत्ता कम्मस्स इदानि परित्तकं अप्पावसेसं, न चिरेनेव इतो चविस्सामीति अत्थो। तेनाह ‘‘उद्धं चतूहि मासेहि, कालंकिरिया भविस्सती’’ति चतूहि मासेहि उद्धं चतुन्नं मासानं उपरि पञ्चमे मासे मम कालंकिरिया भविस्सतीति दस्सेति। एकन्तकटुकन्ति एकन्तेनेव अनिट्ठछफस्सायतनिकभावतो एकन्तदुक्खन्ति अत्थो। घोरन्ति दारुणं। निरयन्ति नत्थि एत्थ अयो सुखन्ति कत्वा ‘‘निरय’’न्ति लद्धनामं नरकं। पपतिस्सहन्ति पपहिस्सामि अहं।
68-69.Dīghamantaranti ma-kāro padasandhikaro, dīghaantaraṃ dīghakālanti attho. Tañca dāni parittakanti tañca puññaphalaṃ vipakkavipākattā kammassa idāni parittakaṃ appāvasesaṃ, na cireneva ito cavissāmīti attho. Tenāha ‘‘uddhaṃ catūhi māsehi, kālaṃkiriyā bhavissatī’’ti catūhi māsehi uddhaṃ catunnaṃ māsānaṃ upari pañcame māse mama kālaṃkiriyā bhavissatīti dasseti. Ekantakaṭukanti ekanteneva aniṭṭhachaphassāyatanikabhāvato ekantadukkhanti attho. Ghoranti dāruṇaṃ. Nirayanti natthi ettha ayo sukhanti katvā ‘‘niraya’’nti laddhanāmaṃ narakaṃ. Papatissahanti papahissāmi ahaṃ.
७०. ‘‘निरय’’न्ति चेत्थ अवीचिमहानिरयस्स अधिप्पेतत्ता तं सरूपतो दस्सेतुं ‘‘चतुक्कण्ण’’न्तिआदिमाह। तत्थ चतुक्कण्णन्ति चतुक्कोणं। चतुद्वारन्ति चतूसु दिसासु चतूहि द्वारेहि युत्तं। विभत्तन्ति सुट्ठु विभत्तं।
70. ‘‘Niraya’’nti cettha avīcimahānirayassa adhippetattā taṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘catukkaṇṇa’’ntiādimāha. Tattha catukkaṇṇanti catukkoṇaṃ. Catudvāranti catūsu disāsu catūhi dvārehi yuttaṃ. Vibhattanti suṭṭhu vibhattaṃ.
भागसोति भागतो। मितन्ति तुलितं। अयोपाकारपरियन्तन्ति अयोमयेन पाकारेन परिक्खित्तं। अयसा पटिकुज्जितन्ति अयोपटलेनेव उपरि पिहितं।
Bhāgasoti bhāgato. Mitanti tulitaṃ. Ayopākārapariyantanti ayomayena pākārena parikkhittaṃ. Ayasā paṭikujjitanti ayopaṭaleneva upari pihitaṃ.
७१-७२. तेजसा युताति समन्ततो समुट्ठितजालेन महता अग्गिना निरन्तरं समायुतजाला। समन्ता योजनसतन्ति एवं पन समन्ता बहि सब्बदिसासु योजनसतं योजनानं सतं। सब्बदाति सब्बकालं। फरित्वा तिट्ठतीति ब्यापेत्वा तिट्ठति। तत्थाति तस्मिं महानिरये। वेदिस्सन्ति वेदिस्सामि अनुभविस्सामि। फलञ्च पापकम्मस्साति इदं ईदिसं दुक्खानुभवनं महा एवं कतस्स पापस्स कम्मस्स फलन्ति अत्थो।
71-72.Tejasā yutāti samantato samuṭṭhitajālena mahatā agginā nirantaraṃ samāyutajālā. Samantā yojanasatanti evaṃ pana samantā bahi sabbadisāsu yojanasataṃ yojanānaṃ sataṃ. Sabbadāti sabbakālaṃ. Pharitvā tiṭṭhatīti byāpetvā tiṭṭhati. Tatthāti tasmiṃ mahāniraye. Vedissanti vedissāmi anubhavissāmi. Phalañca pāpakammassāti idaṃ īdisaṃ dukkhānubhavanaṃ mahā evaṃ katassa pāpassa kammassa phalanti attho.
एवं ताय अत्तना कतकम्मफले आयतिं नेरयिकभये च पकासिते सो उपासको करुणासञ्चोदितमानसो ‘‘हन्दस्साहं पतिट्ठा भवेय्य’’न्ति चिन्तेत्वा आह – ‘‘देवते, त्वं मय्हं एकस्स दानवसेन सब्बकामसमिद्धा उट्ठारसम्पत्तियुत्ता जाता, इदानि पन इमेसं उपासकानं दानं दत्वा सत्थु च गुणे अनुस्सरित्वा निरयूपपत्तितो मुच्चिस्ससी’’ति। सा पेती हट्ठतुट्ठा ‘‘साधू’’ति वत्वा ते दिब्बेन अन्नपानेन सन्तप्पेत्वा दिब्बानि वत्थानि नानाविधानि रतनानि च अदासि, भगवन्तञ्च उद्दिस्स दिब्बं दुस्सयुगं तेसं हत्थे दत्वा ‘‘अञ्ञतरा, भन्ते, विमानपेती भगवतो पादे सिरसा वन्दतीति सावत्थिं गन्त्वा सत्थारं मम वचनेन वन्दथा’’ति वन्दनञ्च पेसेसि, तञ्च नावं अत्तनो इद्धानुभावेन तेहि इच्छितपट्टनं तं दिवसमेव उपनेसि।
Evaṃ tāya attanā katakammaphale āyatiṃ nerayikabhaye ca pakāsite so upāsako karuṇāsañcoditamānaso ‘‘handassāhaṃ patiṭṭhā bhaveyya’’nti cintetvā āha – ‘‘devate, tvaṃ mayhaṃ ekassa dānavasena sabbakāmasamiddhā uṭṭhārasampattiyuttā jātā, idāni pana imesaṃ upāsakānaṃ dānaṃ datvā satthu ca guṇe anussaritvā nirayūpapattito muccissasī’’ti. Sā petī haṭṭhatuṭṭhā ‘‘sādhū’’ti vatvā te dibbena annapānena santappetvā dibbāni vatthāni nānāvidhāni ratanāni ca adāsi, bhagavantañca uddissa dibbaṃ dussayugaṃ tesaṃ hatthe datvā ‘‘aññatarā, bhante, vimānapetī bhagavato pāde sirasā vandatīti sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ mama vacanena vandathā’’ti vandanañca pesesi, tañca nāvaṃ attano iddhānubhāvena tehi icchitapaṭṭanaṃ taṃ divasameva upanesi.
अथ ते वाणिजा ततो पट्टनतो अनुक्कमेन सावत्थिं पत्वा जेतवनं पविसित्वा सत्थु तं दुस्सयुगं दत्वा वन्दनञ्च निवेदेत्वा आदितो पट्ठाय तं पवत्तिं भगवतो आरोचेसुं। सत्था तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय वित्थारेन धम्मं देसेसि, सा देसना महाजनस्स सात्थिका जाता। ते पन उपासका दुतियदिवसे बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स महादानं दत्वा तस्सा दक्खिणमादिसिंसु। सा च ततो पेतलोकतो चवित्वा विविधरतनविज्जोतिते तावतिंसभवने कनकविमाने अच्छरासहस्सपरिवारा निब्बत्तीति।
Atha te vāṇijā tato paṭṭanato anukkamena sāvatthiṃ patvā jetavanaṃ pavisitvā satthu taṃ dussayugaṃ datvā vandanañca nivedetvā ādito paṭṭhāya taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ. Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā jātā. Te pana upāsakā dutiyadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā tassā dakkhiṇamādisiṃsu. Sā ca tato petalokato cavitvā vividharatanavijjotite tāvatiṃsabhavane kanakavimāne accharāsahassaparivārā nibbattīti.
खल्लाटियपेतिवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Khallāṭiyapetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / १०. खल्लाटियपेतिवत्थु • 10. Khallāṭiyapetivatthu
