| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
३. खम्भकतवग्गवण्णना
3. Khambhakatavaggavaṇṇanā
५९६-८. खम्भकतो नाम कटियं हत्थं ठपेत्वा कतखम्भो। ओगुण्ठितोति ससीसं पारुतो।
596-8.Khambhakato nāma kaṭiyaṃ hatthaṃ ṭhapetvā katakhambho. Oguṇṭhitoti sasīsaṃ pāruto.
६००. उक्कुटिकायाति एत्थ उक्कुटिका वुच्चति पण्हियो उक्खिपित्वा अग्गपादेहि वा, अग्गपादे वा उक्खिपित्वा पण्हीहियेव वा भूमिं फुसन्तस्स गमनं। करणवचनं पनेत्थ वुत्तलक्खणमेव।
600.Ukkuṭikāyāti ettha ukkuṭikā vuccati paṇhiyo ukkhipitvā aggapādehi vā, aggapāde vā ukkhipitvā paṇhīhiyeva vā bhūmiṃ phusantassa gamanaṃ. Karaṇavacanaṃ panettha vuttalakkhaṇameva.
६०१. दुस्सपल्लत्थिकायाति एत्थ आयोगपल्लत्थिकापि दुस्सपल्लत्थिका एव।
601.Dussapallatthikāyāti ettha āyogapallatthikāpi dussapallatthikā eva.
६०२. सक्कच्चन्ति सतिं उपट्ठपेत्वा।
602.Sakkaccanti satiṃ upaṭṭhapetvā.
६०३. आकिरन्तेपीति पिण्डपातं देन्तेपि। पत्तसञ्ञीति पत्ते सञ्ञं कत्वा।
603.Ākirantepīti piṇḍapātaṃ dentepi. Pattasaññīti patte saññaṃ katvā.
६०४. समसूपको नाम यत्थ भत्तस्स चतुत्थभागप्पमाणो सूपो होति। मुग्गसूपो माससूपोति एत्थ कुलत्थादीहि कतसूपापि सङ्गहं गच्छन्तियेवाति महापच्चरियं वुत्तं। रसरसेति एत्थ ठपेत्वा द्वे सूपे अवसेसानि ओलोणीसाकसूपेय्यमच्छरसमंसरसादीनि रसरसाति वेदितब्बानि। तं रसरसं बहुम्पि गण्हन्तस्स अनापत्ति।
604.Samasūpako nāma yattha bhattassa catutthabhāgappamāṇo sūpo hoti. Muggasūpo māsasūpoti ettha kulatthādīhi katasūpāpi saṅgahaṃ gacchantiyevāti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. Rasaraseti ettha ṭhapetvā dve sūpe avasesāni oloṇīsākasūpeyyamaccharasamaṃsarasādīni rasarasāti veditabbāni. Taṃ rasarasaṃ bahumpi gaṇhantassa anāpatti.
६०५. समतित्तिकन्ति समपुण्णं समभरितं। थूपीकतं पिण्डपातं पटिग्गण्हाति, आपत्ति दुक्कटस्साति एत्थ थूपीकतो नाम पत्तस्स अन्तोमुखवट्टिलेखं अतिक्कमित्वा कतो; पत्ते पक्खित्तो रचितो पूरितोति अत्थो। एवं कतं अगहेत्वा अन्तोमुखवट्टिलेखासमप्पमाणो गहेतब्बो।
605.Samatittikanti samapuṇṇaṃ samabharitaṃ. Thūpīkataṃ piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassāti ettha thūpīkato nāma pattassa antomukhavaṭṭilekhaṃ atikkamitvā kato; patte pakkhitto racito pūritoti attho. Evaṃ kataṃ agahetvā antomukhavaṭṭilekhāsamappamāṇo gahetabbo.
तत्थ थूपीकतं नाम ‘‘पञ्चहि भोजनेहि कत’’न्ति अभयत्थेरो आह। तिपिटकचूळनागत्थेरो पन ‘‘पिण्डपातो नाम यागुपि भत्तम्पि खादनीयम्पि चुण्णपिण्डोपि दन्तकट्ठम्पि दसिकसुत्तम्पी’’ति इदं सुत्तं वत्वा दसिकसुत्तम्पि थूपीकतं न वट्टतीति आह। तेसं वादं सुत्वा भिक्खू रोहणं गन्त्वा चूळसुमनत्थेरं पुच्छिंसु – ‘‘भन्ते थूपीकतपिण्डपातो केन परिच्छिन्नो’’ति? तेसञ्च थेरानं वादं आरोचेसुं। थेरो सुत्वा आह – ‘‘अहो, चूळनागो सासनतो भट्ठो, अहं एतस्स सत्तक्खत्तुं विनयं वाचेन्तो न कदाचि एवं अवचं, अयं कुतो लभित्वा एवं वदसी’’ति। भिक्खू थेरं याचिंसु – ‘‘कथेथ दानि, भन्ते, केन परिच्छिन्नो’’ति? ‘‘यावकालिकेनावुसो’’ति थेरो आह। तस्मा यंकिञ्चि यागुभत्तं वा फलाफलं वा आमिसजातिकं समतित्तिकमेव गहेतब्बं। तञ्च खो अधिट्ठानुपगेन पत्तेन, इतरेन पन थूपीकतम्पि वट्टति। यामकालिकसत्ताहकालिकयावजीविकानि पन अधिट्ठानुपगपत्तेपि थूपीकतानि वट्टन्ति। द्वीसु पत्तेसु भत्तं गहेत्वा एकस्मिं पूरेत्वा विहारं पेसेतुं वट्टतीति महापच्चरियं पन वुत्तं। यं पत्ते पक्खिपियमानं पूवउच्छुखण्डफलाफलादि हेट्ठा ओरोहति, तं थूपीकतं नाम न होति। पूववटंसकं ठपेत्वा पिण्डपातं देन्ति, थूपीकतमेव होति। पुप्फवटंसकतक्कोलकटुकफलादिवटंसके पन ठपेत्वा दिन्नं थूपीकतं न होति। भत्तस्स उपरि थालकं वा पत्तं वा ठपेत्वा पूरेत्वा गण्हाति, थूपीकतं नाम न होति। कुरुन्दियम्पि वुत्तं – ‘‘थालके वा पण्णे वा पक्खिपित्वा तं पत्तमत्थके ठपेत्वा देन्ति, पाटेक्कभाजनं वट्टती’’ति।
Tattha thūpīkataṃ nāma ‘‘pañcahi bhojanehi kata’’nti abhayatthero āha. Tipiṭakacūḷanāgatthero pana ‘‘piṇḍapāto nāma yāgupi bhattampi khādanīyampi cuṇṇapiṇḍopi dantakaṭṭhampi dasikasuttampī’’ti idaṃ suttaṃ vatvā dasikasuttampi thūpīkataṃ na vaṭṭatīti āha. Tesaṃ vādaṃ sutvā bhikkhū rohaṇaṃ gantvā cūḷasumanattheraṃ pucchiṃsu – ‘‘bhante thūpīkatapiṇḍapāto kena paricchinno’’ti? Tesañca therānaṃ vādaṃ ārocesuṃ. Thero sutvā āha – ‘‘aho, cūḷanāgo sāsanato bhaṭṭho, ahaṃ etassa sattakkhattuṃ vinayaṃ vācento na kadāci evaṃ avacaṃ, ayaṃ kuto labhitvā evaṃ vadasī’’ti. Bhikkhū theraṃ yāciṃsu – ‘‘kathetha dāni, bhante, kena paricchinno’’ti? ‘‘Yāvakālikenāvuso’’ti thero āha. Tasmā yaṃkiñci yāgubhattaṃ vā phalāphalaṃ vā āmisajātikaṃ samatittikameva gahetabbaṃ. Tañca kho adhiṭṭhānupagena pattena, itarena pana thūpīkatampi vaṭṭati. Yāmakālikasattāhakālikayāvajīvikāni pana adhiṭṭhānupagapattepi thūpīkatāni vaṭṭanti. Dvīsu pattesu bhattaṃ gahetvā ekasmiṃ pūretvā vihāraṃ pesetuṃ vaṭṭatīti mahāpaccariyaṃ pana vuttaṃ. Yaṃ patte pakkhipiyamānaṃ pūvaucchukhaṇḍaphalāphalādi heṭṭhā orohati, taṃ thūpīkataṃ nāma na hoti. Pūvavaṭaṃsakaṃ ṭhapetvā piṇḍapātaṃ denti, thūpīkatameva hoti. Pupphavaṭaṃsakatakkolakaṭukaphalādivaṭaṃsake pana ṭhapetvā dinnaṃ thūpīkataṃ na hoti. Bhattassa upari thālakaṃ vā pattaṃ vā ṭhapetvā pūretvā gaṇhāti, thūpīkataṃ nāma na hoti. Kurundiyampi vuttaṃ – ‘‘thālake vā paṇṇe vā pakkhipitvā taṃ pattamatthake ṭhapetvā denti, pāṭekkabhājanaṃ vaṭṭatī’’ti.
इध अनापत्तियं गिलानो न आगतो, तस्मा गिलानस्सपि थूपीकतं न वट्टति। सब्बत्थ पन पटिग्गहेतुमेव न वट्टति। पटिग्गहितं पन सुपटिग्गहितमेव होति, परिभुञ्जितुं वट्टतीति।
Idha anāpattiyaṃ gilāno na āgato, tasmā gilānassapi thūpīkataṃ na vaṭṭati. Sabbattha pana paṭiggahetumeva na vaṭṭati. Paṭiggahitaṃ pana supaṭiggahitameva hoti, paribhuñjituṃ vaṭṭatīti.
ततियो वग्गो।
Tatiyo vaggo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ३. खम्भकतवग्गो • 3. Khambhakatavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. खम्भकतवग्गवण्णना • 3. Khambhakatavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. खम्भकतवग्गवण्णना • 3. Khambhakatavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. खम्भकतवग्गवण्णना • 3. Khambhakatavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ३. खम्भकतवग्ग-अत्थयोजना • 3. Khambhakatavagga-atthayojanā
