Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၆. ခဏ္ဍသုမနတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    6. Khaṇḍasumanattheragāthāvaṇṇanā

    ဧကပုပ္ဖံ စဇိတ္ဝာနာတိ အာယသ္မတော ခဏ္ဍသုမနတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တသ္သ ထူပသ္သ သမန္တတော စန္ဒနဝေဒိကာယ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ မဟန္တံ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု ဥဠာရံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ကနကထူပံ ဥဒ္ဒိသ္သ ရညာ ပုပ္ဖပူဇာယ ကယိရမာနာယ ပုပ္ဖာနိ အလဘန္တော ဧကံ ခဏ္ဍသုမနပုပ္ဖံ ဒိသ္ဝာ မဟတာ မူလေန တံ ကိဏိတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တော စေတိယေ ပူဇံ ကရောန္တော ဥဠာရံ ပီတိသောမနသ္သံ ဥပ္ပာဒေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အသီတိ ဝသ္သကောဋိယော သဂ္ဂသုခံ အနုဘဝိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပာဝာယံ မလ္လရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ ဇာတကာလေ ဂေဟေ ခဏ္ဍသက္ခရာ သုမနပုပ္ဖာနိ စ ဥပ္ပန္နာနိ အဟေသုံ။ တေနသ္သ ခဏ္ဍသုမနောတိ နာမမကံသု။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော ဘဂဝတိ ပာဝာယံ စုန္ဒသ္သ အမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တေ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရသ္သေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၅.၁၅-၂၀) –

    Ekapupphaṃcajitvānāti āyasmato khaṇḍasumanattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpassa samantato candanavedikāya parikkhipitvā mahantaṃ pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu uḷāraṃ sampattiṃ anubhavanto kassapassa bhagavato kāle kuṭumbikakule nibbatto satthari parinibbute kanakathūpaṃ uddissa raññā pupphapūjāya kayiramānāya pupphāni alabhanto ekaṃ khaṇḍasumanapupphaṃ disvā mahatā mūlena taṃ kiṇitvā gaṇhanto cetiye pūjaṃ karonto uḷāraṃ pītisomanassaṃ uppādesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā asīti vassakoṭiyo saggasukhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde pāvāyaṃ mallarājakule nibbatti. Tassa jātakāle gehe khaṇḍasakkharā sumanapupphāni ca uppannāni ahesuṃ. Tenassa khaṇḍasumanoti nāmamakaṃsu. So viññutaṃ patto bhagavati pāvāyaṃ cundassa ambavane viharante upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.15-20) –

    ‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော။

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, lokajeṭṭho narāsabho;

    ဇလိတ္ဝာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ၊ သမ္ဗုဒ္ဓော ပရိနိဗ္ဗုတော။

    Jalitvā aggikkhandhova, sambuddho parinibbuto.

    ‘‘နိဗ္ဗုတေ စ မဟာဝီရေ၊ ထူပော ဝိတ္ထာရိကော အဟု။

    ‘‘Nibbute ca mahāvīre, thūpo vitthāriko ahu;

    ဒူရတောဝ ဥပဋ္ဌေန္တိ၊ ဓာတုဂေဟဝရုတ္တမေ။

    Dūratova upaṭṭhenti, dhātugehavaruttame.

    ‘‘ပသန္နစိတ္တော၊ သုမနော၊ အကံ စန္ဒနဝေဒိကံ။

    ‘‘Pasannacitto, sumano, akaṃ candanavedikaṃ;

    ဒိသ္သတိ ထူပခန္ဓော စ၊ ထူပာနုစ္ဆဝိကော တဒာ။

    Dissati thūpakhandho ca, thūpānucchaviko tadā.

    ‘‘ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ဟိ၊ ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ။

    ‘‘Bhave nibbattamānamhi, devatte atha mānuse;

    ဩမတ္တံ မေ န ပသ္သာမိ၊ ပုဗ္ဗကမ္မသ္သိဒံ ဖလံ။

    Omattaṃ me na passāmi, pubbakammassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ပဉ္စဒသကပ္ပသတေ၊ ဣတော အဋ္ဌ ဇနာ အဟုံ။

    ‘‘Pañcadasakappasate, ito aṭṭha janā ahuṃ;

    သဗ္ဗေ သမတ္တနာမာ တေ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလာ။

    Sabbe samattanāmā te cakkavattī mahabbalā.

    ‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ အတ္တနော ပုရိမဇာတိံ အနုသ္သရန္တော တတ္ထ အတ္တနော သုမနပုပ္ဖပရိစ္စာဂသ္သ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိနိမိတ္တကံ နိဗ္ဗာနူပနိသ္သယတဉ္စ ဒိသ္ဝာ ဥဒာနဝသေန တမတ္ထံ ပကာသေန္တော –

    Arahattaṃ pana patvā attano purimajātiṃ anussaranto tattha attano sumanapupphapariccāgassa saggasampattinimittakaṃ nibbānūpanissayatañca disvā udānavasena tamatthaṃ pakāsento –

    ၉၆.

    96.

    ‘‘ဧကပုပ္ဖံ စဇိတ္ဝာန၊ အသီတိ ဝသ္သကောဋိယော။

    ‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna, asīti vassakoṭiyo;

    သဂ္ဂေသု ပရိစာရေတ္ဝာ၊ သေသကေနမ္ဟိ နိဗ္ဗုတော’’တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။

    Saggesu paricāretvā, sesakenamhi nibbuto’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    တတ္ထ ဧကပုပ္ဖန္တိ ဧကံ ကုသုမံ, တံ ပန ဣဓ သုမနပုပ္ဖံ အဓိပ္ပေတံ။ စဇိတ္ဝာနာတိ သတ္ထု ထူပပူဇာကရဏဝသေန ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ပရိစ္စာဂဟေတု။ အသီတိ ဝသ္သကောဋိယောတိ မနုသ္သဂဏနာယ ဝသ္သာနံ အသီတိ ကောဋိယော, အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ, ဣဒဉ္စ ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု ဒုတိယေ အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ သဂ္ဂေသူတိ တာဝတိံသသင္ခာတေ သဂ္ဂလောကေ, ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန ဟေတ္ထ ဗဟုဝစနံ။ ပရိစာရေတ္ဝာတိ ရူပာဒီသု အာရမ္မဏေသု ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရိစာရေတ္ဝာ သုခံ အနုဘဝိတ္ဝာ, ဒေဝစ္ဆရာဟိ ဝာ အတ္တာနံ ပရိစာရေတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာပေတ္ဝာ။ သေသကေနမ္ဟိ နိဗ္ဗုတောတိ ပုပ္ဖပူဇာယ ဝသေန ပဝတ္တကုသလစေတနာသု ဘဝသမ္ပတ္တိ ဒာယကကမ္မတော သေသေန ယံ တတ္ထ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယဘူတံ, တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဗဟူ ဟိ တတ္ထ ပုဗ္ဗာပရဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ။ သေသကေနာတိ ဝာ တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကာဝသေသေန အပရိက္ခီဏေယေဝ တသ္မိံ ကမ္မဝိပာကေ နိဗ္ဗုတော အမ္ဟိ, ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတောသ္မိ။ ဧတေန ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဌတ္ဝာ အတ္တနာ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကတံ, သောပိ စရိမတ္တဘာဝော တသ္သ ကမ္မဝိပာကောတိ ဒသ္သေတိ။ ယာဒိသံ သန္ဓာယ အညတ္ထာပိ ‘‘တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကာဝသေသေနာ’’တိ (ပာရာ. ၂၂၈; သံ. နိ. ၁.၁၃၁) ဝုတ္တံ။

    Tattha ekapupphanti ekaṃ kusumaṃ, taṃ pana idha sumanapupphaṃ adhippetaṃ. Cajitvānāti satthu thūpapūjākaraṇavasena pariccajitvā pariccāgahetu. Asīti vassakoṭiyoti manussagaṇanāya vassānaṃ asīti koṭiyo, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ, idañca chasu kāmasaggesu dutiye aparāparuppattivasena vuttanti veditabbaṃ. Tasmā saggesūti tāvatiṃsasaṅkhāte saggaloke, punappunaṃ uppajjanavasena hettha bahuvacanaṃ. Paricāretvāti rūpādīsu ārammaṇesu indriyāni paricāretvā sukhaṃ anubhavitvā, devaccharāhi vā attānaṃ paricāretvā upaṭṭhāpetvā. Sesakenamhi nibbutoti pupphapūjāya vasena pavattakusalacetanāsu bhavasampatti dāyakakammato sesena yaṃ tattha vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ, taṃ sandhāya vadati. Bahū hi tattha pubbāparavasena pavattā cetanā. Sesakenāti vā tasseva kammassa vipākāvasesena aparikkhīṇeyeva tasmiṃ kammavipāke nibbuto amhi, kilesaparinibbānena parinibbutosmi. Etena yasmiṃ attabhāve ṭhatvā attanā arahattaṃ sacchikataṃ, sopi carimattabhāvo tassa kammavipākoti dasseti. Yādisaṃ sandhāya aññatthāpi ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti (pārā. 228; saṃ. ni. 1.131) vuttaṃ.

    ခဏ္ဍသုမနတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Khaṇḍasumanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. ခဏ္ဍသုမနတ္ထေရဂာထာ • 6. Khaṇḍasumanattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact