| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೨. ಖನ್ಧಯಮಕಂ
2. Khandhayamakaṃ
೧. ಪಣ್ಣತ್ತಿಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Paṇṇattiuddesavāravaṇṇanā
೧. ಇದಾನಿ ಮೂಲಯಮಕೇ ದೇಸಿತೇಯೇವ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮೇ ಖನ್ಧವಸೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮೂಲಯಮಕಾನನ್ತರಂ ದೇಸಿತಸ್ಸ ಖನ್ಧಯಮಕಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪಾಳಿವವತ್ಥಾನಂ ತಾವ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಖನ್ಧಯಮಕೇ ತಯೋ ಮಹಾವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ, ಪವತ್ತಿವಾರೋ, ಪರಿಞ್ಞಾವಾರೋತಿ। ತೇಸು ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ ಖನ್ಧಾನಂ ನಾಮಾಭಿಧಾನಸೋಧನವಸೇನೇವ ಗತತ್ತಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪವತ್ತಿವಾರೋ ತೇನ ಸೋಧಿತನಾಮಾಭಿಧಾನಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಸೇನ ಪವತ್ತಿಂ ಸೋಧಯಮಾನೋ ಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಪವತ್ತಿವಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪರಿಞ್ಞಾವಾರೋ ಇಮಿನಾನುಕ್ಕಮೇನ ಪವತ್ತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ತಿಸ್ಸೋ ಪರಿಞ್ಞಾ ದೀಪಯಮಾನೋ ಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಪರಿಞ್ಞಾವಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರೋ ಉದ್ದೇಸನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ವವತ್ಥಿತೋ। ಇತರೇಸು ವಿಸುಂ ಉದ್ದೇಸವಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನ ಏಕಧಾ ವವತ್ಥಿತಾ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿಪದಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ನ ಖನ್ಧಾ, ನ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಪದಂ ತಾವ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸವಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪುಚ್ಛಾವಾರೋತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಅಯಂ ಯಮಕವಸೇನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದ್ದೇಸೋ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಪಭೇದತೋ ನಾಮವವತ್ಥಾನಂ।
1. Idāni mūlayamake desiteyeva kusalādidhamme khandhavasena saṅgaṇhitvā mūlayamakānantaraṃ desitassa khandhayamakassa vaṇṇanā hoti. Tattha pāḷivavatthānaṃ tāva evaṃ veditabbaṃ – imasmiñhi khandhayamake tayo mahāvārā honti – paṇṇattivāro, pavattivāro, pariññāvāroti. Tesu paṇṇattivāro khandhānaṃ nāmābhidhānasodhanavaseneva gatattā paṇṇattivāroti vuccati. Pavattivāro tena sodhitanāmābhidhānānaṃ khandhānaṃ uppādanirodhavasena pavattiṃ sodhayamāno gato, tasmā pavattivāroti vuccati. Pariññāvāro iminānukkamena pavattānaṃ khandhānaṃ saṅkhepeneva tisso pariññā dīpayamāno gato, tasmā pariññāvāroti vuccati. Tattha paṇṇattivāro uddesaniddesavasena dvīhākārehi vavatthito. Itaresu visuṃ uddesavāro natthi. Ādito paṭṭhāya pucchāvissajjanavasena ekadhā vavatthitā. Tattha pañcakkhandhātipadaṃ ādiṃ katvā yāva na khandhā, na saṅkhārāti padaṃ tāva paṇṇattivārassa uddesavāro veditabbo. Pucchāvārotipi tasseva nāmaṃ. Tattha pañcakkhandhāti ayaṃ yamakavasena pucchitabbānaṃ khandhānaṃ uddeso. Rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandhoti tesaññeva pabhedato nāmavavatthānaṃ.
೨-೩. ಇದಾನಿ ಇಮೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಪದಸೋಧನವಾರೋ, ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ, ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೋ, ಸುದ್ಧಖನ್ಧಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ನಯವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪದಮೇವ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಗತೋ ಪದಸೋಧನವಾರೋ ನಾಮ। ಸೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅನುಲೋಮವಾರೇ ‘ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಯಮಕಾನಿ। ಪಟಿಲೋಮವಾರೇಪಿ ‘ನ ರೂಪಂ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ; ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ರೂಪ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚೇವ। ತತೋ ಪರಂ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಪದಸೋಧನವಾರೇ ಸೋಧಿತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ‘ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇಕಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚಕ್ಕಾನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗತೋ ಪದಸೋಧನಮೂಲಕಾನಂ ಚಕ್ಕಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ ನಾಮ। ಸೋಪಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅನುಲೋಮವಾರೇ ‘ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ’ತಿಆದೀನಿ ಏಕೇಕಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕತ್ವಾ ವೀಸತಿ ಯಮಕಾನಿ। ಪಟಿಲೋಮವಾರೇಪಿ ‘ನ ರೂಪಂ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ; ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ’ತಿಆದೀನಿ ವೀಸತಿಮೇವ।
2-3. Idāni imesaṃ khandhānaṃ vasena padasodhanavāro, padasodhanamūlacakkavāro, suddhakhandhavāro, suddhakhandhamūlacakkavāroti cattāro nayavārā honti. Tattha rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpantiādinā nayena padameva sodhetvā gato padasodhanavāro nāma. So anulomapaṭilomavasena duvidho hoti. Tattha anulomavāre ‘rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa’ntiādīni pañca yamakāni. Paṭilomavārepi ‘na rūpaṃ, na rūpakkhandho; na rūpakkhandho na rūpa’ntiādīni pañceva. Tato paraṃ tesaññeva padasodhanavāre sodhitānaṃ khandhānaṃ ‘rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho’tiādinā nayena ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri cakkāni bandhitvā gato padasodhanamūlakānaṃ cakkānaṃ atthitāya padasodhanamūlacakkavāro nāma. Sopi anulomapaṭilomavasena duvidho hoti. Tattha anulomavāre ‘rūpaṃ rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandho’tiādīni ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri katvā vīsati yamakāni. Paṭilomavārepi ‘na rūpaṃ, na rūpakkhandho; na khandhā na vedanākkhandho’tiādīni vīsatimeva.
ತತೋ ಪರಂ ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ ಖನ್ಧಾ ರೂಪನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಸೇನೇವ ಗತೋ ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೋ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಖನ್ಧಾ ರೂಪನ್ತಿಆದೀಸು ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಏವಂ ಭಾಜಿತತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋತಿ ಆಮನ್ತಾ। ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಖನ್ಧೋ ಚೇವ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ, ಅವಸೇಸಾ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ’ತಿ ಏವಂ ‘ಖನ್ಧಾ ರೂಪ’ನ್ತಿಆದೀನಂ ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪದಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವಿಭತ್ತೋ। ತೇನೇವ ಚ ಕಾರಣೇನೇಸೇ ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೋತಿ ವುತ್ತೋ। ವಚನಸೋಧನೇ ವಿಯ ಹಿ ಏತ್ಥ ನ ವಚನಂ ಪಮಾಣಂ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಪನ ಸುದ್ಧಖನ್ಧಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ಅತ್ಥೋವ ಪಮಾಣಂ। ಪರತೋ ಆಯತನಯಮಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏಸೋಪಿ ಚ ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅನುಲೋಮವಾರೇ ‘ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ ಖನ್ಧಾ ರೂಪ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಯಮಕಾನಿ। ಪಟಿಲೋಮವಾರೇಪಿ ‘ನ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚೇವ।
Tato paraṃ rūpaṃ khandho khandhā rūpantiādinā nayena suddhakhandhavaseneva gato suddhakhandhavāro nāma. Tattha khandhā rūpantiādīsu khandhā rūpakkhandho, khandhā vedanākkhandhoti attho gahetabbo. Kasmā? Niddesavāre evaṃ bhājitattā. Tattha hi ‘rūpaṃ khandhoti āmantā. Khandhā rūpakkhandhoti rūpakkhandho khandho ceva rūpakkhandho ca, avasesā khandhā na rūpakkhandho’ti evaṃ ‘khandhā rūpa’ntiādīnaṃ khandhā rūpakkhandhotiādinā nayena padaṃ uddharitvā attho vibhatto. Teneva ca kāraṇenese suddhakhandhavāroti vutto. Vacanasodhane viya hi ettha na vacanaṃ pamāṇaṃ. Yathā yathā pana suddhakhandhā labbhanti, tathā tathā atthova pamāṇaṃ. Parato āyatanayamakādīsupi eseva nayo. Esopi ca suddhakhandhavāro anulomapaṭilomavasena duvidho hoti. Tattha anulomavāre ‘rūpaṃ khandho khandhā rūpa’ntiādīni pañca yamakāni. Paṭilomavārepi ‘na rūpaṃ na khandho, na khandhā na rūpa’ntiādīni pañceva.
ತತೋ ಪರಂ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಸುದ್ಧಖನ್ಧಾನಂ ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇಕಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚಕ್ಕಾನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗತೋ ಸುದ್ಧಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಂ ಚಕ್ಕಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಸುದ್ಧಖನ್ಧಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾತಿಆದೀಸು ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇತರಥಾ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿರೋಧೋ ಹೋತಿ। ಸೋಪಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅನುಲೋಮವಾರೇ ‘ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋ, ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾ’ತಿಆದೀನಿ ಏಕೇಕಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕತ್ವಾ ವೀಸತಿ ಯಮಕಾನಿ। ಪಟಿಲೋಮವಾರೇಪಿ ‘ನ ರೂಪಂ, ನ ಖನ್ಧೋ, ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾ’ತಿಆದೀನಿ ವೀಸತಿಮೇವ। ಏವಂ ತಾವ ಏಕೇನ ಯಮಕಸತೇನ ದ್ವೀಹಿ ಪುಚ್ಛಾಸತೇಹಿ ಏಕೇಕಪುಚ್ಛಾಯ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಸಂಸಯವಸೇನ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಅತ್ಥೇ ಕತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಚ ಅತ್ಥಸತೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸವಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।
Tato paraṃ tesaññeva suddhakhandhānaṃ rūpaṃ khandho, khandhā vedanātiādinā nayena ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri cakkāni bandhitvā gato suddhakhandhamūlakānaṃ cakkānaṃ atthitāya suddhakhandhamūlacakkavāro nāma. Tattha khandhā vedanātiādīsu khandhā vedanākkhandhotiādinā nayena attho veditabbo. Itarathā niddesavārena saddhiṃ virodho hoti. Sopi anulomapaṭilomavasena duvidho hoti. Tattha anulomavāre ‘rūpaṃ khandho, khandhā vedanā’tiādīni ekekakhandhamūlakāni cattāri cattāri katvā vīsati yamakāni. Paṭilomavārepi ‘na rūpaṃ, na khandho, na khandhā na vedanā’tiādīni vīsatimeva. Evaṃ tāva ekena yamakasatena dvīhi pucchāsatehi ekekapucchāya sanniṭṭhānasaṃsayavasena dve dve atthe katvā catūhi ca atthasatehi paṭimaṇḍito paṇṇattivārassa uddesavāro veditabboti.
ಪಣ್ಣತ್ತಿಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ।
Paṇṇattiuddesavāravaṇṇanā.
೧. ಪಣ್ಣತ್ತಿನಿದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Paṇṇattiniddesavāravaṇṇanā
೨೬. ಇದಾನಿ ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಿದ್ದೇಸವಾರೋ ಆರದ್ಧೋ। ತತ್ಥ ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬಂ ತಂ ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ವಚನಸೋಧನತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪಂ, ರೂಪಂ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಯಂ ‘ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪ’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರೂಪನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ರೂಪಮೇವ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪಞ್ಚೇವ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚಾತಿ ಯೋ ಪನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸೋ ರೂಪನ್ತಿಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಿಯಮೇನೇವ ರೂಪನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಮಾ ಆಮನ್ತಾತಿ ಆಹ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯೋ ಪನ ಯತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಥೇವ ತಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ । ಸಞ್ಞಾಯಮಕೇ ತಾವ ದಿಟ್ಠಿಸಞ್ಞಾತಿ ‘ಪಪಞ್ಚಸಞ್ಞಾ’ತಿಆದೀಸು ಆಗತಾ ದಿಟ್ಠಿಸಞ್ಞಾ। ಸಙ್ಖಾರಯಮಕೇ ಅವಸೇಸಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ‘ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ’ತಿಆದೀಸು ಆಗತಾ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧತೋ ಅವಸೇಸಾ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾ। ಪಟಿಲೋಮವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ।
26. Idāni rūpaṃ rūpakkhandhotiādinā nayena niddesavāro āraddho. Tattha rūpaṃ rūpakkhandhoti yaṃkiñci rūpanti vuccati. Sabbaṃ taṃ rūpaṃ rūpakkhandhoti vacanasodhanatthaṃ pucchati. Piyarūpaṃ sātarūpaṃ, rūpaṃ, na rūpakkhandhoti yaṃ ‘piyarūpaṃ sātarūpa’nti ettha rūpanti vuttaṃ, taṃ rūpameva, na rūpakkhandhoti attho. Rūpakkhandho rūpañceva rūpakkhandho cāti yo pana rūpakkhandho, so rūpantipi rūpakkhandhotipi vattuṃ vaṭṭatīti attho. Rūpakkhandho rūpanti ettha pana yasmā rūpakkhandho niyameneva rūpanti vattabbo. Tasmā āmantāti āha. Iminā upāyena sabbavissajjanesu attho veditabbo. Yo pana yattha viseso bhavissati, tatheva taṃ vaṇṇayissāma . Saññāyamake tāva diṭṭhisaññāti ‘papañcasaññā’tiādīsu āgatā diṭṭhisaññā. Saṅkhārayamake avasesā saṅkhārāti ‘aniccā vata saṅkhārā’tiādīsu āgatā saṅkhārakkhandhato avasesā saṅkhatadhammā. Paṭilomavārepi eseva nayoti.
ಪದಸೋಧನವಾರೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Padasodhanavāro niṭṭhito.
೨೮. ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೇ ಖನ್ಧಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಯೇಕೇಚಿ ಖನ್ಧಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಸೇಸಪುಚ್ಛಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಟಿಲೋಮೇ ನ ಖನ್ಧಾ ನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಏತ್ಥ ಯೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಾ ಧಮ್ಮಾ ಖನ್ಧಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಯಸ್ಮಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಮನ್ತಾತಿ ಆಹ। ಸೇಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ।
28. Padasodhanamūlacakkavāre khandhā vedanākkhandhoti yekeci khandhā, sabbe te vedanākkhandhoti pucchati. Sesapucchāsupi eseva nayo. Paṭilome na khandhā na vedanākkhandhoti ettha ye paññattinibbānasaṅkhātā dhammā khandhā na honti, te yasmā vedanākkhandhopi na honti, tasmā āmantāti āha. Sesavissajjanesupi eseva nayoti.
ಪದಸೋಧನಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Padasodhanamūlacakkavāro niṭṭhito.
೩೮. ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೇ ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಖನ್ಧೋತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪಿಯರೂಪಸಾತರೂಪಸಙ್ಖಾತಂ ವಾ ರೂಪಂ ಹೋತು, ಭೂತುಪಾದಾರೂಪಂ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೇವ। ತಸ್ಮಾ ಆಮನ್ತಾತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ದುತಿಯಪದೇ ‘ಖನ್ಧಾ ರೂಪ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೇ ಯಸ್ಮಾ ರೂಪನ್ತಿವಚನೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತಸ್ಮಾ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅತ್ಥವಸೇನ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಖನ್ಧಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಆಹ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪರತೋ ಆಯತನಯಮಕಾದೀನಂ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಞ್ಞಾ ಖನ್ಧೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ದಿಟ್ಠಿಸಞ್ಞಾ ವಾ ಹೋತು, ಸಞ್ಞಾ ಏವ ವಾ, ಸಬ್ಬಾಯಪಿ ಖನ್ಧಭಾವತೋ ಆಮನ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಖಾರಾ ಖನ್ಧೋತಿ ಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಖನ್ಧವಿನಿಮುತ್ತಕೋ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
38. Suddhakhandhavāre rūpaṃ khandhoti yaṃkiñci rūpanti vuttaṃ, sabbaṃ taṃ khandhoti pucchati. Tattha yasmā piyarūpasātarūpasaṅkhātaṃ vā rūpaṃ hotu, bhūtupādārūpaṃ vā, sabbaṃ pañcasu khandhesu saṅgahaṃ gacchateva. Tasmā āmantāti paṭijānāti. Dutiyapade ‘khandhā rūpa’nti pucchitabbe yasmā rūpantivacanena rūpakkhandhova adhippeto, tasmā vacanaṃ anādiyitvā atthavasena pucchanto khandhā rūpakkhandhoti āha. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Parato āyatanayamakādīnaṃ niddesavārepi eseva nayo. Saññā khandhoti etthāpi diṭṭhisaññā vā hotu, saññā eva vā, sabbāyapi khandhabhāvato āmantāti vuttaṃ. Saṅkhārā khandhoti padepi eseva nayo. Khandhavinimuttako hi saṅkhāro nāma natthi.
೩೯. ಪಟಿಲೋಮೇ ನ ರೂಪಂ ನ ಖನ್ಧೋತಿ ಯಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ ರೂಪಂ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ಖನ್ಧೋಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪನಸ್ಸ ರೂಪಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾ ಖನ್ಧಾ ನ ರೂಪಂ, ಖನ್ಧಾತಿ ರೂಪತೋ ಅಞ್ಞೇ ವೇದನಾದಯೋ ಖನ್ಧಾ ರೂಪಮೇವ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಖನ್ಧಾ ಪನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪಞ್ಚ ಖನ್ಧೇ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧವಿನಿಮುತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚೇವ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಚ। ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ‘ಅವಸೇಸಾ’ತಿ ಪದೇಸು ಏಸೇವ ನಯೋತಿ।
39. Paṭilome na rūpaṃ na khandhoti yaṃ dhammajātaṃ rūpaṃ na hoti, taṃ khandhopi na hotīti pucchati. Vissajjane panassa rūpaṃ ṭhapetvā avasesā khandhā na rūpaṃ, khandhāti rūpato aññe vedanādayo khandhā rūpameva na honti, khandhā pana hontīti attho. Rūpañca khandhe ca ṭhapetvā avasesāti pañcakkhandhavinimuttaṃ nibbānañceva paññatti ca. Ito paresupi ‘avasesā’ti padesu eseva nayoti.
ಸುದ್ಧಖನ್ಧವಾರೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Suddhakhandhavāro niṭṭhito.
೪೦-೪೪. ಸುದ್ಧಖನ್ಧಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೇ ರೂಪಂ ಖನ್ಧೋತಿಆದೀನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।
40-44. Suddhakhandhamūlacakkavāre rūpaṃ khandhotiādīnaṃ heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabboti.
ಸುದ್ಧಖನ್ಧಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Suddhakhandhamūlacakkavāro niṭṭhito.
ಪಣ್ಣತ್ತಿನಿದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ।
Paṇṇattiniddesavāravaṇṇanā.
೨. ಪವತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ
2. Pavattivāravaṇṇanā
೫೦-೨೦೫. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತಿವಾರೋ ಆರದ್ಧೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಉದ್ದೇಸವಾರೋ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತನಯತ್ತಾ। ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಉದ್ದೇಸವಾರೇ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ತೇನ ಪನ ನಯೇನ ಸಕ್ಕಾ ಸೋ ಇಧ ಅವುತ್ತೋಪಿ ಜಾನಿತುನ್ತಿ ತಂ ಅವತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸವಾರೋವ ಆರದ್ಧೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪವತ್ತಿವಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಮಹಾವಾರೇ ಉಪ್ಪಾದವಾರೋ, ನಿರೋಧವಾರೋ, ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೋತಿ ತಯೋ ಅನ್ತರವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ಪಠಮೋ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ದೀಪಿತತ್ತಾ ಉಪ್ಪಾದವಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ದುತಿಯೋ ತೇಸಞ್ಞೇವ ನಿರೋಧಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ದೀಪಿತತ್ತಾ ನಿರೋಧವಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತತಿಯೋ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಲಕ್ಖಣಾನಂ ದೀಪಿತತ್ತಾ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಉಪ್ಪಾದವಾರೇನ ಚೇತ್ಥ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾಕಾರೋವ ದೀಪಿತೋ। ನಿರೋಧವಾರೇನ ‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ನಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಅನಿಚ್ಚತಾ ದೀಪಿತಾ। ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೇನ ತದುಭಯಂ।
50-205. Idāni yassa rūpakkhandhotiādinā nayena pavattivāro āraddho. Kasmā panettha uddesavāro na vuttoti? Heṭṭhā dassitanayattā. Paṇṇattivārasmiñhi uddesavāre nayo dassito. Tena pana nayena sakkā so idha avuttopi jānitunti taṃ avatvā niddesavārova āraddho. Imasmiṃ pana pavattivārasaṅkhāte mahāvāre uppādavāro, nirodhavāro, uppādanirodhavāroti tayo antaravārā honti. Tesu paṭhamo dhammānaṃ uppādalakkhaṇassa dīpitattā uppādavāroti vuccati. Dutiyo tesaññeva nirodhalakkhaṇassa dīpitattā nirodhavāroti vuccati. Tatiyo ubhinnampi lakkhaṇānaṃ dīpitattā uppādanirodhavāroti vuccati. Uppādavārena cettha dhammānaṃ uppajjanākārova dīpito. Nirodhavārena ‘uppannaṃ nāma niccaṃ natthī’ti tesaññeva aniccatā dīpitā. Uppādanirodhavārena tadubhayaṃ.
ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದವಾರೇ ತಾವ ತಿಣ್ಣಂ ಅದ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಛ ಕಾಲಭೇದಾ ಹೋನ್ತಿ – ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ, ಅತೀತೋ, ಅನಾಗತೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನಾತೀತೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನಾನಾಗತೋ, ಅತೀತೇನಾನಾಗತೋತಿ। ತೇಸು ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾಭಿಧಾನವಸೇನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಅತಿವಿಯ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಪಠಮಂ ವುತ್ತೋ। ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ಅತೀತಾಭಿಧಾನವಸೇನ ಅತೀತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬಾನಂ ಅತೀತಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಮಾನೇನ ಅನಾಗತೇಹಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತರತ್ತಾ ದುತಿಯಂ ವುತ್ತೋ। ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನಾಗತಾಭಿಧಾನವಸೇನ ಅನಾಗತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಚ ಅನುಭೂತಪುಬ್ಬವಸೇನ ಚ ಗಹಿತಧಮ್ಮಾನುಮಾನೇನ ‘ಅನಾಗತೇಪಿ ಏವರೂಪಾ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ತತಿಯಂ ವುತ್ತೋ।
Tattha uppādavāre tāva tiṇṇaṃ addhānaṃ vasena cha kālabhedā honti – paccuppanno, atīto, anāgato, paccuppannenātīto, paccuppannenānāgato, atītenānāgatoti. Tesu ‘yassa rūpakkhandho uppajjatī’ti paccuppannābhidhānavasena paccuppanno veditabbo. So paccuppannānaṃ dhammānaṃ paccakkhato gahetabbattā ativiya suviññeyyoti paṭhamaṃ vutto. Yassa rūpakkhandho uppajjitthāti atītābhidhānavasena atīto veditabbo. So paccakkhato anubhūtapubbānaṃ atītadhammānaṃ anumānena anāgatehi suviññeyyatarattā dutiyaṃ vutto. Yassa rūpakkhandho uppajjissatīti anāgatābhidhānavasena anāgato veditabbo. So paccakkhato ca anubhūtapubbavasena ca gahitadhammānumānena ‘anāgatepi evarūpā dhammā uppajjissantī’ti gahetabbato tatiyaṃ vutto.
ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತೀತಾಭಿಧಾನವಸೇನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನಾತೀತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಮಿಸ್ಸಕೇಸು ತೀಸು ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತರತ್ತಾ ಚತುತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ। ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನಾಗತಾಭಿಧಾನವಸೇನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನಾನಾಗತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಅತ್ಥತೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತರೋತಿ ಪಞ್ಚಮಂ ವುತ್ತೋ। ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತೀತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನಾಗತಾಭಿಧಾನವಸೇನ ಅತೀತೇನಾನಾಗತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪುರಿಮೇಹಿ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಛಟ್ಠಂ ವುತ್ತೋ।
Yassarūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho uppajjitthāti paccuppannena saddhiṃ atītābhidhānavasena paccuppannenātīto veditabbo. So missakesu tīsu suviññeyyatarattā catutthaṃ vutto. Yassa rūpakkhandho uppajjati tassa vedanākkhandho uppajjissatīti paccuppannena saddhiṃ anāgatābhidhānavasena paccuppannenānāgato veditabbo. So paccakkhato gahetabbānaṃ dhammānaṃ atthitāya atthato suviññeyyataroti pañcamaṃ vutto. Yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjissatīti atītena saddhiṃ anāgatābhidhānavasena atītenānāgato veditabbo. So purimehi duviññeyyoti chaṭṭhaṃ vutto.
ಏವಮೇತೇಸು ಛಸು ಕಾಲಭೇದೇಸು ಯ್ವಾಯಂ ಪಠಮೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ, ತತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲತೋ, ಓಕಾಸತೋ, ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸತೋತಿ ತಯೋ ವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ಯಸ್ಸಾತಿ ಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನೋ ಪುಗ್ಗಲವಾರೋ। ಯತ್ಥಾತಿ ಓಕಾಸವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನೋ ಓಕಾಸವಾರೋ। ಯಸ್ಸ ಯತ್ಥಾತಿ ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನೋ ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸವಾರೋ। ಇಮೇ ಪನ ತಯೋಪಿ ವಾರಾ ಪಠಮಂ ಅನುಲೋಮನಯೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಟಿಲೋಮನಯೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ। ತೇಸು ‘ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ’ ‘ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ,’ ‘ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ವಚನತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನೋ ಅನುಲೋಮನಯೋ। ‘ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ’, ‘ನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ,’ ‘ನುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ವಚನತೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನೋ ಪಟಿಲೋಮನಯೋ।
Evametesu chasu kālabhedesu yvāyaṃ paṭhamo paccuppanno, tattha puggalato, okāsato, puggalokāsatoti tayo vārā honti. Tesu yassāti puggalavasena khandhānaṃ uppattidīpano puggalavāro. Yatthāti okāsavasena khandhānaṃ uppattidīpano okāsavāro. Yassa yatthāti puggalokāsavasena khandhānaṃ uppattidīpano puggalokāsavāro. Ime pana tayopi vārā paṭhamaṃ anulomanayena niddisitvā pacchā paṭilomanayena niddiṭṭhā. Tesu ‘uppajjati’ ‘uppajjittha,’ ‘uppajjissatī’ti vacanato uppattidīpano anulomanayo. ‘Nuppajjati’, ‘nuppajjittha,’ ‘nuppajjissatī’ti vacanato anuppattidīpano paṭilomanayo.
ತತ್ಥ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ತಾವ ಪುಗ್ಗಲವಾರಸ್ಸ ಅನುಲೋಮನಯೇ ‘‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ವಾ ಪನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏವಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಯಮಕಾನಿ; ‘‘ಯಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ತೀಣಿ; ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ದ್ವೇ; ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಂ ಏಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ದಸ ಯಮಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।
Tattha paccuppannakāle tāva puggalavārassa anulomanaye ‘‘yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho uppajjati. Yassa vā pana vedanākkhandho uppajjati, tassa rūpakkhandho uppajjati. Yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa saññākkhandho saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho, uppajjati. Yassa vā pana viññāṇakkhandho uppajjati, tassa rūpakkhandho uppajjatī’’ti evaṃ rūpakkhandhamūlakāni cattāri yamakāni; ‘‘yassa vedanākkhandho uppajjati, tassa saññākkhandho uppajjatī’’tiādinā nayena vedanākkhandhamūlakāni tīṇi; saññākkhandhamūlakāni dve; saṅkhārakkhandhamūlakaṃ ekanti aggahitaggahaṇena dasa yamakāni honti.
ತತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕೇಸು ಚತೂಸು ಆದಿತೋ ಏಕಮೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಂ। ಸೇಸಾನಿ ತೇನ ಸದಿಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನೀತಿ ತನ್ತಿಯಾ ಲಹುಭಾವತ್ಥಂ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾನಿ। ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಿಮೂಲಕೇಸುಪಿ ‘ಆಮನ್ತಾ’ತಿ ಏಕಸದಿಸಮೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ತಸ್ಮಾ ತಾನಿಪಿ ತನ್ತಿಯಾ ಲಹುಭಾವತ್ಥಂ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾನೇವಾತಿ ಏವಮೇತಾನಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಪುಗ್ಗಲವಾರೇ ಅನುಲೋಮನಯೇ ಏಕಯಮಕವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನೇವ ದಸ ಯಮಕಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಯಥಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲವಾರೇ ದಸ, ಏವಂ ಓಕಾಸವಾರೇ ದಸ, ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸವಾರೇ ದಸಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ತೀಸು ವಾರೇಸು ಅನುಲೋಮನಯೇ ತಿಂಸ ಯಮಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಅನುಲೋಮನಯೇ, ಏವಂ ಪಟಿಲೋಮನಯೇಪೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಸಟ್ಠಿ ಯಮಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸು ವೀಸಪುಚ್ಛಾಸತಂ, ಚತ್ತಾರೀಸಾನಿ ಚ ದ್ವೇ ಅತ್ಥಸತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಲಭೇದೇಸು ಪುಗ್ಗಲಾದಿಭೇದತೋ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮನಯವಸೇನ ಛ ಛ ವಾರಾ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ದಸ ದಸ ಕತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ಸಟ್ಠಿ ಯಮಕಾನೀತಿ ತೀಣಿ ಯಮಕಸತಾನಿ। ತಾನಿ ಪುರಿಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಟ್ಠಾಧಿಕಾನಿ ತೀಣಿ ಯಮಕಸತಾನಿ, ವೀಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತಪುಚ್ಛಾಸತಾನಿ, ಚತ್ತಾರೀಸಾನಿ ಚ ಚುದ್ದಸ ಅತ್ಥಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಇದಂ ತಾವ ಉಪ್ಪಾದವಾರೇ ಪಾಳಿವವತ್ಥಾನಂ। ಯಥಾ ಚ ಉಪ್ಪಾದವಾರೇ, ತಥಾ ನಿರೋಧವಾರೇಪಿ, ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೇಪೀತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪವತ್ತಿಮಹಾವಾರೇ ಅಸೀತಿ ಯಮಕಸಹಸ್ಸಂ, ಸಟ್ಠಿಸತಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಪುಚ್ಛಾಸಹಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸಂ ತಿಸತಾಧಿಕಾನಿ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಅತ್ಥಸಹಸ್ಸಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Tattha rūpakkhandhamūlakesu catūsu ādito ekameva vissajjitaṃ. Sesāni tena sadisavissajjanānīti tantiyā lahubhāvatthaṃ saṅkhittāni. Vedanākkhandhādimūlakesupi ‘āmantā’ti ekasadisameva vissajjanaṃ. Tasmā tānipi tantiyā lahubhāvatthaṃ saṅkhittānevāti evametāni paccuppannakāle puggalavāre anulomanaye ekayamakavissajjaneneva dasa yamakāni vissajjitāni nāma hontīti veditabbāni. Yathā ca puggalavāre dasa, evaṃ okāsavāre dasa, puggalokāsavāre dasāti paccuppannakāle tīsu vāresu anulomanaye tiṃsa yamakāni honti. Yathā ca anulomanaye, evaṃ paṭilomanayepīti sabbānipi paccuppannakāle saṭṭhi yamakāni honti. Tesu vīsapucchāsataṃ, cattārīsāni ca dve atthasatāni hontīti veditabbāni. Evaṃ sesesupi pañcasu kālabhedesu puggalādibhedato anulomapaṭilomanayavasena cha cha vārā. Ekekasmiṃ vāre dasa dasa katvā saṭṭhi saṭṭhi yamakānīti tīṇi yamakasatāni. Tāni purimehi saddhiṃ saṭṭhādhikāni tīṇi yamakasatāni, vīsādhikāni sattapucchāsatāni, cattārīsāni ca cuddasa atthasatāni honti. Idaṃ tāva uppādavāre pāḷivavatthānaṃ. Yathā ca uppādavāre, tathā nirodhavārepi, uppādanirodhavārepīti sabbasmimpi pavattimahāvāre asīti yamakasahassaṃ, saṭṭhisatādhikāni dve pucchāsahassāni, vīsaṃ tisatādhikāni ca cattāri atthasahassāni veditabbāni.
ಪಾಳಿ ಪನ ಉಪ್ಪಾದವಾರೇ ನಿರೋಧವಾರೇ ಚ ತೀಸು ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಕಕಾಲಭೇದೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ಏಕೇಕಮೇವ ಯಮಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾ। ತೀಸು ಮಿಸ್ಸಕಕಾಲಭೇದೇಸು ‘ಯಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಿಮೂಲಕೇಸುಪಿ ಏಕಂ ಯಮಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಂ। ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧವಾರೇ ಪನ ಛಸುಪಿ ಕಾಲಭೇದೇಸು ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಮೇವ। ಸೇಸಾನಿ ತೇನ ಸಮಾನವಿಸ್ಸಜ್ಜನತ್ತಾ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾನೀತಿ। ಇದಂ ಸಕಲೇಪಿ ಪವತ್ತಿಮಹಾವಾರೇ ಪಾಳಿವವತ್ಥಾನಂ।
Pāḷi pana uppādavāre nirodhavāre ca tīsu asammissakakālabhedesu tasmiṃ tasmiṃ vāre ekekameva yamakaṃ vissajjetvā saṅkhittā. Tīsu missakakālabhedesu ‘yassa vedanākkhandho uppajjati, tassa saññākkhandho uppajjitthā’tiādinā nayena vedanākkhandhādimūlakesupi ekaṃ yamakaṃ vissajjitaṃ. Uppādanirodhavāre pana chasupi kālabhedesu taṃ vissajjitameva. Sesāni tena samānavissajjanattā saṅkhittānīti. Idaṃ sakalepi pavattimahāvāre pāḷivavatthānaṃ.
ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಂ ಪನಸ್ಸ ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪವತ್ತಿಮಹಾವಾರೇ ಚತುನ್ನಂ ಪಞ್ಹಾನಂ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಸತ್ತವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಪುರೇಪಞ್ಹೋ, ಪಚ್ಛಾಪಞ್ಹೋ, ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಹೋ, ಮೋಘಪಞ್ಹೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹಾ ನಾಮ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಯಮಕೇ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಪುಚ್ಛಾ। ಏಕೇಕಪುಚ್ಛಾಯಪಿ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ। ತತ್ಥ ಯಾಯ ಪುಚ್ಛಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಏಕೇನೇವ ಪದೇನ ಗಹಿತಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಾ ನಿರೋಧೋ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ , ಅಯಂ ಪುರೇಪಞ್ಹೋ ನಾಮ। ಯಾಯ ಪನ ಪುಚ್ಛಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಗಹಿತಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಾ ನಿರೋಧೋ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಯಂ ಪಚ್ಛಾಪಞ್ಹೋ ನಾಮ। ಯಾಯ ಪನ ಪುಚ್ಛಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಏಕೇನಪಿ ಪದೇನ ಗಹಿತಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಗಹಿತಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಾ, ನಿರೋಧೋ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಹೋ ನಾಮ। ಯಾಯ ಪನ ಪುಚ್ಛಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ವಾ, ಪಟಿಸೇಧೋ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಅಯಂ ಮೋಘಪಞ್ಹೋ ನಾಮ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಅದಸ್ಸಿಯಮಾನೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ।
Atthavinicchayatthaṃ panassa idaṃ lakkhaṇaṃ veditabbaṃ – imasmiñhi pavattimahāvāre catunnaṃ pañhānaṃ pañca vissajjanāni sattavīsatiyā ṭhānesu pakkhipitvā atthavinicchayo veditabbo. Tattha purepañho, pacchāpañho, paripuṇṇapañho, moghapañhoti ime cattāro pañhā nāma. Ekekasmiñhi yamake dve dve pucchā. Ekekapucchāyapi dve dve padāni. Tattha yāya pucchāya vissajjane ekeneva padena gahitakkhandhassa uppādo vā nirodho vā labbhati , ayaṃ purepañho nāma. Yāya pana pucchāya vissajjane dvīhipi padehi gahitakkhandhānaṃ uppādo vā nirodho vā labbhati, ayaṃ pacchāpañho nāma. Yāya pana pucchāya vissajjane ekenapi padena gahitakkhandhassa dvīhipi padehi gahitakkhandhānaṃ uppādo vā, nirodho vā labbhati, ayaṃ paripuṇṇapañho nāma. Yāya pana pucchāya vissajjane paṭikkhepo vā, paṭisedho vā labbhati, ayaṃ moghapañho nāma. Yasmā panesa adassiyamāno na sakkā jānituṃ, tasmā naṃ dassayissāma.
‘ಯತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಏಕೇನೇವ ಪದೇನ ಗಹಿತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಇತಿ ಅಯಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೋ ಚ ಏವರೂಪೋ ಪಞ್ಹೋ ಪುರೇಪಞ್ಹೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ಪನ ‘ಆಮನ್ತಾ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಗಹಿತಾನಂ ರೂಪವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ಅತೀತೇ ಉಪ್ಪಾದೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಇತಿ ಅಯಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೋ ಚ ಏವರೂಪೋ ಪಞ್ಹೋ ಪಚ್ಛಾಪಞ್ಹೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
‘Yattha rūpakkhandho nuppajjati, tattha vedanākkhandho nuppajjatī’ti pucchāya tāva uppajjatīti imasmiṃ vissajjane ekeneva padena gahitassa vedanākkhandhassa uppādo labbhati, iti ayañceva añño ca evarūpo pañho purepañhoti veditabbo. ‘Yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjitthā’ti pucchāya pana ‘āmantā’ti imasmiṃ vissajjane dvīhi padehi gahitānaṃ rūpavedanākkhandhānaṃ yassa kassaci sattassa atīte uppādo labbhati. Iti ayañceva añño ca evarūpo pañho pacchāpañhoti veditabbo.
‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಇಮಾಯ ಪನ ಪಠಮಪುಚ್ಛಾಯ ‘ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನ’ನ್ತಿಆದಿಕೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ‘ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ಚ ತೇಸಂ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕೇನೇವ ಪದೇನ ಗಹಿತಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಪಿ ಉಪ್ಪಾದೋ ಲಬ್ಭತಿ। ‘ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ರೂಪವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಇತಿ ಅಯಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೋ ಚ ಏವರೂಪೋ ಪಞ್ಹೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಹೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪುರೇಪಚ್ಛಾಪಞ್ಹೋತಿಪಿ ಏತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ಏತಸ್ಸ ಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪುರಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕೇನ ಪದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸೇವ ಉಪ್ಪಾದೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ದುತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸೇ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ರೂಪವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾನಂ। ಇಮಿನಾಯೇವ ಚ ಲಕ್ಖಣೇನ ಯತ್ಥ ಏಕೇನ ಪದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಾ ನಿರೋಧೋ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಸೋ ಪುರೇಪಞ್ಹೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಯತ್ಥ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಾ ನಿರೋಧೋ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ, ಸೋ ಪಚ್ಛಾಪಞ್ಹೋತಿ ವುತ್ತೋ।
‘Yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho uppajjatī’ti imāya pana paṭhamapucchāya ‘asaññasattaṃ upapajjantāna’ntiādike imasmiṃ vissajjane ‘asaññasattaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho uppajjati, no ca tesaṃ vedanākkhandho uppajjatī’ti imasmiṃ koṭṭhāse ekeneva padena gahitassa rūpakkhandhassapi uppādo labbhati. ‘Pañcavokāraṃ upapajjantānaṃ tesaṃ rūpakkhandho ca uppajjati vedanākkhandho ca uppajjatī’ti imasmiṃ koṭṭhāse dvīhipi padehi saṅgahitānaṃ rūpavedanākkhandhānampi uppādo labbhati. Iti ayañceva añño ca evarūpo pañho paripuṇṇapañhoti veditabbo. Purepacchāpañhotipi etasseva nāmaṃ. Etassa hi vissajjane purimakoṭṭhāse ekena padena saṅgahitassa rūpakkhandhasseva uppādo dassito. Dutiyakoṭṭhāse dvīhi padehi saṅgahitānaṃ rūpavedanākkhandhānaṃ. Imināyeva ca lakkhaṇena yattha ekena padena saṅgahitassa khandhassa uppādo vā nirodho vā labbhati, so purepañhoti vutto. Yattha dvīhipi padehi saṅgahitānaṃ khandhānaṃ uppādo vā nirodho vā labbhati, so pacchāpañhoti vutto.
‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾ’ತಿ ಇಮಾಯ ಪನ ಪುಚ್ಛಾಯ ‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಲಬ್ಭತಿ। ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನಿರುಜ್ಝತೀ’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಯ ‘ನೋ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪಟಿಸೇಧೋ ಲಬ್ಭತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಞ್ಚೇವ ದುವಿಧೋ ಅಞ್ಞೋ ಚ ಏವರೂಪೋ ಪಞ್ಹೋ ಮೋಘಪಞ್ಹೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತುಚ್ಛಪಞ್ಹೋತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ತಾವ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
‘Yassa rūpakkhandho nuppajjittha, tassa vedanākkhandho nuppajjitthā’ti imāya pana pucchāya ‘natthī’ti imasmiṃ vissajjane paṭikkhepo labbhati. ‘Yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho nirujjhatī’ti pucchāya ‘no’ti imasmiṃ vissajjane paṭisedho labbhati. Tasmā ayañceva duvidho añño ca evarūpo pañho moghapañhoti veditabbo. Tucchapañhotipi vuccati. Evaṃ tāva cattāro pañhā veditabbā.
ಪಾಳಿಗತಿಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ಪಟಿವಚನವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ಸರೂಪದಸ್ಸನೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ, ಪಟಿಸೇಧೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ನಾಮ । ತತ್ಥ ಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಪಾಳಿಪದಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಇದಂ ಪಾಳಿಗತಿಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ। ತಂ ಪುರೇಪಞ್ಹೇ ಲಬ್ಭತಿ। ‘ಯತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ ತತ್ಥ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಹಿ ಪಞ್ಹೇ ‘ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಪಾಳಿಪದಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಯಮಾನಂ ಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಾಳಿಗತಿಯಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಪಟಿವಚನಭಾವೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಇದಂ ಪಟಿವಚನವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ। ತಂ ಪಚ್ಛಾಪಞ್ಹೇ ಲಬ್ಭತಿ। ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾ’ತಿ ಹಿ ಪಞ್ಹೇ ‘ಆಮನ್ತಾ’ತಿ ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಪಟಿವಚನವಸೇನೇವ ಅತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಯಮಾನಂ ಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಟಿವಚನವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಸರೂಪೇನ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ; ಇದಂ ಸರೂಪದಸ್ಸನೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ। ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಹೇ ಲಬ್ಭತಿ। ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಹಿ ಪಞ್ಹೇ ‘ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನ’ನ್ತಿ ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ‘ಇಮೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ಚ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಇಮೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಚಾ’ತಿ ಸರೂಪದಸ್ಸನೇನೇವ ಅತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಯಮಾನಂ ಗತಂ। ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಸರೂಪದಸ್ಸನೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸಾಭಾವತೋ ಅತ್ಥಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಇದಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ। ಯಂ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅಲಾಭತೋ ಅತ್ಥಪಟಿಸೇಧನೇನ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಇದಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ನಾಮ। ತಂ ಮೋಘಪಞ್ಹೇ ಲಬ್ಭತಿ। ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾ’ತಿ ಹಿ ಪಞ್ಹೇ ‘ನತ್ಥೀ’ತಿ ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ; ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಯಮಾನಂ ಗತಂ; ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನಿರುಜ್ಝತೀ’ತಿ ಪಞ್ಹೇ ಪನ ‘ನೋ’ತಿ ಇದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಾದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿರೋಧೋ ನಾಮ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥಪಟಿಸೇಧನೇನ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಯಮಾನಂ ಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು ಪಟಿಸೇಧೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Pāḷigatiyā vissajjanaṃ, paṭivacanavissajjanaṃ, sarūpadassanena vissajjanaṃ, paṭikkhepena vissajjanaṃ, paṭisedhena vissajjananti imāni pana pañca vissajjanāni nāma . Tattha yaṃ vissajjanaṃ pāḷipadameva hutvā atthaṃ vissajjeti, idaṃ pāḷigatiyā vissajjanaṃ nāma. Taṃ purepañhe labbhati. ‘Yattha rūpakkhandho nuppajjati tattha vedanākkhandho nuppajjatī’ti hi pañhe ‘uppajjatī’ti idaṃ vissajjanaṃ pāḷipadameva hutvā atthaṃ vissajjayamānaṃ gataṃ, tasmā evarūpesu ṭhānesu pāḷigatiyā vissajjanaṃ veditabbaṃ. Yaṃ pana vissajjanaṃ paṭivacanabhāvena atthaṃ vissajjeti, idaṃ paṭivacanavissajjanaṃ nāma. Taṃ pacchāpañhe labbhati. ‘Yassa rūpakkhandho uppajjittha, tassa vedanākkhandho uppajjitthā’ti hi pañhe ‘āmantā’ti idaṃ vissajjanaṃ paṭivacanavaseneva atthaṃ vissajjayamānaṃ gataṃ, tasmā evarūpesu ṭhānesu paṭivacanavissajjanaṃ veditabbaṃ. Yaṃ vissajjanaṃ sarūpena dassetvā atthaṃ vissajjeti; idaṃ sarūpadassanena vissajjanaṃ nāma. Taṃ paripuṇṇapañhe labbhati. ‘Yassa rūpakkhandho uppajjati; tassa vedanākkhandho uppajjatī’ti hi pañhe ‘asaññasattaṃ upapajjantāna’nti idaṃ vissajjanaṃ ‘imesaṃ rūpakkhandho uppajjati, no ca vedanākkhandho, imesaṃ rūpakkhandho ca uppajjati, vedanākkhandho cā’ti sarūpadassaneneva atthaṃ vissajjayamānaṃ gataṃ. Tasmā evarūpesu ṭhānesu sarūpadassanena vissajjanaṃ veditabbaṃ. Yaṃ pana vissajjanaṃ tathārūpassa atthassābhāvato atthapaṭikkhepena pañhaṃ vissajjeti, idaṃ paṭikkhepena vissajjanaṃ nāma. Yaṃ tathārūpassa atthassa ekakkhaṇe alābhato atthapaṭisedhanena pañhaṃ vissajjeti, idaṃ paṭisedhena vissajjanaṃ nāma. Taṃ moghapañhe labbhati. ‘Yassa rūpakkhandho nuppajjittha, tassa vedanākkhandho nuppajjitthā’ti hi pañhe ‘natthī’ti idaṃ vissajjanaṃ; evarūpo nāma satto natthīti atthapaṭikkhepena pañhaṃ vissajjayamānaṃ gataṃ; tasmā evarūpesu ṭhānesu paṭikkhepena vissajjanaṃ veditabbaṃ. ‘Yassa rūpakkhandho uppajjati, tassa vedanākkhandho nirujjhatī’ti pañhe pana ‘no’ti idaṃ vissajjanaṃ ekasmiṃ paṭisandhikkhaṇe uppādena saddhiṃ nirodho nāma na labbhatīti atthapaṭisedhanena pañhaṃ vissajjayamānaṃ gataṃ, tasmā evarūpesu ṭhānesu paṭisedhena vissajjanaṃ veditabbaṃ.
ಇದಾನಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹಾ, ಇಮಾನಿ ಚ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ, ಯೇಸು ಸತ್ತವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾನಿ, ತಾನಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ – ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ ಠಾನಂ, ಅಸಞ್ಞಸತ್ತೇ ತತ್ಥಾತಿ ಏಕಂ, ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ; ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾ ಚವನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ; ಅರೂಪಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಅರೂಪೇ ತತ್ಥಾತಿ ಏಕಂ, ಅರೂಪಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಅರೂಪಾ ಚವನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ , ಅರೂಪೇ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಅರೂಪೇ ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ; ಯೇ ಚ ಅರೂಪಂ ಉಪಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಏಕಂ; ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ ತತ್ಥಾತಿ ಏಕಂ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರಾನನ್ತಿ ಏಕಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಾ ಚವನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ; ಸುದ್ಧಾವಾಸಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ತತ್ಥಾತಿ ಏಕಂ, ಸುದ್ಧಾವಾಸಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ; ಸಬ್ಬೇಸಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಚವನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ; ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಚತುವೋಕಾರಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ, ಚವನ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕಂ। ಏವಂ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪಞ್ಹಾನಂ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಇಮೇಸು ಸತ್ತವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪವತ್ತಿಮಹಾವಾರೇ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಹಿ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೇನ ಸುವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತೇನ ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತೋ ಹೋತಿ।
Idāni ime cattāro pañhā, imāni ca pañca vissajjanāni, yesu sattavīsatiyā ṭhānesu pakkhipitabbāni, tāni evaṃ veditabbāni – asaññasattaṃ upapajjantānanti ekaṃ ṭhānaṃ, asaññasatte tatthāti ekaṃ, asaññasattānanti ekaṃ; asaññasattā cavantānanti ekaṃ; arūpaṃ upapajjantānanti ekaṃ, arūpe tatthāti ekaṃ, arūpānanti ekaṃ, arūpā cavantānanti ekaṃ , arūpe pacchimabhavikānanti ekaṃ, arūpe parinibbantānanti ekaṃ; ye ca arūpaṃ upapajjitvā parinibbāyissantīti ekaṃ; pañcavokāraṃ upapajjantānanti ekaṃ, pañcavokāre tatthāti ekaṃ, pañcavokārānanti ekaṃ pañcavokārā cavantānanti ekaṃ, pañcavokāre pacchimabhavikānanti ekaṃ, pañcavokāre parinibbantānanti ekaṃ; suddhāvāsaṃ upapajjantānanti ekaṃ, suddhāvāse tatthāti ekaṃ, suddhāvāsānanti ekaṃ, suddhāvāse parinibbantānanti ekaṃ; sabbesaṃ upapajjantānanti ekaṃ, sabbesaṃ cavantānanti ekaṃ; sabbasādhāraṇavasena pacchimabhavikānanti ekaṃ, parinibbantānanti ekaṃ, catuvokāraṃ pañcavokāraṃ upapajjantānanti ekaṃ, cavantānanti ekaṃ. Evaṃ imesaṃ catunnaṃ pañhānaṃ imāni pañca vissajjanāni imesu sattavīsatiyā ṭhānesu pakkhipitvā imasmiṃ pavattimahāvāre atthavinicchayo veditabbo. Evaṃ viditvā hi pañhaṃ vissajjantena suvissajjito hoti, atthañca vinicchayantena suvinicchito hoti.
ತತ್ಥಾಯಂ ನಯೋ – ಯಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣಸಮಙ್ಗಿತಾಯ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಸ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಅಚಿತ್ತಕಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಭವಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ। ತೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ತೇಸಂ ಏಕನ್ತೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ। ಪವತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಪಿ ನಿರುಜ್ಝತಿಪಿ, ತಸ್ಮಾ ‘ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾನ’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ’ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ನೋ ಚ ತೇಸಂ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ ಪನ ತೇಸಂ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೇವ। ಇದಂ ಸತ್ತವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಪಠಮೇ ಠಾನೇ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಹಸ್ಸ ಪುರಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಸರೂಪದಸ್ಸನೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ರೂಪಾರೂಪಮಿಸ್ಸಕಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ। ತೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಚಾತಿ ತೇಸಂ ಏಕನ್ತೇನ ರೂಪವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಖಾತಾ ದ್ವೇಪಿ ಖನ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿಯೇವ। ಪವತ್ತೇ ಪನ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ತೇ ಖನ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿಪಿ, ತಸ್ಮಾ ‘ಪಞ್ಚವೋಕಾರಾನ’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಾನನ್ತಿ ಠಾನೇ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಹಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಸರೂಪದಸ್ಸನೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Tatthāyaṃ nayo – yassa rūpakkhandho uppajjatīti yassa puggalassa uppādakkhaṇasamaṅgitāya rūpakkhandho uppajjati. Tassa vedanākkhandho uppajjatīti vedanākkhandhopi tassa tasmiññeva khaṇe uppajjatīti pucchati. Asaññasattaṃ upapajjantānanti acittakapaṭisandhivasena asaññasattabhavaṃ upapajjantānaṃ. Tesaṃ rūpakkhandho uppajjatīti tesaṃ ekantena rūpakkhandho uppajjatiyeva. Pavatte uppannānaṃ rūpakkhandho uppajjatipi nirujjhatipi, tasmā ‘asaññasattāna’nti avatvā’asaññasattaṃ upapajjantāna’nti vuttaṃ. No ca tesaṃ vedanākkhandho uppajjatīti acittakattā pana tesaṃ vedanākkhandho nuppajjateva. Idaṃ sattavīsatiyā ṭhānesu paṭhame ṭhāne paripuṇṇapañhassa purimakoṭṭhāse sarūpadassanena vissajjanaṃ. Pañcavokāraṃ upapajjantānanti rūpārūpamissakapaṭisandhivasena pañcavokārabhavaṃ upapajjantānaṃ. Tesaṃ rūpakkhandho ca uppajjati, vedanākkhandho cāti tesaṃ ekantena rūpavedanākkhandhasaṅkhātā dvepi khandhā uppajjantiyeva. Pavatte pana tattha uppannānaṃ te khandhā uppajjantipi nirujjhantipi, tasmā ‘pañcavokārāna’nti avatvā ‘pañcavokāraṃ upapajjantāna’nti vuttaṃ. Idaṃ pañcavokāraṃ upapajjantānanti ṭhāne paripuṇṇapañhassa pacchimakoṭṭhāse sarūpadassanena vissajjanaṃ. Iminā upāyena sabbāni vissajjanāni veditabbāni.
ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇಸು ನಿಯಮಲಕ್ಖಣಂ – ಸಕಲೇಪಿ ಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧಯಮಕೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪವತ್ತೇ ಯಾವ ಮರಣಾ ಖನ್ಧಾನಂ ಅಪರಿಯನ್ತೇಸು ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಲಹುಪರಿವತ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ವಿನಿಬ್ಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ನ ಸುಕರನ್ತಿ ಪವತ್ತಿಯಂ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಅಭಿನವಂ ವಿಪಾಕವಟ್ಟಂ ನಿಪ್ಫಾದಯಮಾನೇನ ನಾನಾಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸುಖನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲೇ ಉಪ್ಪಾದವಸೇನೇವ ಉಪ್ಪಾದವಾರೋ ಕಥಿತೋ। ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನ ವಿಪಾಕವಟ್ಟಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇನ ನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸುಖನ್ತಿ ಮರಣಕಾಲೇ ನಿರೋಧವಸೇನ ನಿರೋಧವಾರೋ ಕಥಿತೋ।
Idaṃ panettha uppādanirodhesu niyamalakkhaṇaṃ – sakalepi hi imasmiṃ khandhayamake tattha tattha uppannānaṃ pavatte yāva maraṇā khandhānaṃ apariyantesu uppādanirodhesu vijjamānesupi lahuparivattānaṃ dhammānaṃ vinibbhogaṃ katvā uppādanirodhe dassetuṃ na sukaranti pavattiyaṃ uppādanirodhe anāmasitvā abhinavaṃ vipākavaṭṭaṃ nipphādayamānena nānākammena nibbattānaṃ paṭisandhikhandhānaṃ uppādaṃ dassetuṃ sukhanti paṭisandhikāle uppādavaseneva uppādavāro kathito. Uppannassa pana vipākavaṭṭassa pariyosānena nirodhaṃ dassetuṃ sukhanti maraṇakāle nirodhavasena nirodhavāro kathito.
ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಪವತ್ತಿಯಂ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾನಂ ಅನಾಮಟ್ಠಭಾವೇ ಪಮಾಣನ್ತಿ? ಪಾಳಿಯೇವ। ಪಾಳಿಯಞ್ಹಿ ವಿಸೇಸೇನ ಉಪ್ಪಾದವಾರಸ್ಸ ಅನಾಗತಕಾಲವಾರೇ ‘ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನಂ ತೇಸಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅಯಂ ಪಾಳಿ ಅತಿಪಮಾಣಮೇವ। ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನಞ್ಹಿ ಪವತ್ತೇ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಯುತ್ತಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಚ ನುಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಭಾವೇನ ಪವತ್ತೇ ಉಪ್ಪಾದೋ ನ ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥ, ನೋ ಚ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ನಿರುಜ್ಝತೀ’ತಿ ಅಯಂ ಪನ ಪಾಳಿ ಪವತ್ತೇ ನಿರೋಧಸ್ಸ ಅನಾಮಟ್ಠಭಾವೇ ಅತಿವಿಯ ಪಮಾಣಂ। ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಪರಿನಿಬ್ಬನ್ತಾನಞ್ಹಿ ಚುತಿಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ಠಿತಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪವತ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಗಣನಪಥೋ ನತ್ಥಿ। ‘ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ಥಾ’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಭಾವೇನ ಪವತ್ತೇ ನಿರೋಧೋ ನ ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Kiṃ panettha pavattiyaṃ uppādanirodhānaṃ anāmaṭṭhabhāve pamāṇanti? Pāḷiyeva. Pāḷiyañhi visesena uppādavārassa anāgatakālavāre ‘pacchimabhavikānaṃ tesaṃ rūpakkhandho ca nuppajjissati, vedanākkhandho ca nuppajjissatī’ti ayaṃ pāḷi atipamāṇameva. Pacchimabhavikānañhi pavatte rūpārūpadhammānaṃ uppajjituṃ yuttabhāve satipi ‘rūpakkhandho ca nuppajjissati, vedanākkhandho ca nuppajjissatī’ti sanniṭṭhānaṃ katvā vuttabhāvena pavatte uppādo na gahitoti veditabbo. ‘Suddhāvāse parinibbantānaṃ tesaṃ tattha saññākkhandho na nirujjhittha, no ca tesaṃ tattha vedanākkhandho na nirujjhatī’ti ayaṃ pana pāḷi pavatte nirodhassa anāmaṭṭhabhāve ativiya pamāṇaṃ. Suddhāvāse parinibbantānañhi cuticittassa bhaṅgakkhaṇe ṭhitānaṃ paṭisandhito paṭṭhāya pavatte uppajjitvā niruddhasaññākkhandhānaṃ gaṇanapatho natthi. ‘Evaṃ santepi tesaṃ tattha saññākkhandho na nirujjhitthā’ti sanniṭṭhānaṃ katvā vuttabhāvena pavatte nirodho na gahitoti veditabbo.
ಏವಮೇತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇಸು ನಿಯಮಲಕ್ಖಣಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಉಪ್ಪಾದಮೇವ ಚುತಿನಿರೋಧಮೇವ ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಆಗತಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಆದಿವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿದಿತುನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ। ಇಮಿನಾ ಪನ ಏವಂ ದಿನ್ನೇನಪಿ ನಯೇನ ಯೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತೇನ ಆಚರಿಯೇ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ ಸಾಧುಕಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ।
Evamettha uppādanirodhesu niyamalakkhaṇaṃ viditvā paṭisandhiuppādameva cutinirodhameva ca gahetvā tesu tesu ṭhānesu āgatānaṃ vissajjanānaṃ atthavinicchayo veditabbo. So pana sakkā ādivissajjane vuttanayena sabbattha viditunti vissajjanapaṭipāṭiyā na vitthārito. Iminā pana evaṃ dinnenapi nayena yo etesaṃ atthavinicchayaṃ jānituṃ na sakkoti, tena ācariye payirupāsitvā sādhukaṃ sutvāpi jānitabbo.
ಉಪ್ಪಾದಸ್ಸ ನಿರೋಧಸ್ಸ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚಾಪಿ ಏಕತೋ।
Uppādassa nirodhassa, uppannañcāpi ekato;
ನಯಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಸ್ಸ, ಪಟಿಲೋಮನಯಸ್ಸ ಚ॥
Nayassa anulomassa, paṭilomanayassa ca.
ವಸೇನ ಯಾನಿ ಖನ್ಧೇಸು, ಯಮಕಾನಿ ಚ ಪಞ್ಚಸು।
Vasena yāni khandhesu, yamakāni ca pañcasu;
ಪುಗ್ಗಲಂ ಅಥ ಓಕಾಸಂ, ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸಮೇವ ಚ॥
Puggalaṃ atha okāsaṃ, puggalokāsameva ca.
ಆಮಸಿತ್ವಾ ಪವತ್ತೇಸು, ಠಾನೇಸು ಕಥಯೀ ಜಿನೋ।
Āmasitvā pavattesu, ṭhānesu kathayī jino;
ತೇಸಂ ಪಾಳಿವವತ್ಥಾನಂ, ದಸ್ಸಿತಂ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ॥
Tesaṃ pāḷivavatthānaṃ, dassitaṃ anupubbato.
ವಿನಿಚ್ಛಯತ್ಥಂ ಅತ್ಥಸ್ಸ, ಪಞ್ಹಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಚ।
Vinicchayatthaṃ atthassa, pañhāvissajjanāni ca;
ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಂ ಠಾನಾನಿ, ಯಾನಿ ತಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬಸೋ॥
Vissajjanānaṃ ṭhānāni, yāni tāni ca sabbaso.
ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಪಞ್ಹಸ್ಮಿಂ, ಯೋಜನಾಪಿ ಪಕಾಸಿತಾ।
Dassetvā ekapañhasmiṃ, yojanāpi pakāsitā;
ವಿತ್ಥಾರೇನ ಗತೇ ಏತ್ಥ, ಪಞ್ಹಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಕ್ಕಮೇ॥
Vitthārena gate ettha, pañhāvissajjanakkame.
ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯತಾ ಕಾತುಂ, ಕಿಂ ನು ಸಕ್ಕಾ ಇತೋ ಪರಂ।
Atthaṃ vaṇṇayatā kātuṃ, kiṃ nu sakkā ito paraṃ;
ನಯೇನ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಮಾ, ಅತ್ಥಂ ಜಾನನ್ತು ಪಣ್ಡಿತಾತಿ॥
Nayena iminā tasmā, atthaṃ jānantu paṇḍitāti.
ಪವತ್ತಿಮಹಾವಾರವಣ್ಣನಾ।
Pavattimahāvāravaṇṇanā.
೩. ಪರಿಞ್ಞಾವಾರವಣ್ಣನಾ
3. Pariññāvāravaṇṇanā
೨೦೬-೨೦೮. ತದನನ್ತರೇ ಪರಿಞ್ಞಾವಾರೇಪಿ ಛಳೇವ ಕಾಲಭೇದಾ। ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ದ್ವೇಯೇವ ನಯಾ। ಪುಗ್ಗಲವಾರೋ, ಓಕಾಸವಾರೋ, ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸವಾರೋತಿ ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ಪುಗ್ಗಲವಾರೋವ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಇತರೇ ದ್ವೇ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಸದಿಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನತಾಯ। ಯೋ ಹಿ ಕೋಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಾನೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಚೇ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಮ್ಪಿ ಪರಿಜಾನಾತಿಯೇವ। ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಚೇ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮ್ಪಿ ಪರಿಜಾನಾತಿಯೇವ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಚೇ ನ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಮ್ಪಿ ನ ಪರಿಜಾನಾತಿಯೇವ। ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಚೇ ನ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮ್ಪಿ ನ ಪರಿಜಾನಾತಿಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸುಪಿ ‘ಯತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ತತ್ಥ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತೀ’ತಿ ಆದಿವಸೇನ ಪುಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ‘ಆಮನ್ತಾ’ತ್ವೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ । ಸಿಯಾತಿ ಸದಿಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನತಾಯ ತೇ ಇಧ ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
206-208. Tadanantare pariññāvārepi chaḷeva kālabhedā. Anulomapaṭilomato dveyeva nayā. Puggalavāro, okāsavāro, puggalokāsavāroti imesu pana tīsu puggalavārova labbhati, na itare dve. Kiṃ kāraṇā? Sadisavissajjanatāya. Yo hi koci puggalo yattha katthaci ṭhāne rūpakkhandhaṃ ce parijānāti, vedanākkhandhampi parijānātiyeva. Vedanākkhandhaṃ ce parijānāti, rūpakkhandhampi parijānātiyeva. Rūpakkhandhaṃ ce na parijānāti, vedanākkhandhampi na parijānātiyeva. Vedanākkhandhaṃ ce na parijānāti, rūpakkhandhampi na parijānātiyeva. Tasmā tesupi ‘yattha rūpakkhandhaṃ parijānāti, tattha vedanākkhandhaṃ parijānātī’ti ādivasena pucchaṃ katvā ‘āmantā’tveva vissajjanaṃ kātabbaṃ . Siyāti sadisavissajjanatāya te idha na labbhantīti veditabbā.
ಅಥ ವಾ ಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಓಕಾಸಸ್ಸ, ಪುಗ್ಗಲೋವ ಪರಿಜಾನಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ನೋ ಓಕಾಸೋತಿ ಪುಗ್ಗಲವಾರೋವೇತ್ಥ ಗಹಿತೋ, ನ ಓಕಾಸವಾರೋ। ತಸ್ಸ ಪನ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತದನನ್ತರೋ ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸವಾರೋ ಲಬ್ಭಮಾನೋಪಿ ನ ಗಹಿತೋ। ಯೋ ಪನೇಸ ಪುಗ್ಗಲವಾರೋ ಗಹಿತೋ, ತತ್ಥ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ತೀಣಿ, ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಾನಿ ದ್ವೇ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಮೂಲಕಂ ಏಕನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅನುಲೋಮನಯೇ ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ದಸ ಯಮಕಾನಿ। ಪಟಿಲೋಮನಯೇ ದಸಾತಿ ವೀಸತಿ। ತಥಾ ಸೇಸೇಸುಪೀತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವೀಸತಿ ವೀಸತಿ ಕತ್ವಾ ಛಸು ಕಾಲೇಸು ವೀಸಂ ಯಮಕಸತಂ, ಚತ್ತಾರೀಸಾನಿ ದ್ವೇ ಪುಚ್ಛಾಸತಾನಿ, ಅಸೀತ್ಯಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅತ್ಥಸತಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಪಾಳಿವವತ್ಥಾನಂ।
Atha vā pariññākiccaṃ nāma puggalasseva hoti, no okāsassa, puggalova parijānituṃ samattho, no okāsoti puggalavārovettha gahito, na okāsavāro. Tassa pana aggahitattā tadanantaro puggalokāsavāro labbhamānopi na gahito. Yo panesa puggalavāro gahito, tattha paccuppannakāle rūpakkhandhamūlakāni cattāri, vedanākkhandhamūlakāni tīṇi, saññākkhandhamūlakāni dve, saṅkhārakkhandhamūlakaṃ ekanti heṭṭhā vuttanayeneva anulomanaye aggahitaggahaṇena dasa yamakāni. Paṭilomanaye dasāti vīsati. Tathā sesesupīti ekekasmiṃ kāle vīsati vīsati katvā chasu kālesu vīsaṃ yamakasataṃ, cattārīsāni dve pucchāsatāni, asītyādhikāni cattāri atthasatāni ca hontīti idamettha pāḷivavatthānaṃ.
ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಪನೇತ್ಥ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸಙ್ಖಾತಾ ತಯೋ ಅದ್ಧಾ ಪವತ್ತಿವಾರೇ ವಿಯ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಪವತ್ತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣವಸೇನೇವ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘ಯೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ಸೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತೀ’ತಿಆದೀಸು ಪುಚ್ಛಾಸು ‘ಆಮನ್ತಾ’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕತಂ। ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಕ್ಖಣಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಂ ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನನ್ತೋ ಇತರಮ್ಪಿ ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ‘ಪರಿಜಾನಾತೀ’ತಿ ಪಞ್ಹೇಸು ಅನುಲೋಮನಯೇ ಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಆಮನ್ತಾ’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಟಿಲೋಮನಯೇ ಪನ ‘ನ ಪರಿಜಾನಾತೀ’ತಿ ಪಞ್ಹೇಸು ಪುಥುಜ್ಜನಾದಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಆಮನ್ತಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘ಪರಿಜಾನಿತ್ಥಾ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತೀತಕಾಲವಾರೇ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಅಗ್ಗಫಲೇ ಠಿತೋಪಿ ಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಪರಿಜಾನಿತ್ಥಯೇವ ನಾಮ।
Atthavinicchaye panettha atītānāgatapaccuppannasaṅkhātā tayo addhā pavattivāre viya cutipaṭisandhivasena na labbhanti. Pavatte cittakkhaṇavaseneva labbhanti. Tenevettha ‘yo rūpakkhandhaṃ parijānāti, so vedanākkhandhaṃ parijānātī’tiādīsu pucchāsu ‘āmantā’ti vissajjanaṃ kataṃ. Lokuttaramaggakkhaṇasmiñhi nibbānārammaṇena cittena pañcasu khandhesu pariññākiccanibbattiyā yaṃ kiñci ekaṃ khandhaṃ parijānanto itarampi parijānātīti vuccati. Evamettha ‘parijānātī’ti pañhesu anulomanaye pariññākiccassa matthakappattaṃ aggamaggasamaṅgiṃ sandhāya ‘āmantā’ti vuttanti veditabbaṃ. Paṭilomanaye pana ‘na parijānātī’ti pañhesu puthujjanādayo sandhāya ‘āmantā’ti vuttaṃ. ‘Parijānitthā’ti imasmiṃ pana atītakālavāre maggānantaraaggaphale ṭhitopi pariññākiccassa niṭṭhitattā parijānitthayeva nāma.
೨೦೯. ಯೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ಸೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಿತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಹೇನ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಪರಿಜಾನಾತಿಯೇವ ನಾಮ, ನ ತಾವ ನಿಟ್ಠಿತಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚೋ; ತಸ್ಮಾ ‘ನೋ’ತಿ ಪಟಿಸೇಧೋ ಕತೋ। ದುತಿಯಪಞ್ಹೇ ಪನ ಪರಿಜಾನಿತ್ಥಾತಿ ಅರಹನ್ತಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸೋ ನಿಟ್ಠಿತಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚೋ। ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನಾಮ; ತಸ್ಮಾ ‘ನೋ’ತಿ ಪಟಿಸೇಧೋ ಕತೋ। ಪಟಿಲೋಮನಯವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪನೇತ್ಥ ಅರಹಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ನ ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ಅರಹತೋ ಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗೀ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ನ ಪರಿಜಾನಿತ್ಥಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಸ್ಸ ಅನಿಟ್ಠಿತಪರಿಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚತಾಯ ವುತ್ತಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಮೇವ, ಏಕಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಸೋ ನ ಪರಿಜಾನಿತ್ಥೇವ। ಇದಂ ಪನ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ನೋ ಚ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪನ ಸೋ ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ।
209. Yo rūpakkhandhaṃ parijānāti, so vedanākkhandhaṃ parijānitthāti pañhena aggamaggasamaṅgiṃ pucchati. Yasmā panesa khandhapañcakaṃ parijānātiyeva nāma, na tāva niṭṭhitapariññākicco; tasmā ‘no’ti paṭisedho kato. Dutiyapañhe pana parijānitthāti arahantaṃ pucchati. Yasmā paneso niṭṭhitapariññākicco. Natthi tassa pariññeyyaṃ nāma; tasmā ‘no’ti paṭisedho kato. Paṭilomanayavissajjane panettha arahā rūpakkhandhaṃ na parijānātīti arahato pariññāya abhāvena vuttaṃ. Aggamaggasamaṅgī vedanākkhandhaṃ na parijānitthāti arahattamaggaṭṭhassa aniṭṭhitapariññākiccatāya vuttaṃ. Na kevalañca vedanākkhandhameva, ekadhammampi so na parijānittheva. Idaṃ pana pucchāvasena vuttaṃ. No ca rūpakkhandhanti idampi pucchāvaseneva vuttaṃ. Aññampi pana so khandhaṃ parijānāti.
೨೧೦-೨೧೧. ಯೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ಸೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಜಾನಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗಟ್ಠಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಪರಿಜಾನಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘ನೋ’ತಿ। ತೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಞ್ಚ ನ ಪರಿಜಾನಿತ್ಥಾತಿ ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಪರಿಜಾನಿಂಸೂತಿ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।
210-211. Yo rūpakkhandhaṃ parijānāti, so vedanākkhandhaṃ parijānissatīti ettha yasmā maggaṭṭhapuggalo ekacittakkhaṇiko, tasmā so parijānissatīti saṅkhaṃ na gacchati. Tena vuttaṃ ‘no’ti. Te rūpakkhandhañca naparijānitthāti pucchāsabhāgena vuttaṃ, na parijāniṃsūti panettha attho. Iminā upāyena sabbattha atthavinicchayo veditabboti.
ಪರಿಞ್ಞಾವಾರವಣ್ಣನಾ।
Pariññāvāravaṇṇanā.
ಖನ್ಧಯಮಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Khandhayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಯಮಕಪಾಳಿ • Yamakapāḷi / ೨. ಖನ್ಧಯಮಕಂ • 2. Khandhayamakaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೨. ಖನ್ಧಯಮಕಂ • 2. Khandhayamakaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೨. ಖನ್ಧಯಮಕಂ • 2. Khandhayamakaṃ
