| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२२५] ५. खन्तिवण्णजातकवण्णना
[225] 5. Khantivaṇṇajātakavaṇṇanā
अत्थि मे पुरिसो, देवाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो कोसलराजानं आरब्भ कथेसि। तस्स किरेको बहूपकारो अमच्चो अन्तेपुरे पदुस्सि। राजा ‘‘उपकारको मे’’ति ञत्वापि अधिवासेत्वा सत्थु आरोचेसि। सत्था ‘‘पोराणकराजानोपि, महाराज, एवं अधिवासेसुंयेवा’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Atthi me puriso, devāti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarājānaṃ ārabbha kathesi. Tassa kireko bahūpakāro amacco antepure padussi. Rājā ‘‘upakārako me’’ti ñatvāpi adhivāsetvā satthu ārocesi. Satthā ‘‘porāṇakarājānopi, mahārāja, evaṃ adhivāsesuṃyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते एको अमच्चो तस्स अन्तेपुरे पदुस्सि, अमच्चस्सापि सेवको तस्स गेहे पदुस्सि। सो तस्स अपराधं अधिवासेतुं असक्कोन्तो तं आदाय रञ्ञो सन्तिकं गन्त्वा ‘‘देव, एको मे उपट्ठाको सब्बकिच्चकारको , सो मय्हं गेहे पदुस्सि, तस्स किं कातुं वट्टती’’ति पुच्छन्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente eko amacco tassa antepure padussi, amaccassāpi sevako tassa gehe padussi. So tassa aparādhaṃ adhivāsetuṃ asakkonto taṃ ādāya rañño santikaṃ gantvā ‘‘deva, eko me upaṭṭhāko sabbakiccakārako , so mayhaṃ gehe padussi, tassa kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
१४९.
149.
‘‘अत्थि मे पुरिसो देव, सब्बकिच्चेसु ब्यावटो।
‘‘Atthi me puriso deva, sabbakiccesu byāvaṭo;
तस्स चेकोपराधत्थि, तत्थ त्वं किन्ति मञ्ञसी’’ति॥
Tassa cekoparādhatthi, tattha tvaṃ kinti maññasī’’ti.
तत्थ तस्स चेकोपराधत्थीति तस्स च पुरिसस्स एको अपराधो अत्थि। तत्थ त्वं किन्ति मञ्ञसीति तत्थ तस्स पुरिसस्स अपराधे त्वं ‘‘किं कातब्ब’’न्ति मञ्ञसि, यथा ते चित्तं उप्पज्जति, तदनुरूपमस्स दण्डं पणेहीति दीपेति।
Tattha tassa cekoparādhatthīti tassa ca purisassa eko aparādho atthi. Tattha tvaṃ kinti maññasīti tattha tassa purisassa aparādhe tvaṃ ‘‘kiṃ kātabba’’nti maññasi, yathā te cittaṃ uppajjati, tadanurūpamassa daṇḍaṃ paṇehīti dīpeti.
तं सुत्वा राजा दुतियं गाथमाह –
Taṃ sutvā rājā dutiyaṃ gāthamāha –
१५०.
150.
‘‘अम्हाकम्पत्थि पुरिसो, एदिसो इध विज्जति।
‘‘Amhākampatthi puriso, ediso idha vijjati;
दुल्लभो अङ्गसम्पन्नो, खन्तिरस्माक रुच्चती’’ति॥
Dullabho aṅgasampanno, khantirasmāka ruccatī’’ti.
तस्सत्थो – अम्हाकम्पि राजूनं सतं एदिसो बहूपकारो अगारे दुस्सनकपुरिसो अत्थि, सो च खो इध विज्जति, इदानिपि इधेव संविज्जति, मयं राजानोपि समाना तस्स बहूपकारतं सन्धाय अधिवासेम, तुय्हं पन अरञ्ञोपि सतो अधिवासनभारो जातो। अङ्गसम्पन्नो हि सब्बेहि गुणकोट्ठासेहि समन्नागतो पुरिसो नाम दुल्लभो, तेन कारणेन अस्माकं एवरूपेसु ठानेसु अधिवासनखन्तियेव रुच्चतीति।
Tassattho – amhākampi rājūnaṃ sataṃ ediso bahūpakāro agāre dussanakapuriso atthi, so ca kho idha vijjati, idānipi idheva saṃvijjati, mayaṃ rājānopi samānā tassa bahūpakārataṃ sandhāya adhivāsema, tuyhaṃ pana araññopi sato adhivāsanabhāro jāto. Aṅgasampanno hi sabbehi guṇakoṭṭhāsehi samannāgato puriso nāma dullabho, tena kāraṇena asmākaṃ evarūpesu ṭhānesu adhivāsanakhantiyeva ruccatīti.
अमच्चो अत्तानं सन्धाय रञ्ञो वुत्तभावं ञत्वा ततो पट्ठाय अन्तेपुरे पदुस्सितुं न विसहि, सोपिस्स सेवको रञ्ञो आरोचितभावं ञत्वा ततो पट्ठाय तं कम्मं कातुं न विसहि।
Amacco attānaṃ sandhāya rañño vuttabhāvaṃ ñatvā tato paṭṭhāya antepure padussituṃ na visahi, sopissa sevako rañño ārocitabhāvaṃ ñatvā tato paṭṭhāya taṃ kammaṃ kātuṃ na visahi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा अहमेव बाराणसिराजा अहोसि’’न्ति। सोपि अमच्चो रञ्ञो सत्थु कथितभावं ञत्वा ततो पट्ठाय तं कम्मं कातुं नासक्खीति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā ahameva bārāṇasirājā ahosi’’nti. Sopi amacco rañño satthu kathitabhāvaṃ ñatvā tato paṭṭhāya taṃ kammaṃ kātuṃ nāsakkhīti.
खन्तिवण्णजातकवण्णना पञ्चमा।
Khantivaṇṇajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २२५. खन्तिवण्णजातकं • 225. Khantivaṇṇajātakaṃ
