| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१५] ५. खरादियजातकवण्णना
[15] 5. Kharādiyajātakavaṇṇanā
अट्ठक्खुरं खरादियेति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अञ्ञतरं दुब्बचभिक्खुं आरब्भ कथेसि। सो किर भिक्खु दुब्बचो ओवादं न गण्हाति। अथ नं सत्था पुच्छि ‘‘सच्चं किर त्वं भिक्खु दुब्बचो ओवादं न गण्हासी’’ति? ‘‘सच्चं भगवा’’ति। सत्था ‘‘पुब्बेपि त्वं दुब्बचताय पण्डितानं ओवादं अग्गहेत्वा पासेन बद्धो जीवितक्खयं पत्तो’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Aṭṭhakkhuraṃkharādiyeti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira bhikkhu dubbaco ovādaṃ na gaṇhāti. Atha naṃ satthā pucchi ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu dubbaco ovādaṃ na gaṇhāsī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Satthā ‘‘pubbepi tvaṃ dubbacatāya paṇḍitānaṃ ovādaṃ aggahetvā pāsena baddho jīvitakkhayaṃ patto’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो मिगो हुत्वा मिगगणपरिवुतो अरञ्ञे वसति। अथस्स भगिनिमिगी पुत्तकं दस्सेत्वा ‘‘भातिक, अयं ते भागिनेय्यो, एतं मिगमायं उग्गण्हापेही’’ति पटिच्छापेसि। सो तं भागिनेय्यं ‘‘असुकवेलाय नाम आगन्त्वा उग्गण्हाही’’ति आह। सो वुत्तवेलाय नागच्छति। यथा च एकदिवसं, एवं सत्त दिवसे सत्तोवादे अतिक्कन्तो सो मिगमायं अनुग्गण्हित्वाव विचरन्तो पासे बज्झि। मातापिस्स भातरं उपसङ्कमित्वा ‘‘किं ते, भातिक, भागिनेय्यो मिगमायं उग्गण्हापितो’’ति पुच्छि। बोधिसत्तो च ‘‘तस्स अनोवादकस्स मा चिन्तयि, न ते पुत्तेन मिगमाया उग्गहिता’’ति वत्वा इदानिपि तं अनोवदितुकामोव हुत्वा इमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto migo hutvā migagaṇaparivuto araññe vasati. Athassa bhaginimigī puttakaṃ dassetvā ‘‘bhātika, ayaṃ te bhāgineyyo, etaṃ migamāyaṃ uggaṇhāpehī’’ti paṭicchāpesi. So taṃ bhāgineyyaṃ ‘‘asukavelāya nāma āgantvā uggaṇhāhī’’ti āha. So vuttavelāya nāgacchati. Yathā ca ekadivasaṃ, evaṃ satta divase sattovāde atikkanto so migamāyaṃ anuggaṇhitvāva vicaranto pāse bajjhi. Mātāpissa bhātaraṃ upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ te, bhātika, bhāgineyyo migamāyaṃ uggaṇhāpito’’ti pucchi. Bodhisatto ca ‘‘tassa anovādakassa mā cintayi, na te puttena migamāyā uggahitā’’ti vatvā idānipi taṃ anovaditukāmova hutvā imaṃ gāthamāha –
१५.
15.
‘‘अट्ठक्खुरं खरादिये, मिगं वङ्कातिवङ्किनं।
‘‘Aṭṭhakkhuraṃ kharādiye, migaṃ vaṅkātivaṅkinaṃ;
सत्तहि कालातिक्कन्तं, न नं ओवदितुस्सहे’’ति॥
Sattahi kālātikkantaṃ, na naṃ ovaditussahe’’ti.
तत्थ अट्ठक्खुरन्ति एकेकस्मिं पादे द्विन्नं द्विन्नं वसेन अट्ठक्खुरं। खरादियेति तं नामेन आलपति। मिगन्ति सब्बसङ्गाहिकवचनं। वङ्कातिवङ्किनन्ति मूले वङ्कानि, अग्गे अतिवङ्कानीति वङ्कातिवङ्कानि, तादिसानि सिङ्गानि अस्स अत्थीति वङ्कातिवङ्की, तं वङ्कातिवङ्किनं। सत्तहि कालातिक्कन्तन्ति सत्तहि ओवादकालेहि ओवादं अतिक्कन्तं। न नं ओवदितुस्सहेति एतं दुब्बचमिगं अहं ओवदितुं न उस्सहामि, एतस्स मे ओवादत्थाय चित्तम्पि न उप्पज्जतीति दस्सेति। अथ नं दुब्बचमिगं पासे बद्धं लुद्दो मारेत्वा मंसं आदाय पक्कामि।
Tattha aṭṭhakkhuranti ekekasmiṃ pāde dvinnaṃ dvinnaṃ vasena aṭṭhakkhuraṃ. Kharādiyeti taṃ nāmena ālapati. Miganti sabbasaṅgāhikavacanaṃ. Vaṅkātivaṅkinanti mūle vaṅkāni, agge ativaṅkānīti vaṅkātivaṅkāni, tādisāni siṅgāni assa atthīti vaṅkātivaṅkī, taṃ vaṅkātivaṅkinaṃ. Sattahi kālātikkantanti sattahi ovādakālehi ovādaṃ atikkantaṃ. Na naṃ ovaditussaheti etaṃ dubbacamigaṃ ahaṃ ovadituṃ na ussahāmi, etassa me ovādatthāya cittampi na uppajjatīti dasseti. Atha naṃ dubbacamigaṃ pāse baddhaṃ luddo māretvā maṃsaṃ ādāya pakkāmi.
सत्थापि ‘‘न त्वं भिक्खु इदानेव दुब्बचो, पुब्बेपि दुब्बचोयेवा’’ति इमं धम्मदेसनं आहरित्वा अनुसन्धिं घटेत्वा जातकं समोधानेसि। ‘‘तदा भागिनेय्यो मिगो दुब्बचभिक्खु अहोसि, भगिनी उप्पलवण्णा, ओवादमिगो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthāpi ‘‘na tvaṃ bhikkhu idāneva dubbaco, pubbepi dubbacoyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi. ‘‘Tadā bhāgineyyo migo dubbacabhikkhu ahosi, bhaginī uppalavaṇṇā, ovādamigo pana ahameva ahosi’’nti.
खरादियजातकवण्णना पञ्चमा।
Kharādiyajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १५. खरादियजातकं • 15. Kharādiyajātakaṃ
