| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
४. खत्तियसुत्तवण्णना
4. Khattiyasuttavaṇṇanā
१४. चतुत्थे खत्तियो द्विपदन्ति द्विपदानं राजा सेट्ठो। कोमारीति कुमारिकाले गहिता। अयं सेसभरियानं सेट्ठाति वदति। पुब्बजोति पठमं जातो काणो वापि होतु कुणिआदीनं वा अञ्ञतरो, यो पठमं जातो, अयमेव पुत्तो इमिस्सा देवताय वादे सेट्ठो नाम होति। यस्मा पन द्विपदादीनं बुद्धादयो सेट्ठा, तस्मा भगवा पटिगाथं आह। तत्थ किञ्चापि भगवा सब्बेसंयेव अपदादिभेदानं सत्तानं सेट्ठो, उप्पज्जमानो पनेस सब्बसत्तसेट्ठो द्विपदेसुयेव उप्पज्जति, तस्मा सम्बुद्धो द्विपदं सेट्ठोति आह। द्विपदेसु उप्पन्नस्स चस्स सब्बसत्तसेट्ठभावो अप्पटिहतोव होति। आजानीयोति हत्थी वा होतु अस्सादीसु अञ्ञतरो वा, यो कारणं जानाति, अयं आजानीयोव चतुप्पदानं सेट्ठोति अत्थो। कूटकण्णरञ्ञो गुळवण्णअस्सो विय। राजा किर पाचीनद्वारेन निक्खमित्वा चेतियपब्बतं गमिस्सामीति कलम्बनदीतीरं सम्पत्तो, अस्सो तीरे ठत्वा उदकं ओतरितुं न इच्छति , राजा अस्साचरियं आमन्तेत्वा, ‘‘अहो वत तया अस्सो सिक्खापितो उदकं ओतरितुं न इच्छती’’ति आह। आचरियो ‘‘सुसिक्खापितो देव अस्सो, एतस्स हि चित्तं – ‘सचाहं उदकं ओतरिस्सामि, वालं तेमिस्सति, वाले तिन्ते रञ्ञो अङ्गे उदकं पातेय्या’ति, एवं तुम्हाकं सरीरे उदकपातनभयेन न ओतरति, वालं गण्हापेथा’’ति आह। राजा तथा कारेसि। अस्सो वेगेन ओतरित्वा पारं गतो। सुस्सूसाति सुस्सूसमाना। कुमारिकाले वा गहिता होतु पच्छा वा, सुरूपा वा विरूपा वा, या सामिकं सुस्सूसति परिचरति तोसेति, सा भरियानं सेट्ठा। अस्सवोति आसुणमानो। जेट्ठो वा हि होतु कनिट्ठो वा, यो मातापितूनं वचनं सुणाति, सम्पटिच्छति, ओवादपटिकरो होति, अयं पुत्तानं सेट्ठो, अञ्ञेहि सन्धिच्छेदकादिचोरेहि पुत्तेहि को अत्थो देवतेति।
14. Catutthe khattiyo dvipadanti dvipadānaṃ rājā seṭṭho. Komārīti kumārikāle gahitā. Ayaṃ sesabhariyānaṃ seṭṭhāti vadati. Pubbajoti paṭhamaṃ jāto kāṇo vāpi hotu kuṇiādīnaṃ vā aññataro, yo paṭhamaṃ jāto, ayameva putto imissā devatāya vāde seṭṭho nāma hoti. Yasmā pana dvipadādīnaṃ buddhādayo seṭṭhā, tasmā bhagavā paṭigāthaṃ āha. Tattha kiñcāpi bhagavā sabbesaṃyeva apadādibhedānaṃ sattānaṃ seṭṭho, uppajjamāno panesa sabbasattaseṭṭho dvipadesuyeva uppajjati, tasmā sambuddho dvipadaṃ seṭṭhoti āha. Dvipadesu uppannassa cassa sabbasattaseṭṭhabhāvo appaṭihatova hoti. Ājānīyoti hatthī vā hotu assādīsu aññataro vā, yo kāraṇaṃ jānāti, ayaṃ ājānīyova catuppadānaṃ seṭṭhoti attho. Kūṭakaṇṇarañño guḷavaṇṇaasso viya. Rājā kira pācīnadvārena nikkhamitvā cetiyapabbataṃ gamissāmīti kalambanadītīraṃ sampatto, asso tīre ṭhatvā udakaṃ otarituṃ na icchati , rājā assācariyaṃ āmantetvā, ‘‘aho vata tayā asso sikkhāpito udakaṃ otarituṃ na icchatī’’ti āha. Ācariyo ‘‘susikkhāpito deva asso, etassa hi cittaṃ – ‘sacāhaṃ udakaṃ otarissāmi, vālaṃ temissati, vāle tinte rañño aṅge udakaṃ pāteyyā’ti, evaṃ tumhākaṃ sarīre udakapātanabhayena na otarati, vālaṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā tathā kāresi. Asso vegena otaritvā pāraṃ gato. Sussūsāti sussūsamānā. Kumārikāle vā gahitā hotu pacchā vā, surūpā vā virūpā vā, yā sāmikaṃ sussūsati paricarati toseti, sā bhariyānaṃ seṭṭhā. Assavoti āsuṇamāno. Jeṭṭho vā hi hotu kaniṭṭho vā, yo mātāpitūnaṃ vacanaṃ suṇāti, sampaṭicchati, ovādapaṭikaro hoti, ayaṃ puttānaṃ seṭṭho, aññehi sandhicchedakādicorehi puttehi ko attho devateti.
खत्तियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Khattiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ४. खत्तियसुत्तं • 4. Khattiyasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ४. खत्तियसुत्तवण्णना • 4. Khattiyasuttavaṇṇanā
