| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๔. ขตฺติยสุตฺตวณฺณนา
4. Khattiyasuttavaṇṇanā
๑๔. จตุเตฺถ ขตฺติโย ทฺวิปทนฺติ ทฺวิปทานํ ราชา เสโฎฺฐฯ โกมารีติ กุมาริกาเล คหิตาฯ อยํ เสสภริยานํ เสฎฺฐาติ วทติฯ ปุพฺพโชติ ปฐมํ ชาโต กาโณ วาปิ โหตุ กุณิอาทีนํ วา อญฺญตโร, โย ปฐมํ ชาโต, อยเมว ปุโตฺต อิมิสฺสา เทวตาย วาเท เสโฎฺฐ นาม โหติฯ ยสฺมา ปน ทฺวิปทาทีนํ พุทฺธาทโย เสฎฺฐา, ตสฺมา ภควา ปฎิคาถํ อาหฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ ภควา สเพฺพสํเยว อปทาทิเภทานํ สตฺตานํ เสโฎฺฐ, อุปฺปชฺชมาโน ปเนส สพฺพสตฺตเสโฎฺฐ ทฺวิปเทสุเยว อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา สมฺพุโทฺธ ทฺวิปทํ เสโฎฺฐติ อาหฯ ทฺวิปเทสุ อุปฺปนฺนสฺส จสฺส สพฺพสตฺตเสฎฺฐภาโว อปฺปฎิหโตว โหติฯ อาชานีโยติ หตฺถี วา โหตุ อสฺสาทีสุ อญฺญตโร วา, โย การณํ ชานาติ, อยํ อาชานีโยว จตุปฺปทานํ เสโฎฺฐติ อโตฺถฯ กูฎกณฺณรโญฺญ คุฬวณฺณอโสฺส วิยฯ ราชา กิร ปาจีนทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา เจติยปพฺพตํ คมิสฺสามีติ กลมฺพนทีตีรํ สมฺปโตฺต, อโสฺส ตีเร ฐตฺวา อุทกํ โอตริตุํ น อิจฺฉติ , ราชา อสฺสาจริยํ อามเนฺตตฺวา, ‘‘อโห วต ตยา อโสฺส สิกฺขาปิโต อุทกํ โอตริตุํ น อิจฺฉตี’’ติ อาหฯ อาจริโย ‘‘สุสิกฺขาปิโต เทว อโสฺส, เอตสฺส หิ จิตฺตํ – ‘สจาหํ อุทกํ โอตริสฺสามิ, วาลํ เตมิสฺสติ, วาเล ติเนฺต รโญฺญ อเงฺค อุทกํ ปาเตยฺยา’ติ, เอวํ ตุมฺหากํ สรีเร อุทกปาตนภเยน น โอตรติ, วาลํ คณฺหาเปถา’’ติ อาหฯ ราชา ตถา กาเรสิฯ อโสฺส เวเคน โอตริตฺวา ปารํ คโตฯ สุสฺสูสาติ สุสฺสูสมานาฯ กุมาริกาเล วา คหิตา โหตุ ปจฺฉา วา, สุรูปา วา วิรูปา วา, ยา สามิกํ สุสฺสูสติ ปริจรติ โตเสติ, สา ภริยานํ เสฎฺฐาฯ อสฺสโวติ อาสุณมาโนฯ เชโฎฺฐ วา หิ โหตุ กนิโฎฺฐ วา, โย มาตาปิตูนํ วจนํ สุณาติ, สมฺปฎิจฺฉติ, โอวาทปฎิกโร โหติ, อยํ ปุตฺตานํ เสโฎฺฐ, อเญฺญหิ สนฺธิเจฺฉทกาทิโจเรหิ ปุเตฺตหิ โก อโตฺถ เทวเตติฯ
14. Catutthe khattiyo dvipadanti dvipadānaṃ rājā seṭṭho. Komārīti kumārikāle gahitā. Ayaṃ sesabhariyānaṃ seṭṭhāti vadati. Pubbajoti paṭhamaṃ jāto kāṇo vāpi hotu kuṇiādīnaṃ vā aññataro, yo paṭhamaṃ jāto, ayameva putto imissā devatāya vāde seṭṭho nāma hoti. Yasmā pana dvipadādīnaṃ buddhādayo seṭṭhā, tasmā bhagavā paṭigāthaṃ āha. Tattha kiñcāpi bhagavā sabbesaṃyeva apadādibhedānaṃ sattānaṃ seṭṭho, uppajjamāno panesa sabbasattaseṭṭho dvipadesuyeva uppajjati, tasmā sambuddho dvipadaṃ seṭṭhoti āha. Dvipadesu uppannassa cassa sabbasattaseṭṭhabhāvo appaṭihatova hoti. Ājānīyoti hatthī vā hotu assādīsu aññataro vā, yo kāraṇaṃ jānāti, ayaṃ ājānīyova catuppadānaṃ seṭṭhoti attho. Kūṭakaṇṇarañño guḷavaṇṇaasso viya. Rājā kira pācīnadvārena nikkhamitvā cetiyapabbataṃ gamissāmīti kalambanadītīraṃ sampatto, asso tīre ṭhatvā udakaṃ otarituṃ na icchati , rājā assācariyaṃ āmantetvā, ‘‘aho vata tayā asso sikkhāpito udakaṃ otarituṃ na icchatī’’ti āha. Ācariyo ‘‘susikkhāpito deva asso, etassa hi cittaṃ – ‘sacāhaṃ udakaṃ otarissāmi, vālaṃ temissati, vāle tinte rañño aṅge udakaṃ pāteyyā’ti, evaṃ tumhākaṃ sarīre udakapātanabhayena na otarati, vālaṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā tathā kāresi. Asso vegena otaritvā pāraṃ gato. Sussūsāti sussūsamānā. Kumārikāle vā gahitā hotu pacchā vā, surūpā vā virūpā vā, yā sāmikaṃ sussūsati paricarati toseti, sā bhariyānaṃ seṭṭhā. Assavoti āsuṇamāno. Jeṭṭho vā hi hotu kaniṭṭho vā, yo mātāpitūnaṃ vacanaṃ suṇāti, sampaṭicchati, ovādapaṭikaro hoti, ayaṃ puttānaṃ seṭṭho, aññehi sandhicchedakādicorehi puttehi ko attho devateti.
ขตฺติยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Khattiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. ขตฺติยสุตฺตํ • 4. Khattiyasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๔. ขตฺติยสุตฺตวณฺณนา • 4. Khattiyasuttavaṇṇanā
