| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៤. ខត្តិយសុត្តវណ្ណនា
4. Khattiyasuttavaṇṇanā
១៤. ចតុត្ថេ ខត្តិយោ ទ្វិបទន្តិ ទ្វិបទានំ រាជា សេដ្ឋោ។ កោមារីតិ កុមារិកាលេ គហិតា។ អយំ សេសភរិយានំ សេដ្ឋាតិ វទតិ។ បុព្ពជោតិ បឋមំ ជាតោ កាណោ វាបិ ហោតុ កុណិអាទីនំ វា អញ្ញតរោ, យោ បឋមំ ជាតោ, អយមេវ បុត្តោ ឥមិស្សា ទេវតាយ វាទេ សេដ្ឋោ នាម ហោតិ។ យស្មា បន ទ្វិបទាទីនំ ពុទ្ធាទយោ សេដ្ឋា, តស្មា ភគវា បដិគាថំ អាហ។ តត្ថ កិញ្ចាបិ ភគវា សព្ពេសំយេវ អបទាទិភេទានំ សត្តានំ សេដ្ឋោ, ឧប្បជ្ជមានោ បនេស សព្ពសត្តសេដ្ឋោ ទ្វិបទេសុយេវ ឧប្បជ្ជតិ, តស្មា សម្ពុទ្ធោ ទ្វិបទំ សេដ្ឋោតិ អាហ។ ទ្វិបទេសុ ឧប្បន្នស្ស ចស្ស សព្ពសត្តសេដ្ឋភាវោ អប្បដិហតោវ ហោតិ។ អាជានីយោតិ ហត្ថី វា ហោតុ អស្សាទីសុ អញ្ញតរោ វា, យោ ការណំ ជានាតិ, អយំ អាជានីយោវ ចតុប្បទានំ សេដ្ឋោតិ អត្ថោ។ កូដកណ្ណរញ្ញោ គុឡវណ្ណអស្សោ វិយ។ រាជា កិរ បាចីនទ្វារេន និក្ខមិត្វា ចេតិយបព្ពតំ គមិស្សាមីតិ កលម្ពនទីតីរំ សម្បត្តោ, អស្សោ តីរេ ឋត្វា ឧទកំ ឱតរិតុំ ន ឥច្ឆតិ , រាជា អស្សាចរិយំ អាមន្តេត្វា, ‘‘អហោ វត តយា អស្សោ សិក្ខាបិតោ ឧទកំ ឱតរិតុំ ន ឥច្ឆតី’’តិ អាហ។ អាចរិយោ ‘‘សុសិក្ខាបិតោ ទេវ អស្សោ, ឯតស្ស ហិ ចិត្តំ – ‘សចាហំ ឧទកំ ឱតរិស្សាមិ, វាលំ តេមិស្សតិ, វាលេ តិន្តេ រញ្ញោ អង្គេ ឧទកំ បាតេយ្យា’តិ, ឯវំ តុម្ហាកំ សរីរេ ឧទកបាតនភយេន ន ឱតរតិ, វាលំ គណ្ហាបេថា’’តិ អាហ។ រាជា តថា ការេសិ។ អស្សោ វេគេន ឱតរិត្វា បារំ គតោ។ សុស្សូសាតិ សុស្សូសមានា។ កុមារិកាលេ វា គហិតា ហោតុ បច្ឆា វា, សុរូបា វា វិរូបា វា, យា សាមិកំ សុស្សូសតិ បរិចរតិ តោសេតិ, សា ភរិយានំ សេដ្ឋា។ អស្សវោតិ អាសុណមានោ។ ជេដ្ឋោ វា ហិ ហោតុ កនិដ្ឋោ វា, យោ មាតាបិតូនំ វចនំ សុណាតិ, សម្បដិច្ឆតិ, ឱវាទបដិករោ ហោតិ, អយំ បុត្តានំ សេដ្ឋោ, អញ្ញេហិ សន្ធិច្ឆេទកាទិចោរេហិ បុត្តេហិ កោ អត្ថោ ទេវតេតិ។
14. Catutthe khattiyo dvipadanti dvipadānaṃ rājā seṭṭho. Komārīti kumārikāle gahitā. Ayaṃ sesabhariyānaṃ seṭṭhāti vadati. Pubbajoti paṭhamaṃ jāto kāṇo vāpi hotu kuṇiādīnaṃ vā aññataro, yo paṭhamaṃ jāto, ayameva putto imissā devatāya vāde seṭṭho nāma hoti. Yasmā pana dvipadādīnaṃ buddhādayo seṭṭhā, tasmā bhagavā paṭigāthaṃ āha. Tattha kiñcāpi bhagavā sabbesaṃyeva apadādibhedānaṃ sattānaṃ seṭṭho, uppajjamāno panesa sabbasattaseṭṭho dvipadesuyeva uppajjati, tasmā sambuddho dvipadaṃ seṭṭhoti āha. Dvipadesu uppannassa cassa sabbasattaseṭṭhabhāvo appaṭihatova hoti. Ājānīyoti hatthī vā hotu assādīsu aññataro vā, yo kāraṇaṃ jānāti, ayaṃ ājānīyova catuppadānaṃ seṭṭhoti attho. Kūṭakaṇṇarañño guḷavaṇṇaasso viya. Rājā kira pācīnadvārena nikkhamitvā cetiyapabbataṃ gamissāmīti kalambanadītīraṃ sampatto, asso tīre ṭhatvā udakaṃ otarituṃ na icchati , rājā assācariyaṃ āmantetvā, ‘‘aho vata tayā asso sikkhāpito udakaṃ otarituṃ na icchatī’’ti āha. Ācariyo ‘‘susikkhāpito deva asso, etassa hi cittaṃ – ‘sacāhaṃ udakaṃ otarissāmi, vālaṃ temissati, vāle tinte rañño aṅge udakaṃ pāteyyā’ti, evaṃ tumhākaṃ sarīre udakapātanabhayena na otarati, vālaṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā tathā kāresi. Asso vegena otaritvā pāraṃ gato. Sussūsāti sussūsamānā. Kumārikāle vā gahitā hotu pacchā vā, surūpā vā virūpā vā, yā sāmikaṃ sussūsati paricarati toseti, sā bhariyānaṃ seṭṭhā. Assavoti āsuṇamāno. Jeṭṭho vā hi hotu kaniṭṭho vā, yo mātāpitūnaṃ vacanaṃ suṇāti, sampaṭicchati, ovādapaṭikaro hoti, ayaṃ puttānaṃ seṭṭho, aññehi sandhicchedakādicorehi puttehi ko attho devateti.
ខត្តិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Khattiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៤. ខត្តិយសុត្តំ • 4. Khattiyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៤. ខត្តិយសុត្តវណ្ណនា • 4. Khattiyasuttavaṇṇanā
