| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
७. खेमकसुत्तवण्णना
7. Khemakasuttavaṇṇanā
८९. सत्तमे अत्तनियन्ति अत्तनो परिक्खारजातं। अस्मीति अधिगतन्ति अस्मीति एवं पवत्ता तण्हामाना अधिगता। सन्धावनिकायाति पुनप्पुनं गमनागमनेन। उपसङ्कमीति बदरिकारामतो गावुतमत्तं घोसितारामं अगमासि। दासकत्थेरो पन चतुक्खत्तुं गमनागमनेन तंदिवसं द्वियोजनं अद्धानं आहिण्डि। कस्मा पन तं थेरा पहिणिंसु? विस्सुतस्स धम्मकथिकस्स सन्तिका धम्मं सुणिस्सामाति। सयं कस्मा न गताति? थेरस्स वसनट्ठानं अरञ्ञं सम्बाधं, तत्थ सट्ठिमत्तानं थेरानं ठातुं वा निसीदितुं वा ओकासो नत्थीति न गता। ‘‘इधागन्त्वा अम्हाकं धम्मं कथेतू’’तिपि कस्मा पन न पहिणिंसूति? थेरस्स आबाधिकत्ता। अथ कस्मा पुनप्पुनं पहिणिंसूति? सयमेव ञत्वा अम्हाकं कथेतुं आगमिस्सतीति। थेरोपि तेसं अज्झासयं ञत्वाव अगमासीति।
89. Sattame attaniyanti attano parikkhārajātaṃ. Asmīti adhigatanti asmīti evaṃ pavattā taṇhāmānā adhigatā. Sandhāvanikāyāti punappunaṃ gamanāgamanena. Upasaṅkamīti badarikārāmato gāvutamattaṃ ghositārāmaṃ agamāsi. Dāsakatthero pana catukkhattuṃ gamanāgamanena taṃdivasaṃ dviyojanaṃ addhānaṃ āhiṇḍi. Kasmā pana taṃ therā pahiṇiṃsu? Vissutassa dhammakathikassa santikā dhammaṃ suṇissāmāti. Sayaṃ kasmā na gatāti? Therassa vasanaṭṭhānaṃ araññaṃ sambādhaṃ, tattha saṭṭhimattānaṃ therānaṃ ṭhātuṃ vā nisīdituṃ vā okāso natthīti na gatā. ‘‘Idhāgantvā amhākaṃ dhammaṃ kathetū’’tipi kasmā pana na pahiṇiṃsūti? Therassa ābādhikattā. Atha kasmā punappunaṃ pahiṇiṃsūti? Sayameva ñatvā amhākaṃ kathetuṃ āgamissatīti. Theropi tesaṃ ajjhāsayaṃ ñatvāva agamāsīti.
न ख्वाहं, आवुसो, रूपन्ति यो हि रूपमेव अस्मीति वदति, तेन इतरे चत्तारो खन्धा पच्चक्खाता होन्ति। यो अञ्ञत्र रूपा वदति, तेन रूपं पच्चक्खातं होति। वेदनादीसुपि एसेव नयो। थेरस्स पन समूहतो पञ्चसुपि खन्धेसु अस्मीति अधिगतो, तस्मा एवमाह। होतेवाति होतियेव। अनुसहगतोति सुखुमो। ऊसेति छारिकाखारे। खारेति ऊसखारे। सम्मद्दित्वाति तेमेत्वा खादेत्वा।
Na khvāhaṃ, āvuso, rūpanti yo hi rūpameva asmīti vadati, tena itare cattāro khandhā paccakkhātā honti. Yo aññatra rūpā vadati, tena rūpaṃ paccakkhātaṃ hoti. Vedanādīsupi eseva nayo. Therassa pana samūhato pañcasupi khandhesu asmīti adhigato, tasmā evamāha. Hotevāti hotiyeva. Anusahagatoti sukhumo. Ūseti chārikākhāre. Khāreti ūsakhāre. Sammadditvāti temetvā khādetvā.
एवमेव खोति एत्थ इदं ओपम्मसंसन्दनं – किलिट्ठवत्थं विय हि पुथुज्जनस्स चित्ताचारो, तयो खारा विय तिस्सो अनुपस्सना, तीहि खारेहि धोतवत्थं विय देसनाय मद्दित्वा ठितो अनागामिनो चित्ताचारो, अनुसहगतो ऊसादिगन्धो विय अरहत्तमग्गवज्झा किलेसा, गन्धकरण्डको विय अरहत्तमग्गञाणं गन्धकरण्डकं आगम्म अनुसहगतानं ऊसगन्धादीनं समुग्घातो विय अरहत्तमग्गेन सब्बकिलेसक्खयो, गन्धपरिभावितवत्थं निवासेत्वा छणदिवसे अन्तरवीथियं सुगन्धगन्धिनो विचरणं विय खीणासवस्स सीलगन्धादीहि दस दिसा उपवायन्तस्स यथाकामचारो।
Evamevakhoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – kiliṭṭhavatthaṃ viya hi puthujjanassa cittācāro, tayo khārā viya tisso anupassanā, tīhi khārehi dhotavatthaṃ viya desanāya madditvā ṭhito anāgāmino cittācāro, anusahagato ūsādigandho viya arahattamaggavajjhā kilesā, gandhakaraṇḍako viya arahattamaggañāṇaṃ gandhakaraṇḍakaṃ āgamma anusahagatānaṃ ūsagandhādīnaṃ samugghāto viya arahattamaggena sabbakilesakkhayo, gandhaparibhāvitavatthaṃ nivāsetvā chaṇadivase antaravīthiyaṃ sugandhagandhino vicaraṇaṃ viya khīṇāsavassa sīlagandhādīhi dasa disā upavāyantassa yathākāmacāro.
आचिक्खितुन्ति कथेतुं। देसेतुन्ति पकासेतुं। पञ्ञापेतुन्ति जानापेतुं। पट्ठपेतुन्ति पतिट्ठापेतुं। विवरितुन्ति विवटं कातुं। विभजितुन्ति सुविभत्तं कातुं। उत्तानीकातुन्ति उत्तानकं कातुं। सट्ठिमत्तानं थेरानन्ति ते किर थेरेन कथितकथितट्ठाने विपस्सनं पट्ठपेत्वा उपरूपरि सम्मसन्ता देसनापरियोसाने अरहत्तं पापुणिंसु। थेरोपि अञ्ञेन नीहारेन अकथेत्वा विपस्सनासहगतचित्तेनेव कथेसि। तस्मा सोपि अरहत्तं पापुणि। तेन वुत्तं – ‘‘सट्ठिमत्तानं थेरानं भिक्खूनं अनुपादाय आसवेहि चित्तानि विमुच्चिंसु आयस्मतो खेमकस्स चा’’ति। सत्तमं।
Ācikkhitunti kathetuṃ. Desetunti pakāsetuṃ. Paññāpetunti jānāpetuṃ. Paṭṭhapetunti patiṭṭhāpetuṃ. Vivaritunti vivaṭaṃ kātuṃ. Vibhajitunti suvibhattaṃ kātuṃ. Uttānīkātunti uttānakaṃ kātuṃ. Saṭṭhimattānaṃ therānanti te kira therena kathitakathitaṭṭhāne vipassanaṃ paṭṭhapetvā uparūpari sammasantā desanāpariyosāne arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Theropi aññena nīhārena akathetvā vipassanāsahagatacitteneva kathesi. Tasmā sopi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ – ‘‘saṭṭhimattānaṃ therānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu āyasmato khemakassa cā’’ti. Sattamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ७. खेमकसुत्तं • 7. Khemakasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ७. खेमकसुत्तवण्णना • 7. Khemakasuttavaṇṇanā
