| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya |
១០. អព្យាកតសំយុត្តំ
10. Abyākatasaṃyuttaṃ
១. ខេមាសុត្តំ
1. Khemāsuttaṃ
៤១០. ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ។ តេន ខោ បន សមយេន ខេមា ភិក្ខុនី កោសលេសុ ចារិកំ ចរមានា អន្តរា ច សាវត្ថិំ អន្តរា ច សាកេតំ តោរណវត្ថុស្មិំ វាសំ ឧបគតា ហោតិ។ អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ សាកេតា សាវត្ថិំ គច្ឆន្តោ, អន្តរា ច សាកេតំ អន្តរា ច សាវត្ថិំ តោរណវត្ថុស្មិំ ឯករត្តិវាសំ ឧបគច្ឆិ។ អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ អញ្ញតរំ បុរិសំ អាមន្តេសិ – ‘‘ឯហិ ត្វំ, អម្ភោ បុរិស, តោរណវត្ថុស្មិំ តថារូបំ សមណំ វា ព្រាហ្មណំ វា ជាន យមហំ អជ្ជ បយិរុបាសេយ្យ’’ន្តិ។
410. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena khemā bhikkhunī kosalesu cārikaṃ caramānā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca sāketaṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagatā hoti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sāketā sāvatthiṃ gacchanto, antarā ca sāketaṃ antarā ca sāvatthiṃ toraṇavatthusmiṃ ekarattivāsaṃ upagacchi. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, toraṇavatthusmiṃ tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā jāna yamahaṃ ajja payirupāseyya’’nti.
‘‘ឯវំ, ទេវា’’តិ ខោ សោ បុរិសោ រញ្ញោ បសេនទិស្ស កោសលស្ស បដិស្សុត្វា កេវលកប្បំ តោរណវត្ថុំ អាហិណ្ឌន្តោ 1 នាទ្ទស តថារូបំ សមណំ វា ព្រាហ្មណំ វា យំ រាជា បសេនទិ កោសលោ បយិរុបាសេយ្យ។ អទ្ទសា ខោ សោ បុរិសោ ខេមំ ភិក្ខុនិំ តោរណវត្ថុស្មិំ វាសំ ឧបគតំ។ ទិស្វាន យេន រាជា បសេនទិ កោសលោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា រាជានំ បសេនទិំ កោសលំ ឯតទវោច –
‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā kevalakappaṃ toraṇavatthuṃ āhiṇḍanto 2 nāddasa tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā yaṃ rājā pasenadi kosalo payirupāseyya. Addasā kho so puriso khemaṃ bhikkhuniṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagataṃ. Disvāna yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca –
‘‘នត្ថិ ខោ, ទេវ, តោរណវត្ថុស្មិំ តថារូបោ សមណោ វា ព្រាហ្មណោ វា យំ ទេវោ បយិរុបាសេយ្យ។ អត្ថិ ច ខោ, ទេវ, ខេមា នាម ភិក្ខុនី, តស្ស ភគវតោ សាវិកា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។ តស្សា ខោ បន អយ្យាយ ឯវំ កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គតោ – ‘បណ្ឌិតា, វិយត្តា មេធាវិនី ពហុស្សុតា ចិត្តកថា កល្យាណបដិភានា’តិ។ តំ ទេវោ បយិរុបាសតូ’’តិ។
‘‘Natthi kho, deva, toraṇavatthusmiṃ tathārūpo samaṇo vā brāhmaṇo vā yaṃ devo payirupāseyya. Atthi ca kho, deva, khemā nāma bhikkhunī, tassa bhagavato sāvikā arahato sammāsambuddhassa. Tassā kho pana ayyāya evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍitā, viyattā medhāvinī bahussutā cittakathā kalyāṇapaṭibhānā’ti. Taṃ devo payirupāsatū’’ti.
អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ យេន ខេមា ភិក្ខុនី តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ខេមំ ភិក្ខុនិំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ ខេមំ ភិក្ខុនិំ ឯតទវោច – ‘‘កិំ នុ ខោ, អយ្យេ, ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ? ‘‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, ភគវតា – ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ បនយ្យេ, ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ? ‘‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ ភគវតា – ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ នុ ខោ, អយ្យេ, ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ? ‘‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, ភគវតា – ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ បនយ្យេ, នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ។ ‘‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ ភគវតា – ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។
Atha kho rājā pasenadi kosalo yena khemā bhikkhunī tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo khemaṃ bhikkhuniṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti. ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti.
‘‘‘កិំ នុ ខោ, អយ្យេ, ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ, ឥតិ បុដ្ឋា សមានា – ‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, ភគវតា – ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វទេសិ។ ‘កិំ បនយ្យេ, ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ឥតិ បុដ្ឋា សមានា – ‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ ភគវតា – ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វទេសិ។ ‘កិំ នុ ខោ, អយ្យេ, ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ឥតិ បុដ្ឋា សមានា – ‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, ភគវតា – ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វទេសិ។ ‘កិំ បនយ្យេ, នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ឥតិ បុដ្ឋា សមានា – ‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ ភគវតា – នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វទេសិ។ ‘កោ នុ ខោ , អយ្យេ, ហេតុ, កោ បច្ចយោ យេនេតំ អព្យាកតំ ភគវតា’’’តិ?
‘‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti, iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Ko nu kho , ayye, hetu, ko paccayo yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’’ti?
‘‘តេន ហិ, មហារាជ, តញ្ញេវេត្ថ បដិបុច្ឆិស្សាមិ។ យថា តេ ខមេយ្យ តថា នំ ព្យាករេយ្យាសិ។ តំ កិំ មញ្ញសិ, មហារាជ, អត្ថិ តេ កោចិ គណកោ វា មុទ្ទិកោ វា សង្ខាយកោ វា យោ បហោតិ គង្គាយ វាលុកំ 3 គណេតុំ – ឯត្តកា 4 វាលុកា ឥតិ វា, ឯត្តកានិ វាលុកសតានិ ឥតិ វា, ឯត្តកានិ វាលុកសហស្សានិ ឥតិ វា, ឯត្តកានិ វាលុកសតសហស្សានិ ឥតិ វា’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អយ្យេ’’។ ‘‘អត្ថិ បន តេ កោចិ គណកោ វា មុទ្ទិកោ វា សង្ខាយកោ វា យោ បហោតិ មហាសមុទ្ទេ ឧទកំ គណេតុំ – ឯត្តកានិ ឧទកាឡ្ហកានិ ឥតិ វា, ឯត្តកានិ ឧទកាឡ្ហកសតានិ ឥតិ វា, ឯត្តកានិ ឧទកាឡ្ហកសហស្សានិ ឥតិ វា, ឯត្តកានិ ឧទកាឡ្ហកសតសហស្សានិ ឥតិ វា’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អយ្យេ’’។ ‘‘តំ កិស្ស ហេតុ’’? ‘‘មហាយ្យេ, សមុទ្ទោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ’’តិ។ ‘‘ឯវមេវ ខោ, មហារាជ, យេន រូបេ តថាគតំ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ តំ រូបំ តថាគតស្ស បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ។ រូបសង្ខាយវិមុត្តោ ខោ, មហារាជ, តថាគតោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ – សេយ្យថាបិ មហាសមុទ្ទោ។ ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ។
‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ 5 gaṇetuṃ – ettakā 6 vālukā iti vā, ettakāni vālukasatāni iti vā, ettakāni vālukasahassāni iti vā, ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasahassāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahāyye, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yena rūpe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.
‘‘យាយ វេទនាយ តថាគតំ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ, សា វេទនា តថាគតស្ស បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវង្កតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា។ វេទនាសង្ខាយវិមុត្តោ, មហារាជ, តថាគតោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ – សេយ្យថាបិ មហាសមុទ្ទោ។ ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ។
‘‘Yāya vedanāya tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, sā vedanā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Vedanāsaṅkhāyavimutto, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.
‘‘យាយ សញ្ញា តថាគតំ…បេ.… យេហិ សង្ខារេហិ តថាគតំ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ, តេ សង្ខារា តថាគតស្ស បហីនា ឧច្ឆិន្នមូលា តាលាវត្ថុកតា អនភាវង្កតា អាយតិំ អនុប្បាទធម្មា។ សង្ខារសង្ខាយវិមុត្តោ ខោ, មហារាជ, តថាគតោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ – សេយ្យថាបិ មហាសមុទ្ទោ។ ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ , ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ។
‘‘Yāya saññā tathāgataṃ…pe… yehi saṅkhārehi tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, te saṅkhārā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Saṅkhārasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti , ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.
‘‘យេន វិញ្ញាណេ តថាគតំ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ តំ វិញ្ញាណំ តថាគតស្ស បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ។ វិញ្ញាណសង្ខាយវិមុត្តោ ខោ, មហារាជ, តថាគតោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ – សេយ្យថាបិ មហាសមុទ្ទោ។ ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតី’’តិ។ អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ ខេមាយ ភិក្ខុនិយា ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ឧដ្ឋាយាសនា ខេមំ ភិក្ខុនិំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមិ។
‘‘Yena viññāṇe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo khemāya bhikkhuniyā bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ អបរេន សមយេន យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘កិំ នុ ខោ, ភន្តេ, ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ? ‘‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, មយា – ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ បន, ភន្តេ, ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ? ‘‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ មយា – ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ នុ ខោ, ភន្តេ, ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ ? ‘‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, មយា – ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ បន, ភន្តេ, នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ? ‘‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ មយា – ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’’តិ។ ‘‘កិំ នុ ខោ, ភន្តេ, ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’’តិ ឥតិ បុដ្ឋោ សមានោ – ‘អព្យាកតំ ខោ ឯតំ, មហារាជ, មយា – ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វទេសិ…បេ.…។ ‘‘‘កិំ បន, ភន្តេ, នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ ឥតិ បុដ្ឋោ សមានោ – ‘‘‘ឯតម្បិ ខោ, មហារាជ, អព្យាកតំ មយា – នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិ វទេសិ។ កោ នុ ខោ, ភន្តេ, ហេតុ, កោ បច្ចយោ, យេនេតំ អព្យាកតំ ភគវតា’’តិ?
Atha kho rājā pasenadi kosalo aparena samayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti ? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti iti puṭṭho samāno – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi…pe…. ‘‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭho samāno – ‘‘‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’ti?
‘‘តេន ហិ, មហារាជ, តញ្ញេវេត្ថ បដិបុច្ឆិស្សាមិ។ យថា តេ ខមេយ្យ តថា នំ ព្យាករេយ្យាសិ។ តំ កិំ មញ្ញសិ, មហារាជ, អត្ថិ តេ កោចិ គណកោ វា មុទ្ទិកោ វា សង្ខាយកោ វា យោ បហោតិ គង្គាយ វាលុកំ គណេតុំ – ឯត្តកា វាលុកា ឥតិ វា…បេ.… ឯត្តកានិ វាលុកសតសហស្សានិ ឥតិ វា’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, ភន្តេ’’។ ‘‘អត្ថិ បន តេ កោចិ គណកោ វា មុទ្ទិកោ វា សង្ខាយកោ វា យោ បហោតិ មហាសមុទ្ទេ ឧទកំ គណេតុំ – ឯត្តកានិ ឧទកាឡ្ហកានិ ឥតិ វា…បេ.… ឯត្តកានិ ឧទកាឡ្ហកសតសហស្សានិ ឥតិ វា’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, ភន្តេ’’។ ‘‘តំ កិស្ស ហេតុ’’? ‘‘មហា, ភន្តេ, សមុទ្ទោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ។ ឯវមេវ ខោ, មហារាជ, យេន រូបេន តថាគតំ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ, តំ រូបំ តថាគតស្ស បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ។ រូបសង្ខាយវិមុត្តោ ខោ, មហារាជ, តថាគតោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ – សេយ្យថាបិ មហាសមុទ្ទោ។ ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ…បេ.… ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ។ យាយ វេទនាយ…បេ.… យាយ សញ្ញាយ…បេ.… យេហិ សង្ខារេហិ…បេ.…’’។
‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ gaṇetuṃ – ettakā vālukā iti vā…pe… ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā…pe… ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahā, bhante, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho. Evameva kho, mahārāja, yena rūpena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti. Yāya vedanāya…pe… yāya saññāya…pe… yehi saṅkhārehi…pe…’’.
‘‘យេន វិញ្ញាណេន តថាគតំ បញ្ញាបយមានោ បញ្ញាបេយ្យ, តំ វិញ្ញាណំ តថាគតស្ស បហីនំ ឧច្ឆិន្នមូលំ តាលាវត្ថុកតំ អនភាវង្កតំ អាយតិំ អនុប្បាទធម្មំ។ វិញ្ញាណសង្ខាយវិមុត្តោ ខោ, មហារាជ, តថាគតោ គម្ភីរោ អប្បមេយ្យោ ទុប្បរិយោគាហោ – សេយ្យថាបិ មហាសមុទ្ទោ។ ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតិ, ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា’តិបិ ន ឧបេតី’’តិ។
‘‘Yena viññāṇena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti.
‘‘អច្ឆរិយំ, ភន្តេ, អព្ភុតំ, ភន្តេ! យត្រ ហិ នាម សត្ថុ ចេវ 7 សាវិកាយ ច អត្ថេន អត្ថោ ព្យញ្ជនេន ព្យញ្ជនំ សំសន្ទិស្សតិ , សមេស្សតិ, ន វិរោធយិស្សតិ 8 យទិទំ អគ្គបទស្មិំ។ ឯកមិទាហំ, ភន្តេ, សមយំ ខេមំ ភិក្ខុនិំ ឧបសង្កមិត្វា ឯតមត្ថំ អបុច្ឆិំ។ សាបិ មេ អយ្យា ឯតេហិ បទេហិ ឯតេហិ ព្យញ្ជនេហិ ឯតមត្ថំ ព្យាកាសិ, សេយ្យថាបិ ភគវា។ អច្ឆរិយំ, ភន្តេ, អព្ភុតំ, ភន្តេ! យត្រ ហិ នាម សត្ថុ ចេវ សាវិកាយ ច អត្ថេន អត្ថោ ព្យញ្ជនេន ព្យញ្ជនំ សំសន្ទិស្សតិ, សមេស្សតិ, ន វិរោធយិស្សតិ យទិទំ អគ្គបទស្មិំ។ ហន្ទ ទានិ មយំ, ភន្តេ, គច្ឆាម។ ពហុកិច្ចា មយំ ពហុករណីយា’’តិ។ ‘‘យស្ស ទានិ ត្វំ, មហារាជ, កាលំ មញ្ញសី’’តិ។ អថ ខោ រាជា បសេនទិ កោសលោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ឧដ្ឋាយាសនា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមីតិ។ បឋមំ។
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva 9 sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati , samessati, na virodhayissati 10 yadidaṃ aggapadasmiṃ. Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ khemaṃ bhikkhuniṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ apucchiṃ. Sāpi me ayyā etehi padehi etehi byañjanehi etamatthaṃ byākāsi, seyyathāpi bhagavā. Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati, samessati, na virodhayissati yadidaṃ aggapadasmiṃ. Handa dāni mayaṃ, bhante, gacchāma. Bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassa dāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១. ខេមាសុត្តវណ្ណនា • 1. Khemāsuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១. ខេមាសុត្តវណ្ណនា • 1. Khemāsuttavaṇṇanā
