Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
10. අබ්යාකතසංයුත්තං
10. Abyākatasaṃyuttaṃ
1. ඛෙමාසුත්තං
1. Khemāsuttaṃ
410. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ඛෙමා භික්ඛුනී කොසලෙසු චාරිකං චරමානා අන්තරා ච සාවත්ථිං අන්තරා ච සාකෙතං තොරණවත්ථුස්මිං වාසං උපගතා හොති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො සාකෙතා සාවත්ථිං ගච්ඡන්තො, අන්තරා ච සාකෙතං අන්තරා ච සාවත්ථිං තොරණවත්ථුස්මිං එකරත්තිවාසං උපගච්ඡි. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, අම්භො පුරිස, තොරණවත්ථුස්මිං තථාරූපං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා ජාන යමහං අජ්ජ පයිරුපාසෙය්ය’’න්ති.
410. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena khemā bhikkhunī kosalesu cārikaṃ caramānā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca sāketaṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagatā hoti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sāketā sāvatthiṃ gacchanto, antarā ca sāketaṃ antarā ca sāvatthiṃ toraṇavatthusmiṃ ekarattivāsaṃ upagacchi. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, toraṇavatthusmiṃ tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā jāna yamahaṃ ajja payirupāseyya’’nti.
‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සො පුරිසො රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස පටිස්සුත්වා කෙවලකප්පං තොරණවත්ථුං ආහිණ්ඩන්තො 1 නාද්දස තථාරූපං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා යං රාජා පසෙනදි කොසලො පයිරුපාසෙය්ය. අද්දසා ඛො සො පුරිසො ඛෙමං භික්ඛුනිං තොරණවත්ථුස්මිං වාසං උපගතං. දිස්වාන යෙන රාජා පසෙනදි කොසලො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රාජානං පසෙනදිං කොසලං එතදවොච –
‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā kevalakappaṃ toraṇavatthuṃ āhiṇḍanto 2 nāddasa tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā yaṃ rājā pasenadi kosalo payirupāseyya. Addasā kho so puriso khemaṃ bhikkhuniṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagataṃ. Disvāna yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca –
‘‘නත්ථි ඛො, දෙව, තොරණවත්ථුස්මිං තථාරූපො සමණො වා බ්රාහ්මණො වා යං දෙවො පයිරුපාසෙය්ය. අත්ථි ච ඛො, දෙව, ඛෙමා නාම භික්ඛුනී, තස්ස භගවතො සාවිකා අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. තස්සා ඛො පන අය්යාය එවං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගතො – ‘පණ්ඩිතා, වියත්තා මෙධාවිනී බහුස්සුතා චිත්තකථා කල්යාණපටිභානා’ති. තං දෙවො පයිරුපාසතූ’’ති.
‘‘Natthi kho, deva, toraṇavatthusmiṃ tathārūpo samaṇo vā brāhmaṇo vā yaṃ devo payirupāseyya. Atthi ca kho, deva, khemā nāma bhikkhunī, tassa bhagavato sāvikā arahato sammāsambuddhassa. Tassā kho pana ayyāya evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍitā, viyattā medhāvinī bahussutā cittakathā kalyāṇapaṭibhānā’ti. Taṃ devo payirupāsatū’’ti.
අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන ඛෙමා භික්ඛුනී තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ඛෙමං භික්ඛුනිං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ඛෙමං භික්ඛුනිං එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො, අය්යෙ, හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති? ‘‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, භගවතා – ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං පනය්යෙ, න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති? ‘‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං භගවතා – ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, අය්යෙ, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති? ‘‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, භගවතා – ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං පනය්යෙ, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති. ‘‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං භගවතා – ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති.
Atha kho rājā pasenadi kosalo yena khemā bhikkhunī tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo khemaṃ bhikkhuniṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti. ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti.
‘‘‘කිං නු ඛො, අය්යෙ, හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, ඉති පුට්ඨා සමානා – ‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, භගවතා – හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වදෙසි. ‘කිං පනය්යෙ, න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති ඉති පුට්ඨා සමානා – ‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං භගවතා – න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වදෙසි. ‘කිං නු ඛො, අය්යෙ, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති ඉති පුට්ඨා සමානා – ‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, භගවතා – හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වදෙසි. ‘කිං පනය්යෙ, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති ඉති පුට්ඨා සමානා – ‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං භගවතා – නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වදෙසි. ‘කො නු ඛො , අය්යෙ, හෙතු, කො පච්චයො යෙනෙතං අබ්යාකතං භගවතා’’’ති?
‘‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti, iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Ko nu kho , ayye, hetu, ko paccayo yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’’ti?
‘‘තෙන හි, මහාරාජ, තඤ්ඤෙවෙත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි. යථා තෙ ඛමෙය්ය තථා නං බ්යාකරෙය්යාසි. තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, අත්ථි තෙ කොචි ගණකො වා මුද්දිකො වා සඞ්ඛායකො වා යො පහොති ගඞ්ගාය වාලුකං 3 ගණෙතුං – එත්තකා 4 වාලුකා ඉති වා, එත්තකානි වාලුකසතානි ඉති වා, එත්තකානි වාලුකසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි වාලුකසතසහස්සානි ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, අය්යෙ’’. ‘‘අත්ථි පන තෙ කොචි ගණකො වා මුද්දිකො වා සඞ්ඛායකො වා යො පහොති මහාසමුද්දෙ උදකං ගණෙතුං – එත්තකානි උදකාළ්හකානි ඉති වා, එත්තකානි උදකාළ්හකසතානි ඉති වා, එත්තකානි උදකාළ්හකසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි උදකාළ්හකසතසහස්සානි ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, අය්යෙ’’. ‘‘තං කිස්ස හෙතු’’? ‘‘මහාය්යෙ, සමුද්දො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යෙන රූපෙ තථාගතං පඤ්ඤාපයමානො පඤ්ඤාපෙය්ය තං රූපං තථාගතස්ස පහීනං උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවඞ්කතං ආයතිං අනුප්පාදධම්මං. රූපසඞ්ඛායවිමුත්තො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො – සෙය්යථාපි මහාසමුද්දො. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති.
‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ 5 gaṇetuṃ – ettakā 6 vālukā iti vā, ettakāni vālukasatāni iti vā, ettakāni vālukasahassāni iti vā, ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasahassāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahāyye, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yena rūpe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.
‘‘යාය වෙදනාය තථාගතං පඤ්ඤාපයමානො පඤ්ඤාපෙය්ය, සා වෙදනා තථාගතස්ස පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවඞ්කතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. වෙදනාසඞ්ඛායවිමුත්තො, මහාරාජ, තථාගතො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො – සෙය්යථාපි මහාසමුද්දො. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති.
‘‘Yāya vedanāya tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, sā vedanā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Vedanāsaṅkhāyavimutto, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.
‘‘යාය සඤ්ඤා තථාගතං…පෙ.… යෙහි සඞ්ඛාරෙහි තථාගතං පඤ්ඤාපයමානො පඤ්ඤාපෙය්ය, තෙ සඞ්ඛාරා තථාගතස්ස පහීනා උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවඞ්කතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. සඞ්ඛාරසඞ්ඛායවිමුත්තො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො – සෙය්යථාපි මහාසමුද්දො. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති , ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති.
‘‘Yāya saññā tathāgataṃ…pe… yehi saṅkhārehi tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, te saṅkhārā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Saṅkhārasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti , ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.
‘‘යෙන විඤ්ඤාණෙ තථාගතං පඤ්ඤාපයමානො පඤ්ඤාපෙය්ය තං විඤ්ඤාණං තථාගතස්ස පහීනං උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවඞ්කතං ආයතිං අනුප්පාදධම්මං. විඤ්ඤාණසඞ්ඛායවිමුත්තො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො – සෙය්යථාපි මහාසමුද්දො. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙතී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ඛෙමාය භික්ඛුනියා භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා ඛෙමං භික්ඛුනිං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.
‘‘Yena viññāṇe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo khemāya bhikkhuniyā bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො අපරෙන සමයෙන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො, භන්තෙ, හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති? ‘‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, මයා – ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං පන, භන්තෙ, න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති? ‘‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං මයා – ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, භන්තෙ, හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති ? ‘‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, මයා – ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං පන, භන්තෙ, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති? ‘‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං මයා – ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, භන්තෙ, හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘අබ්යාකතං ඛො එතං, මහාරාජ, මයා – හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වදෙසි…පෙ.…. ‘‘‘කිං පන, භන්තෙ, නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘‘‘එතම්පි ඛො, මහාරාජ, අබ්යාකතං මයා – නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වදෙසි. කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු, කො පච්චයො, යෙනෙතං අබ්යාකතං භගවතා’’ති?
Atha kho rājā pasenadi kosalo aparena samayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti ? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti iti puṭṭho samāno – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi…pe…. ‘‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭho samāno – ‘‘‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’ti?
‘‘තෙන හි, මහාරාජ, තඤ්ඤෙවෙත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි. යථා තෙ ඛමෙය්ය තථා නං බ්යාකරෙය්යාසි. තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, අත්ථි තෙ කොචි ගණකො වා මුද්දිකො වා සඞ්ඛායකො වා යො පහොති ගඞ්ගාය වාලුකං ගණෙතුං – එත්තකා වාලුකා ඉති වා…පෙ.… එත්තකානි වාලුකසතසහස්සානි ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘අත්ථි පන තෙ කොචි ගණකො වා මුද්දිකො වා සඞ්ඛායකො වා යො පහොති මහාසමුද්දෙ උදකං ගණෙතුං – එත්තකානි උදකාළ්හකානි ඉති වා…පෙ.… එත්තකානි උදකාළ්හකසතසහස්සානි ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘තං කිස්ස හෙතු’’? ‘‘මහා, භන්තෙ, සමුද්දො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යෙන රූපෙන තථාගතං පඤ්ඤාපයමානො පඤ්ඤාපෙය්ය, තං රූපං තථාගතස්ස පහීනං උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවඞ්කතං ආයතිං අනුප්පාදධම්මං. රූපසඞ්ඛායවිමුත්තො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො – සෙය්යථාපි මහාසමුද්දො. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති…පෙ.… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති. යාය වෙදනාය…පෙ.… යාය සඤ්ඤාය…පෙ.… යෙහි සඞ්ඛාරෙහි…පෙ.…’’.
‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ gaṇetuṃ – ettakā vālukā iti vā…pe… ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā…pe… ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahā, bhante, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho. Evameva kho, mahārāja, yena rūpena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti. Yāya vedanāya…pe… yāya saññāya…pe… yehi saṅkhārehi…pe…’’.
‘‘යෙන විඤ්ඤාණෙන තථාගතං පඤ්ඤාපයමානො පඤ්ඤාපෙය්ය, තං විඤ්ඤාණං තථාගතස්ස පහීනං උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවඞ්කතං ආයතිං අනුප්පාදධම්මං. විඤ්ඤාණසඞ්ඛායවිමුත්තො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුප්පරියොගාහො – සෙය්යථාපි මහාසමුද්දො. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි න උපෙතී’’ති.
‘‘Yena viññāṇena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti.
‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යත්ර හි නාම සත්ථු චෙව 7 සාවිකාය ච අත්ථෙන අත්ථො බ්යඤ්ජනෙන බ්යඤ්ජනං සංසන්දිස්සති , සමෙස්සති, න විරොධයිස්සති 8 යදිදං අග්ගපදස්මිං. එකමිදාහං, භන්තෙ, සමයං ඛෙමං භික්ඛුනිං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං අපුච්ඡිං. සාපි මෙ අය්යා එතෙහි පදෙහි එතෙහි බ්යඤ්ජනෙහි එතමත්ථං බ්යාකාසි, සෙය්යථාපි භගවා. අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යත්ර හි නාම සත්ථු චෙව සාවිකාය ච අත්ථෙන අත්ථො බ්යඤ්ජනෙන බ්යඤ්ජනං සංසන්දිස්සති, සමෙස්සති, න විරොධයිස්සති යදිදං අග්ගපදස්මිං. හන්ද දානි මයං, භන්තෙ, ගච්ඡාම. බහුකිච්චා මයං බහුකරණීයා’’ති. ‘‘යස්ස දානි ත්වං, මහාරාජ, කාලං මඤ්ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවතො භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමීති. පඨමං.
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva 9 sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati , samessati, na virodhayissati 10 yadidaṃ aggapadasmiṃ. Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ khemaṃ bhikkhuniṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ apucchiṃ. Sāpi me ayyā etehi padehi etehi byañjanehi etamatthaṃ byākāsi, seyyathāpi bhagavā. Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati, samessati, na virodhayissati yadidaṃ aggapadasmiṃ. Handa dāni mayaṃ, bhante, gacchāma. Bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassa dāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. ඛෙමාසුත්තවණ්ණනා • 1. Khemāsuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 1. ඛෙමාසුත්තවණ්ණනා • 1. Khemāsuttavaṇṇanā