Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരീഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
൩. ഖേമാഥേരീഗാഥാവണ്ണനാ
3. Khemātherīgāthāvaṇṇanā
ദഹരാ ത്വം രൂപവതീതിആദികാ ഖേമായ ഥേരിയാ ഗാഥാ. അയം കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഹംസവതീനഗരേ പരാധീനവുത്തികാ പരേസം ദാസീ അഹോസി. സാ പരേസം വേയ്യാവച്ചകരണേന ജീവികം കപ്പേന്തീ ഏകദിവസം പദുമുത്തരസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ അഗ്ഗസാവകം സുജാതത്ഥേരം പിണ്ഡായ ചരന്തം ദിസ്വാ തയോ മോദകേ ദത്വാ തംദിവസമേവ അത്തനോ കേസേ വിസ്സജ്ജേത്വാ ഥേരസ്സ ദാനം ദത്വാ ‘‘അനാഗതേ മഹാപഞ്ഞാ ബുദ്ധസ്സ സാവികാ ഭവേയ്യ’’ന്തി പത്ഥനം കത്വാ യാവജീവം കുസലകമ്മേ അപ്പമത്താ ഹുത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തീ അനുക്കമേന ഛകാമസഗ്ഗേ, തേസം തേസം ദേവരാജൂനം മഹേസിഭാവേന ഉപപന്നാ, മനുസ്സലോകേപി അനേകവാരം ചക്കവത്തീനം മണ്ഡലരാജൂനഞ്ച മഹേസിഭാവം ഉപഗതാ മഹാസമ്പത്തിയോ അനുഭവിത്വാ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ മനുസ്സലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്വാ, സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസംവേഗാ പബ്ബജിത്വാ ദസവസ്സസഹസ്സാനി ബ്രഹ്മചരിയം ചരന്തീ ബഹുസ്സുതാ ധമ്മകഥികാ ഹുത്വാ ബഹുജനസ്സ ധമ്മകഥനാദിനാ പഞ്ഞാസംവത്തനിയകമ്മം കത്വാ തതോ ചവിത്വാ സുഗതീസുയേവ സംസരന്തീ ഇമസ്മിം കപ്പേ ഭഗവതോ ച കകുസന്ധസ്സ ഭഗവതോ ച കോണാഗമനസ്സ കാലേ വിഭവസമ്പന്നേ കുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്വാ മഹന്തം സങ്ഘാരാമം കാരേത്വാ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ നിയ്യാദേസി.
Daharā tvaṃ rūpavatītiādikā khemāya theriyā gāthā. Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare parādhīnavuttikā paresaṃ dāsī ahosi. Sā paresaṃ veyyāvaccakaraṇena jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ padumuttarassa sammāsambuddhassa aggasāvakaṃ sujātattheraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā tayo modake datvā taṃdivasameva attano kese vissajjetvā therassa dānaṃ datvā ‘‘anāgate mahāpaññā buddhassa sāvikā bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā yāvajīvaṃ kusalakamme appamattā hutvā devamanussesu saṃsarantī anukkamena chakāmasagge, tesaṃ tesaṃ devarājūnaṃ mahesibhāvena upapannā, manussalokepi anekavāraṃ cakkavattīnaṃ maṇḍalarājūnañca mahesibhāvaṃ upagatā mahāsampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle manussaloke uppajjitvā viññutaṃ patvā, satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvegā pabbajitvā dasavassasahassāni brahmacariyaṃ carantī bahussutā dhammakathikā hutvā bahujanassa dhammakathanādinā paññāsaṃvattaniyakammaṃ katvā tato cavitvā sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ kappe bhagavato ca kakusandhassa bhagavato ca koṇāgamanassa kāle vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patvā mahantaṃ saṅghārāmaṃ kāretvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādesi.
ഭഗവതോ പന കസ്സപദസബലസ്സ കാലേ കികിസ്സ കാസിരഞ്ഞോ സബ്ബജേട്ഠികാ സമണീ നാമ ധീതാ ഹുത്വാ, സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസംവേഗാ അഗാരേയേവ ഠിതാ, വീസതി വസ്സസഹസ്സാനി കോമാരിബ്രഹ്മചരിയം ചരന്തീ സമണഗുത്താദീഹി അത്തനോ ഭഗിനീഹി സദ്ധിം രമണീയം പരിവേണം കാരേത്വാ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ നിയ്യാദേസി. ഏവമേവ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ ആയതനഗതം ഉളാരം പുഞ്ഞകമ്മം കത്വാ സുഗതീസുയേവ സംസരിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ മദ്ദരട്ഠേ സാകലനഗരേ രാജകുലേ നിബ്ബത്തി. ഖേമാതിസ്സാ നാമം അഹോസി, സുവണ്ണവണ്ണാ കഞ്ചനസന്നിഭത്തചാ. സാ വയപ്പത്താ ബിമ്ബിസാരരഞ്ഞോ ഗേഹം ഗതാ. സത്ഥരി വേളുവനേ വിഹരന്തേ രൂപമത്താ ഹുത്വാ ‘‘രൂപേ ദോസം ദസ്സേതീ’’തി സത്ഥു ദസ്സനായ ന ഗച്ഛതി.
Bhagavato pana kassapadasabalassa kāle kikissa kāsirañño sabbajeṭṭhikā samaṇī nāma dhītā hutvā, satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvegā agāreyeva ṭhitā, vīsati vassasahassāni komāribrahmacariyaṃ carantī samaṇaguttādīhi attano bhaginīhi saddhiṃ ramaṇīyaṃ pariveṇaṃ kāretvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādesi. Evameva tattha tattha bhave āyatanagataṃ uḷāraṃ puññakammaṃ katvā sugatīsuyeva saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde maddaraṭṭhe sākalanagare rājakule nibbatti. Khemātissā nāmaṃ ahosi, suvaṇṇavaṇṇā kañcanasannibhattacā. Sā vayappattā bimbisārarañño gehaṃ gatā. Satthari veḷuvane viharante rūpamattā hutvā ‘‘rūpe dosaṃ dassetī’’ti satthu dassanāya na gacchati.
രാജാ മനുസ്സേഹി വേളുവനസ്സ വണ്ണേ പകാസാപേത്വാ ദേവിയാ വിഹാരദസ്സനായ ചിത്തം ഉപ്പാദേസി. അഥ ദേവീ ‘‘വിഹാരം പസ്സിസ്സാമീ’’തി രാജാനം പടിപുച്ഛി. രാജാ ‘‘വിഹാരം ഗന്ത്വാ സത്ഥാരം അദിസ്വാ ആഗന്തും ന ലഭിസ്സസീ’’തി വത്വാ പുരിസാനം സഞ്ഞം അദാസി – ‘‘ബലക്കാരേനപി ദേവിം ദസബലം ദസ്സേഥാ’’തി. ദേവീ വിഹാരം ഗന്ത്വാ ദിവസഭാഗം ഖേപേത്വാ നിവത്തേന്തീ സത്ഥാരം അദിസ്വാവ ഗന്തും ആരദ്ധാ. അഥ നം രാജപുരിസാ അനിച്ഛന്തിമ്പി സത്ഥു സന്തികം നയിംസു. സത്ഥാ തം ആഗച്ഛന്തിം ദിസ്വാ ഇദ്ധിയാ ദേവച്ഛരാസദിസം ഇത്ഥിം നിമ്മിനിത്വാ താലപണ്ണം ഗഹേത്വാ ബീജയമാനം അകാസി. ഖേമാ ദേവീ തം ദിസ്വാ ചിന്തേസി – ‘‘ഏവരൂപാ നാമ ദേവച്ഛരപടിഭാഗാ ഇത്ഥിയോ ഭഗവതോ അവിദൂരേ തിട്ഠന്തി, അഹം ഏതാസം പരിചാരികതായപി നപ്പഹോമി, മനമ്പി നിക്കാരണാ പാപചിത്തസ്സ വസേന നട്ഠാ’’തി നിമിത്തം ഗഹേത്വാ തമേവ ഇത്ഥിം ഓലോകയമാനാ അട്ഠാസി. അഥസ്സാ പസ്സന്തിയാവ സത്ഥു അധിട്ഠാനബലേന സാ ഇത്ഥീ പഠമവയം അതിക്കമ്മ മജ്ഝിമവയമ്പി അതിക്കമ്മ പച്ഛിമവയം പത്വാ ഖണ്ഡദന്താ പലിതകേസാ വലിത്തചാ ഹുത്വാ സദ്ധിം താലപണ്ണേന പരിവത്തിത്വാ പതി . തതോ ഖേമാ കതാധികാരത്താ ഏവം ചിന്തേസി – ‘‘ഏവംവിധമ്പി സരീരം ഈദിസം വിപത്തിം പാപുണി, മയ്ഹമ്പി സരീരം ഏവംഗതികമേവ ഭവിസ്സതീ’’തി. അഥസ്സാ ചിത്താചാരം ഞത്വാ സത്ഥാ –
Rājā manussehi veḷuvanassa vaṇṇe pakāsāpetvā deviyā vihāradassanāya cittaṃ uppādesi. Atha devī ‘‘vihāraṃ passissāmī’’ti rājānaṃ paṭipucchi. Rājā ‘‘vihāraṃ gantvā satthāraṃ adisvā āgantuṃ na labhissasī’’ti vatvā purisānaṃ saññaṃ adāsi – ‘‘balakkārenapi deviṃ dasabalaṃ dassethā’’ti. Devī vihāraṃ gantvā divasabhāgaṃ khepetvā nivattentī satthāraṃ adisvāva gantuṃ āraddhā. Atha naṃ rājapurisā anicchantimpi satthu santikaṃ nayiṃsu. Satthā taṃ āgacchantiṃ disvā iddhiyā devaccharāsadisaṃ itthiṃ nimminitvā tālapaṇṇaṃ gahetvā bījayamānaṃ akāsi. Khemā devī taṃ disvā cintesi – ‘‘evarūpā nāma devaccharapaṭibhāgā itthiyo bhagavato avidūre tiṭṭhanti, ahaṃ etāsaṃ paricārikatāyapi nappahomi, manampi nikkāraṇā pāpacittassa vasena naṭṭhā’’ti nimittaṃ gahetvā tameva itthiṃ olokayamānā aṭṭhāsi. Athassā passantiyāva satthu adhiṭṭhānabalena sā itthī paṭhamavayaṃ atikkamma majjhimavayampi atikkamma pacchimavayaṃ patvā khaṇḍadantā palitakesā valittacā hutvā saddhiṃ tālapaṇṇena parivattitvā pati . Tato khemā katādhikārattā evaṃ cintesi – ‘‘evaṃvidhampi sarīraṃ īdisaṃ vipattiṃ pāpuṇi, mayhampi sarīraṃ evaṃgatikameva bhavissatī’’ti. Athassā cittācāraṃ ñatvā satthā –
‘‘യേ രാഗരത്താനുപതന്തി സോതം, സയം കതം മക്കടകോവ ജാലം;
‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃ kataṃ makkaṭakova jālaṃ;
ഏതമ്പി ഛേത്വാന പരിബ്ബജന്തി, അനപേക്ഖിനോ കാമസുഖം പഹായാ’’തി. –
Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti. –
ഗാഥമാഹ . സാ ഗാഥാപരിയോസാനേ സഹ പടിസമ്ഭിദാഹി അരഹത്തം പാപുണീതി അട്ഠകഥാസു ആഗതം. അപദാനേ പന ‘‘ഇമം ഗാഥം സുത്വാ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠിതാ രാജാനം അനുജാനാപേത്വാ പബ്ബജിത്വാ അരഹത്തം പാപുണീ’’തി ആഗതം. തത്ഥായം അപദാനപാളി (അപ॰ ഥേരീ ൨.൨.൨൮൯-൩൮൩) –
Gāthamāha . Sā gāthāpariyosāne saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti aṭṭhakathāsu āgataṃ. Apadāne pana ‘‘imaṃ gāthaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhitā rājānaṃ anujānāpetvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti āgataṃ. Tatthāyaṃ apadānapāḷi (apa. therī 2.2.289-383) –
‘‘പദുമുത്തരോ നാമ ജിനോ, സബ്ബധമ്മേസു ചക്ഖുമാ;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;
ഇതോ സതസഹസ്സമ്ഹി, കപ്പേ ഉപ്പജ്ജി നായകോ.
Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.
‘‘തദാഹം ഹംസവതിയം, ജാതാ സേട്ഠികുലേ അഹും;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, jātā seṭṭhikule ahuṃ;
നാനാരതനപജ്ജോതേ, മഹാസുഖസമപ്പിതാ.
Nānāratanapajjote, mahāsukhasamappitā.
‘‘ഉപേത്വാ തം മഹാവീരം, അസ്സോസിം ധമ്മദേസനം;
‘‘Upetvā taṃ mahāvīraṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ;
തതോ ജാതപ്പസാദാഹം, ഉപേമി സരണം ജിനം.
Tato jātappasādāhaṃ, upemi saraṇaṃ jinaṃ.
‘‘മാതരം പിതരം ചാഹം, ആയാചിത്വാ വിനായകം;
‘‘Mātaraṃ pitaraṃ cāhaṃ, āyācitvā vināyakaṃ;
നിമന്തയിത്വാ സത്താഹം, ഭോജയിം സഹസാവകം.
Nimantayitvā sattāhaṃ, bhojayiṃ sahasāvakaṃ.
‘‘അതിക്കന്തേ ച സത്താഹേ, മഹാപഞ്ഞാനമുത്തമം;
‘‘Atikkante ca sattāhe, mahāpaññānamuttamaṃ;
ഭിക്ഖുനിം ഏതദഗ്ഗമ്ഹി, ഠപേസി നരസാരഥി.
Bhikkhuniṃ etadaggamhi, ṭhapesi narasārathi.
‘‘തം സുത്വാ മുദിതാ ഹുത്വാ, പുനോ തസ്സ മഹേസിനോ;
‘‘Taṃ sutvā muditā hutvā, puno tassa mahesino;
കാരം കത്വാന തം ഠാനം, പണിപച്ച പണീദഹിം.
Kāraṃ katvāna taṃ ṭhānaṃ, paṇipacca paṇīdahiṃ.
‘‘തതോ മമ ജിനോ ആഹ, സിജ്ഝതം പണിധീ തവ;
‘‘Tato mama jino āha, sijjhataṃ paṇidhī tava;
സസങ്ഘേ മേ കതം കാരം, അപ്പമേയ്യഫലം തയാ.
Sasaṅghe me kataṃ kāraṃ, appameyyaphalaṃ tayā.
‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദാ, ഓരസാ ധമ്മനിമ്മിതാ;
‘‘Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;
ഏതദഗ്ഗമനുപ്പത്താ, ഖേമാ നാമ ഭവിസ്സതി.
Etadaggamanuppattā, khemā nāma bhavissati.
‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസൂപഗാ അഹം.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsūpagā ahaṃ.
‘‘തതോ ചുതാ യാമമഗം, തതോഹം തുസിതം ഗതാ;
‘‘Tato cutā yāmamagaṃ, tatohaṃ tusitaṃ gatā;
തതോ ച നിമ്മാനരതിം, വസവത്തിപുരം തതോ.
Tato ca nimmānaratiṃ, vasavattipuraṃ tato.
‘‘യത്ഥ യത്ഥൂപപജ്ജാമി, തസ്സ കമ്മസ്സ വാഹസാ;
‘‘Yattha yatthūpapajjāmi, tassa kammassa vāhasā;
തത്ഥ തത്ഥേവ രാജൂനം, മഹേസിത്തമകാരയിം.
Tattha tattheva rājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ.
‘‘തതോ ചുതാ മനുസ്സത്തേ, രാജൂനം ചക്കവത്തിനം;
‘‘Tato cutā manussatte, rājūnaṃ cakkavattinaṃ;
മണ്ഡലീനഞ്ച രാജൂനം, മഹേസിത്തമകാരയിം.
Maṇḍalīnañca rājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ.
‘‘സമ്പത്തിം അനുഭോത്വാന, ദേവേസു മനുജേസു ച;
‘‘Sampattiṃ anubhotvāna, devesu manujesu ca;
സബ്ബത്ഥ സുഖിതാ ഹുത്വാ, നേകകപ്പേസു സംസരിം.
Sabbattha sukhitā hutvā, nekakappesu saṃsariṃ.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, വിപസ്സീ ലോകനായകോ;
‘‘Ekanavutito kappe, vipassī lokanāyako;
ഉപ്പജ്ജി ചാരുദസ്സനോ, സബ്ബധമ്മവിപസ്സകോ.
Uppajji cārudassano, sabbadhammavipassako.
‘‘തമഹം ലോകനായകം, ഉപേത്വാ നരസാരഥിം;
‘‘Tamahaṃ lokanāyakaṃ, upetvā narasārathiṃ;
ധമ്മം ഭണിതം സുത്വാന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.
Dhammaṃ bhaṇitaṃ sutvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘ദസവസ്സസഹസ്സാനി, തസ്സ വീരസ്സ സാസനേ;
‘‘Dasavassasahassāni, tassa vīrassa sāsane;
ബ്രഹ്മചരിയം ചരിത്വാന, യുത്തയോഗാ ബഹുസ്സുതാ.
Brahmacariyaṃ caritvāna, yuttayogā bahussutā.
‘‘പച്ചയാകാരകുസലാ, ചതുസച്ചവിസാരദാ;
‘‘Paccayākārakusalā, catusaccavisāradā;
നിപുണാ ചിത്തകഥികാ, സത്ഥുസാസനകാരികാ.
Nipuṇā cittakathikā, satthusāsanakārikā.
‘‘തതോ ചുതാഹം തുസിതം, ഉപപന്നാ യസസ്സിനീ;
‘‘Tato cutāhaṃ tusitaṃ, upapannā yasassinī;
അഭിഭോമി തഹിം അഞ്ഞേ, ബ്രഹ്മചാരീഫലേനഹം.
Abhibhomi tahiṃ aññe, brahmacārīphalenahaṃ.
‘‘യത്ഥ യത്ഥൂപപന്നാഹം, മഹാഭോഗാ മഹദ്ധനാ;
‘‘Yattha yatthūpapannāhaṃ, mahābhogā mahaddhanā;
മേധാവിനീ സീലവതീ, വിനീതപരിസാപി ച.
Medhāvinī sīlavatī, vinītaparisāpi ca.
‘‘ഭവാമി തേന കമ്മേന, യോഗേന ജിനസാസനേ;
‘‘Bhavāmi tena kammena, yogena jinasāsane;
സബ്ബാ സമ്പത്തിയോ മയ്ഹം, സുലഭാ മനസോ പിയാ.
Sabbā sampattiyo mayhaṃ, sulabhā manaso piyā.
‘‘യോപി മേ ഭവതേ ഭത്താ, യത്ഥ യത്ഥ ഗതായപി;
‘‘Yopi me bhavate bhattā, yattha yattha gatāyapi;
വിമാനേതി ന മം കോചി, പടിപത്തിബലേന മേ.
Vimāneti na maṃ koci, paṭipattibalena me.
‘‘ഇമമ്ഹി ഭദ്ദകേ കപ്പേ, ബ്രഹ്മബന്ധു മഹായസോ;
‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;
നാമേന കോണാഗമനോ, ഉപ്പജ്ജി വദതം വരോ.
Nāmena koṇāgamano, uppajji vadataṃ varo.
‘‘തദാ ഹി ബാരാണസിയം, സുസമിദ്ധകുലപ്പജാ;
‘‘Tadā hi bārāṇasiyaṃ, susamiddhakulappajā;
ധനഞ്ജാനീ സുമേധാ ച, അഹമ്പി ച തയോ ജനാ.
Dhanañjānī sumedhā ca, ahampi ca tayo janā.
‘‘സങ്ഘാരാമമദാസിമ്ഹ, ദാനസഹായികാ പുരേ;
‘‘Saṅghārāmamadāsimha, dānasahāyikā pure;
സങ്ഘസ്സ ച വിഹാരമ്പി, ഉദ്ദിസ്സ കാരികാ മയം.
Saṅghassa ca vihārampi, uddissa kārikā mayaṃ.
‘‘തതോ ചുതാ മയം സബ്ബാ, താവതിംസൂപഗാ അഹും;
‘‘Tato cutā mayaṃ sabbā, tāvatiṃsūpagā ahuṃ;
യസസാ അഗ്ഗതം പത്താ, മനുസ്സേസു തഥേവ ച.
Yasasā aggataṃ pattā, manussesu tatheva ca.
‘‘ഇമസ്മിംയേവ കപ്പമ്ഹി, ബ്രഹ്മബന്ധു മഹായസോ;
‘‘Imasmiṃyeva kappamhi, brahmabandhu mahāyaso;
കസ്സപോ നാമ ഗോത്തേന, ഉപ്പജ്ജി വദതം വരോ.
Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.
‘‘ഉപട്ഠാകോ മഹേസിസ്സ, തദാ ആസി നരിസ്സരോ;
‘‘Upaṭṭhāko mahesissa, tadā āsi narissaro;
കാസിരാജാ കികീ നാമ, ബാരാണസിപുരുത്തമേ.
Kāsirājā kikī nāma, bārāṇasipuruttame.
‘‘തസ്സാസിം ജേട്ഠികാ ധീതാ, സമണീ ഇതി വിസ്സുതാ;
‘‘Tassāsiṃ jeṭṭhikā dhītā, samaṇī iti vissutā;
ധമ്മം സുത്വാ ജിനഗ്ഗസ്സ, പബ്ബജ്ജം സമരോചയിം.
Dhammaṃ sutvā jinaggassa, pabbajjaṃ samarocayiṃ.
‘‘അനുജാനി ന നോ താതോ, അഗാരേവ തദാ മയം;
‘‘Anujāni na no tāto, agāreva tadā mayaṃ;
വീസവസ്സസഹസ്സാനി, വിചരിമ്ഹ അതന്ദിതാ.
Vīsavassasahassāni, vicarimha atanditā.
‘‘കോമാരിബ്രഹ്മചരിയം, രാജകഞ്ഞാ സുഖേധിതാ;
‘‘Komāribrahmacariyaṃ, rājakaññā sukhedhitā;
ബുദ്ധോപട്ഠാനനിരതാ, മുദിതാ സത്ത ധീതരോ.
Buddhopaṭṭhānaniratā, muditā satta dhītaro.
‘‘സമണീ സമണഗുത്താ ച, ഭിക്ഖുനീ ഭിക്ഖുദായികാ;
‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhudāyikā;
ധമ്മാ ചേവ സുധമ്മാ ച, സത്തമീ സങ്ഘദായികാ.
Dhammā ceva sudhammā ca, sattamī saṅghadāyikā.
‘‘അഹം ഉപ്പലവണ്ണാ ച, പടാചാരാ ച കുണ്ഡലാ;
‘‘Ahaṃ uppalavaṇṇā ca, paṭācārā ca kuṇḍalā;
കിസാഗോതമീ ധമ്മദിന്നാ, വിസാഖാ ഹോതി സത്തമീ.
Kisāgotamī dhammadinnā, visākhā hoti sattamī.
‘‘കദാചി സോ നരാദിച്ചോ, ധമ്മം ദേസേസി അബ്ഭുതം;
‘‘Kadāci so narādicco, dhammaṃ desesi abbhutaṃ;
മഹാനിദാനസുത്തന്തം, സുത്വാ തം പരിയാപുണിം.
Mahānidānasuttantaṃ, sutvā taṃ pariyāpuṇiṃ.
‘‘തേഹി കമ്മേഹി സുകതേഹി, ചേതനാപണിധീഹി ച;
‘‘Tehi kammehi sukatehi, cetanāpaṇidhīhi ca;
ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസമഗച്ഛഹം.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘പച്ഛിമേ ച ഭവേ ദാനി, സാകലായ പുരുത്തമേ;
‘‘Pacchime ca bhave dāni, sākalāya puruttame;
രഞ്ഞോ മദ്ദസ്സ ധീതാമ്ഹി, മനാപാ ദയിതാ പിയാ.
Rañño maddassa dhītāmhi, manāpā dayitā piyā.
‘‘സഹ മേ ജാതമത്തമ്ഹി, ഖേമം തമ്ഹി പുരേ അഹു;
‘‘Saha me jātamattamhi, khemaṃ tamhi pure ahu;
തതോ ഖേമാതി നാമം മേ, ഗുണതോ ഉപപജ്ജഥ.
Tato khemāti nāmaṃ me, guṇato upapajjatha.
‘‘യദാഹം യോബ്ബനം പത്താ, രൂപലാവഞ്ഞഭൂസിതാ;
‘‘Yadāhaṃ yobbanaṃ pattā, rūpalāvaññabhūsitā;
തദാ അദാസി മം താതോ, ബിമ്ബിസാരസ്സ രാജിനോ.
Tadā adāsi maṃ tāto, bimbisārassa rājino.
‘‘തസ്സാഹം സുപ്പിയാ ആസിം, രൂപകേലായനേ രതാ;
‘‘Tassāhaṃ suppiyā āsiṃ, rūpakelāyane ratā;
രൂപാനം ദോസവാദീതി, ന ഉപേസിം മഹാദയം.
Rūpānaṃ dosavādīti, na upesiṃ mahādayaṃ.
‘‘ബിമ്ബിസാരോ തദാ രാജാ, മമാനുഗ്ഗഹബുദ്ധിയാ;
‘‘Bimbisāro tadā rājā, mamānuggahabuddhiyā;
വണ്ണയിത്വാ വേളുവനം, ഗായകേ ഗാപയീ മമം.
Vaṇṇayitvā veḷuvanaṃ, gāyake gāpayī mamaṃ.
‘‘രമ്മം വേളുവനം യേന, ന ദിട്ഠം സുഗതാലയം;
‘‘Rammaṃ veḷuvanaṃ yena, na diṭṭhaṃ sugatālayaṃ;
ന തേന നന്ദനം ദിട്ഠം, ഇതി മഞ്ഞാമസേ മയം.
Na tena nandanaṃ diṭṭhaṃ, iti maññāmase mayaṃ.
‘‘യേന വേളുവനം ദിട്ഠം, നരനന്ദനനന്ദനം;
‘‘Yena veḷuvanaṃ diṭṭhaṃ, naranandananandanaṃ;
സുദിട്ഠം നന്ദനം തേന, അമരിന്ദസുനന്ദനം.
Sudiṭṭhaṃ nandanaṃ tena, amarindasunandanaṃ.
‘‘വിഹായ നന്ദനം ദേവാ, ഓതരിത്വാ മഹീതലം;
‘‘Vihāya nandanaṃ devā, otaritvā mahītalaṃ;
രമ്മം വേളുവനം ദിസ്വാ, ന തപ്പന്തി സുവിമ്ഹിതാ.
Rammaṃ veḷuvanaṃ disvā, na tappanti suvimhitā.
‘‘രാജപുഞ്ഞേന നിബ്ബത്തം, ബുദ്ധപുഞ്ഞേന ഭൂസിതം;
‘‘Rājapuññena nibbattaṃ, buddhapuññena bhūsitaṃ;
കോ വത്താ തസ്സ നിസ്സേസം, വനസ്സ ഗുണസഞ്ചയം.
Ko vattā tassa nissesaṃ, vanassa guṇasañcayaṃ.
‘‘തം സുത്വാ വനസമിദ്ധം, മമ സോതമനോഹരം;
‘‘Taṃ sutvā vanasamiddhaṃ, mama sotamanoharaṃ;
ദട്ഠുകാമാ തമുയ്യാനം, രഞ്ഞോ ആരോചയിം തദാ.
Daṭṭhukāmā tamuyyānaṃ, rañño ārocayiṃ tadā.
‘‘മഹതാ പരിവാരേന, തദാ ച സോ മഹീപതി;
‘‘Mahatā parivārena, tadā ca so mahīpati;
മം പേസേസി തമുയ്യാനം, ദസ്സനായ സമുസ്സുകം.
Maṃ pesesi tamuyyānaṃ, dassanāya samussukaṃ.
‘‘ഗച്ഛ പസ്സ മഹാഭോഗേ, വനം നേത്തരസായനം;
‘‘Gaccha passa mahābhoge, vanaṃ nettarasāyanaṃ;
യം സദാ ഭാതി സിരിയാ, സുഗതാഭാനുരഞ്ജിതം.
Yaṃ sadā bhāti siriyā, sugatābhānurañjitaṃ.
‘‘യദാ ച പിണ്ഡായ മുനി, ഗിരിബ്ബജപുരുത്തമം;
‘‘Yadā ca piṇḍāya muni, giribbajapuruttamaṃ;
പവിട്ഠോഹം തദായേവ, വനം ദട്ഠുമുപാഗമിം.
Paviṭṭhohaṃ tadāyeva, vanaṃ daṭṭhumupāgamiṃ.
‘‘തദാ തം ഫുല്ലവിപിനം, നാനാഭമരകൂജിതം;
‘‘Tadā taṃ phullavipinaṃ, nānābhamarakūjitaṃ;
കോകിലാഗീതസഹിതം, മയൂരഗണനച്ചിതം.
Kokilāgītasahitaṃ, mayūragaṇanaccitaṃ.
‘‘അപ്പസദ്ദമനാകിണ്ണം, നാനാചങ്കമഭൂസിതം;
‘‘Appasaddamanākiṇṇaṃ, nānācaṅkamabhūsitaṃ;
കുടിമണ്ഡപസംകിണ്ണം, യോഗീവരവിരാജിതം.
Kuṭimaṇḍapasaṃkiṇṇaṃ, yogīvaravirājitaṃ.
‘‘വിചരന്തീ അമഞ്ഞിസ്സം, സഫലം നയനം മമ;
‘‘Vicarantī amaññissaṃ, saphalaṃ nayanaṃ mama;
തത്ഥാപി തരുണം ഭിക്ഖും, യുത്തം ദിസ്വാ വിചിന്തയിം.
Tatthāpi taruṇaṃ bhikkhuṃ, yuttaṃ disvā vicintayiṃ.
‘‘ഈദിസേ വിപിനേ രമ്മേ, ഠിതോയം നവയോബ്ബനേ;
‘‘Īdise vipine ramme, ṭhitoyaṃ navayobbane;
വസന്തമിവ കന്തേന, രൂപേന ച സമന്വിതോ.
Vasantamiva kantena, rūpena ca samanvito.
‘‘നിസിന്നോ രുക്ഖമൂലമ്ഹി, മുണ്ഡോ സങ്ഘാടിപാരുതോ;
‘‘Nisinno rukkhamūlamhi, muṇḍo saṅghāṭipāruto;
ഝായതേ വതയം ഭിക്ഖു, ഹിത്വാ വിസയജം രതിം.
Jhāyate vatayaṃ bhikkhu, hitvā visayajaṃ ratiṃ.
‘‘നനു നാമ ഗഹട്ഠേന, കാമം ഭുത്വാ യഥാസുഖം;
‘‘Nanu nāma gahaṭṭhena, kāmaṃ bhutvā yathāsukhaṃ;
പച്ഛാ ജിണ്ണേന ധമ്മോയം, ചരിതബ്ബോ സുഭദ്ദകോ.
Pacchā jiṇṇena dhammoyaṃ, caritabbo subhaddako.
‘‘സുഞ്ഞകന്തി വിദിത്വാന, ഗന്ധഗേഹം ജിനാലയം;
‘‘Suññakanti viditvāna, gandhagehaṃ jinālayaṃ;
ഉപേത്വാ ജിനമദ്ദക്ഖം, ഉദയന്തം വ ഭാകരം.
Upetvā jinamaddakkhaṃ, udayantaṃ va bhākaraṃ.
‘‘ഏകകം സുഖമാസീനം, ബീജമാനം വരിത്ഥിയാ;
‘‘Ekakaṃ sukhamāsīnaṃ, bījamānaṃ varitthiyā;
ദിസ്വാനേവം വിചിന്തേസിം, നായം ലൂഖോ നരാസഭോ.
Disvānevaṃ vicintesiṃ, nāyaṃ lūkho narāsabho.
‘‘സാ കഞ്ഞാ കനകാഭാസാ, പദുമാനനലോചനാ;
‘‘Sā kaññā kanakābhāsā, padumānanalocanā;
ബിമ്ബോട്ഠീ കുന്ദദസനാ, മനോനേത്തരസായനാ.
Bimboṭṭhī kundadasanā, manonettarasāyanā.
‘‘ഹേമദോലാഭസവനാ, കലികാകാരസുത്ഥനീ;
‘‘Hemadolābhasavanā, kalikākārasutthanī;
വേദിമജ്ഝാവ സുസ്സോണീ, രമ്ഭോരു ചാരുഭൂസനാ.
Vedimajjhāva sussoṇī, rambhoru cārubhūsanā.
‘‘രത്തംസകുപസംബ്യാനാ , നീലമട്ഠനിവാസനാ;
‘‘Rattaṃsakupasaṃbyānā , nīlamaṭṭhanivāsanā;
അതപ്പനേയ്യരൂപേന, ഹാസഭാവസമന്വിതാ.
Atappaneyyarūpena, hāsabhāvasamanvitā.
‘‘ദിസ്വാ തമേവം ചിന്തേസിം, അഹോയമഭിരൂപിനീ;
‘‘Disvā tamevaṃ cintesiṃ, ahoyamabhirūpinī;
ന മയാനേന നേത്തേന, ദിട്ഠപുബ്ബാ കുദാചനം.
Na mayānena nettena, diṭṭhapubbā kudācanaṃ.
‘‘തതോ ജരാഭിഭൂതാ സാ, വിവണ്ണാ വികതാനനാ;
‘‘Tato jarābhibhūtā sā, vivaṇṇā vikatānanā;
ഭിന്നദന്താ സേതസിരാ, സലാലാ വദനാസുചി.
Bhinnadantā setasirā, salālā vadanāsuci.
‘‘സംഖിത്തകണ്ണാ സേതക്ഖീ, ലമ്ബാസുഭപയോധരാ;
‘‘Saṃkhittakaṇṇā setakkhī, lambāsubhapayodharā;
വലിവിതതസബ്ബങ്ഗീ, സിരാവിതതദേഹിനീ.
Valivitatasabbaṅgī, sirāvitatadehinī.
‘‘നതങ്ഗാ ദണ്ഡദുതിയാ, ഉപ്ഫാസുലികതാ കിസാ;
‘‘Nataṅgā daṇḍadutiyā, upphāsulikatā kisā;
പവേധമാനാ പതിതാ, നിസ്സസന്തീ മുഹും മുഹും.
Pavedhamānā patitā, nissasantī muhuṃ muhuṃ.
‘‘തതോ മേ ആസി സംവേഗോ, അബ്ഭുതോ ലോമഹംസനോ;
‘‘Tato me āsi saṃvego, abbhuto lomahaṃsano;
ധിരത്ഥു രൂപം അസുചിം, രമന്തേ യത്ഥ ബാലിസാ.
Dhiratthu rūpaṃ asuciṃ, ramante yattha bālisā.
‘‘തദാ മഹാകാരുണികോ, ദിസ്വാ സംവിഗ്ഗമാനസം;
‘‘Tadā mahākāruṇiko, disvā saṃviggamānasaṃ;
ഉദഗ്ഗചിത്തോ സുഗതോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.
Udaggacitto sugato, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ആതുരം അസുചിം പൂതിം, പസ്സ ഖേമേ സമുസ്സയം;
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa kheme samussayaṃ;
ഉഗ്ഘരന്തം പഗ്ഘരന്തം, ബാലാനം അഭിനന്ദിതം.
Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhinanditaṃ.
‘‘അസുഭായ ചിത്തം ഭാവേഹി, ഏകഗ്ഗം സുസമാഹിതം;
‘‘Asubhāya cittaṃ bhāvehi, ekaggaṃ susamāhitaṃ;
സതി കായഗതാ ത്യത്ഥു, നിബ്ബിദാ ബഹുലാ ഭവ.
Sati kāyagatā tyatthu, nibbidā bahulā bhava.
‘‘യഥാ ഇദം തഥാ ഏതം, യഥാ ഏതം തഥാ ഇദം;
‘‘Yathā idaṃ tathā etaṃ, yathā etaṃ tathā idaṃ;
അജ്ഝത്തഞ്ച ബഹിദ്ധാ ച, കായേ ഛന്ദം വിരാജയ.
Ajjhattañca bahiddhā ca, kāye chandaṃ virājaya.
‘‘അനിമിത്തഞ്ച ഭാവേഹി, മാനാനുസയമുജ്ജഹ;
‘‘Animittañca bhāvehi, mānānusayamujjaha;
തതോ മാനാഭിസമയാ, ഉപസന്താ ചരിസ്സസി.
Tato mānābhisamayā, upasantā carissasi.
‘‘യേ രാഗരത്താനുപതന്തി സോതം, സയം കതം മക്കടകോവ ജാലം;
‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃ kataṃ makkaṭakova jālaṃ;
ഏതമ്പി ഛേത്വാന പരിബ്ബജന്തി, അനപേക്ഖിനോ കാമസുഖം പഹായ.
Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāya.
‘‘തതോ കല്ലിതചിത്തം മം, ഞത്വാന നരസാരഥി;
‘‘Tato kallitacittaṃ maṃ, ñatvāna narasārathi;
മഹാനിദാനം ദേസേസി, സുത്തന്തം വിനയായ മേ.
Mahānidānaṃ desesi, suttantaṃ vinayāya me.
‘‘സുത്വാ സുത്തന്തസേട്ഠം തം, പുബ്ബസഞ്ഞമനുസ്സരിം;
‘‘Sutvā suttantaseṭṭhaṃ taṃ, pubbasaññamanussariṃ;
തത്ഥ ഠിതാവഹം സന്തീ, ധമ്മചക്ഖും വിസോധയിം.
Tattha ṭhitāvahaṃ santī, dhammacakkhuṃ visodhayiṃ.
‘‘നിപതിത്വാ മഹേസിസ്സ, പാദമൂലമ്ഹി താവദേ;
‘‘Nipatitvā mahesissa, pādamūlamhi tāvade;
അച്ചയം ദേസനത്ഥായ, ഇദം വചനമബ്രവിം.
Accayaṃ desanatthāya, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘നമോ തേ സബ്ബദസ്സാവി, നമോ തേ കരുണാകര;
‘‘Namo te sabbadassāvi, namo te karuṇākara;
നമോ തേ തിണ്ണസംസാര, നമോ തേ അമതം ദദ.
Namo te tiṇṇasaṃsāra, namo te amataṃ dada.
‘‘ദിട്ഠിഗഹനപക്ഖന്ദാ, കാമരാഗവിമോഹിതാ;
‘‘Diṭṭhigahanapakkhandā, kāmarāgavimohitā;
തയാ സമ്മാ ഉപായേന, വിനീതാ വിനയേ രതാ.
Tayā sammā upāyena, vinītā vinaye ratā.
‘‘അദസ്സനേന വിഭോഗാ, താദിസാനം മഹേസിനം;
‘‘Adassanena vibhogā, tādisānaṃ mahesinaṃ;
അനുഭോന്തി മഹാദുക്ഖം, സത്താ സംസാരസാഗരേ.
Anubhonti mahādukkhaṃ, sattā saṃsārasāgare.
‘‘യദാഹം ലോകസരണം, അരണം അരണന്തഗും;
‘‘Yadāhaṃ lokasaraṇaṃ, araṇaṃ araṇantaguṃ;
നാദ്ദസാമി അദൂരട്ഠം, ദേസയാമി തമച്ചയം.
Nāddasāmi adūraṭṭhaṃ, desayāmi tamaccayaṃ.
‘‘മഹാഹിതം വരദദം, അഹിതോതി വിസങ്കിതാ;
‘‘Mahāhitaṃ varadadaṃ, ahitoti visaṅkitā;
നോപേസിം രൂപനിരതാ, ദേസയാമി തമച്ചയം.
Nopesiṃ rūpaniratā, desayāmi tamaccayaṃ.
‘‘തദാ മധുരനിഗ്ഘോസോ, മഹാകാരുണികോ ജിനോ;
‘‘Tadā madhuranigghoso, mahākāruṇiko jino;
അവോച തിട്ഠ ഖേമേതി, സിഞ്ചന്തോ അമതേന മം.
Avoca tiṭṭha khemeti, siñcanto amatena maṃ.
‘‘തദാ പകമ്യ സിരസാ, കത്വാ ച നം പദക്ഖിണം;
‘‘Tadā pakamya sirasā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
ഗന്ത്വാ ദിസ്വാ നരപതിം, ഇദം വചനമബ്രവിം.
Gantvā disvā narapatiṃ, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘അഹോ സമ്മാ ഉപായോ തേ, ചിന്തിതോയമരിന്ദമ;
‘‘Aho sammā upāyo te, cintitoyamarindama;
വനദസ്സനകാമായ, ദിട്ഠോ നിബ്ബാനതോ മുനി.
Vanadassanakāmāya, diṭṭho nibbānato muni.
‘‘യദി തേ രുച്ചതേ രാജ, സാസനേ തസ്സ താദിനോ;
‘‘Yadi te ruccate rāja, sāsane tassa tādino;
പബ്ബജിസ്സാമി രൂപേഹം, നിബ്ബിന്നാ മുനിവാണിനാ.
Pabbajissāmi rūpehaṃ, nibbinnā munivāṇinā.
‘‘അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാന, തദാഹ സ മഹീപതി;
‘‘Añjaliṃ paggahetvāna, tadāha sa mahīpati;
അനുജാനാമി തേ ഭദ്ദേ, പബ്ബജ്ജാ തവ സിജ്ഝതു.
Anujānāmi te bhadde, pabbajjā tava sijjhatu.
‘‘പബ്ബജിത്വാ തദാ ചാഹം, അദ്ധമാസേ ഉപട്ഠിതേ;
‘‘Pabbajitvā tadā cāhaṃ, addhamāse upaṭṭhite;
ദീപോദയഞ്ച ഭേദഞ്ച, ദിസ്വാ സംവിഗ്ഗമാനസാ.
Dīpodayañca bhedañca, disvā saṃviggamānasā.
‘‘നിബ്ബിന്നാ സബ്ബസങ്ഖാരേ, പച്ചയാകാരകോവിദാ;
‘‘Nibbinnā sabbasaṅkhāre, paccayākārakovidā;
ചതുരോഘേ അതിക്കമ്മ, അരഹത്തമപാപുണിം.
Caturoghe atikkamma, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘ഇദ്ധീസു ച വസീ ആസിം, ദിബ്ബായ സോതധാതുയാ;
‘‘Iddhīsu ca vasī āsiṃ, dibbāya sotadhātuyā;
ചേതോപരിയഞാണസ്സ, വസീ ചാപി ഭവാമഹം.
Cetopariyañāṇassa, vasī cāpi bhavāmahaṃ.
‘‘പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം;
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
സബ്ബാസവപരിക്ഖീണാ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ.
Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.
‘‘അത്ഥധമ്മനിരുത്തീസ, പടിഭാനേ തഥേവ ച;
‘‘Atthadhammaniruttīsa, paṭibhāne tatheva ca;
പരിസുദ്ധം മമ ഞാണം, ഉപ്പന്നം ബുദ്ധസാസനേ.
Parisuddhaṃ mama ñāṇaṃ, uppannaṃ buddhasāsane.
‘‘കുസലാഹം വിസുദ്ധീസു, കഥാവത്ഥുവിസാരദാ;
‘‘Kusalāhaṃ visuddhīsu, kathāvatthuvisāradā;
അഭിധമ്മനയഞ്ഞൂ ച, വസിപ്പത്താമ്ഹി സാസനേ.
Abhidhammanayaññū ca, vasippattāmhi sāsane.
‘‘തതോ തോരണവത്ഥുസ്മിം, രഞ്ഞാ കോസലസാമിനാ;
‘‘Tato toraṇavatthusmiṃ, raññā kosalasāminā;
പുച്ഛിതാ നിപുണേ പഞ്ഹേ, ബ്യാകരോന്തീ യഥാതഥം.
Pucchitā nipuṇe pañhe, byākarontī yathātathaṃ.
‘‘തദാ സ രാജാ സുഗതം, ഉപസങ്കമ്മ പുച്ഛഥ;
‘‘Tadā sa rājā sugataṃ, upasaṅkamma pucchatha;
തഥേവ ബുദ്ധോ ബ്യാകാസി, യഥാ തേ ബ്യാകതാ മയാ.
Tatheva buddho byākāsi, yathā te byākatā mayā.
‘‘ജിനോ തസ്മിം ഗുണേ തുട്ഠോ, ഏതദഗ്ഗേ ഠപേസി മം;
‘‘Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ;
മഹാപഞ്ഞാനമഗ്ഗാതി, ഭിക്ഖുനീനം നരുത്തമോ.
Mahāpaññānamaggāti, bhikkhunīnaṃ naruttamo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി. (അപ॰ ഥേരീ ൨.൨.൨൮൯-൩൮൩);
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti. (apa. therī 2.2.289-383);
അരഹത്തം പന പത്വാ ഫലസുഖേന നിബ്ബാനസുഖേന ച വിഹരന്തിയാ ഇമിസ്സാ ഥേരിയാ സതിപി അഞ്ഞാസം ഖീണാസവത്ഥേരീനം പഞ്ഞാവേപുല്ലപ്പത്തിയം തത്ഥ പന കതാധികാരതായ മഹാപഞ്ഞാഭാവോ പാകടോ അഹോസി. തഥാ ഹി നം ഭഗവാ ജേതവനമഹാവിഹാരേ അരിയഗണമജ്ഝേ നിസിന്നോ പടിപാടിയാ ഭിക്ഖുനിയോ ഠാനന്തരേ ഠപേന്തോ ‘‘ഏതദഗ്ഗം, ഭിക്ഖവേ, മമ സാവികാനം ഭിക്ഖുനീനം മഹാപഞ്ഞാനം യദിദം ഖേമാ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൨൩൫-൨൩൬) മഹാപഞ്ഞതായ അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി. തം ഏകദിവസം അഞ്ഞതരസ്മിം രുക്ഖമൂലേ ദിവാവിഹാരം നിസിന്നം മാരോ പാപിമാ തരുണരൂപേന ഉപസങ്കമിത്വാ കാമേഹി പലോഭേന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā phalasukhena nibbānasukhena ca viharantiyā imissā theriyā satipi aññāsaṃ khīṇāsavattherīnaṃ paññāvepullappattiyaṃ tattha pana katādhikāratāya mahāpaññābhāvo pākaṭo ahosi. Tathā hi naṃ bhagavā jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno paṭipāṭiyā bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvikānaṃ bhikkhunīnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ khemā’’ti (a. ni. 1.235-236) mahāpaññatāya aggaṭṭhāne ṭhapesi. Taṃ ekadivasaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinnaṃ māro pāpimā taruṇarūpena upasaṅkamitvā kāmehi palobhento –
൧൩൯.
139.
‘‘ദഹരാ ത്വം രൂപവതീ, അഹമ്പി ദഹരോ യുവാ;
‘‘Daharā tvaṃ rūpavatī, ahampi daharo yuvā;
പഞ്ചങ്ഗികേന തുരിയേന, ഏഹി ഖേമേ രമാമസേ’’തി. – ഗാഥമാഹ ;
Pañcaṅgikena turiyena, ehi kheme ramāmase’’ti. – gāthamāha ;
തസ്സത്ഥോ – ഖേമേ, ത്വം തരുണപ്പത്താ, യോബ്ബനേ ഠിതാ രൂപസമ്പന്നാ, അഹമ്പി തരുണോ യുവാ, തസ്മാ മയം യോബ്ബഞ്ഞം അഖേപേത്വാ പഞ്ചങ്ഗികേന തുരിയേന വജ്ജമാനേന ഏഹി കാമഖിഡ്ഡാരതിയാ രമാമ കീളാമാതി.
Tassattho – kheme, tvaṃ taruṇappattā, yobbane ṭhitā rūpasampannā, ahampi taruṇo yuvā, tasmā mayaṃ yobbaññaṃ akhepetvā pañcaṅgikena turiyena vajjamānena ehi kāmakhiḍḍāratiyā ramāma kīḷāmāti.
തം സുത്വാ സാ കാമേസു സബ്ബധമ്മേസു ച അത്തനോ വിരത്തഭാവം തസ്സ ച മാരഭാവം അത്താഭിനിവേസേസു സത്തേസു അത്തനോ ഥാമഗതം അപ്പസാദം കതകിച്ചതഞ്ച പകാസേന്തീ –
Taṃ sutvā sā kāmesu sabbadhammesu ca attano virattabhāvaṃ tassa ca mārabhāvaṃ attābhinivesesu sattesu attano thāmagataṃ appasādaṃ katakiccatañca pakāsentī –
൧൪൦.
140.
‘‘ഇമിനാ പൂതികായേന, ആതുരേന പഭങ്ഗുനാ;
‘‘Iminā pūtikāyena, āturena pabhaṅgunā;
അട്ടിയാമി ഹരായാമി, കാമതണ്ഹാ സമൂഹതാ.
Aṭṭiyāmi harāyāmi, kāmataṇhā samūhatā.
൧൪൧.
141.
‘‘സത്തിസൂലൂപമാ കാമാ, ഖന്ധാസം അധികുട്ടനാ;
‘‘Sattisūlūpamā kāmā, khandhāsaṃ adhikuṭṭanā;
യം ത്വം കാമരതിം ബ്രൂസി, അരതീ ദാനി സാ മമ.
Yaṃ tvaṃ kāmaratiṃ brūsi, aratī dāni sā mama.
൧൪൨.
142.
‘‘സബ്ബത്ഥ വിഹതാ നന്ദീ, തമോഖന്ധോ പദാലിതോ;
‘‘Sabbattha vihatā nandī, tamokhandho padālito;
ഏവം ജാനാഹി പാപിമ, നിഹതോ ത്വമസി അന്തക.
Evaṃ jānāhi pāpima, nihato tvamasi antaka.
൧൪൩.
143.
‘‘നക്ഖത്താനി നമസ്സന്താ, അഗ്ഗിം പരിചരം വനേ;
‘‘Nakkhattāni namassantā, aggiṃ paricaraṃ vane;
യഥാഭുച്ചമജാനന്താ, ബാലാ സുദ്ധിമമഞ്ഞഥ.
Yathābhuccamajānantā, bālā suddhimamaññatha.
൧൪൪.
144.
‘‘അഹഞ്ച ഖോ നമസ്സന്തീ, സമ്ബുദ്ധം പുരിസുത്തമം;
‘‘Ahañca kho namassantī, sambuddhaṃ purisuttamaṃ;
പമുത്താ സബ്ബദുക്ഖേഹി, സത്ഥുസാസനകാരികാ’’തി. – ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി;
Pamuttā sabbadukkhehi, satthusāsanakārikā’’ti. – imā gāthā abhāsi;
തത്ഥ അഗ്ഗിം പരിചരം വനേതി തപോവനേ അഗ്ഗിഹുത്തം പരിചരന്തോ. യഥാഭുച്ചമജാനന്താതി പവത്തിയോ യഥാഭൂതം അപരിജാനന്താ. സേസമേത്ഥ ഹേട്ഠാ വുത്തനയത്താ ഉത്താനമേവ.
Tattha aggiṃ paricaraṃ vaneti tapovane aggihuttaṃ paricaranto. Yathābhuccamajānantāti pavattiyo yathābhūtaṃ aparijānantā. Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā uttānameva.
ഖേമാഥേരീഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Khemātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരീഗാഥാപാളി • Therīgāthāpāḷi / ൩. ഖേമാഥേരീഗാഥാ • 3. Khemātherīgāthā