| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
เขตฺตฎฺฐกถาวณฺณนา
Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
๑๐๔. เขตฺตฎฺฐกถายํ สตฺต ธญฺญานีติ สาลิวีหิยวกงฺคุกุทฺรูสวรกโคธุมานํ วเสน สตฺต ธญฺญานิ ฯ นิรุมฺภิตฺวา วาติอาทีสุ ‘‘คณฺหนฺตสฺสา’’ติ ปเจฺจกํ โยเชตพฺพํฯ ตตฺถ นิรุมฺภิตฺวา คหณํ นาม วีหิสีสํ อจฺฉินฺทิตฺวา ยถาฐิตเมว หเตฺถน คเหตฺวา อากฑฺฒิตฺวา พีชมตฺตเสฺสว คหณํฯ เอกเมกนฺติ เอกเมกํ วีหิสีสํฯ อุปฺปาเฎตฺวา วาติ มุคฺคมาสาทีนิ อุทฺธริตฺวา วาฯ ยสฺมิํ พีเช วาติอาทิ นิรุมฺภิตฺวา คหณาทีสุ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพํฯ สาลิสีสาทีนิ นิรุมฺภิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ พีเช วตฺถุ ปูรติ, เอกเมกํ หเตฺถเนว ฉินฺทิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ สีเส วตฺถุ ปูรติ, อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺสํ มุฎฺฐิยํ วตฺถุ ปูรติ, พหูนิ เอกโต อุปฺปาเฎตฺวา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมิํ มุคฺคมาสาทิผเล วตฺถุ ปูรตีติ เอวเมตฺถ ยถากฺกโม เวทิตโพฺพฯ ‘‘ตสฺมิํ พนฺธนา โมจิตมเตฺต’’ติ วจนโต ตสฺมิํ พีชาทิมฺหิ พนฺธนา โมจิเต สติ ตโต อนปนีเตปิ ปาราชิกเมวาติ ทฎฺฐพฺพํฯ อจฺฉิชฺชมาโนติ อจฺฉิโนฺน หุตฺวา ฐิโตฯ ชฎิตานีติ ฉินฺทิตานิ อจฺฉิเนฺนหิ สทฺธิํ ชฎิตานิ โหนฺตีติ อโตฺถฯ สภุสนฺติ ปลาลสหิตํฯ อภุสนฺติ ปลาลรหิตํฯ
104. Khettaṭṭhakathāyaṃ satta dhaññānīti sālivīhiyavakaṅgukudrūsavarakagodhumānaṃ vasena satta dhaññāni . Nirumbhitvā vātiādīsu ‘‘gaṇhantassā’’ti paccekaṃ yojetabbaṃ. Tattha nirumbhitvā gahaṇaṃ nāma vīhisīsaṃ acchinditvā yathāṭhitameva hatthena gahetvā ākaḍḍhitvā bījamattasseva gahaṇaṃ. Ekamekanti ekamekaṃ vīhisīsaṃ. Uppāṭetvā vāti muggamāsādīni uddharitvā vā. Yasmiṃ bīje vātiādi nirumbhitvā gahaṇādīsu yathākkamaṃ yojetabbaṃ. Sālisīsādīni nirumbhitvā gaṇhantassa yasmiṃ bīje vatthu pūrati, ekamekaṃ hattheneva chinditvā gaṇhantassa yasmiṃ sīse vatthu pūrati, asitena lāyitvā gaṇhantassa yassaṃ muṭṭhiyaṃ vatthu pūrati, bahūni ekato uppāṭetvā gaṇhantassa yasmiṃ muggamāsādiphale vatthu pūratīti evamettha yathākkamo veditabbo. ‘‘Tasmiṃ bandhanā mocitamatte’’ti vacanato tasmiṃ bījādimhi bandhanā mocite sati tato anapanītepi pārājikamevāti daṭṭhabbaṃ. Acchijjamānoti acchinno hutvā ṭhito. Jaṭitānīti chinditāni acchinnehi saddhiṃ jaṭitāni hontīti attho. Sabhusanti palālasahitaṃ. Abhusanti palālarahitaṃ.
ขีเลนาติ ขาณุเกนฯ เอตฺถ จ ขีลสงฺกมนาทีสุ อุภยํ สมฺภวติ สหปโยโค ธุรนิเกฺขโป จฯ ยทา หิ ปรสฺส เขตฺตาทีสุ เอกเทสํ ขีลสงฺกมนาทิวเสน อตฺตโน สนฺตกํ กโรติ, ตทา สติปิ ปฐมตรํ สามิกานํ ธุรนิเกฺขเป ขีลสงฺกมนาทิสหปโยคํ วินา น โหตีติ สหปโยเคเนว ปาราชิกํฯ เตเนว มาติกาฎฺฐกถายํ (กงฺขา. อฎฺฐ. ทุติยปาราชิกวณฺณนา) วุตฺตํ ‘‘ฐานาจาวนวเสน ขีลาทีนิ สงฺกาเมตฺวา เขตฺตาทิคฺคหณวเสน จ สหปโยโค เวทิตโพฺพ’’ติฯ ยทา ปน อสติ ธุรนิเกฺขเป ขีลสงฺกมนาทิมตฺตํ กตํ, ตทา วินา ธุรนิเกฺขเปน น โหตีติ ธุรนิเกฺขเปเนว ปาราชิกํฯ เตเนเวตฺถ ‘‘ตญฺจ โข สามิกานํ ธุรนิเกฺขเปนา’’ติ วุตฺตํฯ เอวํ สพฺพตฺถาติ ยถาวุตฺตมตฺถํ รชฺชุสงฺกมนาทีสุปิ อติทิสติฯ
Khīlenāti khāṇukena. Ettha ca khīlasaṅkamanādīsu ubhayaṃ sambhavati sahapayogo dhuranikkhepo ca. Yadā hi parassa khettādīsu ekadesaṃ khīlasaṅkamanādivasena attano santakaṃ karoti, tadā satipi paṭhamataraṃ sāmikānaṃ dhuranikkhepe khīlasaṅkamanādisahapayogaṃ vinā na hotīti sahapayogeneva pārājikaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘ṭhānācāvanavasena khīlādīni saṅkāmetvā khettādiggahaṇavasena ca sahapayogo veditabbo’’ti. Yadā pana asati dhuranikkhepe khīlasaṅkamanādimattaṃ kataṃ, tadā vinā dhuranikkhepena na hotīti dhuranikkhepeneva pārājikaṃ. Tenevettha ‘‘tañca kho sāmikānaṃ dhuranikkhepenā’’ti vuttaṃ. Evaṃ sabbatthāti yathāvuttamatthaṃ rajjusaṅkamanādīsupi atidisati.
ยฎฺฐินฺติ มานทณฺฑํฯ เอกสฺมิํ อนาคเต ถุลฺลจฺจยํ, ตสฺมิํ อาคเต ปาราชิกนฺติ เอตฺถ สเจ ทารูนิ นิขณิตฺวา ตตฺตเกเนว คณฺหิตุกาโม โหติ, อวสาเน ทารุมฺหิ ปาราชิกํฯ สเจ ตตฺถ สาขาโยปิ กตฺวา คเหตุกาโม โหติ, อวสานสาขาย ปาราชิกนฺติ เวทิตพฺพํฯ ตตฺตเกน อสโกฺกโนฺตติ ทารูนิ นิขณิตฺวา วติํ กาตุํ อสโกฺกโนฺตฯ เขตฺตมริยาทนฺติ วุตฺตเมวตฺถํ วิภาเวตุํ ‘‘เกทารปาฬิ’’นฺติ วุตฺตํฯ วิตฺถตํ กโรตีติ ปุเพฺพ วิชฺชมานเมว มริยาทํ วิตฺถิณฺณํ กโรติฯ อกตํ วา ปน ปติฎฺฐเปตีติ ปุเพฺพ อกตํ วา มริยาทํ ฐเปติฯ
Yaṭṭhinti mānadaṇḍaṃ. Ekasmiṃ anāgate thullaccayaṃ, tasmiṃ āgate pārājikanti ettha sace dārūni nikhaṇitvā tattakeneva gaṇhitukāmo hoti, avasāne dārumhi pārājikaṃ. Sace tattha sākhāyopi katvā gahetukāmo hoti, avasānasākhāya pārājikanti veditabbaṃ. Tattakena asakkontoti dārūni nikhaṇitvā vatiṃ kātuṃ asakkonto. Khettamariyādanti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kedārapāḷi’’nti vuttaṃ. Vitthataṃ karotīti pubbe vijjamānameva mariyādaṃ vitthiṇṇaṃ karoti. Akataṃ vā pana patiṭṭhapetīti pubbe akataṃ vā mariyādaṃ ṭhapeti.
เขตฺตฎฺฐกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๒. ทุติยปาราชิกํ • 2. Dutiyapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๒. ทุติยปาราชิกํ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ภูมฎฺฐกถาทิวณฺณนา • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / เขตฺตฎฺฐกถาวณฺณนา • Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
