| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ඛෙත්‌තට්‌ඨකථාවණ්‌ණනා
Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
104. ඛෙත්‌තට්‌ඨකථායං සත්‌ත ධඤ්‌ඤානීති සාලිවීහියවකඞ්‌ගුකුද්‍රූසවරකගොධුමානං වසෙන සත්‌ත ධඤ්‌ඤානි . නිරුම්‌භිත්‌වා වාතිආදීසු ‘‘ගණ්‌හන්‌තස්‌සා’’ති පච්‌චෙකං යොජෙතබ්‌බං. තත්‌ථ නිරුම්‌භිත්‌වා ගහණං නාම වීහිසීසං අච්‌ඡින්‌දිත්‌වා යථාඨිතමෙව හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා ආකඩ්‌ඪිත්‌වා බීජමත්‌තස්‌සෙව ගහණං. එකමෙකන්‌ති එකමෙකං වීහිසීසං. උප්‌පාටෙත්‌වා වාති මුග්‌ගමාසාදීනි උද්‌ධරිත්‌වා වා. යස්‌මිං බීජෙ වාතිආදි නිරුම්‌භිත්‌වා ගහණාදීසු යථාක්‌කමං යොජෙතබ්‌බං. සාලිසීසාදීනි නිරුම්‌භිත්‌වා ගණ්‌හන්‌තස්‌ස යස්‌මිං බීජෙ වත්‌ථු පූරති, එකමෙකං හත්‌ථෙනෙව ඡින්‌දිත්‌වා ගණ්‌හන්‌තස්‌ස යස්‌මිං සීසෙ වත්‌ථු පූරති, අසිතෙන ලායිත්‌වා ගණ්‌හන්‌තස්‌ස යස්‌සං මුට්‌ඨියං වත්‌ථු පූරති, බහූනි එකතො උප්‌පාටෙත්‌වා ගණ්‌හන්‌තස්‌ස යස්‌මිං මුග්‌ගමාසාදිඵලෙ වත්‌ථු පූරතීති එවමෙත්‌ථ යථාක්‌කමො වෙදිතබ්‌බො. ‘‘තස්‌මිං බන්‌ධනා මොචිතමත්‌තෙ’’ති වචනතො තස්‌මිං බීජාදිම්‌හි බන්‌ධනා මොචිතෙ සති තතො අනපනීතෙපි පාරාජිකමෙවාති දට්‌ඨබ්‌බං. අච්‌ඡිජ්‌ජමානොති අච්‌ඡින්‌නො හුත්‌වා ඨිතො. ජටිතානීති ඡින්‌දිතානි අච්‌ඡින්‌නෙහි සද්‌ධිං ජටිතානි හොන්‌තීති අත්‌ථො. සභුසන්‌ති පලාලසහිතං. අභුසන්‌ති පලාලරහිතං.
104. Khettaṭṭhakathāyaṃ satta dhaññānīti sālivīhiyavakaṅgukudrūsavarakagodhumānaṃ vasena satta dhaññāni . Nirumbhitvā vātiādīsu ‘‘gaṇhantassā’’ti paccekaṃ yojetabbaṃ. Tattha nirumbhitvā gahaṇaṃ nāma vīhisīsaṃ acchinditvā yathāṭhitameva hatthena gahetvā ākaḍḍhitvā bījamattasseva gahaṇaṃ. Ekamekanti ekamekaṃ vīhisīsaṃ. Uppāṭetvā vāti muggamāsādīni uddharitvā vā. Yasmiṃ bīje vātiādi nirumbhitvā gahaṇādīsu yathākkamaṃ yojetabbaṃ. Sālisīsādīni nirumbhitvā gaṇhantassa yasmiṃ bīje vatthu pūrati, ekamekaṃ hattheneva chinditvā gaṇhantassa yasmiṃ sīse vatthu pūrati, asitena lāyitvā gaṇhantassa yassaṃ muṭṭhiyaṃ vatthu pūrati, bahūni ekato uppāṭetvā gaṇhantassa yasmiṃ muggamāsādiphale vatthu pūratīti evamettha yathākkamo veditabbo. ‘‘Tasmiṃ bandhanā mocitamatte’’ti vacanato tasmiṃ bījādimhi bandhanā mocite sati tato anapanītepi pārājikamevāti daṭṭhabbaṃ. Acchijjamānoti acchinno hutvā ṭhito. Jaṭitānīti chinditāni acchinnehi saddhiṃ jaṭitāni hontīti attho. Sabhusanti palālasahitaṃ. Abhusanti palālarahitaṃ.
ඛීලෙනාති ඛාණුකෙන. එත්‌ථ ච ඛීලසඞ්‌කමනාදීසු උභයං සම්‌භවති සහපයොගො ධුරනික්‌ඛෙපො ච. යදා හි පරස්‌ස ඛෙත්‌තාදීසු එකදෙසං ඛීලසඞ්‌කමනාදිවසෙන අත්‌තනො සන්‌තකං කරොති, තදා සතිපි පඨමතරං සාමිකානං ධුරනික්‌ඛෙපෙ ඛීලසඞ්‌කමනාදිසහපයොගං විනා න හොතීති සහපයොගෙනෙව පාරාජිකං. තෙනෙව මාතිකාට්‌ඨකථායං (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. දුතියපාරාජිකවණ්‌ණනා) වුත්‌තං ‘‘ඨානාචාවනවසෙන ඛීලාදීනි සඞ්‌කාමෙත්‌වා ඛෙත්‌තාදිග්‌ගහණවසෙන ච සහපයොගො වෙදිතබ්‌බො’’ති. යදා පන අසති ධුරනික්‌ඛෙපෙ ඛීලසඞ්‌කමනාදිමත්‌තං කතං, තදා විනා ධුරනික්‌ඛෙපෙන න හොතීති ධුරනික්‌ඛෙපෙනෙව පාරාජිකං. තෙනෙවෙත්‌ථ ‘‘තඤ්‌ච ඛො සාමිකානං ධුරනික්‌ඛෙපෙනා’’ති වුත්‌තං. එවං සබ්‌බත්‌ථාති යථාවුත්‌තමත්‌ථං රජ්‌ජුසඞ්‌කමනාදීසුපි අතිදිසති.
Khīlenāti khāṇukena. Ettha ca khīlasaṅkamanādīsu ubhayaṃ sambhavati sahapayogo dhuranikkhepo ca. Yadā hi parassa khettādīsu ekadesaṃ khīlasaṅkamanādivasena attano santakaṃ karoti, tadā satipi paṭhamataraṃ sāmikānaṃ dhuranikkhepe khīlasaṅkamanādisahapayogaṃ vinā na hotīti sahapayogeneva pārājikaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘ṭhānācāvanavasena khīlādīni saṅkāmetvā khettādiggahaṇavasena ca sahapayogo veditabbo’’ti. Yadā pana asati dhuranikkhepe khīlasaṅkamanādimattaṃ kataṃ, tadā vinā dhuranikkhepena na hotīti dhuranikkhepeneva pārājikaṃ. Tenevettha ‘‘tañca kho sāmikānaṃ dhuranikkhepenā’’ti vuttaṃ. Evaṃ sabbatthāti yathāvuttamatthaṃ rajjusaṅkamanādīsupi atidisati.
යට්‌ඨින්‌ති මානදණ්‌ඩං. එකස්‌මිං අනාගතෙ ථුල්‌ලච්‌චයං, තස්‌මිං ආගතෙ පාරාජිකන්‌ති එත්‌ථ සචෙ දාරූනි නිඛණිත්‌වා තත්‌තකෙනෙව ගණ්‌හිතුකාමො හොති, අවසානෙ දාරුම්‌හි පාරාජිකං. සචෙ තත්‌ථ සාඛායොපි කත්‌වා ගහෙතුකාමො හොති, අවසානසාඛාය පාරාජිකන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. තත්‌තකෙන අසක්‌කොන්‌තොති දාරූනි නිඛණිත්‌වා වතිං කාතුං අසක්‌කොන්‌තො. ඛෙත්‌තමරියාදන්‌ති වුත්‌තමෙවත්‌ථං විභාවෙතුං ‘‘කෙදාරපාළි’’න්‌ති වුත්‌තං. විත්‌ථතං කරොතීති පුබ්‌බෙ විජ්‌ජමානමෙව මරියාදං විත්‌ථිණ්‌ණං කරොති. අකතං වා පන පතිට්‌ඨපෙතීති පුබ්‌බෙ අකතං වා මරියාදං ඨපෙති.
Yaṭṭhinti mānadaṇḍaṃ. Ekasmiṃ anāgate thullaccayaṃ, tasmiṃ āgate pārājikanti ettha sace dārūni nikhaṇitvā tattakeneva gaṇhitukāmo hoti, avasāne dārumhi pārājikaṃ. Sace tattha sākhāyopi katvā gahetukāmo hoti, avasānasākhāya pārājikanti veditabbaṃ. Tattakena asakkontoti dārūni nikhaṇitvā vatiṃ kātuṃ asakkonto. Khettamariyādanti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kedārapāḷi’’nti vuttaṃ. Vitthataṃ karotīti pubbe vijjamānameva mariyādaṃ vitthiṇṇaṃ karoti. Akataṃ vā pana patiṭṭhapetīti pubbe akataṃ vā mariyādaṃ ṭhapeti.
ඛෙත්‌තට්‌ඨකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / භූමට්‌ඨකථාදිවණ්‌ණනා • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / ඛෙත්‌තට්‌ඨකථාවණ්‌ණනා • Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā
