| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
३. खीणासवसतिसम्मोसपञ्हो
3. Khīṇāsavasatisammosapañho
३. ‘‘भन्ते नागसेन, अत्थि अरहतो सतिसम्मोसो’’ति? ‘‘विगतसतिसम्मोसा खो, महाराज, अरहन्तो, नत्थि अरहन्तानं सतिसम्मोसो’’ति। ‘‘आपज्जेय्य पन, भन्ते, अरहा आपत्ति’’न्ति? ‘‘आम, महाराजा’’ति। ‘‘किस्मिं वत्थुस्मि’’न्ति? ‘‘कुटिकारे, महाराज, सञ्चरित्ते, विकाले कालसञ्ञाय, पवारिते अप्पवारितसञ्ञाय, अनतिरित्ते अतिरित्तसञ्ञाया’’ति।
3. ‘‘Bhante nāgasena, atthi arahato satisammoso’’ti? ‘‘Vigatasatisammosā kho, mahārāja, arahanto, natthi arahantānaṃ satisammoso’’ti. ‘‘Āpajjeyya pana, bhante, arahā āpatti’’nti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti? ‘‘Kuṭikāre, mahārāja, sañcaritte, vikāle kālasaññāya, pavārite appavāritasaññāya, anatiritte atirittasaññāyā’’ti.
‘‘भन्ते नागसेन, तुम्हे भणथ ‘ये आपत्तिं आपज्जन्ति, ते द्वीहि कारणेहि आपज्जन्ति अनादरियेन वा अजाननेन वा’ति। अपि नु खो, भन्ते, अरहतो अनादरियं होति, यं अरहा आपत्तिं आपज्जती’’ति? ‘‘न हि, महाराजा’’ति।
‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘ye āpattiṃ āpajjanti, te dvīhi kāraṇehi āpajjanti anādariyena vā ajānanena vā’ti. Api nu kho, bhante, arahato anādariyaṃ hoti, yaṃ arahā āpattiṃ āpajjatī’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
‘‘यदि, भन्ते नागसेन, अरहा आपत्तिं आपज्जति, नत्थि च अरहतो अनादरियं, तेन हि अत्थि अरहतो सतिसम्मोसो’’ति? ‘‘नत्थि, महाराज, अरहतो सतिसम्मोसो, आपत्तिञ्च अरहा आपज्जती’’ति।
‘‘Yadi, bhante nāgasena, arahā āpattiṃ āpajjati, natthi ca arahato anādariyaṃ, tena hi atthi arahato satisammoso’’ti? ‘‘Natthi, mahārāja, arahato satisammoso, āpattiñca arahā āpajjatī’’ti.
‘‘तेन हि, भन्ते, कारणेन मं सञ्ञापेहि, किं तत्थ कारण’’न्ति? ‘‘द्वेमे, महाराज, किलेसा लोकवज्जं पण्णत्तिवज्जञ्चाति। कतमं, महाराज, लोकवज्जं? दस अकुसलकम्मपथा, इदं वुच्चति लोकवज्जं। कतमं पण्णत्तिवज्जं? यं लोके अत्थि समणानं अननुच्छविकं अननुलोमिकं, गिहीनं अनवज्जं। तत्थ भगवा सावकानं सिक्खापदं पञ्ञपेति ‘यावजीवं अनतिक्कमनीय’न्ति। विकालभोजनं, महाराज, लोकस्स अनवज्जं, तं जिनसासने वज्जं। भूतगामविकोपनं, महाराज, लोकस्स अनवज्जं, तं जिनसासने वज्जं। उदके हस्सधम्मं, महाराज, लोकस्स अनवज्जं, तं जिनसासने वज्जं। इति एवरूपानि एवरूपानि, महाराज , जिनसासने वज्जानि, इदं वुच्चति पण्णत्तिवज्जं।
‘‘Tena hi, bhante, kāraṇena maṃ saññāpehi, kiṃ tattha kāraṇa’’nti? ‘‘Dveme, mahārāja, kilesā lokavajjaṃ paṇṇattivajjañcāti. Katamaṃ, mahārāja, lokavajjaṃ? Dasa akusalakammapathā, idaṃ vuccati lokavajjaṃ. Katamaṃ paṇṇattivajjaṃ? Yaṃ loke atthi samaṇānaṃ ananucchavikaṃ ananulomikaṃ, gihīnaṃ anavajjaṃ. Tattha bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti ‘yāvajīvaṃ anatikkamanīya’nti. Vikālabhojanaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ. Bhūtagāmavikopanaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ. Udake hassadhammaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ. Iti evarūpāni evarūpāni, mahārāja , jinasāsane vajjāni, idaṃ vuccati paṇṇattivajjaṃ.
‘‘लोकवज्जं अभब्बो खीणासवो तं अज्झाचरितुं, यं किलेसं पण्णत्तिवज्जं, तं अजानन्तो आपज्जेय्य। अविसयो, महाराज, एकच्चस्स अरहतो सब्बं जानितुं, न हि तस्स बलं अत्थि सब्बं जानितुं। अनञ्ञातं, महाराज, अरहतो इत्थिपुरिसानं नामम्पि गोत्तम्पि, मग्गोपि तस्स महिया अनञ्ञातो; विमुत्तिं येव, महाराज, एकच्चो अरहा जानेय्य; छळभिञ्ञो अरहा सकविसयं जानेय्य; सब्बञ्ञू, महाराज, तथागतोव सब्बं जानाती’’ति। ‘‘साधु, भन्ते नागसेन, एवमेतं तथा सम्पटिच्छामी’’ति।
‘‘Lokavajjaṃ abhabbo khīṇāsavo taṃ ajjhācarituṃ, yaṃ kilesaṃ paṇṇattivajjaṃ, taṃ ajānanto āpajjeyya. Avisayo, mahārāja, ekaccassa arahato sabbaṃ jānituṃ, na hi tassa balaṃ atthi sabbaṃ jānituṃ. Anaññātaṃ, mahārāja, arahato itthipurisānaṃ nāmampi gottampi, maggopi tassa mahiyā anaññāto; vimuttiṃ yeva, mahārāja, ekacco arahā jāneyya; chaḷabhiñño arahā sakavisayaṃ jāneyya; sabbaññū, mahārāja, tathāgatova sabbaṃ jānātī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
खीणासवसतिसम्मोसपञ्हो ततियो।
Khīṇāsavasatisammosapañho tatiyo.
