| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
९. खिप्पनिसन्तिसुत्तवण्णना
9. Khippanisantisuttavaṇṇanā
१६९. नवमे खिप्पं निसामयति उपधारेतीति खिप्पनिसन्ति। सुग्गहितं कत्वा गण्हातीति सुग्गहितग्गाही। अत्थकुसलोति अट्ठकथाय छेको। धम्मकुसलोति पाळियं छेको। निरुत्तिकुसलोति निरुत्तिवचनेसु छेको। ब्यञ्जनकुसलोति अक्खरप्पभेदे छेको। पुब्बापरकुसलोति अत्थपुब्बापरं, धम्मपुब्बापरं, अक्खरपुब्बापरं, ब्यञ्जनपुब्बापरं, अनुसन्धिपुब्बापरन्ति इमस्मिं पञ्चविधे पुब्बापरे छेको। तत्थ अत्थपुब्बापरकुसलोति हेट्ठा अत्थेन उपरि अत्थं जानाति, उपरि अत्थेन हेट्ठा अत्थं जानाति। कथं? सो हि हेट्ठा अत्थं ठपेत्वा उपरि अत्थे वुत्ते ‘‘हेट्ठा अत्थो अत्थी’’ति जानाति। उपरि अत्थं ठपेत्वा हेट्ठा अत्थे वुत्तेपि ‘‘उपरि अत्थो अत्थी’’ति जानाति। उभतो ठपेत्वा मज्झे अत्थे वुत्ते ‘‘उभतो अत्थो अत्थी’’ति जानाति। मज्झे अत्थं ठपेत्वा उभतोभागेसु अत्थे वुत्ते ‘‘मज्झे अत्थो अत्थी’’ति जानाति। धम्मपुब्बापरादीसुपि एसेव नयो। अनुसन्धिपुब्बापरे पन सीलं आदिं कत्वा आरद्धे सुत्तन्ते मत्थके छसु अभिञ्ञासु आगतासु ‘‘यथानुसन्धिं यथानुपरिच्छेदं सुत्तन्तो गतो’’ति जानाति। दिट्ठिवसेन आरद्धे उपरि सच्चेसु आगतेसुपि ‘‘यथानुसन्धिना गतो’’ति जानाति। कलहभण्डनवसेन आरद्धे उपरि सारणीयधम्मेसु आगतेसुपि, द्वत्तिंसतिरच्छानकथावसेन आरद्धे उपरि दसकथावत्थूसु (अ॰ नि॰ १०.६९; उदा॰३१) आगतेसुपि ‘‘यथानुसन्धिना गतो’’ति जानातीति।
169. Navame khippaṃ nisāmayati upadhāretīti khippanisanti. Suggahitaṃ katvā gaṇhātīti suggahitaggāhī. Atthakusaloti aṭṭhakathāya cheko. Dhammakusaloti pāḷiyaṃ cheko. Niruttikusaloti niruttivacanesu cheko. Byañjanakusaloti akkharappabhede cheko. Pubbāparakusaloti atthapubbāparaṃ, dhammapubbāparaṃ, akkharapubbāparaṃ, byañjanapubbāparaṃ, anusandhipubbāparanti imasmiṃ pañcavidhe pubbāpare cheko. Tattha atthapubbāparakusaloti heṭṭhā atthena upari atthaṃ jānāti, upari atthena heṭṭhā atthaṃ jānāti. Kathaṃ? So hi heṭṭhā atthaṃ ṭhapetvā upari atthe vutte ‘‘heṭṭhā attho atthī’’ti jānāti. Upari atthaṃ ṭhapetvā heṭṭhā atthe vuttepi ‘‘upari attho atthī’’ti jānāti. Ubhato ṭhapetvā majjhe atthe vutte ‘‘ubhato attho atthī’’ti jānāti. Majjhe atthaṃ ṭhapetvā ubhatobhāgesu atthe vutte ‘‘majjhe attho atthī’’ti jānāti. Dhammapubbāparādīsupi eseva nayo. Anusandhipubbāpare pana sīlaṃ ādiṃ katvā āraddhe suttante matthake chasu abhiññāsu āgatāsu ‘‘yathānusandhiṃ yathānuparicchedaṃ suttanto gato’’ti jānāti. Diṭṭhivasena āraddhe upari saccesu āgatesupi ‘‘yathānusandhinā gato’’ti jānāti. Kalahabhaṇḍanavasena āraddhe upari sāraṇīyadhammesu āgatesupi, dvattiṃsatiracchānakathāvasena āraddhe upari dasakathāvatthūsu (a. ni. 10.69; udā.31) āgatesupi ‘‘yathānusandhinā gato’’ti jānātīti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ९. खिप्पनिसन्तिसुत्तं • 9. Khippanisantisuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ७-९. चोदनासुत्तादिवण्णना • 7-9. Codanāsuttādivaṇṇanā
