Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၄. ခိတကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    4. Khitakattheragāthāvaṇṇanā

    လဟုကော ဝတ မေ ကာယောတိ အာယသ္မတော ခိတကတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ယက္ခသေနာပတိ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော ဧကဒိဝသံ ယက္ခသမာဂမေ နိသိန္နော သတ္ထာရံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသ္ဝာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တသ္သ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ဥဠာရံ ပီတိသောမနသ္သံ ပဝေဒေန္တော အပ္ဖောဋေန္တော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ခိတကောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရသ္သ မဟိဒ္ဓိကဘာဝံ သုတ္ဝာ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ ဘဝိသ္သာမီ’’တိ ပုဗ္ဗဟေတုနာ စောဒိယမာနော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ သမထဝိပသ္သနာသု ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရသ္သေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၇.၁-၆) –

    Lahukovata me kāyoti āyasmato khitakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle yakkhasenāpati hutvā nibbatto ekadivasaṃ yakkhasamāgame nisinno satthāraṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā upasaṅkamitvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Tassa satthā dhammaṃ desesi. So dhammaṃ sutvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ pavedento apphoṭento uṭṭhahitvā satthāraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, khitakotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto mahāmoggallānattherassa mahiddhikabhāvaṃ sutvā ‘‘iddhimā bhavissāmī’’ti pubbahetunā codiyamāno pabbajitvā bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā samathavipassanāsu kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.17.1-6) –

    ‘‘ပဒုမော နာမ နာမေန၊ ဒ္ဝိပဒိန္ဒော နရာသဘော။

    ‘‘Padumo nāma nāmena, dvipadindo narāsabho;

    ပဝနာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ဓမ္မံ ဒေသေတိ စက္ခုမာ။

    Pavanā abhinikkhamma, dhammaṃ deseti cakkhumā.

    ‘‘ယက္ခာနံ သမယော အာသိ၊ အဝိဒူရေ မဟေသိနော။

    ‘‘Yakkhānaṃ samayo āsi, avidūre mahesino;

    ယေန ကိစ္စေန သမ္ပတ္တာ၊ အဇ္ဈာပေက္ခိံသု တာဝဒေ။

    Yena kiccena sampattā, ajjhāpekkhiṃsu tāvade.

    ‘‘ဗုဒ္ဓသ္သ ဂိရမညာယ၊ အမတသ္သ စ ဒေသနံ။

    ‘‘Buddhassa giramaññāya, amatassa ca desanaṃ;

    ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ အပ္ဖောဋေတ္ဝာ ဥပဋ္ဌဟိံ။

    Pasannacitto sumano, apphoṭetvā upaṭṭhahiṃ.

    ‘‘သုစိဏ္ဏသ္သ ဖလံ ပသ္သ၊ ဥပဋ္ဌာနသ္သ သတ္ထုနော။

    ‘‘Suciṇṇassa phalaṃ passa, upaṭṭhānassa satthuno;

    တိံသကပ္ပသဟသ္သေသု၊ ဒုဂ္ဂတိံ နုပပဇ္ဇဟံ။

    Tiṃsakappasahassesu, duggatiṃ nupapajjahaṃ.

    ‘‘ဦနတိံသေ ကပ္ပသတေ၊ သမလင္ကတနာမကော။

    ‘‘Ūnatiṃse kappasate, samalaṅkatanāmako;

    သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ သဝိသေသံ ဣဒ္ဓီသု ဝသီဘာဝေန အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောန္တော ဣဒ္ဓိပာဋိဟာရိယေန အနုသာသနီပာဋိဟာရိယေန စ သတ္တာနံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ။ သော ဘိက္ခူဟိ, ‘‘ကထံ တ္ဝံ, အာဝုသော, ဣဒ္ဓိ ဝဠဉ္ဇေသီ’’တိ ပုဋ္ဌော တမတ္ထံ အာစိက္ခန္တော –

    Arahattaṃ pana patvā savisesaṃ iddhīsu vasībhāvena anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhonto iddhipāṭihāriyena anusāsanīpāṭihāriyena ca sattānaṃ anuggahaṃ karonto viharati. So bhikkhūhi, ‘‘kathaṃ tvaṃ, āvuso, iddhi vaḷañjesī’’ti puṭṭho tamatthaṃ ācikkhanto –

    ၁၀၄.

    104.

    ‘‘လဟုကော ဝတ မေ ကာယော၊ ဖုဋ္ဌော စ ပီတိသုခေန ဝိပုလေန။

    ‘‘Lahuko vata me kāyo, phuṭṭho ca pītisukhena vipulena;

    တူလမိဝ ဧရိတံ မာလုတေန၊ ပိလဝတီဝ မေ ကာယော’’တိ။ –

    Tūlamiva eritaṃ mālutena, pilavatīva me kāyo’’ti. –

    ဂာထံ အဘာသိ။ ‘‘ဥဒာနဝသေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။

    Gāthaṃ abhāsi. ‘‘Udānavasenā’’tipi vadantiyeva.

    တတ္ထ လဟုကော ဝတ မေ ကာယောတိ နီဝရဏာဒိဝိက္ခမ္ဘနေန စုဒ္ဒသဝိဓေန စိတ္တပရိဒမနေန စတုရိဒ္ဓိပာဒကဘာဝနာယ သုဋ္ဌု စိဏ္ဏဝသီဘာဝေန စ မေ ရူပကာယော သလ္လဟုကော ဝတ, ယေန ဒန္ဓံ မဟာဘူတပစ္စယမ္ပိ နာမ ဣမံ ကရဇကာယံ စိတ္တဝသေန ပရိဏာမေမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဖုဋ္ဌော စ ပီတိသုခေန ဝိပုလေနာတိ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဖရန္တေန မဟတာ ဥဠာရေန ပီတိသဟိတေန သုခေန ဖုဋ္ဌော စ မေ ကာယောတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ယထာ ကာယော လဟုကော အဟောသိ, တံ ဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သုခသညောက္ကမနေန ဟိ သဒ္ဓိံယေဝ လဟုသညောက္ကမနံ ဟောတိ။ သုခသ္သ ဖရဏဉ္စေတ္ထ တံသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ကထံ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနသမင္ဂိနော ပီတိသုခဖရဏံ, သမတိက္ကန္တပီတိသုခဉ္ဟိ တန္တိ စေ? သစ္စမေတံ, ဣဒံ ပန န စတုတ္ထဇ္ဈာနလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ, အထ ခော ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန။ ‘‘ပီတိသုခေနာ’’တိ ပန ပီတိသဟိတသဒိသေန သုခေန, ဥပေက္ခာ ဟိ ဣဓ သန္တသဘာဝတာယ ဉာဏဝိသေသယောဂတော စ သုခန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမတီ’’တိ (ပဋိ. မ. ၁.၁၀၁)။ ပာဒကဇ္ဈာနာရမ္မဏေန ရူပကာယာရမ္မဏေန ဝာ ဣဒ္ဓိစိတ္တေန သဟဇာတံ သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမတိ ပဝိသတိ ဖုသတိ သမ္ပာပုဏာတီတိ အယမ္ပိ တတ္ထ အတ္ထော။ တထာ စာဟ အဋ္ဌကထာယံ (ပဋိ. မ. အဋ္ဌ. ၂.၃.၁၂) – ‘‘သုခသညာ နာမ ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တာ သညာ။ ဥပေက္ခာ ဟိ သန္တံ သုခန္တိ ဝုတ္တံ သာယေဝ သညာ နီဝရဏေဟိ စေဝ ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကေဟိ စ ဝိမုတ္တတ္တာ လဟုသညာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ ဩက္ကန္တသ္သ ပနသ္သ ကရဇကာယောပိ တူလပိစု ဝိယ သလ္လဟုကော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ဝာတက္ခိတ္တတူလပိစုနော ဝိယ သလ္လဟုကေန ဒိသ္သမာနေန ကာယေန ဗ္ရဟ္မလောကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘တူလမိဝ ဧရိတံ မာလုတေန, ပိလဝတီဝ မေ ကာယော’’တိ။ တသ္သတ္ထော – ယဒာဟံ ဗ္ရဟ္မလောကံ အညံ ဝာ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တုကာမော ဟောမိ, တဒာ မာလုတေန ဝာယုနာ ဧရိတံ စိတ္တံ တူလပိစု ဝိယ အာကာသံ လင္ဃန္တောယေဝ မေ ကာယော ဟောတီတိ။

    Tattha lahuko vata me kāyoti nīvaraṇādivikkhambhanena cuddasavidhena cittaparidamanena caturiddhipādakabhāvanāya suṭṭhu ciṇṇavasībhāvena ca me rūpakāyo sallahuko vata, yena dandhaṃ mahābhūtapaccayampi nāma imaṃ karajakāyaṃ cittavasena pariṇāmemīti adhippāyo. Phuṭṭho ca pītisukhenavipulenāti sabbatthakameva pharantena mahatā uḷārena pītisahitena sukhena phuṭṭho ca me kāyoti yojanā. Idañca yathā kāyo lahuko ahosi, taṃ dassanatthaṃ vuttaṃ. Sukhasaññokkamanena hi saddhiṃyeva lahusaññokkamanaṃ hoti. Sukhassa pharaṇañcettha taṃsamuṭṭhānarūpavasena daṭṭhabbaṃ kathaṃ pana catutthajjhānasamaṅgino pītisukhapharaṇaṃ, samatikkantapītisukhañhi tanti ce? Saccametaṃ, idaṃ pana na catutthajjhānalakkhaṇavasena vuttaṃ, atha kho pubbabhāgavasena. ‘‘Pītisukhenā’’ti pana pītisahitasadisena sukhena, upekkhā hi idha santasabhāvatāya ñāṇavisesayogato ca sukhanti adhippetaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sukhasaññañca lahusaññañca okkamatī’’ti (paṭi. ma. 1.101). Pādakajjhānārammaṇena rūpakāyārammaṇena vā iddhicittena sahajātaṃ sukhasaññañca lahusaññañca okkamati pavisati phusati sampāpuṇātīti ayampi tattha attho. Tathā cāha aṭṭhakathāyaṃ (paṭi. ma. aṭṭha. 2.3.12) – ‘‘sukhasaññā nāma upekkhāsampayuttā saññā. Upekkhā hi santaṃ sukhanti vuttaṃ sāyeva saññā nīvaraṇehi ceva vitakkādipaccanīkehi ca vimuttattā lahusaññātipi veditabbā. Taṃ okkantassa panassa karajakāyopi tūlapicu viya sallahuko hoti. So evaṃ vātakkhittatūlapicuno viya sallahukena dissamānena kāyena brahmalokaṃ gacchatī’’ti. Tenāha ‘‘tūlamiva eritaṃ mālutena, pilavatīva me kāyo’’ti. Tassattho – yadāhaṃ brahmalokaṃ aññaṃ vā iddhiyā gantukāmo homi, tadā mālutena vāyunā eritaṃ cittaṃ tūlapicu viya ākāsaṃ laṅghantoyeva me kāyo hotīti.

    ခိတကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Khitakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၄. ခိတကတ္ထေရဂာထာ • 4. Khitakattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact