| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೫. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕ್ಖನ್ಧಕಂ
5. Khuddakavatthukkhandhakaṃ
ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕಥಾ
Khuddakavatthukathā
೨೪೩. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಮುಟ್ಠಿಕಮಲ್ಲಾತಿ ಮುಟ್ಠಿಕೇನ ಮಥನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಹಿಂಸನ್ತೀತಿ ಮುಟ್ಠಿಕಮಲ್ಲಾ। ಇಮಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ಪದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಗಾಮಮುದವಾತಿ ಏತ್ಥ ಛವಿರಾಗಮಣ್ಡನಾನುಯುತ್ತೇನ ಮುದೋ ಮೋದನಂ ಏತೇಸಮತ್ಥೀತಿ ಮುದವಾ, ಗಾಮೇ ವಸನ್ತಾ ಮುದವಾ ಗಾಮಮುದವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಛವಿರಾಗಮಣ್ಡನಾನುಯುತ್ತಾ ನಾಗರಿಕಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ವಣ್ಣವಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೧೯೩; ಪಾಚಿ॰ ೬೭) ವಿಯ ವಚನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಥಮ್ಭೇತಿ ಏತ್ಥ ನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಥಮ್ಭೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತಥಮ್ಭೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ಥಮ್ಭೇ’’ತಿ।
243. Khuddakavatthukkhandhake muṭṭhikamallāti muṭṭhikena mathanti aññamaññaṃ hiṃsantīti muṭṭhikamallā. Iminā pāḷiyaṃ padassa heṭṭhupariyaṃ dasseti. Gāmamudavāti ettha chavirāgamaṇḍanānuyuttena mudo modanaṃ etesamatthīti mudavā, gāme vasantā mudavā gāmamudavāti dassento āha ‘‘chavirāgamaṇḍanānuyuttā nāgarikamanussā’’ti. ‘‘Vaṇṇavā ahesu’’ntiādīsu (pārā. 193; pāci. 67) viya vacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Thambheti ettha na yattha katthaci thambho hoti, atha kho nhānatitthe nikhaṇitvā ṭhapitathambhoyevāti āha ‘‘nhānatitthe nikhaṇitvā ṭhapitatthambhe’’ti.
ಇಟ್ಠಕಾಸಿಲಾದಾರುಕುಟ್ಟಾನನ್ತಿ ಇಟ್ಠಕಾಕುಟ್ಟಸಿಲಾಕುಟ್ಟದಾರುಕುಟ್ಟಾನಂ। ಅಟ್ಠಪದಾಕಾರೇನಾತಿ ಅಟ್ಠಪದಫಲಕಾಕಾರೇನ। ರಾಜಿಯೋತಿ ಲೇಖಾಯೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಅಟ್ಟಾನೇ, ಆಕಿರಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗನ್ಧಬ್ಬಹತ್ಥಕೋತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಾನಂ ವೀಣಾಹತ್ಥೋ ವಿಯಾತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಹತ್ಥಕೋ। ದಾರೂಹಿ ಕತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಾರುಮಯಹತ್ಥೇನಾ’’ತಿ। ತೇನಾತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಹತ್ಥೇನ, ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕುರುವಿನ್ದಕಪಾಸಾಣಚುಣ್ಣಾನೀತಿ ಏವಂನಾಮಕಸ್ಸ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಚುಣ್ಣಾನಿ। ತನ್ತಿ ಕತಗುಳಿಕಕಲಾಪಕಂ, ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಿಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಸರೀರೇ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸರೀರೇನ ಸರೀರ’’ನ್ತಿ। ಮಕರದನ್ತಕೇತಿ ಮಕರನಾಮಕಸ್ಸ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ದನ್ತಸದಿಸೇ ದನ್ತೇ। ಮಲ್ಲಕಮೂಲಸಣ್ಠಾನೇನಾತಿ ಖೇಳಪಟಿಗ್ಗಹಪಾದಸಣ್ಠಾನೇನ। ಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಅಗಿಲಾನಸ್ಸ ಪಗೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Iṭṭhakāsilādārukuṭṭānanti iṭṭhakākuṭṭasilākuṭṭadārukuṭṭānaṃ. Aṭṭhapadākārenāti aṭṭhapadaphalakākārena. Rājiyoti lekhāyo. Tatthāti aṭṭāne, ākiritvāti sambandho. Gandhabbahatthakoti gandhabbānaṃ vīṇāhattho viyāti gandhabbahatthako. Dārūhi katattā vuttaṃ ‘‘dārumayahatthenā’’ti. Tenāti gandhabbahatthena, gahetvāti sambandho. Kuruvindakapāsāṇacuṇṇānīti evaṃnāmakassa pāsāṇassa cuṇṇāni. Tanti kataguḷikakalāpakaṃ, gahetvāti sambandho. Viggayhāti aññamaññassa sarīre daḷhaṃ gahetvāti dassento āha ‘‘aññamaññaṃ sarīrena sarīra’’nti. Makaradantaketi makaranāmakassa macchassa dantasadise dante. Mallakamūlasaṇṭhānenāti kheḷapaṭiggahapādasaṇṭhānena. Gilānassāpīti pisaddo agilānassa pagevāti dasseti.
೨೪೪. ದನ್ತೇತಿ ಮಕರದನ್ತೇ। ಅಕತಂ ಮಲ್ಲಕಂ ಅಕತಮಲ್ಲಕಂ। ಕಪಾಲಖಣ್ಡಂ ವಾತಿ ವಾಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ। ಕಾಸಫುಲ್ಲವಿರಹಿತತ್ತಾ ವತ್ಥವಟ್ಟಿ ಉಕ್ಕಾಸಿಕಾ ನಾಮ। ನತ್ಥಿ ಕಾಸಂ ಫುಲ್ಲಮೇತಿಸ್ಸಾತಿ ಉಕ್ಕಾಸಾ, ಸಾ ಏವ ಉಕ್ಕಾಸಿಕಾ। ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಗಿಲಾನಾಗಿಲಾನಸ್ಸ ವಾ ಜರಾದುಬ್ಬಲತರುಣಬಲವಸ್ಸ ವಾ। ಪಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಪಾಣಿತಲಸ್ಸ ಪುಥುಟ್ಠಾನಂ ಪುಥುಪಾಣಿ, ತೇನ ಕತಂ ಪುಥುಪಾಣಿಕಂ, ಹತ್ಥಪರಿಕಮ್ಮಂ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಹತ್ಥಪರಿಕಮ್ಮಂ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ನ್ಹಾಯನ್ತಾನಂ ವಾ ಅನ್ಹಾಯನ್ತಾನಂ ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ।
244.Danteti makaradante. Akataṃ mallakaṃ akatamallakaṃ. Kapālakhaṇḍaṃ vāti vāsaddo samuccayattho. Kāsaphullavirahitattā vatthavaṭṭi ukkāsikā nāma. Natthi kāsaṃ phullametissāti ukkāsā, sā eva ukkāsikā. Yassa kassacīti gilānāgilānassa vā jarādubbalataruṇabalavassa vā. Piṭṭhinti piṭṭhiyaṃ, ayameva vā pāṭho. Pāṇitalassa puthuṭṭhānaṃ puthupāṇi, tena kataṃ puthupāṇikaṃ, hatthaparikammaṃ, tena vuttaṃ ‘‘hatthaparikammaṃ vuccatī’’ti. Sabbesanti nhāyantānaṃ vā anhāyantānaṃ vā sabbesaṃ.
೨೪೫. ಕಣ್ಣತೋತಿ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದತೋ। ಮುತ್ತೋಲಮ್ಬಕಾದಿವಲ್ಲಿಸದಿಸತ್ತಾ ವಲ್ಲಿಕಾ ನಾಮ। ಪಲಮ್ಬಕಸುತ್ತನ್ತಿ ಪರಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಲಮ್ಬಿಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ಪಲಮ್ಬಕಂ, ತಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಪಲಮ್ಬಕಸುತ್ತಂ। ವಲಯನ್ತಿ ನಿಯುರಂ।
245.Kaṇṇatoti kaṇṇacchiddato. Muttolambakādivallisadisattā vallikā nāma. Palambakasuttanti parimuñcitvā lambiyati anenāti palambakaṃ, tameva suttaṃ palambakasuttaṃ. Valayanti niyuraṃ.
೨೪೬. ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಯುತ್ತಂ ದುಮಾಸಿಕಂ। ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ದುವಙ್ಗುಲಂ, ಕೇಸೋ। ಉಭಯೇನಪೀತಿ ದುಮಾಸಿಕದುವಙ್ಗುಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಉಭಯೇನಪಿ । ಅಯಮ್ಪಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೋವ ವುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ತತೋತಿ ದುಮಾಸಿಕದುವಙ್ಗುಲತೋ।
246. Dvīhi māsehi niyuttaṃ dumāsikaṃ. Dve aṅgulāni etassāti duvaṅgulaṃ, keso. Ubhayenapīti dumāsikaduvaṅgulasaṅkhātena ubhayenapi . Ayampi ukkaṭṭhaparicchedova vuttoti yojanā. Tatoti dumāsikaduvaṅgulato.
ಓಸಣ್ಠೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಓಲಿಖಿತ್ವಾ ಸಮಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಓಲಿಖಿತ್ವಾ ಸನ್ನಿಸೀದಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ। ದನ್ತಮಯಾದೀಸೂತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಅಟ್ಠಿಮಯಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಹತ್ಥಫಣೇನಾತಿ ಹತ್ಥಸಙ್ಖಾತೇನ ಫಣೇನ। ಚಿಕ್ಖಲ್ಲೇನಾತಿ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಸದಿಸೇನ ನಿಯ್ಯಾಸೇನ। ಉದಕತೇಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಉದಕಞ್ಚ ತೇಲಞ್ಚಾತಿ ಚ ಉದಕಸಙ್ಖಾತೇನ ತೇಲೇನಾತಿ ಚ ಅತ್ಥಂ ನಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಉದಕಮಿಸ್ಸಕೇನ ತೇಲೇನಾ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ಉದಕೇನ ಮಿಸ್ಸಕಂ ತೇಲಂ ಉದಕತೇಲನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಟ್ಠಲೋಮೇತಿ ಉಟ್ಠಿತಲೋಮೇ। ಹತ್ಥಂ ತೇಮೇತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥಂ ಉದಕತೇಲೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ। ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತರಜೋಕಿಣ್ಣಸಿರಾನಮ್ಪೀತಿ ಉಣ್ಹೇನ ಅಭಿತತ್ತೋ ಚ ರಜೇಹಿ ಓಕಿಣ್ಣಸಿರೋ ಚ ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತರಜೋಕಿಣ್ಣಸಿರಾ, ಅಥ ವಾ ಉಣ್ಹೇನ ಅಭಿತತ್ತೋ ಸಿರೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತಸಿರಾ, ರಜೇಹಿ ಓಕಿಣ್ಣೋ ಸಿರೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ರಜೋಕಿಣ್ಣಸಿರಾ , ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತಸಿರಾ ಚ ರಜೋಕಿಣ್ಣಸಿರಾ ಚ ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತರಜೋಕಿಣ್ಣಸಿರಾ, ಪುಬ್ಬಪದೇ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೋ, ತೇಸಮ್ಪಿ। ಅಲ್ಲಹತ್ಥೇನಾತಿ ಅದ್ದಹತ್ಥೇನ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ।
Osaṇṭhentīti ettha olikhitvā samaṃ patiṭṭhāpentīti dassento āha ‘‘olikhitvā sannisīdāpentī’’ti. Dantamayādīsūti ādisaddena aṭṭhimayādayo saṅgaṇhāti. Hatthaphaṇenāti hatthasaṅkhātena phaṇena. Cikkhallenāti cikkhallasadisena niyyāsena. Udakatelenāti ettha udakañca telañcāti ca udakasaṅkhātena telenāti ca atthaṃ nivattento āha ‘‘udakamissakena telenā’’ti. Iminā udakena missakaṃ telaṃ udakatelanti vacanatthaṃ dasseti. Uṭṭhalometi uṭṭhitalome. Hatthaṃ temetvāti hatthaṃ udakatelena temetvā. Uṇhābhitattarajokiṇṇasirānampīti uṇhena abhitatto ca rajehi okiṇṇasiro ca uṇhābhitattarajokiṇṇasirā, atha vā uṇhena abhitatto siro etesanti uṇhābhitattasirā, rajehi okiṇṇo siro etesanti rajokiṇṇasirā , uṇhābhitattasirā ca rajokiṇṇasirā ca uṇhābhitattarajokiṇṇasirā, pubbapade uttarapadalopo, tesampi. Allahatthenāti addahatthena, ayameva vā pāṭho.
೨೪೭. ಯೇಸು ಕಂಸಪತ್ತಾದೀಸು ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಕಂಸಪತ್ತಾದೀನಿಪೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಸ್ಮಿಂಚಿ ಆದಾಸೇ ವಾ ಉದಕಪತ್ತೇ ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಞ್ಛವಿ ನು ಖೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಾ ಛವಿ ನು ಖೋ, ಅಹಂ ಜಿಣ್ಣೋ ಅಮ್ಹಿ ನು ಖೋ, ನೋತಿ ಯೋಜನಾ।
247. Yesu kaṃsapattādīsu mukhanimittaṃ paññāyati, sabbāni tāni kaṃsapattādīnipīti yojanā. Yattha katthacīti yasmiṃ kasmiṃci ādāse vā udakapatte vāti sambandho. Sañchavi nu khoti sañjātā chavi nu kho, ahaṃ jiṇṇo amhi nu kho, noti yojanā.
ಮುಖಂ ಆಲಿಮ್ಪನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೇಹಿ ಆಲಿಮ್ಪನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಪ್ಪಸನ್ನಛವಿರಾಗಕರೇಹಿ ಮುಖಲೇಪನೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಮನೋಸಿಲಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನೋಸಿಲಾ ಏವ ಮನೋಸಿಲಿಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಾನೀತಿ ಲಞ್ಛನಾನಿ। ಹರಿತಾಲಾದೀಹಿಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಮನೋಸಿಲಿಕಾಯ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಹರಿತಾಲಾದೀಹಿಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Mukhaṃ ālimpantīti ettha kehi ālimpantīti āha ‘‘vippasannachavirāgakarehi mukhalepanehī’’ti. ‘‘Manosilāyā’’ti iminā manosilā eva manosilikāti dasseti. Tānīti lañchanāni. Haritālādīhipīti pisaddena na kevalaṃ manosilikāya eva, atha kho haritālādīhipīti dasseti.
೨೪೮. ನ ಭಿಕ್ಖವೇ ನಚ್ಚಂ ವಾತಿಆದೀಸು ಏವಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ನಿಚ್ಚಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾತಿ ಪರೇಹಿ ನಚ್ಚಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ। ಸಾಧುಗೀತನ್ತಿ ಸುನ್ದರಂ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಗೀತಂ, ಸಜ್ಜನಾನಂ ವಾ। ದನ್ತಗೀತಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಯನ್ತಿ ಗೀತಂ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇತಿ ಗಾಯನತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ। ಗಾಯಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪೀತಿ ಪರೇಹಿ ವಾ ಗಾಯಾಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ। ಯಂ ಪನಾತಿ ಕಿರಿಯಾಪರಾಮಸನಂ। ಯಂ ಪಹರತಿ, ತತ್ಥ ಪಹರಣೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಅಖಿಲಂ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಂ। ಪಸ್ಸತೋತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಚ। ಸವನಮ್ಪಿ ಹಿ ಏಕಸೇಸೇನ ವಾ ಸಾಮಞ್ಞನಿದ್ದೇಸೇನ ವಾ ಪಸ್ಸನೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ವಿಹಾರತೋತಿ ಅನಚ್ಚಅಗೀತಅವಾದಿತಟ್ಠಾನವಿಹಾರತೋ। ವಿಹಾರನ್ತಿ ನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಟ್ಠಾನವಿಹಾರಂ। ಅಸನಸಾಲಾಯಾತಿ ಗಾಮೇ ಠಿತಾಯ ಅಸನಸಾಲಾಯ।
248.Nabhikkhave naccaṃ vātiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Niccāpentassa vāti parehi naccāpentassa vā. Sādhugītanti sundaraṃ aniccatādipaṭisaṃyuttaṃ gītaṃ, sajjanānaṃ vā. Dantagītampi na vaṭṭatīti sambandho. Yanti gītaṃ. Pubbabhāgeti gāyanato pubbabhāge. Gāyāpentassāpīti parehi vā gāyāpentassāpi. Yaṃ panāti kiriyāparāmasanaṃ. Yaṃ paharati, tattha paharaṇe anāpattīti yojanā. Sabbanti akhilaṃ naccagītavāditaṃ. Passatoti passantassa ca suṇantassa ca. Savanampi hi ekasesena vā sāmaññaniddesena vā passaneneva saṅgahitaṃ. Vihāratoti anaccaagītaavāditaṭṭhānavihārato. Vihāranti naccagītavāditaṭṭhānavihāraṃ. Asanasālāyāti gāme ṭhitāya asanasālāya.
೨೪೯. ಸರಕಿರಿಯನ್ತಿ ಸರಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ। ಇಮಿನಾ ಸರಕುತ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸರಸ್ಸ ಕರಣಂ ಸರಕುತ್ತೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಲದ್ಧಂ ಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಚ್ಛಿಮಾ ಜನತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮೂಹಿಂ ಅವಯವಂ ವಿನಾ ಸಮೂಹಸ್ಸ ಅವಯವಿನೋ ಅಭಾವಾ ತಾಪಚ್ಚಯೋ ಸ್ವತ್ಥೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮೋ ಜನೋ’’ತಿ। ತಂ ತಂ ವತ್ತನ್ತಿ ಸುತ್ತನ್ತವತ್ತಾದಿಂ ತಂ ತಂ ವತ್ತಂ। ಅಕ್ಖರಾನಿ ವಿನಾಸೇತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಅಞ್ಞಥಾ ವದನೇನ ಚ ದೀಘಾದೀನಿ ರಸ್ಸಾದಿವದನೇನ ಚ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ। ಧಮ್ಮೇ ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸದ್ದೋ ಪನ ವಿಸೇಸಜೋತಕೋ। ಗೀತತೋ ವಿಸೇಸೋವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುತ್ತನ್ತವತ್ತನ್ತಿ ಸುತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾರಣಂ ವತ್ತಂ। ಏಸೇವ ನಯೋ ‘‘ಜಾತಕವತ್ತಂ ಗಾಥಾವತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ। ತನ್ತಿ ವತ್ತಂ। ಯದಿ ಪನ ತಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಅತಿದೀಘಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಯಥಾ ಸುತ್ತನ್ತವತ್ತಾದೀನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಕಥಂ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುರಸ್ಸೇನ ವತ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಚತುರಸ್ಸೇನ ವತ್ತೇನಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೇನ ಉಚ್ಚಾರಣವತ್ತೇನ। ಪರಿಮಣ್ಡಲಾನೀತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಮಣ್ಡಲಾನಿ ಬಿಮ್ಬಾನಿ ಪುಣ್ಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸರೇನ ಭಣಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸರಭಞ್ಞನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸರೇನ ಭಣಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸರಭಞ್ಞನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸರಭಞ್ಞೇ ಕಿರ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ । ತರಙ್ಗವತ್ಥಾದೀನಂ ಉಚ್ಚಾರಣವಿಧಾನಾನಿ (ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೨೪೯; ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೨೪೯; ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೨.೨೪೮-೯) ಏತರಹಿ ನತ್ಥಿ। ದ್ವತ್ತಿಂಸವತ್ತಾನೀತಿ ಚ ಸಙ್ಖ್ಯಾಮತ್ತಮೇವ ಅತ್ಥಿ, ನ ಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ। ತಸ್ಮಾ ಟೀಕಾಸು (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ ೩.೨೪೯; ವಜಿರ॰ ಟೀ॰ ಚೂಳವಗ್ಗ॰ ೨೪೯) ‘‘ತರಙ್ಗವತ್ತಾದೀನಂ ಉಚ್ಚಾರಣವಿಧಾನಾನಿ ನಟ್ಠಪಯೋಗಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥೀತಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ಥಿಸದ್ದೋ ನಿಪಾತೋ। ತೇಸೂತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸವತ್ತೇಸು। ಯನ್ತಿ ವತ್ತಂ। ಉಚ್ಚಾರಣವಿಧಾನಾನಿ ನಟ್ಠಪಯೋಗಾನಿಪಿ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸವತ್ತಾನಂ, ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಅವಿನಾಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿಕಾರಂ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ವಿಕಾರಕರಣಂ ನಾಮ ಯತ್ತಕಾಹಿ ಮತ್ತಾಹಿ ಅಕ್ಖರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ತತೋ ಅಧಿಕಮತ್ತಾಯುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕಥನಂ, ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪೇನ ಚತುರಸ್ಸೇನ ನಯೇನ ಪವತ್ತನಂಯೇವ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
249.Sarakiriyanti sarassa kiriyaṃ. Iminā sarakuttinti ettha sarassa karaṇaṃ sarakuttīti vacanatthaṃ dasseti. Aladdhaṃ samādhinti sambandho. Pacchimā janatāti ettha samūhiṃ avayavaṃ vinā samūhassa avayavino abhāvā tāpaccayo svatthopi hotīti āha ‘‘pacchimo jano’’ti. Taṃ taṃ vattanti suttantavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ. Akkharāni vināsetvāti aññathā vattabbāni akkharāni aññathā vadanena ca dīghādīni rassādivadanena ca vināsetvā. Dhamme panāti ettha saddo pana visesajotako. Gītato visesova veditabboti hi attho. Suttantavattanti suttantassa uccāraṇaṃ vattaṃ. Eseva nayo ‘‘jātakavattaṃ gāthāvatta’’nti etthāpi. Tanti vattaṃ. Yadi pana taṃ vināsetvā atidīghaṃ kātuṃ na vaṭṭati, evaṃ sati yathā suttantavattādīni honti, tathā kathaṃ dassetabbānīti āha ‘‘caturassena vattenā’’tiādi. Tattha caturassenavattenāti paripuṇṇena uccāraṇavattena. Parimaṇḍalānīti samantato maṇḍalāni bimbāni puṇṇānīti attho. ‘‘Sarena bhaṇita’’nti iminā sarabhaññanti ettha sarena bhaṇitabbanti sarabhaññanti vacanatthaṃ dasseti. Sarabhaññe kira atthīti sambandho . Taraṅgavatthādīnaṃ uccāraṇavidhānāni (vajira. ṭī. cūḷavagga 249; sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.249; vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.248-9) etarahi natthi. Dvattiṃsavattānīti ca saṅkhyāmattameva atthi, na saṅkhyeyyaṃ. Tasmā ṭīkāsu (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.249; vajira. ṭī. cūḷavagga. 249) ‘‘taraṅgavattādīnaṃ uccāraṇavidhānāni naṭṭhapayogānī’’ti vuttaṃ. Atthīti saṃvijjanti. Ayañhi atthisaddo nipāto. Tesūti dvattiṃsavattesu. Yanti vattaṃ. Uccāraṇavidhānāni naṭṭhapayogānipi tesaṃ sabbesaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ dassento āha ‘‘sabbesa’’ntiādi. Tattha sabbesanti dvattiṃsavattānaṃ, lakkhaṇanti sambandho. ‘‘Avināsetvā’’ti vatvā tamevatthaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘vikāraṃ akatvā’’ti. Tattha vikārakaraṇaṃ nāma yattakāhi mattāhi akkharaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tato adhikamattāyuttaṃ katvā kathanaṃ, tathā akatvā samaṇasāruppena caturassena nayena pavattanaṃyeva lakkhaṇanti attho.
ಬಾಹಿರಲೋಮಿಂ ಉಣ್ಣಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಬಾಹಿರಲೋಮಿ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ಭಾವನಪುಂಸಕನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉಣ್ಣಲೋಮಾನಿ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ‘‘ಉಣ್ಣಪಾವಾರ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಣ್ಣೀತಿ ಏತ್ಥ ಉತ್ತರಪದಲೋಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಥ ವಾ ಪಾವಾರಪದೇನ ಉಣ್ಣಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಣ್ಣೀತಿ ಕತ್ವಾ ತದ್ಧಿತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ತಥಾ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಲೋಮಾನಿ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
Bāhiralomiṃ uṇṇinti ettha ‘‘bāhiralomi’’nti padaṃ bhāvanapuṃsakanti āha ‘‘uṇṇalomāni bahi katvā’’ti. ‘‘Uṇṇapāvāra’’nti iminā uṇṇīti ettha uttarapadalopaṃ dasseti. Atha vā pāvārapadena uṇṇā etassa atthīti uṇṇīti katvā taddhitapaccayassa sarūpaṃ dasseti. ‘‘Tathā dhārentassa dukkaṭa’’nti vacanassa atthāpattinayaṃ dassento āha ‘‘lomāni anto katvā pārupituṃ vaṭṭatī’’ti.
೨೫೧. ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಮೇವ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಥ ವಾ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಹಿಕೀಟದಟ್ಠಾದೀಸು ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇಸು ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ।
251.Aṅgajātaṃ chindantassevāti aṅgajātameva chindantassāti yojanā. Atha vā aṅgajātaṃ chindantassa thullaccayamevāti yojanā. Ahikīṭadaṭṭhādīsu nimittabhūtesu chindantassāti yojanā.
೨೫೨. ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ। ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೋ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸೋತಿ ರಾಜಗಹಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ, ಕೀಳತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ। ಇದಂ ಪದಂ ‘‘ಜಾಲೇ’’ತಿ ಪದೇ ಸಾಮ್ಯತ್ಥಛಟ್ಠೀ, ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಸಮ್ಪದಾನಂ। ತನ್ತಿ ಚನ್ದನಗಣ್ಠಿಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ। ಇದಂ ಪದಂ ‘‘ಪುರಿಸಾ’’ತಿ ಪದೇ ಸಾಮ್ಯತ್ಥಛಟ್ಠೀ, ‘‘ಅದಂಸೂ’’ತಿ ಪದೇ ಸಮ್ಪದಾನಂ। ವಿಕುಬ್ಬನಿದ್ಧೀತಿ ವಿವಿಧಂ, ವಿಕಾರಂ ವಾ ಕುಬ್ಬನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಇದ್ಧಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೧೨-೧೬; ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೬೯-೩೭೩)। ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಇದ್ಧಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೧೨-೧೬; ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೬೯-೩೭೩)।
252.Uppannā hotīti paṭilābhavasena uppannā hoti. Uppannabhāvaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘so’’tiādi. Tattha soti rājagahako seṭṭhi, kīḷatīti sambandho. Tassāti seṭṭhissa. Idaṃ padaṃ ‘‘jāle’’ti pade sāmyatthachaṭṭhī, ‘‘uppannā hotī’’ti pade sampadānaṃ. Tanti candanagaṇṭhiṃ. Assāti seṭṭhissa. Idaṃ padaṃ ‘‘purisā’’ti pade sāmyatthachaṭṭhī, ‘‘adaṃsū’’ti pade sampadānaṃ. Vikubbaniddhīti vividhaṃ, vikāraṃ vā kubbanavasena pavattā iddhi (paṭi. ma. 3.12-16; visuddhi. 2.369-373). Adhiṭṭhāniddhīti adhiṭṭhānavasena pavattā iddhi (paṭi. ma. 3.12-16; visuddhi. 2.369-373).
ಗಿಹೀ ಉಪನಾಮೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಕತ್ವಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಕ್ಖಿಪನಂ ಕತ್ವಾ। ತನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣತಟ್ಟಿಕಾದಿಂ। ಆಮಸಿತುಮ್ಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಪಗೇವ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ವಾತಿ ವಾಸದ್ದೋ ಪನಸದ್ದತ್ಥೋ। ಸಙ್ಘಿಕಪರಿಭೋಗೇನ ಪನಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ಗಿಹಿವಿಕಟಾನಿ ವಾತಿ ವಾಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ। ಗಿಹಿವಿಕಟಾನಿ ಭಾಜನಾನಿಪಿ ವಟ್ಟನ್ತೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಂಸಲೋಹವಟ್ಟಲೋಹಾನಂ ಸಭಾಗತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಂಸ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ।
Gihī upanāmentīti sambandho. Byañjanaṃ katvāti byañjanaṃ pakkhipanaṃ katvā. Tanti suvaṇṇataṭṭikādiṃ. Āmasitumpīti pisaddo pageva paṭiggaṇhitunti dasseti. Saṅghikaparibhogena vāti vāsaddo panasaddattho. Saṅghikaparibhogena panāti hi attho. Gihivikaṭāni vāti vāsaddo sampiṇḍanattho. Gihivikaṭāni bhājanānipi vaṭṭantīti hi attho. Kaṃsalohavaṭṭalohānaṃ sabhāgattā vuttaṃ ‘‘kaṃsa…pe… saṅgahito’’ti.
೨೫೩. ‘‘ಲಿಖಿತು’’ನ್ತಿ ಏತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಕತಿಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಮಕರದನ್ತಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಕರದನ್ತಚ್ಛಿನ್ನಕಮಣ್ಡಲಮೇವಾ’’ತಿ।
253. ‘‘Likhitu’’nti etaṃ vuttanti yojanā. Pakatimaṇḍalanti ettha kiṃ makaradantamattampi acchinnamaṇḍalanti āha ‘‘makaradantacchinnakamaṇḍalamevā’’ti.
೨೫೪. ಪಹರಿತ್ವಾತಿ ಆವಟ್ಟನತೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಹರಿತ್ವಾ। ತಯೋ ಪತ್ತೇ ಉಪರುಪರಿ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಭೂಮಿಆಧಾರಕೋ ನಾಮ ಭೂಮಿಯಾ ಆಸನ್ನೋ ದನ್ತಾದೀಹಿ ಕತೋ ವಲಯಾಧಾರಕೋ। ದಾರುಆಧಾರಕೋ ನಾಮ ಏಕದಾರುನಾ ಕತೋ ಆಧಾರಕೋ। ದಣ್ಡಾಧಾರಕೋ ನಾಮ ಚತುದಣ್ಡತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬಹೂಹಿ ದಣ್ಡೇಹಿ ಕತೋ ಆಧಾರಕೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಭಮಕೋಟಿಸದಿಸದಾರು ಆಧಾರಕತಿದಣ್ಡಕಾಧಾರೇಸು। ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಾತಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏವ, ಏಕಮೇವ ಠಪೇತಬ್ಬಂ ಇತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
254.Paharitvāti āvaṭṭanato aññamaññaṃ paharitvā. Tayo patte uparupari ṭhapetuṃ vaṭṭatīti sambandho. Bhūmiādhārako nāma bhūmiyā āsanno dantādīhi kato valayādhārako. Dāruādhārako nāma ekadārunā kato ādhārako. Daṇḍādhārako nāma catudaṇḍato paṭṭhāya bahūhi daṇḍehi kato ādhārako. Tatthāti bhamakoṭisadisadāru ādhārakatidaṇḍakādhāresu. Gahetvā evāti pattaṃ gahetvā eva, ekameva ṭhapetabbaṃ iti vuttanti yojanā.
ತತ್ಥೇವಾತಿ ಮಿಡ್ಢನ್ತೇಯೇವ। ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಾಯಾತಿ ವಿತ್ಥಾರಾಯ। ಬಾಹಿರಪಸ್ಸೇತಿ ಕುಟ್ಟಸ್ಸ ಬಾಹಿರಪಸ್ಸೇ। ಕತಾಯಾತಿ ಕುಟ್ಟಸ್ಸ ಥಿರಭಾವತ್ಥಂ ಕತಾಯ। ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಿಭಣ್ಡನ್ತೇ।
Tatthevāti miḍḍhanteyeva. Vitthiṇṇāyāti vitthārāya. Bāhirapasseti kuṭṭassa bāhirapasse. Katāyāti kuṭṭassa thirabhāvatthaṃ katāya. Etthāti paribhaṇḍante.
ಯಂ ವತ್ಥಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪತ್ತೋ ಠಪಿಯತೀತಿ ವತ್ಥಂ ಚೋಳಕಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನಾತಿ ಚೋಳಕೇ ಪನ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ವಾಲಿಕಾಯಂ। ನ ದುಸ್ಸತೀತಿ ಪತ್ತೋ ನ ದುಸ್ಸತಿ। ಪತ್ತಮಾಳಕನ್ತಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಠಪನತ್ಥಾಯ ಕತಂ ಅಟ್ಟಂ। ಭಣ್ಡಕುಕ್ಖಳಿಕಾತಿ ಪತ್ತಾದಿಭಣ್ಡಕಾನಂ ಪಕ್ಖಿಪನಾ ಉಕ್ಖಳಿಕಾ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಭಿತ್ತಿಖೀಲಾದಿಕೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಸ್ಮಿಂಚಿ। ಲಗ್ಗೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪತ್ತಂ ಥವಿಕಾಯ ಲಗ್ಗೇನ್ತಸ್ಸ। ನಿಸೀದನಸಯನತ್ಥಂ ವಾ ಕತಂ ಹೋತೂತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ಪತ್ತತೋ ಅಞ್ಞೇನ। ಅಟ್ಟಕಛನ್ನೇನಾತಿ ಅಟ್ಟಪತಿರೂಪೇನ, ಅಟ್ಟಕಸದಿಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಅಟ್ಟಕಛನ್ನೇನ ಠಪಿತೇ ಮಞ್ಚಪೀಠೇ। ಅಂಸೇ ಬದ್ಧಿಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ಅಂಸಬದ್ಧೋ, ಸೋಯೇವ ಅಂಸಬದ್ಧಕೋ, ತೇನ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಛತ್ತೇ ಠಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಭತ್ತೇನ ಪೂರೋ ಭತ್ತಪೂರೋ, ಪತ್ತೋ। ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಛತ್ತೇ ವಾ ಅಟ್ಟಕಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಛತ್ತೇ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಯೋ ಕೋಚಿ ಭತ್ತಪೂರೋಪಿ ತುಚ್ಛಪತ್ತೋಪೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Yaṃ vatthaṃ pattharitvā patto ṭhapiyatīti vatthaṃ coḷakaṃ nāmāti yojanā. Tasmiṃ panāti coḷake pana. Yatthāti yassaṃ vālikāyaṃ. Na dussatīti patto na dussati. Pattamāḷakanti pattassa ṭhapanatthāya kataṃ aṭṭaṃ. Bhaṇḍakukkhaḷikāti pattādibhaṇḍakānaṃ pakkhipanā ukkhaḷikā. Yattha katthacīti bhittikhīlādike yasmiṃ kasmiṃci. Laggentassāti pattaṃ thavikāya laggentassa. Nisīdanasayanatthaṃ vā kataṃ hotūti yojanā. Aññenāti pattato aññena. Aṭṭakachannenāti aṭṭapatirūpena, aṭṭakasadisenāti attho. Tatthāti aṭṭakachannena ṭhapite mañcapīṭhe. Aṃse baddhiyati anenāti aṃsabaddho, soyeva aṃsabaddhako, tena laggetvāti sambandho. Chatte ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti sambandho. Bhattena pūro bhattapūro, patto. Bandhitvā ṭhapite chatte vā aṭṭakaṃ katvā ṭhapite chatte vāti yojanā. Yo koci bhattapūropi tucchapattopīti sambandho.
೨೫೫. ಯಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ। ಹತ್ಥೇ ಪತ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಏವ ಭಿಕ್ಖು ಪತ್ತಹತ್ಥೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇ ಪತ್ತಸ್ಮಿಂ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಅನನ್ತರವಾಕ್ಯೇಪಿ। ಇಮೇಹಿ ವಾಕ್ಯೇಹಿ ‘‘ಪತ್ತಹತ್ಥೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ಕವಾಟಂ ಪಣಾಮೇತು’’ನ್ತಿ ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣಮತ್ತಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೂಚಿಂ ವಾ ಅವಾಪುರಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕುಞ್ಚಿಕಾಯ ವಾತಿ ವಾಸದ್ದೋ ‘‘ಸರೀರಾವಯವೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖತಿ।
255.Yassāti bhikkhuno. Hatthe patto atthi, so eva bhikkhu pattahattho na hoti, apica kho pana hatthe vā piṭṭhipāde vā yattha katthaci sarīrāvayave pattasmiṃ satīti yojanā. Eseva nayo anantaravākyepi. Imehi vākyehi ‘‘pattahattho’’ti ca ‘‘kavāṭaṃ paṇāmetu’’nti ca upalakkhaṇamattamevāti dasseti. Sūciṃ vā avāpuritunti sambandho. Kuñcikāya vāti vāsaddo ‘‘sarīrāvayavenā’’ti padaṃ apekkhati.
ಲಾಬುಕಟಾಹನ್ತಿ ಲಮ್ಬತೀತಿ ಲಾಬು, ಲಾಬುಯಾ ಕಟಾಹಂ ಲಾಬುಕಟಾಹಂ। ‘‘ತಾವಕಾಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕವಾರಮೇವ ತೇನ ಆಮಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಘಟಿಕಪಾಲನ್ತಿ ಭಾಜನಕಪಾಲಂ। ಅಭುಂ ಮೇತಿ ಅವಡ್ಢಿ ಮಯ್ಹಂ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಭು ಮೇ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೪೯; ಮ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೧೪೯) ವತ್ತಬ್ಬೇ ನಿಗ್ಗಹಿತಾಗಮವಸೇನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಉತ್ರಾಸವಚನನ್ತಿ ಉತ್ರಾಸೇನ ವಚನಕಾರಣಂ ಪದಂ। ದಿನ್ನಕಮೇವಾತಿ ಪರೇಹಿ ದಿನ್ನಕಮೇವ ಆಮಿಸನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Lābukaṭāhanti lambatīti lābu, lābuyā kaṭāhaṃ lābukaṭāhaṃ. ‘‘Tāvakālika’’nti iminā ekavārameva tena āmisaṃ gahetvā paribhuñjitvā chaḍḍetabbanti dasseti. Ghaṭikapālanti bhājanakapālaṃ. Abhuṃ meti avaḍḍhi mayhaṃ, uppajjitthāti attho. ‘‘Abhu me’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.149; ma. ni. ṭī. 2.149) vattabbe niggahitāgamavasena evaṃ vuttaṃ. Utrāsavacananti utrāsena vacanakāraṇaṃ padaṃ. Dinnakamevāti parehi dinnakameva āmisanti sambandho.
ಚಮ್ಬೇತ್ವಾತಿ ಮುಖೇನ ಚಮ್ಬೇತ್ವಾ। ಅಪವಿದ್ಧಾಮಿಸಾನೀತಿ ಛಡ್ಡಿತಾನಿ ಆಮಿಸಾನಿ। ಏತೇಸೂತಿ ಚಲಕಾದೀಸು। ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠಂ ಸುದ್ಧಪತ್ತನ್ತಿ ನತ್ಥಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನುಚ್ಛಿಟ್ಠೋ, ಸುದ್ಧಪತ್ತೋ, ತಂ। ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಹತ್ಥೇನಾತಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋ, ಸೋಯೇವ ಹತ್ಥೋ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಹತ್ಥೋ, ತೇನ। ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಸುದ್ಧಪತ್ತೇ। ಏತ್ತಾವತಾಪೀತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಏಕಉದಕಗೇಣ್ಡುಸಗಹಣಮತ್ತೇನಾಪಿ। ಸೋತಿ ಸುದ್ಧಪತ್ತೋ। ಹತ್ಥಂ ಪನಾತಿ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಹತ್ಥಮ್ಪಿ। ಪನಸದ್ದೋ ಹೇತ್ಥ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ। ಯಂ ಅಟ್ಠಿಂ ವಾ ಯಂ ಚಲಕಂ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥಾತಿ ಮಚ್ಛಮಂಸಫಲಾದೀಸು। ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಿಚಲಕಂ। ಯಂ ಪನಾತಿ ಅಟ್ಠಿಚಲಕಾದಿಂ ಪನ, ಪಟಿಖಾದಿತುಕಾಮೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಪುನ ಖಾದಿತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಪತ್ತೇ ಏವ। ಕತ್ವಾತಿ ಠಪನಂ ಕತ್ವಾ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಾದಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Cambetvāti mukhena cambetvā. Apaviddhāmisānīti chaḍḍitāni āmisāni. Etesūti calakādīsu. Anucchiṭṭhaṃ suddhapattanti natthi ucchiṭṭho etthāti anucchiṭṭho, suddhapatto, taṃ. Ucchiṭṭhahatthenāti ucchiṭṭho ettha atthīti ucchiṭṭho, soyeva hattho ucchiṭṭhahattho, tena. Vāmahatthena āsiñcitvāti sambandho. Etthāti suddhapatte. Ettāvatāpīti ettakena ekaudakageṇḍusagahaṇamattenāpi. Soti suddhapatto. Hatthaṃ panāti ucchiṭṭhahatthampi. Panasaddo hettha sampiṇḍanattho. Yaṃ aṭṭhiṃ vā yaṃ calakaṃ vāti yojanā. Tatthāti macchamaṃsaphalādīsu. Tanti aṭṭhicalakaṃ. Yaṃ panāti aṭṭhicalakādiṃ pana, paṭikhāditukāmoti sambandho, puna khāditukāmoti attho. Tatthevāti patte eva. Katvāti ṭhapanaṃ katvā. Yaṃ kiñci aṭṭhikaṇṭakādinti sambandho.
೨೫೬. ಸತ್ಥಕವೇಠನಕನ್ತಿ ಸತ್ಥಕಸ್ಸ ವೇಠನಕರಣಂ। ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ ವಾ ದಣ್ಡಸತ್ಥಕಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಿಪ್ಫಾಲೇತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಪಿಪ್ಫಲಿ, ಸಾಯೇವ ಪಿಪ್ಫಲಿಕಂ। ಅಞ್ಞಮ್ಪೀತಿ ಪಿಪ್ಫಲಿಕತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ದಣ್ಡಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತಸತ್ಥಕಂ ವಾ ದಣ್ಡಸತ್ಥಕಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಇಮಿನಾ ದಣ್ಡೇನ ಯೋಜಿತಂ ಸತ್ಥಕಂ ದಣ್ಡಸತ್ಥಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
256.Satthakaveṭhanakanti satthakassa veṭhanakaraṇaṃ. Pipphalikaṃ vā daṇḍasatthakaṃ nāmāti yojanā. Pipphāleti etāyāti pipphali, sāyeva pipphalikaṃ. Aññampīti pipphalikato aññampi. Yaṃkiñci daṇḍaṃ yojetvā katasatthakaṃ vā daṇḍasatthakaṃ nāmāti yojanā. Iminā daṇḍena yojitaṃ satthakaṃ daṇḍasatthakanti vacanatthaṃ dasseti.
ಮಲಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಅಯಮಲಗ್ಗಹಿತಾ। ಕಿಣ್ಣೇನಾತಿ ಮದಿರಾದಿಬೀಜೇನ ಕಿಣ್ಣೇನ। ತೇನಾತಿ ಪಾಸಾಣಚುಣ್ಣಸಙ್ಖಾತೇನ ಸರಿತಕೇನ। ಮಕ್ಖೇತುನ್ತಿ ಸೂಚಿಂ ಮಕ್ಖೇತುಂ। ಮಕ್ಖಿತಮಧುಸಿತ್ಥಕಂ ತಂ ಸರಿತಕಂ ಪರಿಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಮಧುಸಿತ್ಥಕಪಿಲೋತಿಕನ್ತಿ ಮಧುಸಿತ್ಥಕೇನ ಮಕ್ಖಿತಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ। ತತ್ಥಾತಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಯಂ। ಯಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಕಥಿನೇ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ಸಾ ರಜ್ಜು ಕಥಿನರಜ್ಜು ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥಾತಿ ದೀಘಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಮಾಣೇನ ಕತೇ ಕಥಿನೇ। ದಣ್ಡಕೇತಿ ಕಥಿನದಣ್ಡಕಮ್ಹಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ದೀಘಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಮಾಣೇನ ಕತಸ್ಸ ಕಥಿನಸ್ಸ। ಇತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ದೀಘಭಿಕ್ಖುತೋ ಇತರಸ್ಸ ರಸ್ಸಭಿಕ್ಖುನೋ।
Malaggahitāti ayamalaggahitā. Kiṇṇenāti madirādibījena kiṇṇena. Tenāti pāsāṇacuṇṇasaṅkhātena saritakena. Makkhetunti sūciṃ makkhetuṃ. Makkhitamadhusitthakaṃ taṃ saritakaṃ paribhijjatīti yojanā. Madhusitthakapilotikanti madhusitthakena makkhitaṃ pilotikaṃ. Tatthāti nisseṇiyaṃ. Yāya rajjuyā kathine bandhanti, sā rajju kathinarajju nāmāti yojanā. Tatthāti dīghassa bhikkhuno pamāṇena kate kathine. Daṇḍaketi kathinadaṇḍakamhi. Tassāti dīghassa bhikkhuno pamāṇena katassa kathinassa. Itarassa bhikkhunoti dīghabhikkhuto itarassa rassabhikkhuno.
ದಣ್ಡಕಥಿನಪಮಾಣೇನ ಕತಸ್ಸ ಕಟಸಾರಕಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ದುಗುಣಕರಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಿದಲಕನ್ತಿ ದುಗುಣಕರಣಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಾಮನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿನನ್ಧನರಜ್ಜುನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ ನಹಿಯತಿ ಬನ್ಧಿಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ವಿನನ್ಧನಾ, ಸಾಯೇವ ರಜ್ಜು ವಿನನ್ಧನರಜ್ಜು, ತಮೇವತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿನನ್ಧಿತುಂ ರಜ್ಜು’’ನ್ತಿ। ವಿನನ್ಧನಸುತ್ತಕನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇನ ಸುತ್ತಕೇನಾತಿ ವಿನನ್ಧನಸುತ್ತಕೇನ। ತತ್ಥಾತಿ ಖುದ್ದಕನಿಸ್ಸೇಣಿಯಂ ಕಾಚಿ ಸುತ್ತನ್ತರಿಕಾಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಮಾಣಸಞ್ಞಾಕರಣನ್ತಿ ಸುತ್ತನ್ತರಿಕಪಮಾಣಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಕರಣಂ। ಕಾಳಸುತ್ತೇನ ಸಞ್ಞಾಕರಣಂ ವಿಯ ಹಲಿದ್ದಿಸುತ್ತೇನ ಸಞ್ಞಾಕರಣನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ’’ತಿ ಕರಣಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೂಚಿಮುಖ’’ನ್ತಿ। ಅಙ್ಗುಲಿಕೋಸಕನ್ತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಕಞ್ಚುಕಂ।
Daṇḍakathinapamāṇena katassa kaṭasārakassāti yojanā. ‘‘Duguṇakaraṇa’’nti iminā pidalakanti duguṇakaraṇasaṅkhātassa kiriyāvisesassa nāmanti dasseti. Vinandhanarajjunti visesena nahiyati bandhiyati etāyāti vinandhanā, sāyeva rajju vinandhanarajju, tamevatthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘vinandhituṃ rajju’’nti. Vinandhanasuttakanti etthāpi eseva nayo. Tena suttakenāti vinandhanasuttakena. Tatthāti khuddakanisseṇiyaṃ kāci suttantarikāyoti sambandho. Pamāṇasaññākaraṇanti suttantarikapamāṇassa saññākaraṇaṃ. Kāḷasuttena saññākaraṇaṃ viya haliddisuttena saññākaraṇanti yojanā. Aṅguliyā paṭiggaṇhantīti ettha ‘‘paṭiggaṇhantī’’ti padassa ‘‘aṅguliyā’’ti karaṇasseva vuttattā kammassa avuttattā tassa kammaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sūcimukha’’nti. Aṅgulikosakanti aṅgulikañcukaṃ.
೨೫೭. ಪಾತಿಚಙ್ಕೋಟಕಾದಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಾತಿ ನಾಮ ಪಟಿಗ್ಗಹಸಣ್ಠಾನೇನ ಕತೋ ಸೂಚಿಆದಿಭಣ್ಡಟ್ಠಪನೋ ಭಾಜನವಿಸೇಸೋ। ಆಕಿರಿತ್ವಾತಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಓಧುನಿತ್ವಾತಿ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ। ಘನದಣ್ಡಕನ್ತಿ ನಿರನ್ತರದಣ್ಡಕಂ। ಅನ್ತೋಕತ್ವಾತಿ ಕಥಿನಸ್ಸ ಅನ್ತೋಕತ್ವಾ।
257.Pāticaṅkoṭakādinti ettha pāti nāma paṭiggahasaṇṭhānena kato sūciādibhaṇḍaṭṭhapano bhājanaviseso. Ākiritvāti pakkhipitvā. Odhunitvāti papphoṭetvā. Ghanadaṇḍakanti nirantaradaṇḍakaṃ. Antokatvāti kathinassa antokatvā.
೨೫೮. ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಚೋಳಕೇನ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ।
258.Vinandhitvāti coḷakena vinandhitvā.
೨೫೯. ಅಪರಿಸ್ಸಾವನಕಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಯೋ ಪನ ಯಾಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಮಜ್ಝೇದಣ್ಡಕೇತಿ ದಣ್ಡಕಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ। ಉದಕನ್ತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಉದಕಂ। ತನ್ತಿ ಉದಕಂ। ಯನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ। ಉದಕಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ಸವತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತಿ ಅನೇನಾತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ। ಯಂ ಉದಕೇ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಘಟೇನ ಉದಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಂ ಓತ್ಥರಕಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತನ್ತಿ ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ, ಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತೇಸೂತಿ ಚತೂಸು ಖಾಣುಕೇಸು। ಸಬ್ಬಪರಿಯನ್ತೇತಿ ಸಬ್ಬಪರಿಸ್ಸಾವನಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತೇ ಮೋಚೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಓತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಓಗಾಹೇತ್ವಾ। ಚೀವರಕುಟಿಕಾತಿ ಚೀವರೇನ ಕತಾ ಕುಟಿಕಾ, ಸಾ ಮಕಸಾನಂ ಪರಿತ್ತಾಣತ್ಥಂ ಕತತ್ತಾ ಮಕಸಕುಟಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
259. Aparissāvanakasseva bhikkhunoti yojanā. Yo pana yācatīti sambandho. Majjhedaṇḍaketi daṇḍakassa majjhe. Udakanti akappiyaudakaṃ. Tanti udakaṃ. Yanti parissāvanaṃ. Udakaṃ parisuddhaṃ hutvā savati gacchati pavattati anenāti parissāvanaṃ. Yaṃ udake ottharitvā ghaṭena udakaṃ gaṇhanti, taṃ ottharakaṃ nāmāti yojanā. Tamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘taṃ hī’’tiādi. Tanti parissāvanaṃ, bandhitvāti sambandho. Tesūti catūsu khāṇukesu. Sabbapariyanteti sabbaparissāvanassa pariyante mocetvāti sambandho. Ottharitvāti ogāhetvā. Cīvarakuṭikāti cīvarena katā kuṭikā, sā makasānaṃ parittāṇatthaṃ katattā makasakuṭikāti vuccati.
೨೬೦. ಸೇಮ್ಹಾದಿದೋಸುಸ್ಸನ್ನಕಾಯಾತಿ ಸೇಮ್ಹಾದಿದೋಸೇಹಿ ಉಸ್ಸನ್ನಕಾಯಾ। ಅಗ್ಗಳತ್ಥಮ್ಭೋತಿ ಕವಾಟತ್ಥಮ್ಭೋ। ಯತ್ಥಾತಿ ಅಗ್ಗಳತ್ಥಮ್ಭೇ। ತತ್ಥಾತಿ ದ್ವಾರಬಾಹಾಯ। ತತ್ಥಾತಿ ಅಗ್ಗಳಪಾಸಕೇ। ಧೂಮೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ ಏತೇನಾತಿ ಧೂಮನೇತ್ತೋ, ಛಿದ್ದೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಧೂಮನಿಕ್ಖಮನಛಿದ್ದ’’ನ್ತಿ । ‘‘ಗನ್ಧೇಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ವಾಸೇತು’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಕರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಉದಕಟ್ಠಪನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉದಕಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉದಕಸ್ಸ ಠಪನಂ ಠಾನಂ ಉದಕಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಉದಕಟ್ಠಾನೇ। ಕೋಟ್ಠಕೋತಿ ಏತ್ಥ ನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೋ ಹೋತಿ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಪನ ದ್ವಾರೇ ಏವ, ದ್ವಾರಸ್ಸೇವ ವಾ ಕೋಟ್ಠಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೋ’’ತಿ।
260.Semhādidosussannakāyāti semhādidosehi ussannakāyā. Aggaḷatthambhoti kavāṭatthambho. Yatthāti aggaḷatthambhe. Tatthāti dvārabāhāya. Tatthāti aggaḷapāsake. Dhūmo nikkhamati etenāti dhūmanetto, chiddo. Tena vuttaṃ ‘‘dhūmanikkhamanachidda’’nti . ‘‘Gandhehī’’ti iminā ‘‘vāsetu’’nti padassa karaṇaṃ dasseti. ‘‘Udakaṭṭhapanaṭṭhāna’’nti iminā udakaṭṭhānanti ettha udakassa ṭhapanaṃ ṭhānaṃ udakaṭṭhānanti majjhepadalopasamāsaṃ dasseti. Tatthāti udakaṭṭhāne. Koṭṭhakoti ettha na yattha katthaci, yassa kassaci vā koṭṭhako hoti, api ca kho pana dvāre eva, dvārasseva vā koṭṭhakoti āha ‘‘dvārakoṭṭhako’’ti.
೨೬೧. ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಆದಿಪರಿಕಮ್ಮಂ। ಪಟಿಚ್ಛಾದಿಯತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ, ವತ್ಥಮೇವ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿ ವತ್ಥಪಟಿಚ್ಛಾದಿ। ಉದಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಾನೋದಕಂ ನಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ್ಹಾನೋದಕಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ।
261.Parikammanti piṭṭhiādiparikammaṃ. Paṭicchādiyati imāyāti paṭicchādi, vatthameva paṭicchādi vatthapaṭicchādi. Udakaṃ na hotīti ettha pānodakaṃ nivattento āha ‘‘nhānodakaṃ na hotī’’ti.
೨೬೨. ಪಣ್ಣಿಕಾನಂ ತುಲಂ ವಿಯ ಉದಕಉಬ್ಬಾಹನಕತುಲನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ದೀಘವರತ್ತಾದೀಹೀತಿಆದಿಸದ್ದೇನ ರಜ್ಜು ಆದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅರಹತ್ಥಘಟಿಯನ್ತಂ ನಾಮ ಚಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಂ ಅನೇಕಾರಂ ಅರೇ ಅರೇ ಘಟಾನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಪರಿಬ್ಭಮಿಯಮಾನಂ ಯನ್ತಂ। ಅರಸಙ್ಖಾತೇಸು ಹತ್ಥೇಸು ಘಟಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಅರಹತ್ಥಘಟಿ, ತಮೇವ ಯನ್ತಂ ಅರಹತ್ಥಘಟಿಯನ್ತಂ। ಚಮ್ಮಭಾಜನನ್ತಿ ಚಮ್ಮಮಯಂ ಭಾಜನಂ। ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಚನ್ದನಿಕಾ ಅಪಾಕಾರಾ ಹೋತಿ। ಉದಕಪುಞ್ಜನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಉದಕಪುಞ್ಜನೇ। ‘‘ಉದಕಪುಞ್ಜನೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಏವಂ ಸತಿ ತಾಯ ಉದಕಪುಞ್ಜನಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚುದ್ಧರಿತುನ್ತಿ ಅಪನೇತುಂ।
262. Paṇṇikānaṃ tulaṃ viya udakaubbāhanakatulanti yojanā. Dīghavarattādīhītiādisaddena rajju ādayo saṅgaṇhāti. Arahatthaghaṭiyantaṃ nāma cakkasaṇṭhānaṃ anekāraṃ are are ghaṭāni bandhitvā ekena vā dvīhi vā paribbhamiyamānaṃ yantaṃ. Arasaṅkhātesu hatthesu ghaṭā bandhitabbā etthāti arahatthaghaṭi, tameva yantaṃ arahatthaghaṭiyantaṃ. Cammabhājananti cammamayaṃ bhājanaṃ. Aparikkhittā hotīti candanikā apākārā hoti. Udakapuñjanaṃ vaṭṭatīti sambandho. Tasminti udakapuñjane. ‘‘Udakapuñjanī’’tipi pāṭho. Evaṃ sati tāya udakapuñjaniyāti attho. Paccuddharitunti apanetuṃ.
೨೬೩. ಆ ಸಮನ್ತತೋ ವಿದ್ಧಂ ಪಕ್ಖಪಾಸಕಮೇತ್ಥಾತಿ ಆವಿದ್ಧಪಕ್ಖಪಾಸಕಂ। ಮಣ್ಡಲೇತಿ ಕಣ್ಣಿಕಮಣ್ಡಲಮ್ಹಿ। ಕತಂ ಕೂಟಞ್ಚ ಛದನಞ್ಚ ಏತ್ಥಾತಿ ಕತಕೂಟಚ್ಛದನಂ, ಜನ್ತಾಘರಂ, ತಸ್ಸ। ಏತನ್ತಿ ‘‘ನಿಲ್ಲೇಖಜನ್ತಾಘರ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಚತುಮಾಸ’’ನ್ತಿ ದಿಗುಸಮಾಸಸ್ಸ ವಾಕ್ಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
263. Ā samantato viddhaṃ pakkhapāsakametthāti āviddhapakkhapāsakaṃ. Maṇḍaleti kaṇṇikamaṇḍalamhi. Kataṃ kūṭañca chadanañca etthāti katakūṭacchadanaṃ, jantāgharaṃ, tassa. Etanti ‘‘nillekhajantāghara’’nti etaṃ nāmaṃ. ‘‘Cattāro māse’’ti iminā ‘‘catumāsa’’nti digusamāsassa vākyaṃ dasseti.
೨೬೪. ನಮತಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಮತಕತೋ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೫೬) ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏಳಕಲೋಮೇಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಅವಾಯಿಮನ್ತಿ ವಾಯಿತ್ವಾ ನ ಕತಂ। ಚಮ್ಮಖಣ್ಡಪರಿಹಾರೇನಾತಿ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡಂ ವಿಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಅಪನಯನೇನ, ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೇಳಾಯಾತಿ ಅಟ್ಠಂಸಾದಿಆಕಾರೇನ ಕತಾಯ ಮಞ್ಜೂಸಾಯ। ಏತನ್ತಿ ‘‘ಆಸಿತ್ತಕೂಪಧಾನ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ। ದಾರುಮಯಾಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ನ ತಮ್ಬಲೋಹರಜತಮಯಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏತ್ಥೇವಾತಿ ಮಳೋರಿಕಾಯಮೇವ। ಆಧಾರಕಸಙ್ಖೇಪಗಮನತೋತಿ ಆಧಾರಕೇ ಸಙ್ಖೇಪಂ ಗಮನತೋ। ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ। ಪುಬ್ಬೇ ಪತ್ತರಕ್ಖನತ್ಥಂ ಆಧಾರಕೋ ಅನುಞ್ಞಾತೋ, ಇದಾನಿ ಭುಞ್ಜನತ್ಥನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸೇಸಕನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಫಲಪೂವೇಹಿ ಸೇಸಕಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭುಞ್ಜನಕ್ಖಣೇ।
264.Namatakanti ettha heṭṭhā vuttanamatakato (cūḷava. aṭṭha. 256) visesaṃ dassento āha ‘‘eḷakalomehī’’tiādi. Avāyimanti vāyitvā na kataṃ. Cammakhaṇḍaparihārenāti cammakhaṇḍaṃ viya adhiṭṭhānavikappanaapanayanena, paribhuñjitabbanti attho. Peḷāyāti aṭṭhaṃsādiākārena katāya mañjūsāya. Etanti ‘‘āsittakūpadhāna’’nti etaṃ nāmaṃ. Dārumayāpīti pisaddo na tambaloharajatamayā evāti dasseti. Etthevāti maḷorikāyameva. Ādhārakasaṅkhepagamanatoti ādhārake saṅkhepaṃ gamanato. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Pubbe pattarakkhanatthaṃ ādhārako anuññāto, idāni bhuñjanatthanti daṭṭhabbaṃ. Eko bhikkhu gacchatīti sambandho. Sesakanti gahetabbaphalapūvehi sesakaṃ. Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ bhuñjanakkhaṇe.
೨೬೫. ಏಕೇಕೇನಪಿ ಅಙ್ಗೇನಾತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೋ, ತತೋ ಪನ ಅಧಿಕೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಪಗೇವಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ। ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಸಙ್ಘೇನ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಅಸುಕಸ್ಸ ಉಪಾಸಕಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಉಕ್ಕುಜ್ಜನಕಾಲೇತಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಕುಜ್ಜನಕಾಲೇ। ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾತಿ ಪತ್ತನಿಕುಜ್ಜಿತೇನ ಉಪಾಸಕೇನ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾ। ಹತ್ಥಪಾಸನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾಸಂ।
265.Ekekenapi aṅgenāti pisaddo sambhāvanattho, tato pana adhikehi aṅgehi pagevāti hi attho. Samannāgatassa upāsakassa nikkujjitunti sambandho. Tassāti upāsakassa. Na gahetabboti saṅghena na gahetabbo. Asukassa upāsakassāti sambandho. Ukkujjanakāleti pattassa ukkujjanakāle. Yācāpetvāti pattanikujjitena upāsakena yācāpetvā. Hatthapāsanti saṅghassa hatthapāsaṃ.
೨೬೮. ಪುರಕ್ಖತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪುರಸದ್ದಸ್ಸ ಅಗ್ಗತ್ಥಭಾವಞ್ಚ ಕರಸದ್ದಸ್ಸ ಖಾದೇಸಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಗ್ಗತೋ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಸೋತಿ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರೋ, ಸನ್ಥರೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಲಚ್ಛಾಮೀತಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏಸ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರೋ ಪುತ್ತಲಾಭಾಯ ಅಭಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಕ್ಕಮನೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯದೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಚ್ಛಾತಿ ಅಕ್ಕಮನತೋ ಪಚ್ಛಾ। ಅಯನ್ತಿ ಭಗವಾ। ಇದನ್ತಿ ಕಾರಣಂ। ತಾವಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿತೋ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ವಾ ಪಠಮಂ। ಪರಿಭವತೋತಿ ಗಿಹೀನಂ ಪರಿಭವತೋ।
268.Purakkhatvāti ettha purasaddassa aggatthabhāvañca karasaddassa khādesabhāvañca dassento āha ‘‘aggato katvā’’ti. Soti bodhirājakumāro, santharīti sambandho. Lacchāmīti labhissāmi, esa bodhirājakumāro puttalābhāya abhabboti yojanā. Akkamane dosaṃ dassento āha ‘‘yadī’’tiādi. Pacchāti akkamanato pacchā. Ayanti bhagavā. Idanti kāraṇaṃ. Tāvāti sikkhāpadapaññattito, sikkhāpadapaññattiyā vā paṭhamaṃ. Paribhavatoti gihīnaṃ paribhavato.
ಮಙ್ಗಲತ್ಥಾಯಾತಿ ಅರೋಗಾದಿಕಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ಧೋತಪಾದಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಧೋತೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕಮನಟ್ಠಾನೇ ಅತ್ಥರಿತಂ ಧೋತಪಾದಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಧೋತಪಾದಕಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಅತ್ಥತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಧೋತಪಾದಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಣಿಕಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅತ್ಥರಿತತ್ಥೇ ಪವತ್ತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Maṅgalatthāyāti arogādikassa maṅgalassa atthāya. Dhotapādakanti ettha dhotehi pādehi akkamanaṭṭhāne attharitaṃ dhotapādakanti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘dhotapādakaṃ nāmā’’tiādi. Tattha ‘‘paccattharaṇaṃ atthata’’nti iminā ‘‘dhotapādaka’’nti ettha ṇikapaccayassa attharitatthe pavattabhāvaṃ dasseti.
೨೬೯. ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಕಾರನ್ತಿ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಸಣ್ಠಾನಂ। ಕತಂ ಪಾದಘಂಸನಂ ಕತಕಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ತನ್ತಿ ಕತಕಂ, ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪೋತ್ಥಕೇಸು ತಂಸದ್ದೋ ಗಲಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಬಾಹುಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗತ್ತಾತಿ ಪಚ್ಚಯಬಹುಲಭಾವಾಯ ಅನುಯೋಗತ್ತಾ। ಪಾಸಾಣಫೇಣಕೋಪೀತಿ ಪಾಸಾಣಅಬ್ಬುದಮ್ಪಿ। ಬೀಜನೀತಿ ಚತುರಸ್ಸಬೀಜನೀ। ತನ್ತಿ ವಿಧೂಪನಂ, ಕತಂ ಹೋತೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಇಧಾಪಿ ತಂಸದ್ದೋ ಗಲಿತೋ। ವೇಳುದನ್ತವಿಲೀವೇಹಿ ವಾ ಮೋರಪಿಞ್ಛೇಹಿ ವಾ ಚಮ್ಮವಿಕತೀಹಿ ವಾ ಕತಂ ಹೋತೂತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಬ್ಬಂ ವಿಧೂಪನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಾಳಿಯಂ ತಾಲವಣ್ಟನ್ತಿ ಸಹ ವಣ್ಟೇನ ಕತಂ ತಾಲಂ ತಾಲವಣ್ಟಂ, ತಾಲಸದ್ದೇನ ತಂಮಯಾ ಮಣ್ಡಲಬೀಜನೀ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ವಿಕಾರೀವಿಕಾರಭಾವೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಾ। ಮಕಸಬೀಜನೀತಿ ಮಕಸಾನಂ ಪಲಾಯನಕಬೀಜನೀ, ದನ್ತಮಯವಿಸಾಣಮಯದಣ್ಡಕಾಪಿ ಮಕಸಬೀಜನೀ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ವಾಕಮಯಬೀಜನಿಯಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ, ಕರಣಂ ವಾ।
269.Padumakaṇṇikākāranti padumakaṇṇikasaṇṭhānaṃ. Kataṃ pādaghaṃsanaṃ katakaṃ nāmāti yojanā. Tanti katakaṃ, paṭikkhittamevāti sambandho. Potthakesu taṃsaddo galitoti daṭṭhabbo. Bāhullikānuyogattāti paccayabahulabhāvāya anuyogattā. Pāsāṇapheṇakopīti pāsāṇaabbudampi. Bījanīti caturassabījanī. Tanti vidhūpanaṃ, kataṃ hotūti sambandho. Idhāpi taṃsaddo galito. Veḷudantavilīvehi vā morapiñchehi vā cammavikatīhi vā kataṃ hotūti yojanā. Sabbaṃ vidhūpananti sambandho. Pāḷiyaṃ tālavaṇṭanti saha vaṇṭena kataṃ tālaṃ tālavaṇṭaṃ, tālasaddena taṃmayā maṇḍalabījanī gahetabbā vikārīvikārabhāvena sambandhattā. Makasabījanīti makasānaṃ palāyanakabījanī, dantamayavisāṇamayadaṇḍakāpi makasabījanī vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Vākamayabījaniyā’’ti padaṃ ‘‘saṅgahitā’’ti pade ādhāro, karaṇaṃ vā.
೨೭೦. ಯಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಂ ವಾ ದುಬ್ಬಲಂ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಞ್ಞೋತಿ ಕಾಯಡಾಹಾದೀಹಿ ಆಬಾಧೇಹಿ ಅಞ್ಞೋ, ಕೋಚಿ ಆಬಾಧೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ವಸ್ಸೇ ಪನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಚೀವರಗುತ್ತತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಪದೇ ಏವ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಚೀವರಗುತ್ತತ್ಥನ್ತಿ ಚೀವರಸ್ಸ ವಸ್ಸತೇಮನತೋ ಗುತ್ತತ್ಥಂ, ವಾಳಮಿಗಚೋರಭಯೇಸು ಸನ್ತೇಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿನಾ ಏಕೇನ ಪಣ್ಣೇನ ಕತಂ ಛತ್ತಂ ಏಕಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಏವ ಗಾಮಾರಞ್ಞೇಸು।
270.Yassāti bhikkhussa cakkhuṃ vā dubbalaṃ hotīti yojanā. Aññoti kāyaḍāhādīhi ābādhehi añño, koci ābādho vā uppajjatīti yojanā. ‘‘Vasse panā’’ti padaṃ ‘‘cīvaraguttattha’’nti pade eva sambandhitabbaṃ. Cīvaraguttatthanti cīvarassa vassatemanato guttatthaṃ, vāḷamigacorabhayesu santesūti sambandho. Tālapaṇṇādinā ekena paṇṇena kataṃ chattaṃ ekapaṇṇacchattaṃ. Sabbatthevāti sabbesu eva gāmāraññesu.
‘‘ಅಸಿ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸಿಸ್ಸಾತಿ ಪದಸ್ಸ ಅನವಕಾಸವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಸೀತಿ ಖಗ್ಗೋ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಚೋರಸ್ಸ, ಅಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಿಜ್ಜೋತಲತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಲಪಚ್ಚಯೋ ರೂಪಸಿದ್ಧಿಮತ್ತೋವಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಜ್ಜೋತತೀ’’ತಿ। ‘‘ಚತುಹತ್ಥೋಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಮಾಣಯುತ್ತೋತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತೋತಿ ಚತುಹತ್ಥತೋ। ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಗಿಲಾನಾಗಿಲಾನಾನಂ। ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಪನಾ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಕತ್ತಾ, ‘‘ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ। ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾವ ದಾತಬ್ಬಾ, ನ ವಿನಾ ಸಮ್ಮುತಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
‘‘Asi assā’’ti iminā asissāti padassa anavakāsavidhiṃ dasseti. Asīti khaggo. Assāti corassa, asīti sambandho. Vijjotalatīti ettha alapaccayo rūpasiddhimattovāti āha ‘‘vijjotatī’’ti. ‘‘Catuhatthoyevā’’ti iminā pamāṇayuttoti padassa atthaṃ dasseti. Tatoti catuhatthato. Sabbesanti gilānāgilānānaṃ. ‘‘Sakkā panā’’ti padaṃ ‘‘na vaṭṭatī’’ti pade kattā, ‘‘dātabbā’’ti pade kammaṃ. Sammannitvāva dātabbā, na vinā sammutiyāti adhippāyo.
೨೭೩. ಆಗತನ್ತಿ ಉದರಿಯತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಗತಂ। ಉಗ್ಗಾರನ್ತಿ ಗಲತೋ ಉಗ್ಗಾರಂ ಭೋಜನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸನ್ಧಾರೇತ್ವಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ। ಅಸನ್ಧಾರಿತಮೇವ ಹುತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
273.Āgatanti udariyato nikkhamitvā āgataṃ. Uggāranti galato uggāraṃ bhojananti sambandho. Sandhāretvāti patiṭṭhāpetvā. Asandhāritameva hutvāti sambandho.
ಯನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ, ಪತಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತನ್ತಿ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ, ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಇದನ್ತಿ ವಚನಂ।
Yanti khādanīyabhojanīyaṃ, patitanti sambandho. Tanti khādanīyabhojanīyaṃ, gahetvā paribhuñjitunti sambandho. Idanti vacanaṃ.
೨೭೪. ಕುಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಕರಿಯತಿ ಉಚ್ಚಾರಿಯತೀತಿ ಕುಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸದ್ದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸದ್ದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸದ್ದನ್ತಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಂ ಭಿಕ್ಖು ವಿಪ್ಪಕರೋತೀ’’ತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ। ನಖಾದೀಹೀತಿಆದಿಸದ್ದೇನ ಮುಖಕುಟ್ಟೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅನುರಕ್ಖನತ್ಥನ್ತಿ ಅನುದಯೇನ ಪಾಲನತ್ಥಂ। ನಖಚ್ಛೇದನನ್ತಿ ನಖಂ ಛಿನ್ದತಿ ಅನೇನಾತಿ ನಖಚ್ಛೇದನಂ, ಸತ್ಥಕಾದಿ। ವೀಸತಿಮಟ್ಠನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವೀಸತಿಯಾ ನಖಾನಂ ಮಟ್ಠಂ ವೀಸತಿಮಟ್ಠನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವೀಸತಿಪಿ ನಖೇ’’ತಿಆದಿ। ಲಿಖಿತಮಟ್ಠೇತಿ ಲಿಖಿತೇ ಹುತ್ವಾ ಮಟ್ಠೇ। ಕಾರಾಪೇನ್ತೀತಿ ನಹಾಪಿತೇ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿ। ನಖತೋತಿ ನಖತೋ ವಾ ನಖನ್ತರತೋ ವಾ। ಅಪಕಡ್ಢಿತುನ್ತಿ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅಪನೇತುಂ।
274.Kubbaṃ karissāmīti ettha kariyati uccāriyatīti kubbanti vutte saddoti āha ‘‘saddaṃ karissāmī’’ti. Saddanti ‘‘ayaṃ maṃ bhikkhu vippakarotī’’ti uccāsaddaṃ. Nakhādīhītiādisaddena mukhakuṭṭe saṅgaṇhāti. Anurakkhanatthanti anudayena pālanatthaṃ. Nakhacchedananti nakhaṃ chindati anenāti nakhacchedanaṃ, satthakādi. Vīsatimaṭṭhanti ettha vīsatiyā nakhānaṃ maṭṭhaṃ vīsatimaṭṭhanti dassento āha ‘‘vīsatipi nakhe’’tiādi. Likhitamaṭṭheti likhite hutvā maṭṭhe. Kārāpentīti nahāpite kārāpenti. Nakhatoti nakhato vā nakhantarato vā. Apakaḍḍhitunti kaḍḍhitvā apanetuṃ.
೨೭೫. ಖುರಕೋಸಕನ್ತಿ ಖುರಸ್ಸ ಠಪನಕಂ। ಕತ್ತರಿಯಾತಿ ಕನ್ತಿಯತಿ ಛಿನ್ದಿಯತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ಕತ್ತರಿ, ಅಯೋಮಯೋ ಏಕೋ ಉಪಕರಣವಿಸೇಸೋ, ತಾಯ। ‘‘ಛೇದಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಪ್ಪಾಪೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಪ್ಪಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಧ್ಯತ್ಥಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಸ್ಸುಂ ವಡ್ಢಾಪೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಸ್ಸುಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ರುಹಾಪೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಸ್ಸುಂ ದೀಘಂ ಕಾರಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ। ಏಳಕಮಸ್ಸೂತಿ ಏಳಕಸ್ಸ ವಿಯ ಮಸ್ಸೂತಿ ಏಳಕಮಸ್ಸು। ‘‘ಗೋಲೋಮಿಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಚತುಕೋಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚತುರಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಂಸಸದ್ದೋ ಕೋಣತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚತುರಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ಚತುರಂಸ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ನಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಸಕಾರಸ್ಸ ದ್ವೇಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಚತುರಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಲೋಮಸಂಹರಣನ್ತಿ ಲೋಮಾನಂ ಅಪನಯನಂ। ಲೋಮರಾಜಿಟ್ಠಪನನ್ತಿ ಲೋಮಲೇಖಾಠಪನಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು, ಮಸ್ಸುಕಪ್ಪನಾದೀಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗಣ್ಡವಣರುಧಿಆಬಾಧಪಚ್ಚಯಾತಿ ಗಣ್ಡೋ ಚ ವಣೋ ಚ ರುಧಿ ಚ ಗಣ್ಡವಣರುಧಯೋ, ತೇಯೇವ ಆಬಾಧಾ ಗಣ್ಡವಣರುಧಿಆಬಾಧಾ, ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾ। ವಣೋತಿ ಮಹನ್ತೋ ವಣೋ। ರುಧೀತಿ ಖುದ್ದಕೋ ವಣೋ। ಸಕ್ಖರಾದೀಹೀತಿ ಸಕ್ಖರಮಧುಸಿತ್ಥಕೇಹಿ। ಸಣ್ಡಾಸೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಲೋಮಂ ಡಂಸತೀತಿ ಸಣ್ಡಾಸೋ। ಯನ್ತಿ ಲೋಮಂ, ಠಿತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕತ್ಥ ಠಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭಮುಕಾಯ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಕಿಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಭಚ್ಛಂ ಠಿತ’’ನ್ತಿ, ವಿಭಚ್ಛಂ ಹುತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ವಿಸೇಸೇನ ಸೋಭಣಂ ಭಕ್ಖತೀತಿ ವಿಭಚ್ಛೋ, ಅಸೋಭಣೋ। ‘‘ವಿಗಚ್ಛ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ವಿರೂಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಗಮಯತೀತಿ ವಾ ವಿಗಚ್ಛೋ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮಪಾಠೋಯೇವ ಮೂಲಪಾಠೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ। ಪಲಿತಂ ವಾ ಅಪಲಿತಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ ಲೋಮನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
275.Khurakosakanti khurassa ṭhapanakaṃ. Kattariyāti kantiyati chindiyati imāyāti kattari, ayomayo eko upakaraṇaviseso, tāya. ‘‘Chedāpentī’’ti iminā kappāpentīti ettha kappasaddassa vidhyatthaṃ adhippāyena dasseti. Massuṃ vaḍḍhāpentīti ettha massuṃ vaḍḍhetvā ruhāpentīti atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘massuṃ dīghaṃ kārāpentī’’ti. Eḷakamassūti eḷakassa viya massūti eḷakamassu. ‘‘Golomika’’nti vuccatīti sambandho. ‘‘Catukoṇa’’nti iminā caturassanti ettha aṃsasaddo koṇatthoti dasseti. Caturassanti ettha hi ‘‘caturaṃsa’’nti vattabbe niggahitassa lopaṃ katvā parassa sakārassa dvebhāvaṃ katvā ‘‘caturassa’’nti vuttaṃ. Lomasaṃharaṇanti lomānaṃ apanayanaṃ. Lomarājiṭṭhapananti lomalekhāṭhapanaṃ. Sabbatthāti sabbesu, massukappanādīsūti sambandho. Gaṇḍavaṇarudhiābādhapaccayāti gaṇḍo ca vaṇo ca rudhi ca gaṇḍavaṇarudhayo, teyeva ābādhā gaṇḍavaṇarudhiābādhā, tesaṃ paccayā. Vaṇoti mahanto vaṇo. Rudhīti khuddako vaṇo. Sakkharādīhīti sakkharamadhusitthakehi. Saṇḍāsoti suṭṭhu lomaṃ ḍaṃsatīti saṇḍāso. Yanti lomaṃ, ṭhitanti sambandho. Kattha ṭhitanti āha ‘‘bhamukāya vā’’tiādi. Kiṃ hutvā ṭhitanti āha – ‘‘uggantvā vibhacchaṃ ṭhita’’nti, vibhacchaṃ hutvā ṭhitanti yojanā. Visesena sobhaṇaṃ bhakkhatīti vibhaccho, asobhaṇo. ‘‘Vigaccha’’ntipi pāṭho, virūpaṃ gacchati, gamayatīti vā vigaccho. Tattha purimapāṭhoyeva mūlapāṭhoti daṭṭhabboti. Palitaṃ vā apalitaṃ vā tādisaṃ lomanti yojanā.
೨೭೭. ಕಂಸಪತ್ಥರಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಂಸಆಪಣೇ ಪತ್ಥರನ್ತಿ ಪಸಾರೇನ್ತೀತಿ ಕಂಸಪತ್ಥರಿಕಾತಿ ವುತ್ತೇ ಕಂಸಭಣ್ಡವಾಣಿಜಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಂಸಭಣ್ಡವಾಣಿಜಾ’’ತಿ। ವಾಸಿದಣ್ಡಾದೀನಂ ಅಪಾತನತ್ಥಂ ಬನ್ಧತಿ ಅನೇನ ಲೋಹೇನಾತಿ ಬನ್ಧನಂ, ತಮೇವ ಮತ್ತಂ ಅಪ್ಪನ್ತಿ ಬನ್ಧನಮತ್ತಂ।
277.Kaṃsapattharikāti ettha kaṃsaāpaṇe pattharanti pasārentīti kaṃsapattharikāti vutte kaṃsabhaṇḍavāṇijā gahetabbāti āha ‘‘kaṃsabhaṇḍavāṇijā’’ti. Vāsidaṇḍādīnaṃ apātanatthaṃ bandhati anena lohenāti bandhanaṃ, tameva mattaṃ appanti bandhanamattaṃ.
೨೭೮. ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇನಾತಿ ಆರಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇನ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ। ‘‘ಸರಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸರಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಬಹುರಜ್ಜುಕನ್ತಿ ಬಹೂ ರಜ್ಜುಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಬಹುರಜ್ಜುಕಂ। ಇಮಿನಾ ಕಲಾಪೇನ ಬಹುರಜ್ಜೂನಂ ಸಮೂಹೇನ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಲಾಪುಕನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಇಕಾರಸ್ಸುಕಾರೋ। ದೇಡ್ಡುಭಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ದೇಡ್ಡುಭಸದ್ದೇನ ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಏಕದೇಸೂಪಚಾರೇನ, ದೇಡ್ಡುಭಂ ವಿಯಾತಿ ದೇಡ್ಡುಭಕಂ, ಸದಿಸತ್ಥೇ ಕಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉದಕಸಪ್ಪಸೀಸಸದಿಸ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಮುರಜವಟ್ಟಿಸಣ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮುರಜಸದ್ದೇನ ಮುರಜವಟ್ಟಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ತಸ್ಸ ವಿಕಾರತ್ತಾ, ತೇನ ಸದಿಸಂ ಮುರಜನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ಬಹುರಜ್ಜುಕೇ ಏಕತೋ ವೇಠೇತ್ವಾ। ಮದ್ದವೀಣಸದ್ದೋ ಪಾಮಙ್ಗಪರಿಯಾಯೋ। ಮದ್ದವೀಣಂ ವಿಯಾತಿ ಮದ್ದವೀಣಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಮಙ್ಗಸಣ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಪಗೇವ ಬಹೂನೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏಕಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಸದ್ದಸ್ಸ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕವಾಯಿಮಾತಿ ಮಚ್ಛಕಣ್ಟಕಂ ವಿಯ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಾಯಿಮಾ। ಕುಞ್ಜರಚ್ಛಿಕಾದಿಭೇದಾತಿ ವಾರಣಅಚ್ಛಿಕಾದಿಭೇದಾ। ವಾರಣೋ ಹಿ ಕುಂ ಭೂಮಿಂ ಜರಾಪೇತೀತಿ ಕುಞ್ಜರೋತಿ (ವಿ॰ ವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೧; ಅ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧.೨) ಚ ಕುಞ್ಜೇ ನಿಕುಞ್ಜೇ ರಮತೀತಿ ಕುಞ್ಜರೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಅಚ್ಛಿ ವಿಯಾತಿ ಕುಞ್ಜರಚ್ಛಿಕಂ, ತಂ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತಾನೀತಿ ಕುಞ್ಜರಚ್ಛಿಕಾದೀನಿ, ತೇಸಂ ಭೇದಾತಿ ಕುಞ್ಜರಚ್ಛಿಕಾದಿಭೇದಾ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಗೋಣಚ್ಛಿಕಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ಕುಞ್ಚಿಕಾಕೋಸಕಸಣ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸೂಕರಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ವಿಯ ಸೂಕರನ್ತಕನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೂಕರಸ್ಸ ಹಿ ಅನ್ತಂ ಕುಞ್ಚಿಕಾಕೋಸಕಂ ವಿಯ ಮಜ್ಝೇ ಸುಸಿರೋ ಹೋತಿ। ಸೂಕರನ್ತಕಂ ಅನುಲೋಮೇತೀತಿ ಸೂಕರನ್ತಕೇನ ಅನುಲೋಮೇತಿ। ದಸಾಸುಯೇವಾತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಸ್ಸ ಅನ್ತೇಸುಯೇವ। ಏತ್ಥಾತಿ ದಸಾಸು। ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಉಪರಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮುರಜದಸಾ ತತೋ ಉಪರಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ರಜ್ಜುಂ ವತ್ಥೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ। ಮುದ್ದಿಕಸಣ್ಠಾನೇನಾತಿ ವರಕಸೀಸಸಣ್ಠಾನೇನ। ಏವಂ ಸಿಬ್ಬಿತಾತಿ ಏವಂ ಸಿಬ್ಬಿಯಮಾನಾ। ಹೀತಿ ಫಲಜೋತಕೋ। ಪಾಸನ್ತೋತಿ ಪಾಸಕೋಟಿ।
278.Nikkhamantenāti ārāmato nikkhamantena. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. ‘‘Saritvā’’ti iminā asaritvā piṇḍāya caritabbanti dasseti. Bahurajjukanti bahū rajjuyo etassāti bahurajjukaṃ. Iminā kalāpena bahurajjūnaṃ samūhena kattabbanti kalāpukanti vacanatthaṃ dasseti, ikārassukāro. Deḍḍubhakanti ettha deḍḍubhasaddena tassa sīsaṃ gahetabbaṃ ekadesūpacārena, deḍḍubhaṃ viyāti deḍḍubhakaṃ, sadisatthe kapaccayo hoti. Tena vuttaṃ ‘‘udakasappasīsasadisa’’nti. ‘‘Murajavaṭṭisaṇṭhāna’’nti iminā murajasaddena murajavaṭṭi gahetabbā tassa vikārattā, tena sadisaṃ murajanti vacanatthaṃ dasseti. Veṭhetvāti bahurajjuke ekato veṭhetvā. Maddavīṇasaddo pāmaṅgapariyāyo. Maddavīṇaṃ viyāti maddavīṇaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘pāmaṅgasaṇṭhāna’’nti. ‘‘Pageva bahūnī’’ti iminā ‘‘ekampī’’ti ettha pisaddassa sambhāvanatthaṃ dasseti. Macchakaṇṭakavāyimāti macchakaṇṭakaṃ viya dassetvā vāyimā. Kuñjaracchikādibhedāti vāraṇaacchikādibhedā. Vāraṇo hi kuṃ bhūmiṃ jarāpetīti kuñjaroti (vi. va. aṭṭha. 31; a. ni. ṭī. 1.1.2) ca kuñje nikuñje ramatīti kuñjaroti ca vuccati. Tassa acchi viyāti kuñjaracchikaṃ, taṃ ādi yesaṃ tānīti kuñjaracchikādīni, tesaṃ bhedāti kuñjaracchikādibhedā. Ādisaddena goṇacchikādayo saṅgaṇhāti. ‘‘Kuñcikākosakasaṇṭhāna’’nti iminā sūkarassa antaṃ viya sūkarantakanti atthaṃ dasseti. Sūkarassa hi antaṃ kuñcikākosakaṃ viya majjhe susiro hoti. Sūkarantakaṃ anulometīti sūkarantakena anulometi. Dasāsuyevāti kāyabandhanassa antesuyeva. Etthāti dasāsu. ‘‘Catunnaṃ upari na vaṭṭatī’’ti iminā murajadasā tato upari vaṭṭatīti dasseti. Veṭhetvāti rajjuṃ vatthena veṭhetvā. Muddikasaṇṭhānenāti varakasīsasaṇṭhānena. Evaṃ sibbitāti evaṃ sibbiyamānā. Hīti phalajotako. Pāsantoti pāsakoṭi.
೨೮೦. ಓಲಮ್ಬಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿವತ್ಥಂ ಹತ್ಥಿಸೋಣ್ಡಕಂ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಚೋಳಿಕಇತ್ಥೀನನ್ತಿ ಚೋಳರಟ್ಠೇ ನಿವಾಸೀನಂ ಇತ್ಥೀನಂ। ಹತ್ಥಿಯಾ ಸೋಣ್ಡೋ ವಿಯ ಹತ್ಥಿಸೋಣ್ಡಕಂ ನಿವತ್ಥಂ। ಮಚ್ಛವಾಲಂ ವಿಯಾತಿ ಮಚ್ಛವಾಲಕಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಕಣ್ಣಾ ಏತಸ್ಸ ನಿವತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಚತುಕಣ್ಣಕಂ। ತಾಲವಣ್ಟಂ ವಿಯಾತಿ ತಾಲವಣ್ಟಕಂ। ಸತಂ ವಲಿನೋ ಏತಸ್ಸ ನಿವತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಸತವಲಿಕಂ। ‘‘ಅನೇಕಕ್ಖತ್ತು’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸತವಲಿಕ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸತಸದ್ದಸ್ಸ ಅನೇಕತ್ಥವಾಚಕತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ವಾಮದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇಸು ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುರಿಮನಿವತ್ಥಂ ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿವತ್ಥಂ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
280. Olambakaṃ katvā nivatthaṃ hatthisoṇḍakaṃ nāmāti yojanā. Coḷikaitthīnanti coḷaraṭṭhe nivāsīnaṃ itthīnaṃ. Hatthiyā soṇḍo viya hatthisoṇḍakaṃ nivatthaṃ. Macchavālaṃ viyāti macchavālakaṃ. Cattāro kaṇṇā etassa nivatthassāti catukaṇṇakaṃ. Tālavaṇṭaṃ viyāti tālavaṇṭakaṃ. Sataṃ valino etassa nivatthassāti satavalikaṃ. ‘‘Anekakkhattu’’nti iminā ‘‘satavalika’’nti ettha satasaddassa anekatthavācakataṃ dasseti. ‘‘Vāmadakkhiṇapassesu vā’’ti iminā purimanivatthaṃ kaṭito paṭṭhāya heṭṭhā nivatthaṃ nāmāti dasseti.
ಸಂವಲ್ಲಿತ್ವಾ ನಿವತ್ಥಂ ಸಂವಲ್ಲಿಯಂ। ಮಲ್ಲೋ ಚ ಕಮ್ಮಕಾರೋ ಚ ಮಲ್ಲಕಮ್ಮಕಾರಾ, ತೇ ಆದಯೋ ಯೇಸಂ ತೇತಿ ಮಲ್ಲಕಮ್ಮಕಾರಾದಯೋ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಧುತ್ತಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಮ್ಪಿ ನಿವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ನಿವತ್ಥಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಏಕಂ ವಾ ಕೋಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕೋಣೇತಿ ಅನ್ತರವಾಸಕಸ್ಸ ಕೋಣೇ। ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಕೋಣೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವಾಸಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಲಗ್ಗೇನ್ತೀ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಅನ್ತೋಕಾಸಾವಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ದ್ವೇ ನಿವಾಸೇನ್ತೇನ ಅಗಿಲಾನೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಗುಣನ್ತಿ ಅನ್ತೋಕಾಸಾವೇನ ಬಹಿಕಾಸಾವಂ ಸಮಾನಗುಣಂ ಕತ್ವಾ। ಇತೀತಿಆದಿ ನಿಗಮನಂ। ಯಞ್ಚಾತಿ ಯಂ ನಿವತ್ಥಞ್ಚ। ಇಧಾತಿ ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕ್ಖನ್ಧಕೇ। ಯಞ್ಚ ಸೇಖಿಯವಣ್ಣನಾಯಂ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೭೬ ಆದಯೋ) ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಬ್ಬಂ ತಂ ನಿವತ್ಥನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ನಿಬ್ಬಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಿತೇ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ ಉಪರಿ ಚ ಠಿತೇ ಉಭೋ ಕಣ್ಣೇ। ತನ್ತಿ ಪರಿಮಣ್ಡಲಪಾರುಪನಂ।
Saṃvallitvā nivatthaṃ saṃvalliyaṃ. Mallo ca kammakāro ca mallakammakārā, te ādayo yesaṃ teti mallakammakārādayo. Ādisaddena dhuttādayo saṅgaṇhāti. Yampi nivatthaṃ nivāsenti, sabbaṃ taṃ nivatthaṃ na vaṭṭatīti yojanā. Ekaṃ vā koṇanti sambandho. Koṇeti antaravāsakassa koṇe. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘ekaṃ vā dve vā koṇe ukkhipitvā antaravāsakassa upari laggentī’’ti atthaṃ atidisati. Antokāsāvassa dassetvāti sambandho. Dve nivāsentena agilānenāti yojanā. Saguṇanti antokāsāvena bahikāsāvaṃ samānaguṇaṃ katvā. Itītiādi nigamanaṃ. Yañcāti yaṃ nivatthañca. Idhāti khuddakavatthukkhandhake. Yañca sekhiyavaṇṇanāyaṃ (pāci. aṭṭha. 576 ādayo) paṭikkhittanti sambandho. Sabbaṃ taṃ nivatthanti yojanā. Nibbikāraṃ katvāti sambandho. Ubhokaṇṇeti heṭṭhā ṭhite ubho kaṇṇe upari ca ṭhite ubho kaṇṇe. Tanti parimaṇḍalapārupanaṃ.
ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಗಿಹಿಪಾರುತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಞ್ಞಥಾಪಾರುತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಗಿಹಿಪಾರುತಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ, ಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ಪಾರುಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಯಥಾ ಪಾರುಪನ್ತಿ, ಯಥಾ ಚ ಠಪೇನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ತಸ್ಸೇವಾತಿ ದೀಘಸಾಟಕಸ್ಸೇವ। ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಸಾಟಕಸ್ಸೇವ। ಪಾಳಿಕಾರಕೋತಿ ಪಾಳಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಂ ವಾ ವಾಚೇನ್ತಂ ವಾ ಕಾರಕೋ। ತಥಾತಿ ಯಥಾ ಪಾರುಪನ್ತಿ, ತಥಾ।
Tatthāti ‘‘gihipāruta’’nti vacane yaṃkiñci aññathāpārutaṃ atthīti sambandho. Tasmāti yasmā gihipārutaṃ nāma, tasmā, parimaṇḍalaṃ pārupitabbanti sambandho. ‘‘Yathā pārupanti, yathā ca ṭhapentī’’tiādinā yojanā kātabbā. Tassevāti dīghasāṭakasseva. Tassevāti sāṭakasseva. Pāḷikārakoti pāḷiṃ gaṇhantaṃ vā vācentaṃ vā kārako. Tathāti yathā pārupanti, tathā.
೨೮೧. ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೋ ರಞ್ಞೋತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರಭಣ್ಡವಹನಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಮುಣ್ಡಂ ಸೀಸಂ ಚೋಳಕೇನ ವೇಠೇನ್ತೀತಿ ಮುಣ್ಡವೇಠಿನೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅನ್ತರಾಕಾಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರಾಸದ್ದೋ ಮಜ್ಝತ್ಥವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಜ್ಝೇ’’ತಿ। ‘‘ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಾಜಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ವಹಿತಬ್ಬಂ ಅನ್ತರಾಕಾಜನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
281. Kuhiñci ṭhānaṃ gacchato raññoti yojanā. ‘‘Parikkhārabhaṇḍavahanamanussā’’ti iminā te manussā muṇḍaṃ sīsaṃ coḷakena veṭhentīti muṇḍaveṭhino nāmāti dasseti. Adhippāyoti ujjhāyantānaṃ manussānamadhippāyo. Antarākājanti ettha antarāsaddo majjhatthavācakoti āha ‘‘majjhe’’ti. ‘‘Laggetvā’’tiādinā kājassa antare laggetvā vahitabbaṃ antarākājanti vacanatthaṃ dasseti.
೨೮೨. ‘‘ಚಕ್ಖೂನಂ ಹಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಚಕ್ಖುಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸ್ಸಪಚ್ಚಯೋ ಚಕ್ಖುಸದ್ದತೋ ಹಿತತ್ಥೇ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಮಾಣಙ್ಗುಲೇನಾತಿ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಪಮಾಣಯುತ್ತೇನ ಅಙ್ಗುಲೇನ।
282. ‘‘Cakkhūnaṃ hita’’nti iminā acakkhussanti ettha ssapaccayo cakkhusaddato hitatthe hotīti dasseti. Pamāṇaṅgulenāti vaḍḍhakīnaṃ pamāṇayuttena aṅgulena.
೨೮೩. ‘‘ತಿಣವನಾದೀಸೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಾಯಂ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ದಾಯಸದ್ದೋ ವನವಾಚಕೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಅಗ್ಗಿಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಪುಬ್ಬೋ ಲಿಪಿಧಾತು ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಅಗ್ಗಿದಾನತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪರಿತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಮನ್ತತೋ ತಾಯತಿ ಅನೇನಾತಿ ಪರಿತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಪ್ಪಹರಿತಕರಣೇನ ವಾ ಪರಿಖಾಖಣೇನ ವಾ ಪರಿತ್ತಾಣ’’ನ್ತಿ। ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ। ದಾತುಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಯಂ ದಾತುಂ ಲಬ್ಭತಿ। ಹರಿತುನ್ತಿ ಅಪನೇತುಂ। ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಪತ್ತಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಥಾತಿ ಅಗ್ಗಿದಾನಾದಿನಾ ಆಕಾರೇನ। ಉದಕೇನ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
283. ‘‘Tiṇavanādīsū’’ti iminā dāyaṃ ālimpentīti ettha dāyasaddo vanavācakoti dasseti. ‘‘Aggiṃ dentī’’ti iminā āpubbo lipidhātu upasaggavasena aggidānatthoti dasseti. Parittanti ettha samantato tāyati anenāti parittanti dassento āha ‘‘appaharitakaraṇena vā parikhākhaṇena vā parittāṇa’’nti. Etthāti parittakaraṇe. Dātuṃ labbhatīti sayaṃ dātuṃ labbhati. Haritunti apanetuṃ. Pattaṃ vā apattaṃ vā agginti sambandho. Tathāti aggidānādinā ākārena. Udakena nibbāpentena bhikkhunāti sambandho.
೨೮೪. ಸತಿ ಕರಣೀಯೇತಿ ಏತ್ಥ ಕರಣೀಯಸದ್ದೋ ಕಿಚ್ಚಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಕ್ಖಕಟ್ಠಾದಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚೇ’’ತಿ। ‘‘ಸುಕ್ಖಕಟ್ಠಾದಿಗ್ಗಹಣ’’ ಇತಿ ಪದೇನ ಕಿಚ್ಚಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಪುರಿಸಪ್ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪೋರಿಸಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಣಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಪಮಾಣತ್ಥೇ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪುರಿಸಪ್ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ಉಪರಿ ಬಾಹುದ್ವಯತತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ। ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಹುತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಅತಿಉಚ್ಚಮ್ಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನತ್ಥೋ। ನೀಚಂ ಪನ ರುಕ್ಖಂ ಪಗೇವಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ।
284.Satikaraṇīyeti ettha karaṇīyasaddo kiccapariyāyoti āha ‘‘sukkhakaṭṭhādiggahaṇakicce’’ti. ‘‘Sukkhakaṭṭhādiggahaṇa’’ iti padena kiccasarūpaṃ dasseti. ‘‘Purisappamāṇa’’nti iminā porisiyanti ettha ṇiyapaccayo pamāṇatthe hotīti dasseti. Purisappamāṇaṃ nāma upari bāhudvayatatassa purisassa pamāṇaṃ. Disvā vā hutvā vā disvāti yojanā. Atiuccampīti pisaddo sambhāvanattho. Nīcaṃ pana rukkhaṃ pagevāti hi attho.
೨೮೫. ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಕರಿಯತಿ ಉಚ್ಚಾರಿಯತೀತಿ ಕರಣೋ, ಸದ್ದೋ, ವಾಚಾಯೇವ ಕರಣೋ ವಾಕ್ಕರಣೋ, ಕಲ್ಯಾಣೋ ವಾಕ್ಕರಣೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಧುರಸದ್ದಾ’’ತಿ। ವೇದಂ ವಿಯಾತಿ ಸುತಿಂ ವಿಯ। ವಾಚನಾಮಗ್ಗನ್ತಿ ವಾಚನಾಯ ಉಪಾಯಂ। ಸಕಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಏಸಾ ಸಕಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಹಿ ಮಾಗಧನಿರುತ್ತಿಯಾ ಏವ ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಮಾಗಧನಿರುತ್ತಿ ಸಕಾ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿರುತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವುಚ್ಚತೇ ಇಮಾಯ ಸದ್ದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾತಿ ನಿರುತ್ತಿ, ವಚಧಾತುಸ್ಸ ವಕಾರಸ್ಸ ಉಕಾರೋ, ಸಬ್ಬವೋಹಾರೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಇಧ ಪನ ‘‘ಸಕಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮಾಗಧವೋಹಾರೋ ಏವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಾಗಧವೋಹಾರೋ’’ತಿ। ‘‘ಸಭಾವನಿರುತ್ತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಭಾವೇನ ಪವತ್ತಾ ಮೂಲಭಾಸಾಭೂತಾ ಮಾಗಧನಿರುತ್ತಿಯೇವ।
285.Kalyāṇavākkaraṇāti ettha kariyati uccāriyatīti karaṇo, saddo, vācāyeva karaṇo vākkaraṇo, kalyāṇo vākkaraṇo etesanti kalyāṇavākkaraṇāti dassento āha ‘‘madhurasaddā’’ti. Vedaṃ viyāti sutiṃ viya. Vācanāmagganti vācanāya upāyaṃ. Sakāti sammāsambuddhasaṅkhātassa sassa attano esā sakā. Tena vuttaṃ ‘‘sammāsambuddhenā’’ti. Sammāsambuddhena hi māgadhaniruttiyā eva dhammo bhāsito, tasmā sā māgadhanirutti sakā nāmāti vuccati. Niruttīti atthaṃ nīharitvā vuccate imāya saddapaññattiyāti nirutti, vacadhātussa vakārassa ukāro, sabbavohāro labbhati. Idha pana ‘‘sakāyā’’ti vuttattā māgadhavohāro eva. Tena vuttaṃ ‘‘māgadhavohāro’’ti. ‘‘Sabhāvaniruttī’’tipi pāṭho. Evañhi sati sabbasattānaṃ sabhāvena pavattā mūlabhāsābhūtā māgadhaniruttiyeva.
೨೮೬. ಲೋಕಾಯತಂ ನಾಮ ತಿತ್ಥಿಯಸತ್ಥನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಇಮಿನಾವ ಕಾರಣೇನಾತಿ ‘‘ಸೇತೋ ಕಾಕೋ, ಕಸ್ಮಾ? ಅಟ್ಠೀನಂ ಸೇತತ್ತಾ। ರತ್ತೋ ಬಕೋ, ಕಸ್ಮಾ? ಲೋಹಿತಸ್ಸ ರತ್ತತ್ತಾ’’ ಇತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೨೩; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೫.೧೦೮೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೯-೭೦) ಇಮಿನಾ ಏವ ಕಾರಣೇನ।
286. Lokāyataṃ nāma titthiyasatthanti sambandho. Imināva kāraṇenāti ‘‘seto kāko, kasmā? Aṭṭhīnaṃ setattā. Ratto bako, kasmā? Lohitassa rattattā’’ iti (ma. ni. aṭṭha. 2.223; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1080; a. ni. 10.69-70) iminā eva kāraṇena.
೨೮೮. ಅನ್ತರಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರಸದ್ದೋ ಬ್ಯವಧಾನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತರಿತಾ ಅಹೋಸಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿ। ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಬ್ಯವಧಾನಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
288.Antarāahosīti ettha antarasaddo byavadhānatthoti āha ‘‘antaritā ahosi paṭicchannā’’ti. Tena saddena dhammakathā byavadhānā ahosīti attho.
೨೮೯. ಆಬಾಧಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಆಬಾಧಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಸಙ್ಖಾತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಆಬಾಧಪಚ್ಚಯೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಇಮಿನಾ ಆಬಾಧೋಯೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಆಬಾಧಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ।
289.Ābādhappaccayāti ettha ābādhassa bhesajjasaṅkhāto paccayo ābādhapaccayoti dassento āha ‘‘yassā’’tiādi. Iminā ābādhoyeva paccayo ābādhapaccayoti atthaṃ paṭikkhipati.
೨೯೩. ದುಕ್ಕಟವತ್ಥು ನಾಮ ಅಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರಾದಿನಾ ಮಾಲಾವಚ್ಛರೋಪನಾದಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥು ನಾಮ ಮಾಲಾವಚ್ಛರೋಪನಾದಿಅತ್ಥಾಯ ಪಥವೀಖಣನಾದಿ। ಪಹರಣೀತಿ ಪಹರತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ಪಹರಣೀ। ಏತನ್ತಿ ‘‘ಪಹರಣೀ’’ತಿ ಏತಂ ನಾಮಂ। ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆವುಧಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಲೋಹಭಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತನ್ತಿ ಆವುಧಸಙ್ಖಾತಂ ಲೋಹಭಣ್ಡಂ। ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ‘‘ಕತಕಂ ನಾಮ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಕಾರ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೬೯) ವುತ್ತಮೇವ। ಧನಿಯಸ್ಸೇವಾತಿ ಧನಿಯಸ್ಸ ಏವ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಕತಾಯ ಸಬ್ಬಮತ್ತಿಕಾಮಯಕುಟಿಯಾ ಅಪಾಕಟತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಧನಿಯಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ಧನಿಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಮತ್ತಿಕಾಮಯಕುಟಿ ಇವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕ್ಖನ್ಧಕೇ।
293. Dukkaṭavatthu nāma akappiyavohārādinā mālāvaccharopanādi, pācittiyavatthu nāma mālāvaccharopanādiatthāya pathavīkhaṇanādi. Paharaṇīti paharati imāyāti paharaṇī. Etanti ‘‘paharaṇī’’ti etaṃ nāmaṃ. Yassa kassaci āvudhasaṅkhātassa lohabhaṇḍassāti sambandho. Tanti āvudhasaṅkhātaṃ lohabhaṇḍaṃ. Vuttamevāti ‘‘katakaṃ nāma padumakaṇṇikākāra’’ntiādinā (cūḷava. aṭṭha. 269) vuttameva. Dhaniyassevāti dhaniyassa eva. Aññesañhi katāya sabbamattikāmayakuṭiyā apākaṭattā vuttaṃ ‘‘dhaniyassevā’’ti. Atha vā dhaniyassa sabbamattikāmayakuṭi ivāti yojanā. Sabbatthāti sabbasmiṃ khuddakavatthukkhandhake.
ಇತಿ ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕ್ಖನ್ಧಕವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Iti khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi / ಖುದ್ದಕವತ್ಥೂನಿ • Khuddakavatthūni
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕಥಾ • Khuddakavatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಖುದ್ದಕವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
