| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੫. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕ੍ਖਨ੍ਧਕਂ
5. Khuddakavatthukkhandhakaṃ
ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕਥਾ
Khuddakavatthukathā
੨੪੩. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ਮੁਟ੍ਠਿਕਮਲ੍ਲਾਤਿ ਮੁਟ੍ਠਿਕੇਨ ਮਥਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਹਿਂਸਨ੍ਤੀਤਿ ਮੁਟ੍ਠਿਕਮਲ੍ਲਾ। ਇਮਿਨਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਦਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠੁਪਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਗਾਮਮੁਦવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਛવਿਰਾਗਮਣ੍ਡਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤੇਨ ਮੁਦੋ ਮੋਦਨਂ ਏਤੇਸਮਤ੍ਥੀਤਿ ਮੁਦવਾ, ਗਾਮੇ વਸਨ੍ਤਾ ਮੁਦવਾ ਗਾਮਮੁਦવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਛવਿਰਾਗਮਣ੍ਡਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤਾ ਨਾਗਰਿਕਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘વਣ੍ਣવਾ ਅਹੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਾਰਾ॰ ੧੯੩; ਪਾਚਿ॰ ੬੭) વਿਯ વਚਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਥਮ੍ਭੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਥਮ੍ਭੋ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥੇ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਥਮ੍ਭੋਯੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥੇ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਤ੍ਥਮ੍ਭੇ’’ਤਿ।
243. Khuddakavatthukkhandhake muṭṭhikamallāti muṭṭhikena mathanti aññamaññaṃ hiṃsantīti muṭṭhikamallā. Iminā pāḷiyaṃ padassa heṭṭhupariyaṃ dasseti. Gāmamudavāti ettha chavirāgamaṇḍanānuyuttena mudo modanaṃ etesamatthīti mudavā, gāme vasantā mudavā gāmamudavāti dassento āha ‘‘chavirāgamaṇḍanānuyuttā nāgarikamanussā’’ti. ‘‘Vaṇṇavā ahesu’’ntiādīsu (pārā. 193; pāci. 67) viya vacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Thambheti ettha na yattha katthaci thambho hoti, atha kho nhānatitthe nikhaṇitvā ṭhapitathambhoyevāti āha ‘‘nhānatitthe nikhaṇitvā ṭhapitatthambhe’’ti.
ਇਟ੍ਠਕਾਸਿਲਾਦਾਰੁਕੁਟ੍ਟਾਨਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਕਾਕੁਟ੍ਟਸਿਲਾਕੁਟ੍ਟਦਾਰੁਕੁਟ੍ਟਾਨਂ। ਅਟ੍ਠਪਦਾਕਾਰੇਨਾਤਿ ਅਟ੍ਠਪਦਫਲਕਾਕਾਰੇਨ। ਰਾਜਿਯੋਤਿ ਲੇਖਾਯੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਟ੍ਟਾਨੇ, ਆਕਿਰਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਹਤ੍ਥਕੋਤਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾਨਂ વੀਣਾਹਤ੍ਥੋ વਿਯਾਤਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਹਤ੍ਥਕੋ। ਦਾਰੂਹਿ ਕਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਾਰੁਮਯਹਤ੍ਥੇਨਾ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਹਤ੍ਥੇਨ, ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕੁਰੁવਿਨ੍ਦਕਪਾਸਾਣਚੁਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਸ੍ਸ ਪਾਸਾਣਸ੍ਸ ਚੁਣ੍ਣਾਨਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਕਤਗੁਲ਼ਿਕਕਲਾਪਕਂ, ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਗ੍ਗਯ੍ਹਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰੇਨ ਸਰੀਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਕਰਦਨ੍ਤਕੇਤਿ ਮਕਰਨਾਮਕਸ੍ਸ ਮਚ੍ਛਸ੍ਸ ਦਨ੍ਤਸਦਿਸੇ ਦਨ੍ਤੇ। ਮਲ੍ਲਕਮੂਲਸਣ੍ਠਾਨੇਨਾਤਿ ਖੇਲ਼ਪਟਿਗ੍ਗਹਪਾਦਸਣ੍ਠਾਨੇਨ। ਗਿਲਾਨਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਅਗਿਲਾਨਸ੍ਸ ਪਗੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Iṭṭhakāsilādārukuṭṭānanti iṭṭhakākuṭṭasilākuṭṭadārukuṭṭānaṃ. Aṭṭhapadākārenāti aṭṭhapadaphalakākārena. Rājiyoti lekhāyo. Tatthāti aṭṭāne, ākiritvāti sambandho. Gandhabbahatthakoti gandhabbānaṃ vīṇāhattho viyāti gandhabbahatthako. Dārūhi katattā vuttaṃ ‘‘dārumayahatthenā’’ti. Tenāti gandhabbahatthena, gahetvāti sambandho. Kuruvindakapāsāṇacuṇṇānīti evaṃnāmakassa pāsāṇassa cuṇṇāni. Tanti kataguḷikakalāpakaṃ, gahetvāti sambandho. Viggayhāti aññamaññassa sarīre daḷhaṃ gahetvāti dassento āha ‘‘aññamaññaṃ sarīrena sarīra’’nti. Makaradantaketi makaranāmakassa macchassa dantasadise dante. Mallakamūlasaṇṭhānenāti kheḷapaṭiggahapādasaṇṭhānena. Gilānassāpīti pisaddo agilānassa pagevāti dasseti.
੨੪੪. ਦਨ੍ਤੇਤਿ ਮਕਰਦਨ੍ਤੇ। ਅਕਤਂ ਮਲ੍ਲਕਂ ਅਕਤਮਲ੍ਲਕਂ। ਕਪਾਲਖਣ੍ਡਂ વਾਤਿ વਾਸਦ੍ਦੋ ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ। ਕਾਸਫੁਲ੍ਲવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ વਤ੍ਥવਟ੍ਟਿ ਉਕ੍ਕਾਸਿਕਾ ਨਾਮ। ਨਤ੍ਥਿ ਕਾਸਂ ਫੁਲ੍ਲਮੇਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਉਕ੍ਕਾਸਾ, ਸਾ ਏવ ਉਕ੍ਕਾਸਿਕਾ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚੀਤਿ ਗਿਲਾਨਾਗਿਲਾਨਸ੍ਸ વਾ ਜਰਾਦੁਬ੍ਬਲਤਰੁਣਬਲવਸ੍ਸ વਾ। ਪਿਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਪਿਟ੍ਠਿਯਂ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਪਾਣਿਤਲਸ੍ਸ ਪੁਥੁਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਥੁਪਾਣਿ, ਤੇਨ ਕਤਂ ਪੁਥੁਪਾਣਿਕਂ, ਹਤ੍ਥਪਰਿਕਮ੍ਮਂ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਹਤ੍ਥਪਰਿਕਮ੍ਮਂ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਨ੍ਤਿ ਨ੍ਹਾਯਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਅਨ੍ਹਾਯਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ।
244.Danteti makaradante. Akataṃ mallakaṃ akatamallakaṃ. Kapālakhaṇḍaṃ vāti vāsaddo samuccayattho. Kāsaphullavirahitattā vatthavaṭṭi ukkāsikā nāma. Natthi kāsaṃ phullametissāti ukkāsā, sā eva ukkāsikā. Yassa kassacīti gilānāgilānassa vā jarādubbalataruṇabalavassa vā. Piṭṭhinti piṭṭhiyaṃ, ayameva vā pāṭho. Pāṇitalassa puthuṭṭhānaṃ puthupāṇi, tena kataṃ puthupāṇikaṃ, hatthaparikammaṃ, tena vuttaṃ ‘‘hatthaparikammaṃ vuccatī’’ti. Sabbesanti nhāyantānaṃ vā anhāyantānaṃ vā sabbesaṃ.
੨੪੫. ਕਣ੍ਣਤੋਤਿ ਕਣ੍ਣਚ੍ਛਿਦ੍ਦਤੋ। ਮੁਤ੍ਤੋਲਮ੍ਬਕਾਦਿવਲ੍ਲਿਸਦਿਸਤ੍ਤਾ વਲ੍ਲਿਕਾ ਨਾਮ। ਪਲਮ੍ਬਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਲਮ੍ਬਿਯਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਪਲਮ੍ਬਕਂ, ਤਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਲਮ੍ਬਕਸੁਤ੍ਤਂ। વਲਯਨ੍ਤਿ ਨਿਯੁਰਂ।
245.Kaṇṇatoti kaṇṇacchiddato. Muttolambakādivallisadisattā vallikā nāma. Palambakasuttanti parimuñcitvā lambiyati anenāti palambakaṃ, tameva suttaṃ palambakasuttaṃ. Valayanti niyuraṃ.
੨੪੬. ਦ੍વੀਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਦੁਮਾਸਿਕਂ। ਦ੍વੇ ਅਙ੍ਗੁਲਾਨਿ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁવਙ੍ਗੁਲਂ, ਕੇਸੋ। ਉਭਯੇਨਪੀਤਿ ਦੁਮਾਸਿਕਦੁવਙ੍ਗੁਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਉਭਯੇਨਪਿ । ਅਯਮ੍ਪਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋવ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤੋਤਿ ਦੁਮਾਸਿਕਦੁવਙ੍ਗੁਲਤੋ।
246. Dvīhi māsehi niyuttaṃ dumāsikaṃ. Dve aṅgulāni etassāti duvaṅgulaṃ, keso. Ubhayenapīti dumāsikaduvaṅgulasaṅkhātena ubhayenapi . Ayampi ukkaṭṭhaparicchedova vuttoti yojanā. Tatoti dumāsikaduvaṅgulato.
ਓਸਣ੍ਠੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਓਲਿਖਿਤ੍વਾ ਸਮਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਓਲਿਖਿਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਸੀਦਾਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਦਨ੍ਤਮਯਾਦੀਸੂਤਿ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਟ੍ਠਿਮਯਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਹਤ੍ਥਫਣੇਨਾਤਿ ਹਤ੍ਥਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਫਣੇਨ। ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲੇਨਾਤਿ ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲਸਦਿਸੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਸੇਨ। ਉਦਕਤੇਲੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਦਕਞ੍ਚ ਤੇਲਞ੍ਚਾਤਿ ਚ ਉਦਕਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਤੇਲੇਨਾਤਿ ਚ ਅਤ੍ਥਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਉਦਕਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਤੇਲੇਨਾ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਦਕੇਨ ਮਿਸ੍ਸਕਂ ਤੇਲਂ ਉਦਕਤੇਲਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਉਟ੍ਠਲੋਮੇਤਿ ਉਟ੍ਠਿਤਲੋਮੇ। ਹਤ੍ਥਂ ਤੇਮੇਤ੍વਾਤਿ ਹਤ੍ਥਂ ਉਦਕਤੇਲੇਨ ਤੇਮੇਤ੍વਾ। ਉਣ੍ਹਾਭਿਤਤ੍ਤਰਜੋਕਿਣ੍ਣਸਿਰਾਨਮ੍ਪੀਤਿ ਉਣ੍ਹੇਨ ਅਭਿਤਤ੍ਤੋ ਚ ਰਜੇਹਿ ਓਕਿਣ੍ਣਸਿਰੋ ਚ ਉਣ੍ਹਾਭਿਤਤ੍ਤਰਜੋਕਿਣ੍ਣਸਿਰਾ, ਅਥ વਾ ਉਣ੍ਹੇਨ ਅਭਿਤਤ੍ਤੋ ਸਿਰੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਉਣ੍ਹਾਭਿਤਤ੍ਤਸਿਰਾ, ਰਜੇਹਿ ਓਕਿਣ੍ਣੋ ਸਿਰੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਰਜੋਕਿਣ੍ਣਸਿਰਾ , ਉਣ੍ਹਾਭਿਤਤ੍ਤਸਿਰਾ ਚ ਰਜੋਕਿਣ੍ਣਸਿਰਾ ਚ ਉਣ੍ਹਾਭਿਤਤ੍ਤਰਜੋਕਿਣ੍ਣਸਿਰਾ, ਪੁਬ੍ਬਪਦੇ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੋ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ। ਅਲ੍ਲਹਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਅਦ੍ਦਹਤ੍ਥੇਨ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ।
Osaṇṭhentīti ettha olikhitvā samaṃ patiṭṭhāpentīti dassento āha ‘‘olikhitvā sannisīdāpentī’’ti. Dantamayādīsūti ādisaddena aṭṭhimayādayo saṅgaṇhāti. Hatthaphaṇenāti hatthasaṅkhātena phaṇena. Cikkhallenāti cikkhallasadisena niyyāsena. Udakatelenāti ettha udakañca telañcāti ca udakasaṅkhātena telenāti ca atthaṃ nivattento āha ‘‘udakamissakena telenā’’ti. Iminā udakena missakaṃ telaṃ udakatelanti vacanatthaṃ dasseti. Uṭṭhalometi uṭṭhitalome. Hatthaṃ temetvāti hatthaṃ udakatelena temetvā. Uṇhābhitattarajokiṇṇasirānampīti uṇhena abhitatto ca rajehi okiṇṇasiro ca uṇhābhitattarajokiṇṇasirā, atha vā uṇhena abhitatto siro etesanti uṇhābhitattasirā, rajehi okiṇṇo siro etesanti rajokiṇṇasirā , uṇhābhitattasirā ca rajokiṇṇasirā ca uṇhābhitattarajokiṇṇasirā, pubbapade uttarapadalopo, tesampi. Allahatthenāti addahatthena, ayameva vā pāṭho.
੨੪੭. ਯੇਸੁ ਕਂਸਪਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਮੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਂਸਪਤ੍ਤਾਦੀਨਿਪੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚੀਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਸ੍ਮਿਂਚਿ ਆਦਾਸੇ વਾ ਉਦਕਪਤ੍ਤੇ વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਞ੍ਛવਿ ਨੁ ਖੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਾ ਛવਿ ਨੁ ਖੋ, ਅਹਂ ਜਿਣ੍ਣੋ ਅਮ੍ਹਿ ਨੁ ਖੋ, ਨੋਤਿ ਯੋਜਨਾ।
247. Yesu kaṃsapattādīsu mukhanimittaṃ paññāyati, sabbāni tāni kaṃsapattādīnipīti yojanā. Yattha katthacīti yasmiṃ kasmiṃci ādāse vā udakapatte vāti sambandho. Sañchavi nu khoti sañjātā chavi nu kho, ahaṃ jiṇṇo amhi nu kho, noti yojanā.
ਮੁਖਂ ਆਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੇਹਿ ਆਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਛવਿਰਾਗਕਰੇਹਿ ਮੁਖਲੇਪਨੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਨੋਸਿਲਾਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਨੋਸਿਲਾ ਏવ ਮਨੋਸਿਲਿਕਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਾਨੀਤਿ ਲਞ੍ਛਨਾਨਿ। ਹਰਿਤਾਲਾਦੀਹਿਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਮਨੋਸਿਲਿਕਾਯ ਏવ, ਅਥ ਖੋ ਹਰਿਤਾਲਾਦੀਹਿਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Mukhaṃ ālimpantīti ettha kehi ālimpantīti āha ‘‘vippasannachavirāgakarehi mukhalepanehī’’ti. ‘‘Manosilāyā’’ti iminā manosilā eva manosilikāti dasseti. Tānīti lañchanāni. Haritālādīhipīti pisaddena na kevalaṃ manosilikāya eva, atha kho haritālādīhipīti dasseti.
੨੪੮. ਨ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਨਚ੍ਚਂ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਏવਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨਿਚ੍ਚਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਤਿ ਪਰੇਹਿ ਨਚ੍ਚਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ। ਸਾਧੁਗੀਤਨ੍ਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਗੀਤਂ, ਸਜ੍ਜਨਾਨਂ વਾ। ਦਨ੍ਤਗੀਤਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਯਨ੍ਤਿ ਗੀਤਂ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਤਿ ਗਾਯਨਤੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ। ਗਾਯਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਪਰੇਹਿ વਾ ਗਾਯਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ। ਯਂ ਪਨਾਤਿ ਕਿਰਿਯਾਪਰਾਮਸਨਂ। ਯਂ ਪਹਰਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਹਰਣੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਖਿਲਂ ਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤਂ। ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ। ਸવਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਏਕਸੇਸੇਨ વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ વਾ ਪਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। વਿਹਾਰਤੋਤਿ ਅਨਚ੍ਚਅਗੀਤਅવਾਦਿਤਟ੍ਠਾਨવਿਹਾਰਤੋ। વਿਹਾਰਨ੍ਤਿ ਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤਟ੍ਠਾਨવਿਹਾਰਂ। ਅਸਨਸਾਲਾਯਾਤਿ ਗਾਮੇ ਠਿਤਾਯ ਅਸਨਸਾਲਾਯ।
248.Nabhikkhave naccaṃ vātiādīsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Niccāpentassa vāti parehi naccāpentassa vā. Sādhugītanti sundaraṃ aniccatādipaṭisaṃyuttaṃ gītaṃ, sajjanānaṃ vā. Dantagītampi na vaṭṭatīti sambandho. Yanti gītaṃ. Pubbabhāgeti gāyanato pubbabhāge. Gāyāpentassāpīti parehi vā gāyāpentassāpi. Yaṃ panāti kiriyāparāmasanaṃ. Yaṃ paharati, tattha paharaṇe anāpattīti yojanā. Sabbanti akhilaṃ naccagītavāditaṃ. Passatoti passantassa ca suṇantassa ca. Savanampi hi ekasesena vā sāmaññaniddesena vā passaneneva saṅgahitaṃ. Vihāratoti anaccaagītaavāditaṭṭhānavihārato. Vihāranti naccagītavāditaṭṭhānavihāraṃ. Asanasālāyāti gāme ṭhitāya asanasālāya.
੨੪੯. ਸਰਕਿਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸਰਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਂ। ਇਮਿਨਾ ਸਰਕੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਰਸ੍ਸ ਕਰਣਂ ਸਰਕੁਤ੍ਤੀਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਲਦ੍ਧਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਜਨਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮੂਹਿਂ ਅવਯવਂ વਿਨਾ ਸਮੂਹਸ੍ਸ ਅવਯવਿਨੋ ਅਭਾવਾ ਤਾਪਚ੍ਚਯੋ ਸ੍વਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਜਨੋ’’ਤਿ। ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤવਤ੍ਤਾਦਿਂ ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਤਂ। ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾਤਿ ਅਞ੍ਞਥਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਅਞ੍ਞਥਾ વਦਨੇਨ ਚ ਦੀਘਾਦੀਨਿ ਰਸ੍ਸਾਦਿવਦਨੇਨ ਚ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ। ਧਮ੍ਮੇ ਪਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਦ੍ਦੋ ਪਨ વਿਸੇਸਜੋਤਕੋ। ਗੀਤਤੋ વਿਸੇਸੋવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾਰਣਂ વਤ੍ਤਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ‘‘ਜਾਤਕવਤ੍ਤਂ ਗਾਥਾવਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ। ਤਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਪਨ ਤਂ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਅਤਿਦੀਘਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਏવਂ ਸਤਿ ਯਥਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤવਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਕਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਤੁਰਸ੍ਸੇਨ વਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਤੁਰਸ੍ਸੇਨ વਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੇਨ ਉਚ੍ਚਾਰਣવਤ੍ਤੇਨ। ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾਨੀਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਮਣ੍ਡਲਾਨਿ ਬਿਮ੍ਬਾਨਿ ਪੁਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸਰੇਨ ਭਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਰਭਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਰੇਨ ਭਣਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਰਭਞ੍ਞਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਰਭਞ੍ਞੇ ਕਿਰ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ । ਤਰਙ੍ਗવਤ੍ਥਾਦੀਨਂ ਉਚ੍ਚਾਰਣવਿਧਾਨਾਨਿ (વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੨੪੯; ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੩.੨੪੯; વਿ॰ વਿ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੨.੨੪੮-੯) ਏਤਰਹਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਚ ਸਙ੍ਖ੍ਯਾਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਟੀਕਾਸੁ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ ੩.੨੪੯; વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ॰ ੨੪੯) ‘‘ਤਰਙ੍ਗવਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਉਚ੍ਚਾਰਣવਿਧਾਨਾਨਿ ਨਟ੍ਠਪਯੋਗਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੋ ਨਿਪਾਤੋ। ਤੇਸੂਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਤ੍ਤੇਸੁ। ਯਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਂ। ਉਚ੍ਚਾਰਣવਿਧਾਨਾਨਿ ਨਟ੍ਠਪਯੋਗਾਨਿਪਿ ਤੇਸਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸਨ੍ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਤ੍ਤਾਨਂ, ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਅવਿਨਾਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘વਿਕਾਰਂ ਅਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਿਕਾਰਕਰਣਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਤਕਾਹਿ ਮਤ੍ਤਾਹਿ ਅਕ੍ਖਰਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਅਧਿਕਮਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥਨਂ, ਤਥਾ ਅਕਤ੍વਾ ਸਮਣਸਾਰੁਪ੍ਪੇਨ ਚਤੁਰਸ੍ਸੇਨ ਨਯੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਂਯੇવ ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
249.Sarakiriyanti sarassa kiriyaṃ. Iminā sarakuttinti ettha sarassa karaṇaṃ sarakuttīti vacanatthaṃ dasseti. Aladdhaṃ samādhinti sambandho. Pacchimā janatāti ettha samūhiṃ avayavaṃ vinā samūhassa avayavino abhāvā tāpaccayo svatthopi hotīti āha ‘‘pacchimo jano’’ti. Taṃ taṃ vattanti suttantavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ. Akkharāni vināsetvāti aññathā vattabbāni akkharāni aññathā vadanena ca dīghādīni rassādivadanena ca vināsetvā. Dhamme panāti ettha saddo pana visesajotako. Gītato visesova veditabboti hi attho. Suttantavattanti suttantassa uccāraṇaṃ vattaṃ. Eseva nayo ‘‘jātakavattaṃ gāthāvatta’’nti etthāpi. Tanti vattaṃ. Yadi pana taṃ vināsetvā atidīghaṃ kātuṃ na vaṭṭati, evaṃ sati yathā suttantavattādīni honti, tathā kathaṃ dassetabbānīti āha ‘‘caturassena vattenā’’tiādi. Tattha caturassenavattenāti paripuṇṇena uccāraṇavattena. Parimaṇḍalānīti samantato maṇḍalāni bimbāni puṇṇānīti attho. ‘‘Sarena bhaṇita’’nti iminā sarabhaññanti ettha sarena bhaṇitabbanti sarabhaññanti vacanatthaṃ dasseti. Sarabhaññe kira atthīti sambandho . Taraṅgavatthādīnaṃ uccāraṇavidhānāni (vajira. ṭī. cūḷavagga 249; sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.249; vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.248-9) etarahi natthi. Dvattiṃsavattānīti ca saṅkhyāmattameva atthi, na saṅkhyeyyaṃ. Tasmā ṭīkāsu (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.249; vajira. ṭī. cūḷavagga. 249) ‘‘taraṅgavattādīnaṃ uccāraṇavidhānāni naṭṭhapayogānī’’ti vuttaṃ. Atthīti saṃvijjanti. Ayañhi atthisaddo nipāto. Tesūti dvattiṃsavattesu. Yanti vattaṃ. Uccāraṇavidhānāni naṭṭhapayogānipi tesaṃ sabbesaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ dassento āha ‘‘sabbesa’’ntiādi. Tattha sabbesanti dvattiṃsavattānaṃ, lakkhaṇanti sambandho. ‘‘Avināsetvā’’ti vatvā tamevatthaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘vikāraṃ akatvā’’ti. Tattha vikārakaraṇaṃ nāma yattakāhi mattāhi akkharaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tato adhikamattāyuttaṃ katvā kathanaṃ, tathā akatvā samaṇasāruppena caturassena nayena pavattanaṃyeva lakkhaṇanti attho.
ਬਾਹਿਰਲੋਮਿਂ ਉਣ੍ਣਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਬਾਹਿਰਲੋਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਂ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਣ੍ਣਲੋਮਾਨਿ ਬਹਿ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ‘‘ਉਣ੍ਣਪਾવਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਣ੍ਣੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਾવਾਰਪਦੇਨ ਉਣ੍ਣਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਉਣ੍ਣੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਤਦ੍ਧਿਤਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਸਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਤਥਾ ਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਲੋਮਾਨਿ ਅਨ੍ਤੋ ਕਤ੍વਾ ਪਾਰੁਪਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ।
Bāhiralomiṃ uṇṇinti ettha ‘‘bāhiralomi’’nti padaṃ bhāvanapuṃsakanti āha ‘‘uṇṇalomāni bahi katvā’’ti. ‘‘Uṇṇapāvāra’’nti iminā uṇṇīti ettha uttarapadalopaṃ dasseti. Atha vā pāvārapadena uṇṇā etassa atthīti uṇṇīti katvā taddhitapaccayassa sarūpaṃ dasseti. ‘‘Tathā dhārentassa dukkaṭa’’nti vacanassa atthāpattinayaṃ dassento āha ‘‘lomāni anto katvā pārupituṃ vaṭṭatī’’ti.
੨੫੧. ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਅਙ੍ਗਜਾਤਮੇવ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਥ વਾ ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਮੇવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਹਿਕੀਟਦਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤੇਸੁ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
251.Aṅgajātaṃ chindantassevāti aṅgajātameva chindantassāti yojanā. Atha vā aṅgajātaṃ chindantassa thullaccayamevāti yojanā. Ahikīṭadaṭṭhādīsu nimittabhūtesu chindantassāti yojanā.
੨੫੨. ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਤਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੋਤਿ ਰਾਜਗਹਕੋ ਸੇਟ੍ਠਿ, ਕੀਲ਼ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ। ਇਦਂ ਪਦਂ ‘‘ਜਾਲੇ’’ਤਿ ਪਦੇ ਸਾਮ੍ਯਤ੍ਥਛਟ੍ਠੀ, ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇ ਸਮ੍ਪਦਾਨਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਨਗਣ੍ਠਿਂ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ। ਇਦਂ ਪਦਂ ‘‘ਪੁਰਿਸਾ’’ਤਿ ਪਦੇ ਸਾਮ੍ਯਤ੍ਥਛਟ੍ਠੀ, ‘‘ਅਦਂਸੂ’’ਤਿ ਪਦੇ ਸਮ੍ਪਦਾਨਂ। વਿਕੁਬ੍ਬਨਿਦ੍ਧੀਤਿ વਿવਿਧਂ, વਿਕਾਰਂ વਾ ਕੁਬ੍ਬਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੧੨-੧੬; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੩੬੯-੩੭੩)। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਿਦ੍ਧੀਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੧੨-੧੬; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੩੬੯-੩੭੩)।
252.Uppannā hotīti paṭilābhavasena uppannā hoti. Uppannabhāvaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘so’’tiādi. Tattha soti rājagahako seṭṭhi, kīḷatīti sambandho. Tassāti seṭṭhissa. Idaṃ padaṃ ‘‘jāle’’ti pade sāmyatthachaṭṭhī, ‘‘uppannā hotī’’ti pade sampadānaṃ. Tanti candanagaṇṭhiṃ. Assāti seṭṭhissa. Idaṃ padaṃ ‘‘purisā’’ti pade sāmyatthachaṭṭhī, ‘‘adaṃsū’’ti pade sampadānaṃ. Vikubbaniddhīti vividhaṃ, vikāraṃ vā kubbanavasena pavattā iddhi (paṭi. ma. 3.12-16; visuddhi. 2.369-373). Adhiṭṭhāniddhīti adhiṭṭhānavasena pavattā iddhi (paṭi. ma. 3.12-16; visuddhi. 2.369-373).
ਗਿਹੀ ਉਪਨਾਮੇਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਪਕ੍ਖਿਪਨਂ ਕਤ੍વਾ। ਤਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਤਟ੍ਟਿਕਾਦਿਂ। ਆਮਸਿਤੁਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਪਗੇવ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ વਾਤਿ વਾਸਦ੍ਦੋ ਪਨਸਦ੍ਦਤ੍ਥੋ। ਸਙ੍ਘਿਕਪਰਿਭੋਗੇਨ ਪਨਾਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਿਹਿવਿਕਟਾਨਿ વਾਤਿ વਾਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ। ਗਿਹਿવਿਕਟਾਨਿ ਭਾਜਨਾਨਿਪਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤੀਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਂਸਲੋਹવਟ੍ਟਲੋਹਾਨਂ ਸਭਾਗਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਂਸ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ’’ਤਿ।
Gihī upanāmentīti sambandho. Byañjanaṃ katvāti byañjanaṃ pakkhipanaṃ katvā. Tanti suvaṇṇataṭṭikādiṃ. Āmasitumpīti pisaddo pageva paṭiggaṇhitunti dasseti. Saṅghikaparibhogena vāti vāsaddo panasaddattho. Saṅghikaparibhogena panāti hi attho. Gihivikaṭāni vāti vāsaddo sampiṇḍanattho. Gihivikaṭāni bhājanānipi vaṭṭantīti hi attho. Kaṃsalohavaṭṭalohānaṃ sabhāgattā vuttaṃ ‘‘kaṃsa…pe… saṅgahito’’ti.
੨੫੩. ‘‘ਲਿਖਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਕਤਿਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਂ ਮਕਰਦਨ੍ਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਕਰਦਨ੍ਤਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਮਣ੍ਡਲਮੇવਾ’’ਤਿ।
253. ‘‘Likhitu’’nti etaṃ vuttanti yojanā. Pakatimaṇḍalanti ettha kiṃ makaradantamattampi acchinnamaṇḍalanti āha ‘‘makaradantacchinnakamaṇḍalamevā’’ti.
੨੫੪. ਪਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਆવਟ੍ਟਨਤੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ। ਤਯੋ ਪਤ੍ਤੇ ਉਪਰੁਪਰਿ ਠਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਭੂਮਿਆਧਾਰਕੋ ਨਾਮ ਭੂਮਿਯਾ ਆਸਨ੍ਨੋ ਦਨ੍ਤਾਦੀਹਿ ਕਤੋ વਲਯਾਧਾਰਕੋ। ਦਾਰੁਆਧਾਰਕੋ ਨਾਮ ਏਕਦਾਰੁਨਾ ਕਤੋ ਆਧਾਰਕੋ। ਦਣ੍ਡਾਧਾਰਕੋ ਨਾਮ ਚਤੁਦਣ੍ਡਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਬਹੂਹਿ ਦਣ੍ਡੇਹਿ ਕਤੋ ਆਧਾਰਕੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਭਮਕੋਟਿਸਦਿਸਦਾਰੁ ਆਧਾਰਕਤਿਦਣ੍ਡਕਾਧਾਰੇਸੁ। ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਾਤਿ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવ, ਏਕਮੇવ ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ ਇਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
254.Paharitvāti āvaṭṭanato aññamaññaṃ paharitvā. Tayo patte uparupari ṭhapetuṃ vaṭṭatīti sambandho. Bhūmiādhārako nāma bhūmiyā āsanno dantādīhi kato valayādhārako. Dāruādhārako nāma ekadārunā kato ādhārako. Daṇḍādhārako nāma catudaṇḍato paṭṭhāya bahūhi daṇḍehi kato ādhārako. Tatthāti bhamakoṭisadisadāru ādhārakatidaṇḍakādhāresu. Gahetvā evāti pattaṃ gahetvā eva, ekameva ṭhapetabbaṃ iti vuttanti yojanā.
ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਮਿਡ੍ਢਨ੍ਤੇਯੇવ। વਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣਾਯਾਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਾਯ। ਬਾਹਿਰਪਸ੍ਸੇਤਿ ਕੁਟ੍ਟਸ੍ਸ ਬਾਹਿਰਪਸ੍ਸੇ। ਕਤਾਯਾਤਿ ਕੁਟ੍ਟਸ੍ਸ ਥਿਰਭਾવਤ੍ਥਂ ਕਤਾਯ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਰਿਭਣ੍ਡਨ੍ਤੇ।
Tatthevāti miḍḍhanteyeva. Vitthiṇṇāyāti vitthārāya. Bāhirapasseti kuṭṭassa bāhirapasse. Katāyāti kuṭṭassa thirabhāvatthaṃ katāya. Etthāti paribhaṇḍante.
ਯਂ વਤ੍ਥਂ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੋ ਠਪਿਯਤੀਤਿ વਤ੍ਥਂ ਚੋਲ਼ਕਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨਾਤਿ ਚੋਲ਼ਕੇ ਪਨ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਸ੍ਸਂ વਾਲਿਕਾਯਂ। ਨ ਦੁਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਤ੍ਤੋ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤਿ। ਪਤ੍ਤਮਾਲ਼ਕਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਠਪਨਤ੍ਥਾਯ ਕਤਂ ਅਟ੍ਟਂ। ਭਣ੍ਡਕੁਕ੍ਖਲ਼ਿਕਾਤਿ ਪਤ੍ਤਾਦਿਭਣ੍ਡਕਾਨਂ ਪਕ੍ਖਿਪਨਾ ਉਕ੍ਖਲ਼ਿਕਾ। ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚੀਤਿ ਭਿਤ੍ਤਿਖੀਲਾਦਿਕੇ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਸ੍ਮਿਂਚਿ। ਲਗ੍ਗੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਤ੍ਤਂ ਥવਿਕਾਯ ਲਗ੍ਗੇਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਨਿਸੀਦਨਸਯਨਤ੍ਥਂ વਾ ਕਤਂ ਹੋਤੂਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਪਤ੍ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ। ਅਟ੍ਟਕਛਨ੍ਨੇਨਾਤਿ ਅਟ੍ਟਪਤਿਰੂਪੇਨ, ਅਟ੍ਟਕਸਦਿਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਟ੍ਟਕਛਨ੍ਨੇਨ ਠਪਿਤੇ ਮਞ੍ਚਪੀਠੇ। ਅਂਸੇ ਬਦ੍ਧਿਯਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਅਂਸਬਦ੍ਧੋ, ਸੋਯੇવ ਅਂਸਬਦ੍ਧਕੋ, ਤੇਨ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਛਤ੍ਤੇ ਠਪੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਭਤ੍ਤੇਨ ਪੂਰੋ ਭਤ੍ਤਪੂਰੋ, ਪਤ੍ਤੋ। ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੇ ਛਤ੍ਤੇ વਾ ਅਟ੍ਟਕਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤੇ ਛਤ੍ਤੇ વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯੋ ਕੋਚਿ ਭਤ੍ਤਪੂਰੋਪਿ ਤੁਚ੍ਛਪਤ੍ਤੋਪੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Yaṃ vatthaṃ pattharitvā patto ṭhapiyatīti vatthaṃ coḷakaṃ nāmāti yojanā. Tasmiṃ panāti coḷake pana. Yatthāti yassaṃ vālikāyaṃ. Na dussatīti patto na dussati. Pattamāḷakanti pattassa ṭhapanatthāya kataṃ aṭṭaṃ. Bhaṇḍakukkhaḷikāti pattādibhaṇḍakānaṃ pakkhipanā ukkhaḷikā. Yattha katthacīti bhittikhīlādike yasmiṃ kasmiṃci. Laggentassāti pattaṃ thavikāya laggentassa. Nisīdanasayanatthaṃ vā kataṃ hotūti yojanā. Aññenāti pattato aññena. Aṭṭakachannenāti aṭṭapatirūpena, aṭṭakasadisenāti attho. Tatthāti aṭṭakachannena ṭhapite mañcapīṭhe. Aṃse baddhiyati anenāti aṃsabaddho, soyeva aṃsabaddhako, tena laggetvāti sambandho. Chatte ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti sambandho. Bhattena pūro bhattapūro, patto. Bandhitvā ṭhapite chatte vā aṭṭakaṃ katvā ṭhapite chatte vāti yojanā. Yo koci bhattapūropi tucchapattopīti sambandho.
੨੫੫. ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ। ਹਤ੍ਥੇ ਪਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਏવ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਤ੍ਤਹਤ੍ਥੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਹਤ੍ਥੇ વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦੇ વਾ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਸਰੀਰਾવਯવੇ ਪਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਅਨਨ੍ਤਰવਾਕ੍ਯੇਪਿ। ਇਮੇਹਿ વਾਕ੍ਯੇਹਿ ‘‘ਪਤ੍ਤਹਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਕવਾਟਂ ਪਣਾਮੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਉਪਲਕ੍ਖਣਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੂਚਿਂ વਾ ਅવਾਪੁਰਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕੁਞ੍ਚਿਕਾਯ વਾਤਿ વਾਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਸਰੀਰਾવਯવੇਨਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ਅਪੇਕ੍ਖਤਿ।
255.Yassāti bhikkhuno. Hatthe patto atthi, so eva bhikkhu pattahattho na hoti, apica kho pana hatthe vā piṭṭhipāde vā yattha katthaci sarīrāvayave pattasmiṃ satīti yojanā. Eseva nayo anantaravākyepi. Imehi vākyehi ‘‘pattahattho’’ti ca ‘‘kavāṭaṃ paṇāmetu’’nti ca upalakkhaṇamattamevāti dasseti. Sūciṃ vā avāpuritunti sambandho. Kuñcikāya vāti vāsaddo ‘‘sarīrāvayavenā’’ti padaṃ apekkhati.
ਲਾਬੁਕਟਾਹਨ੍ਤਿ ਲਮ੍ਬਤੀਤਿ ਲਾਬੁ, ਲਾਬੁਯਾ ਕਟਾਹਂ ਲਾਬੁਕਟਾਹਂ। ‘‘ਤਾવਕਾਲਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏਕવਾਰਮੇવ ਤੇਨ ਆਮਿਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਛਡ੍ਡੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਘਟਿਕਪਾਲਨ੍ਤਿ ਭਾਜਨਕਪਾਲਂ। ਅਭੁਂ ਮੇਤਿ ਅવਡ੍ਢਿ ਮਯ੍ਹਂ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਭੁ ਮੇ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੧੪੯; ਮ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੧੪੯) વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਾਗਮવਸੇਨ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਤ੍ਰਾਸવਚਨਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਰਾਸੇਨ વਚਨਕਾਰਣਂ ਪਦਂ। ਦਿਨ੍ਨਕਮੇવਾਤਿ ਪਰੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਕਮੇવ ਆਮਿਸਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Lābukaṭāhanti lambatīti lābu, lābuyā kaṭāhaṃ lābukaṭāhaṃ. ‘‘Tāvakālika’’nti iminā ekavārameva tena āmisaṃ gahetvā paribhuñjitvā chaḍḍetabbanti dasseti. Ghaṭikapālanti bhājanakapālaṃ. Abhuṃ meti avaḍḍhi mayhaṃ, uppajjitthāti attho. ‘‘Abhu me’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.149; ma. ni. ṭī. 2.149) vattabbe niggahitāgamavasena evaṃ vuttaṃ. Utrāsavacananti utrāsena vacanakāraṇaṃ padaṃ. Dinnakamevāti parehi dinnakameva āmisanti sambandho.
ਚਮ੍ਬੇਤ੍વਾਤਿ ਮੁਖੇਨ ਚਮ੍ਬੇਤ੍વਾ। ਅਪવਿਦ੍ਧਾਮਿਸਾਨੀਤਿ ਛਡ੍ਡਿਤਾਨਿ ਆਮਿਸਾਨਿ। ਏਤੇਸੂਤਿ ਚਲਕਾਦੀਸੁ। ਅਨੁਚ੍ਛਿਟ੍ਠਂ ਸੁਦ੍ਧਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਨੁਚ੍ਛਿਟ੍ਠੋ, ਸੁਦ੍ਧਪਤ੍ਤੋ, ਤਂ। ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਹਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠੋ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠੋ, ਸੋਯੇવ ਹਤ੍ਥੋ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਹਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ। વਾਮਹਤ੍ਥੇਨ ਆਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੁਦ੍ਧਪਤ੍ਤੇ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪੀਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਏਕਉਦਕਗੇਣ੍ਡੁਸਗਹਣਮਤ੍ਤੇਨਾਪਿ। ਸੋਤਿ ਸੁਦ੍ਧਪਤ੍ਤੋ। ਹਤ੍ਥਂ ਪਨਾਤਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਹਤ੍ਥਮ੍ਪਿ। ਪਨਸਦ੍ਦੋ ਹੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ। ਯਂ ਅਟ੍ਠਿਂ વਾ ਯਂ ਚਲਕਂ વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਮਚ੍ਛਮਂਸਫਲਾਦੀਸੁ। ਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਿਚਲਕਂ। ਯਂ ਪਨਾਤਿ ਅਟ੍ਠਿਚਲਕਾਦਿਂ ਪਨ, ਪਟਿਖਾਦਿਤੁਕਾਮੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਪੁਨ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਪਤ੍ਤੇ ਏવ। ਕਤ੍વਾਤਿ ਠਪਨਂ ਕਤ੍વਾ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕਾਦਿਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Cambetvāti mukhena cambetvā. Apaviddhāmisānīti chaḍḍitāni āmisāni. Etesūti calakādīsu. Anucchiṭṭhaṃ suddhapattanti natthi ucchiṭṭho etthāti anucchiṭṭho, suddhapatto, taṃ. Ucchiṭṭhahatthenāti ucchiṭṭho ettha atthīti ucchiṭṭho, soyeva hattho ucchiṭṭhahattho, tena. Vāmahatthena āsiñcitvāti sambandho. Etthāti suddhapatte. Ettāvatāpīti ettakena ekaudakageṇḍusagahaṇamattenāpi. Soti suddhapatto. Hatthaṃ panāti ucchiṭṭhahatthampi. Panasaddo hettha sampiṇḍanattho. Yaṃ aṭṭhiṃ vā yaṃ calakaṃ vāti yojanā. Tatthāti macchamaṃsaphalādīsu. Tanti aṭṭhicalakaṃ. Yaṃ panāti aṭṭhicalakādiṃ pana, paṭikhāditukāmoti sambandho, puna khāditukāmoti attho. Tatthevāti patte eva. Katvāti ṭhapanaṃ katvā. Yaṃ kiñci aṭṭhikaṇṭakādinti sambandho.
੨੫੬. ਸਤ੍ਥਕવੇਠਨਕਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥਕਸ੍ਸ વੇਠਨਕਰਣਂ। ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਂ વਾ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਕਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਿਪ੍ਫਾਲੇਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਪਿਪ੍ਫਲਿ, ਸਾਯੇવ ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਂ। ਅਞ੍ਞਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਤੋ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ। ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਦਣ੍ਡਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕਤਸਤ੍ਥਕਂ વਾ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਕਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਮਿਨਾ ਦਣ੍ਡੇਨ ਯੋਜਿਤਂ ਸਤ੍ਥਕਂ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਕਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
256.Satthakaveṭhanakanti satthakassa veṭhanakaraṇaṃ. Pipphalikaṃ vā daṇḍasatthakaṃ nāmāti yojanā. Pipphāleti etāyāti pipphali, sāyeva pipphalikaṃ. Aññampīti pipphalikato aññampi. Yaṃkiñci daṇḍaṃ yojetvā katasatthakaṃ vā daṇḍasatthakaṃ nāmāti yojanā. Iminā daṇḍena yojitaṃ satthakaṃ daṇḍasatthakanti vacanatthaṃ dasseti.
ਮਲਗ੍ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਯਮਲਗ੍ਗਹਿਤਾ। ਕਿਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਮਦਿਰਾਦਿਬੀਜੇਨ ਕਿਣ੍ਣੇਨ। ਤੇਨਾਤਿ ਪਾਸਾਣਚੁਣ੍ਣਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਰਿਤਕੇਨ। ਮਕ੍ਖੇਤੁਨ੍ਤਿ ਸੂਚਿਂ ਮਕ੍ਖੇਤੁਂ। ਮਕ੍ਖਿਤਮਧੁਸਿਤ੍ਥਕਂ ਤਂ ਸਰਿਤਕਂ ਪਰਿਭਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਧੁਸਿਤ੍ਥਕਪਿਲੋਤਿਕਨ੍ਤਿ ਮਧੁਸਿਤ੍ਥਕੇਨ ਮਕ੍ਖਿਤਂ ਪਿਲੋਤਿਕਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਯਂ। ਯਾਯ ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਕਥਿਨੇ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ, ਸਾ ਰਜ੍ਜੁ ਕਥਿਨਰਜ੍ਜੁ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਦੀਘਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਮਾਣੇਨ ਕਤੇ ਕਥਿਨੇ। ਦਣ੍ਡਕੇਤਿ ਕਥਿਨਦਣ੍ਡਕਮ੍ਹਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦੀਘਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਮਾਣੇਨ ਕਤਸ੍ਸ ਕਥਿਨਸ੍ਸ। ਇਤਰਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋਤਿ ਦੀਘਭਿਕ੍ਖੁਤੋ ਇਤਰਸ੍ਸ ਰਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੁਨੋ।
Malaggahitāti ayamalaggahitā. Kiṇṇenāti madirādibījena kiṇṇena. Tenāti pāsāṇacuṇṇasaṅkhātena saritakena. Makkhetunti sūciṃ makkhetuṃ. Makkhitamadhusitthakaṃ taṃ saritakaṃ paribhijjatīti yojanā. Madhusitthakapilotikanti madhusitthakena makkhitaṃ pilotikaṃ. Tatthāti nisseṇiyaṃ. Yāya rajjuyā kathine bandhanti, sā rajju kathinarajju nāmāti yojanā. Tatthāti dīghassa bhikkhuno pamāṇena kate kathine. Daṇḍaketi kathinadaṇḍakamhi. Tassāti dīghassa bhikkhuno pamāṇena katassa kathinassa. Itarassa bhikkhunoti dīghabhikkhuto itarassa rassabhikkhuno.
ਦਣ੍ਡਕਥਿਨਪਮਾਣੇਨ ਕਤਸ੍ਸ ਕਟਸਾਰਕਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਦੁਗੁਣਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਿਦਲਕਨ੍ਤਿ ਦੁਗੁਣਕਰਣਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾવਿਸੇਸਸ੍ਸ ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿਨਨ੍ਧਨਰਜ੍ਜੁਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਨਹਿਯਤਿ ਬਨ੍ਧਿਯਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ વਿਨਨ੍ਧਨਾ, ਸਾਯੇવ ਰਜ੍ਜੁ વਿਨਨ੍ਧਨਰਜ੍ਜੁ, ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘વਿਨਨ੍ਧਿਤੁਂ ਰਜ੍ਜੁ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਨਨ੍ਧਨਸੁਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇਨ ਸੁਤ੍ਤਕੇਨਾਤਿ વਿਨਨ੍ਧਨਸੁਤ੍ਤਕੇਨ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਸ੍ਸੇਣਿਯਂ ਕਾਚਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਿਕਾਯੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਮਾਣਸਞ੍ਞਾਕਰਣਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਰਿਕਪਮਾਣਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਾਕਰਣਂ। ਕਾਲ਼ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਞ੍ਞਾਕਰਣਂ વਿਯ ਹਲਿਦ੍ਦਿਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਞ੍ਞਾਕਰਣਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ‘‘ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ’’ਤਿ ਕਰਣਸ੍ਸੇવ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੂਚਿਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਙ੍ਗੁਲਿਕੋਸਕਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਕਞ੍ਚੁਕਂ।
Daṇḍakathinapamāṇena katassa kaṭasārakassāti yojanā. ‘‘Duguṇakaraṇa’’nti iminā pidalakanti duguṇakaraṇasaṅkhātassa kiriyāvisesassa nāmanti dasseti. Vinandhanarajjunti visesena nahiyati bandhiyati etāyāti vinandhanā, sāyeva rajju vinandhanarajju, tamevatthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘vinandhituṃ rajju’’nti. Vinandhanasuttakanti etthāpi eseva nayo. Tena suttakenāti vinandhanasuttakena. Tatthāti khuddakanisseṇiyaṃ kāci suttantarikāyoti sambandho. Pamāṇasaññākaraṇanti suttantarikapamāṇassa saññākaraṇaṃ. Kāḷasuttena saññākaraṇaṃ viya haliddisuttena saññākaraṇanti yojanā. Aṅguliyā paṭiggaṇhantīti ettha ‘‘paṭiggaṇhantī’’ti padassa ‘‘aṅguliyā’’ti karaṇasseva vuttattā kammassa avuttattā tassa kammaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sūcimukha’’nti. Aṅgulikosakanti aṅgulikañcukaṃ.
੨੫੭. ਪਾਤਿਚਙ੍ਕੋਟਕਾਦਿਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਤਿ ਨਾਮ ਪਟਿਗ੍ਗਹਸਣ੍ਠਾਨੇਨ ਕਤੋ ਸੂਚਿਆਦਿਭਣ੍ਡਟ੍ਠਪਨੋ ਭਾਜਨવਿਸੇਸੋ। ਆਕਿਰਿਤ੍વਾਤਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਓਧੁਨਿਤ੍વਾਤਿ ਪਪ੍ਫੋਟੇਤ੍વਾ। ਘਨਦਣ੍ਡਕਨ੍ਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਦਣ੍ਡਕਂ। ਅਨ੍ਤੋਕਤ੍વਾਤਿ ਕਥਿਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਕਤ੍વਾ।
257.Pāticaṅkoṭakādinti ettha pāti nāma paṭiggahasaṇṭhānena kato sūciādibhaṇḍaṭṭhapano bhājanaviseso. Ākiritvāti pakkhipitvā. Odhunitvāti papphoṭetvā. Ghanadaṇḍakanti nirantaradaṇḍakaṃ. Antokatvāti kathinassa antokatvā.
੨੫੮. વਿਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾਤਿ ਚੋਲ਼ਕੇਨ વਿਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾ।
258.Vinandhitvāti coḷakena vinandhitvā.
੨੫੯. ਅਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਕਸ੍ਸੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯੋ ਪਨ ਯਾਚਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਮਜ੍ਝੇਦਣ੍ਡਕੇਤਿ ਦਣ੍ਡਕਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ। ਉਦਕਨ੍ਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਉਦਕਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਉਦਕਂ। ਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਂ। ਉਦਕਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਹੁਤ੍વਾ ਸવਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਂ। ਯਂ ਉਦਕੇ ਓਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਘਟੇਨ ਉਦਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਓਤ੍ਥਰਕਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਮੇવਤ੍ਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਂ, ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤੇਸੂਤਿ ਚਤੂਸੁ ਖਾਣੁਕੇਸੁ। ਸਬ੍ਬਪਰਿਯਨ੍ਤੇਤਿ ਸਬ੍ਬਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਮੋਚੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਓਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾਤਿ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ। ਚੀવਰਕੁਟਿਕਾਤਿ ਚੀવਰੇਨ ਕਤਾ ਕੁਟਿਕਾ, ਸਾ ਮਕਸਾਨਂ ਪਰਿਤ੍ਤਾਣਤ੍ਥਂ ਕਤਤ੍ਤਾ ਮਕਸਕੁਟਿਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
259. Aparissāvanakasseva bhikkhunoti yojanā. Yo pana yācatīti sambandho. Majjhedaṇḍaketi daṇḍakassa majjhe. Udakanti akappiyaudakaṃ. Tanti udakaṃ. Yanti parissāvanaṃ. Udakaṃ parisuddhaṃ hutvā savati gacchati pavattati anenāti parissāvanaṃ. Yaṃ udake ottharitvā ghaṭena udakaṃ gaṇhanti, taṃ ottharakaṃ nāmāti yojanā. Tamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘taṃ hī’’tiādi. Tanti parissāvanaṃ, bandhitvāti sambandho. Tesūti catūsu khāṇukesu. Sabbapariyanteti sabbaparissāvanassa pariyante mocetvāti sambandho. Ottharitvāti ogāhetvā. Cīvarakuṭikāti cīvarena katā kuṭikā, sā makasānaṃ parittāṇatthaṃ katattā makasakuṭikāti vuccati.
੨੬੦. ਸੇਮ੍ਹਾਦਿਦੋਸੁਸ੍ਸਨ੍ਨਕਾਯਾਤਿ ਸੇਮ੍ਹਾਦਿਦੋਸੇਹਿ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਕਾਯਾ। ਅਗ੍ਗਲ਼ਤ੍ਥਮ੍ਭੋਤਿ ਕવਾਟਤ੍ਥਮ੍ਭੋ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਅਗ੍ਗਲ਼ਤ੍ਥਮ੍ਭੇ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਦ੍વਾਰਬਾਹਾਯ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਗ੍ਗਲ਼ਪਾਸਕੇ। ਧੂਮੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਧੂਮਨੇਤ੍ਤੋ, ਛਿਦ੍ਦੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਧੂਮਨਿਕ੍ਖਮਨਛਿਦ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ । ‘‘ਗਨ੍ਧੇਹੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘વਾਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਕਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਉਦਕਟ੍ਠਪਨਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਦਕਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਦਕਸ੍ਸ ਠਪਨਂ ਠਾਨਂ ਉਦਕਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਮਜ੍ਝੇਪਦਲੋਪਸਮਾਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਉਦਕਟ੍ਠਾਨੇ। ਕੋਟ੍ਠਕੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ, ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ વਾ ਕੋਟ੍ਠਕੋ ਹੋਤਿ, ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਪਨ ਦ੍વਾਰੇ ਏવ, ਦ੍વਾਰਸ੍ਸੇવ વਾ ਕੋਟ੍ਠਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੋ’’ਤਿ।
260.Semhādidosussannakāyāti semhādidosehi ussannakāyā. Aggaḷatthambhoti kavāṭatthambho. Yatthāti aggaḷatthambhe. Tatthāti dvārabāhāya. Tatthāti aggaḷapāsake. Dhūmo nikkhamati etenāti dhūmanetto, chiddo. Tena vuttaṃ ‘‘dhūmanikkhamanachidda’’nti . ‘‘Gandhehī’’ti iminā ‘‘vāsetu’’nti padassa karaṇaṃ dasseti. ‘‘Udakaṭṭhapanaṭṭhāna’’nti iminā udakaṭṭhānanti ettha udakassa ṭhapanaṃ ṭhānaṃ udakaṭṭhānanti majjhepadalopasamāsaṃ dasseti. Tatthāti udakaṭṭhāne. Koṭṭhakoti ettha na yattha katthaci, yassa kassaci vā koṭṭhako hoti, api ca kho pana dvāre eva, dvārasseva vā koṭṭhakoti āha ‘‘dvārakoṭṭhako’’ti.
੨੬੧. ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਿਟ੍ਠਿਆਦਿਪਰਿਕਮ੍ਮਂ। ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਯਤਿ ਇਮਾਯਾਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿ, વਤ੍ਥਮੇવ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿ વਤ੍ਥਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿ। ਉਦਕਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਨੋਦਕਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨ੍ਹਾਨੋਦਕਂ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
261.Parikammanti piṭṭhiādiparikammaṃ. Paṭicchādiyati imāyāti paṭicchādi, vatthameva paṭicchādi vatthapaṭicchādi. Udakaṃ na hotīti ettha pānodakaṃ nivattento āha ‘‘nhānodakaṃ na hotī’’ti.
੨੬੨. ਪਣ੍ਣਿਕਾਨਂ ਤੁਲਂ વਿਯ ਉਦਕਉਬ੍ਬਾਹਨਕਤੁਲਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਦੀਘવਰਤ੍ਤਾਦੀਹੀਤਿਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਰਜ੍ਜੁ ਆਦਯੋ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਥਘਟਿਯਨ੍ਤਂ ਨਾਮ ਚਕ੍ਕਸਣ੍ਠਾਨਂ ਅਨੇਕਾਰਂ ਅਰੇ ਅਰੇ ਘਟਾਨਿ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਏਕੇਨ વਾ ਦ੍વੀਹਿ વਾ ਪਰਿਬ੍ਭਮਿਯਮਾਨਂ ਯਨ੍ਤਂ। ਅਰਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਘਟਾ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਥਘਟਿ, ਤਮੇવ ਯਨ੍ਤਂ ਅਰਹਤ੍ਥਘਟਿਯਨ੍ਤਂ। ਚਮ੍ਮਭਾਜਨਨ੍ਤਿ ਚਮ੍ਮਮਯਂ ਭਾਜਨਂ। ਅਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਚਨ੍ਦਨਿਕਾ ਅਪਾਕਾਰਾ ਹੋਤਿ। ਉਦਕਪੁਞ੍ਜਨਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਉਦਕਪੁਞ੍ਜਨੇ। ‘‘ਉਦਕਪੁਞ੍ਜਨੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਏવਂ ਸਤਿ ਤਾਯ ਉਦਕਪੁਞ੍ਜਨਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਚੁਦ੍ਧਰਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਪਨੇਤੁਂ।
262. Paṇṇikānaṃ tulaṃ viya udakaubbāhanakatulanti yojanā. Dīghavarattādīhītiādisaddena rajju ādayo saṅgaṇhāti. Arahatthaghaṭiyantaṃ nāma cakkasaṇṭhānaṃ anekāraṃ are are ghaṭāni bandhitvā ekena vā dvīhi vā paribbhamiyamānaṃ yantaṃ. Arasaṅkhātesu hatthesu ghaṭā bandhitabbā etthāti arahatthaghaṭi, tameva yantaṃ arahatthaghaṭiyantaṃ. Cammabhājananti cammamayaṃ bhājanaṃ. Aparikkhittā hotīti candanikā apākārā hoti. Udakapuñjanaṃ vaṭṭatīti sambandho. Tasminti udakapuñjane. ‘‘Udakapuñjanī’’tipi pāṭho. Evaṃ sati tāya udakapuñjaniyāti attho. Paccuddharitunti apanetuṃ.
੨੬੩. ਆ ਸਮਨ੍ਤਤੋ વਿਦ੍ਧਂ ਪਕ੍ਖਪਾਸਕਮੇਤ੍ਥਾਤਿ ਆવਿਦ੍ਧਪਕ੍ਖਪਾਸਕਂ। ਮਣ੍ਡਲੇਤਿ ਕਣ੍ਣਿਕਮਣ੍ਡਲਮ੍ਹਿ। ਕਤਂ ਕੂਟਞ੍ਚ ਛਦਨਞ੍ਚ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਕਤਕੂਟਚ੍ਛਦਨਂ, ਜਨ੍ਤਾਘਰਂ, ਤਸ੍ਸ। ਏਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਨਿਲ੍ਲੇਖਜਨ੍ਤਾਘਰ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਨਾਮਂ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਚਤੁਮਾਸ’’ਨ੍ਤਿ ਦਿਗੁਸਮਾਸਸ੍ਸ વਾਕ੍ਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
263. Ā samantato viddhaṃ pakkhapāsakametthāti āviddhapakkhapāsakaṃ. Maṇḍaleti kaṇṇikamaṇḍalamhi. Kataṃ kūṭañca chadanañca etthāti katakūṭacchadanaṃ, jantāgharaṃ, tassa. Etanti ‘‘nillekhajantāghara’’nti etaṃ nāmaṃ. ‘‘Cattāro māse’’ti iminā ‘‘catumāsa’’nti digusamāsassa vākyaṃ dasseti.
੨੬੪. ਨਮਤਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਮਤਕਤੋ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੫੬) વਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਏਲ਼ਕਲੋਮੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅવਾਯਿਮਨ੍ਤਿ વਾਯਿਤ੍વਾ ਨ ਕਤਂ। ਚਮ੍ਮਖਣ੍ਡਪਰਿਹਾਰੇਨਾਤਿ ਚਮ੍ਮਖਣ੍ਡਂ વਿਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨવਿਕਪ੍ਪਨਅਪਨਯਨੇਨ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੇਲ਼ਾਯਾਤਿ ਅਟ੍ਠਂਸਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਕਤਾਯ ਮਞ੍ਜੂਸਾਯ। ਏਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਆਸਿਤ੍ਤਕੂਪਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਨਾਮਂ। ਦਾਰੁਮਯਾਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਨ ਤਮ੍ਬਲੋਹਰਜਤਮਯਾ ਏવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਮਲ਼ੋਰਿਕਾਯਮੇવ। ਆਧਾਰਕਸਙ੍ਖੇਪਗਮਨਤੋਤਿ ਆਧਾਰਕੇ ਸਙ੍ਖੇਪਂ ਗਮਨਤੋ। ਹੀਤਿ ਸਚ੍ਚਂ, ਯਸ੍ਮਾ વਾ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਤ੍ਤਰਕ੍ਖਨਤ੍ਥਂ ਆਧਾਰਕੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਭੁਞ੍ਜਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸੇਸਕਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਫਲਪੂવੇਹਿ ਸੇਸਕਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਭੁਞ੍ਜਨਕ੍ਖਣੇ।
264.Namatakanti ettha heṭṭhā vuttanamatakato (cūḷava. aṭṭha. 256) visesaṃ dassento āha ‘‘eḷakalomehī’’tiādi. Avāyimanti vāyitvā na kataṃ. Cammakhaṇḍaparihārenāti cammakhaṇḍaṃ viya adhiṭṭhānavikappanaapanayanena, paribhuñjitabbanti attho. Peḷāyāti aṭṭhaṃsādiākārena katāya mañjūsāya. Etanti ‘‘āsittakūpadhāna’’nti etaṃ nāmaṃ. Dārumayāpīti pisaddo na tambaloharajatamayā evāti dasseti. Etthevāti maḷorikāyameva. Ādhārakasaṅkhepagamanatoti ādhārake saṅkhepaṃ gamanato. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Pubbe pattarakkhanatthaṃ ādhārako anuññāto, idāni bhuñjanatthanti daṭṭhabbaṃ. Eko bhikkhu gacchatīti sambandho. Sesakanti gahetabbaphalapūvehi sesakaṃ. Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ bhuñjanakkhaṇe.
੨੬੫. ਏਕੇਕੇਨਪਿ ਅਙ੍ਗੇਨਾਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਤ੍ਥੋ, ਤਤੋ ਪਨ ਅਧਿਕੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਪਗੇવਾਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ। ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸਙ੍ਘੇਨ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਉਪਾਸਕਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇਤਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇ। ਯਾਚਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਪਤ੍ਤਨਿਕੁਜ੍ਜਿਤੇਨ ਉਪਾਸਕੇਨ ਯਾਚਾਪੇਤ੍વਾ। ਹਤ੍ਥਪਾਸਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਪਾਸਂ।
265.Ekekenapi aṅgenāti pisaddo sambhāvanattho, tato pana adhikehi aṅgehi pagevāti hi attho. Samannāgatassa upāsakassa nikkujjitunti sambandho. Tassāti upāsakassa. Na gahetabboti saṅghena na gahetabbo. Asukassa upāsakassāti sambandho. Ukkujjanakāleti pattassa ukkujjanakāle. Yācāpetvāti pattanikujjitena upāsakena yācāpetvā. Hatthapāsanti saṅghassa hatthapāsaṃ.
੨੬੮. ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਰਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਚ ਕਰਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਖਾਦੇਸਭਾવਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਅਗ੍ਗਤੋ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਸੋਤਿ ਬੋਧਿਰਾਜਕੁਮਾਰੋ, ਸਨ੍ਥਰੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਲਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਏਸ ਬੋਧਿਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਪੁਤ੍ਤਲਾਭਾਯ ਅਭਬ੍ਬੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਕ੍ਕਮਨੇ ਦੋਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਯਦੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਅਕ੍ਕਮਨਤੋ ਪਚ੍ਛਾ। ਅਯਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਂ। ਤਾવਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਤੋ, ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ વਾ ਪਠਮਂ। ਪਰਿਭવਤੋਤਿ ਗਿਹੀਨਂ ਪਰਿਭવਤੋ।
268.Purakkhatvāti ettha purasaddassa aggatthabhāvañca karasaddassa khādesabhāvañca dassento āha ‘‘aggato katvā’’ti. Soti bodhirājakumāro, santharīti sambandho. Lacchāmīti labhissāmi, esa bodhirājakumāro puttalābhāya abhabboti yojanā. Akkamane dosaṃ dassento āha ‘‘yadī’’tiādi. Pacchāti akkamanato pacchā. Ayanti bhagavā. Idanti kāraṇaṃ. Tāvāti sikkhāpadapaññattito, sikkhāpadapaññattiyā vā paṭhamaṃ. Paribhavatoti gihīnaṃ paribhavato.
ਮਙ੍ਗਲਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਰੋਗਾਦਿਕਸ੍ਸ ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਯ। ਧੋਤਪਾਦਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਧੋਤੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਅਕ੍ਕਮਨਟ੍ਠਾਨੇ ਅਤ੍ਥਰਿਤਂ ਧੋਤਪਾਦਕਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਧੋਤਪਾਦਕਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਂ ਅਤ੍ਥਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਧੋਤਪਾਦਕ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਣਿਕਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਰਿਤਤ੍ਥੇ ਪવਤ੍ਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Maṅgalatthāyāti arogādikassa maṅgalassa atthāya. Dhotapādakanti ettha dhotehi pādehi akkamanaṭṭhāne attharitaṃ dhotapādakanti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘dhotapādakaṃ nāmā’’tiādi. Tattha ‘‘paccattharaṇaṃ atthata’’nti iminā ‘‘dhotapādaka’’nti ettha ṇikapaccayassa attharitatthe pavattabhāvaṃ dasseti.
੨੬੯. ਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਕਤਂ ਪਾਦਘਂਸਨਂ ਕਤਕਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਨ੍ਤਿ ਕਤਕਂ, ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਤਂਸਦ੍ਦੋ ਗਲਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਤ੍ਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਬਹੁਲਭਾવਾਯ ਅਨੁਯੋਗਤ੍ਤਾ। ਪਾਸਾਣਫੇਣਕੋਪੀਤਿ ਪਾਸਾਣਅਬ੍ਬੁਦਮ੍ਪਿ। ਬੀਜਨੀਤਿ ਚਤੁਰਸ੍ਸਬੀਜਨੀ। ਤਨ੍ਤਿ વਿਧੂਪਨਂ, ਕਤਂ ਹੋਤੂਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਧਾਪਿ ਤਂਸਦ੍ਦੋ ਗਲਿਤੋ। વੇਲ਼ੁਦਨ੍ਤવਿਲੀવੇਹਿ વਾ ਮੋਰਪਿਞ੍ਛੇਹਿ વਾ ਚਮ੍ਮવਿਕਤੀਹਿ વਾ ਕਤਂ ਹੋਤੂਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਬ੍ਬਂ વਿਧੂਪਨਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਤਾਲવਣ੍ਟਨ੍ਤਿ ਸਹ વਣ੍ਟੇਨ ਕਤਂ ਤਾਲਂ ਤਾਲવਣ੍ਟਂ, ਤਾਲਸਦ੍ਦੇਨ ਤਂਮਯਾ ਮਣ੍ਡਲਬੀਜਨੀ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ વਿਕਾਰੀવਿਕਾਰਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਮਕਸਬੀਜਨੀਤਿ ਮਕਸਾਨਂ ਪਲਾਯਨਕਬੀਜਨੀ, ਦਨ੍ਤਮਯવਿਸਾਣਮਯਦਣ੍ਡਕਾਪਿ ਮਕਸਬੀਜਨੀ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘વਾਕਮਯਬੀਜਨਿਯਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ ਪਦੇ ਆਧਾਰੋ, ਕਰਣਂ વਾ।
269.Padumakaṇṇikākāranti padumakaṇṇikasaṇṭhānaṃ. Kataṃ pādaghaṃsanaṃ katakaṃ nāmāti yojanā. Tanti katakaṃ, paṭikkhittamevāti sambandho. Potthakesu taṃsaddo galitoti daṭṭhabbo. Bāhullikānuyogattāti paccayabahulabhāvāya anuyogattā. Pāsāṇapheṇakopīti pāsāṇaabbudampi. Bījanīti caturassabījanī. Tanti vidhūpanaṃ, kataṃ hotūti sambandho. Idhāpi taṃsaddo galito. Veḷudantavilīvehi vā morapiñchehi vā cammavikatīhi vā kataṃ hotūti yojanā. Sabbaṃ vidhūpananti sambandho. Pāḷiyaṃ tālavaṇṭanti saha vaṇṭena kataṃ tālaṃ tālavaṇṭaṃ, tālasaddena taṃmayā maṇḍalabījanī gahetabbā vikārīvikārabhāvena sambandhattā. Makasabījanīti makasānaṃ palāyanakabījanī, dantamayavisāṇamayadaṇḍakāpi makasabījanī vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Vākamayabījaniyā’’ti padaṃ ‘‘saṅgahitā’’ti pade ādhāro, karaṇaṃ vā.
੨੭੦. ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਂ વਾ ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਞ੍ਞੋਤਿ ਕਾਯਡਾਹਾਦੀਹਿ ਆਬਾਧੇਹਿ ਅਞ੍ਞੋ, ਕੋਚਿ ਆਬਾਧੋ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘વਸ੍ਸੇ ਪਨਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਚੀવਰਗੁਤ੍ਤਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦੇ ਏવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਚੀવਰਗੁਤ੍ਤਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਸ੍ਸ વਸ੍ਸਤੇਮਨਤੋ ਗੁਤ੍ਤਤ੍ਥਂ, વਾਲ਼ਮਿਗਚੋਰਭਯੇਸੁ ਸਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਾਲਪਣ੍ਣਾਦਿਨਾ ਏਕੇਨ ਪਣ੍ਣੇਨ ਕਤਂ ਛਤ੍ਤਂ ਏਕਪਣ੍ਣਚ੍ਛਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਏવ ਗਾਮਾਰਞ੍ਞੇਸੁ।
270.Yassāti bhikkhussa cakkhuṃ vā dubbalaṃ hotīti yojanā. Aññoti kāyaḍāhādīhi ābādhehi añño, koci ābādho vā uppajjatīti yojanā. ‘‘Vasse panā’’ti padaṃ ‘‘cīvaraguttattha’’nti pade eva sambandhitabbaṃ. Cīvaraguttatthanti cīvarassa vassatemanato guttatthaṃ, vāḷamigacorabhayesu santesūti sambandho. Tālapaṇṇādinā ekena paṇṇena kataṃ chattaṃ ekapaṇṇacchattaṃ. Sabbatthevāti sabbesu eva gāmāraññesu.
‘‘ਅਸਿ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਸਿਸ੍ਸਾਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਨવਕਾਸવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਸੀਤਿ ਖਗ੍ਗੋ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਚੋਰਸ੍ਸ, ਅਸੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਜ੍ਜੋਤਲਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਲਪਚ੍ਚਯੋ ਰੂਪਸਿਦ੍ਧਿਮਤ੍ਤੋવਾਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਜ੍ਜੋਤਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਚਤੁਹਤ੍ਥੋਯੇવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤੋਤਿ ਚਤੁਹਤ੍ਥਤੋ। ਸਬ੍ਬੇਸਨ੍ਤਿ ਗਿਲਾਨਾਗਿਲਾਨਾਨਂ। ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਪਨਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇ ਕਤ੍ਤਾ, ‘‘ਦਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪਦੇ ਕਮ੍ਮਂ। ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਿਤ੍વਾવ ਦਾਤਬ੍ਬਾ, ਨ વਿਨਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
‘‘Asi assā’’ti iminā asissāti padassa anavakāsavidhiṃ dasseti. Asīti khaggo. Assāti corassa, asīti sambandho. Vijjotalatīti ettha alapaccayo rūpasiddhimattovāti āha ‘‘vijjotatī’’ti. ‘‘Catuhatthoyevā’’ti iminā pamāṇayuttoti padassa atthaṃ dasseti. Tatoti catuhatthato. Sabbesanti gilānāgilānānaṃ. ‘‘Sakkā panā’’ti padaṃ ‘‘na vaṭṭatī’’ti pade kattā, ‘‘dātabbā’’ti pade kammaṃ. Sammannitvāva dātabbā, na vinā sammutiyāti adhippāyo.
੨੭੩. ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਉਦਰਿਯਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਆਗਤਂ। ਉਗ੍ਗਾਰਨ੍ਤਿ ਗਲਤੋ ਉਗ੍ਗਾਰਂ ਭੋਜਨਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਨ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ। ਅਸਨ੍ਧਾਰਿਤਮੇવ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
273.Āgatanti udariyato nikkhamitvā āgataṃ. Uggāranti galato uggāraṃ bhojananti sambandho. Sandhāretvāti patiṭṭhāpetvā. Asandhāritameva hutvāti sambandho.
ਯਨ੍ਤਿ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯਂ, ਪਤਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਨ੍ਤਿ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯਂ, ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਦਨ੍ਤਿ વਚਨਂ।
Yanti khādanīyabhojanīyaṃ, patitanti sambandho. Tanti khādanīyabhojanīyaṃ, gahetvā paribhuñjitunti sambandho. Idanti vacanaṃ.
੨੭੪. ਕੁਬ੍ਬਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਰਿਯਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰਿਯਤੀਤਿ ਕੁਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਦ੍ਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸਦ੍ਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਪ੍ਪਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਂ। ਨਖਾਦੀਹੀਤਿਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਮੁਖਕੁਟ੍ਟੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਨੁਰਕ੍ਖਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਨੁਦਯੇਨ ਪਾਲਨਤ੍ਥਂ। ਨਖਚ੍ਛੇਦਨਨ੍ਤਿ ਨਖਂ ਛਿਨ੍ਦਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਨਖਚ੍ਛੇਦਨਂ, ਸਤ੍ਥਕਾਦਿ। વੀਸਤਿਮਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੀਸਤਿਯਾ ਨਖਾਨਂ ਮਟ੍ਠਂ વੀਸਤਿਮਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘વੀਸਤਿਪਿ ਨਖੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਲਿਖਿਤਮਟ੍ਠੇਤਿ ਲਿਖਿਤੇ ਹੁਤ੍વਾ ਮਟ੍ਠੇ। ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨਹਾਪਿਤੇ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਨਖਤੋਤਿ ਨਖਤੋ વਾ ਨਖਨ੍ਤਰਤੋ વਾ। ਅਪਕਡ੍ਢਿਤੁਨ੍ਤਿ ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਅਪਨੇਤੁਂ।
274.Kubbaṃ karissāmīti ettha kariyati uccāriyatīti kubbanti vutte saddoti āha ‘‘saddaṃ karissāmī’’ti. Saddanti ‘‘ayaṃ maṃ bhikkhu vippakarotī’’ti uccāsaddaṃ. Nakhādīhītiādisaddena mukhakuṭṭe saṅgaṇhāti. Anurakkhanatthanti anudayena pālanatthaṃ. Nakhacchedananti nakhaṃ chindati anenāti nakhacchedanaṃ, satthakādi. Vīsatimaṭṭhanti ettha vīsatiyā nakhānaṃ maṭṭhaṃ vīsatimaṭṭhanti dassento āha ‘‘vīsatipi nakhe’’tiādi. Likhitamaṭṭheti likhite hutvā maṭṭhe. Kārāpentīti nahāpite kārāpenti. Nakhatoti nakhato vā nakhantarato vā. Apakaḍḍhitunti kaḍḍhitvā apanetuṃ.
੨੭੫. ਖੁਰਕੋਸਕਨ੍ਤਿ ਖੁਰਸ੍ਸ ਠਪਨਕਂ। ਕਤ੍ਤਰਿਯਾਤਿ ਕਨ੍ਤਿਯਤਿ ਛਿਨ੍ਦਿਯਤਿ ਇਮਾਯਾਤਿ ਕਤ੍ਤਰਿ, ਅਯੋਮਯੋ ਏਕੋ ਉਪਕਰਣવਿਸੇਸੋ, ਤਾਯ। ‘‘ਛੇਦਾਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਪ੍ਪਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਿਧ੍ਯਤ੍ਥਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਮਸ੍ਸੁਂ વਡ੍ਢਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਸ੍ਸੁਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਰੁਹਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਮਸ੍ਸੁਂ ਦੀਘਂ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏਲ਼ਕਮਸ੍ਸੂਤਿ ਏਲ਼ਕਸ੍ਸ વਿਯ ਮਸ੍ਸੂਤਿ ਏਲ਼ਕਮਸ੍ਸੁ। ‘‘ਗੋਲੋਮਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਚਤੁਕੋਣ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਰਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਂਸਸਦ੍ਦੋ ਕੋਣਤ੍ਥੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਚਤੁਰਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਿ ‘‘ਚਤੁਰਂਸ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਸ੍ਸ ਸਕਾਰਸ੍ਸ ਦ੍વੇਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਚਤੁਰਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਲੋਮਸਂਹਰਣਨ੍ਤਿ ਲੋਮਾਨਂ ਅਪਨਯਨਂ। ਲੋਮਰਾਜਿਟ੍ਠਪਨਨ੍ਤਿ ਲੋਮਲੇਖਾਠਪਨਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ, ਮਸ੍ਸੁਕਪ੍ਪਨਾਦੀਸੂਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਗਣ੍ਡવਣਰੁਧਿਆਬਾਧਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਗਣ੍ਡੋ ਚ વਣੋ ਚ ਰੁਧਿ ਚ ਗਣ੍ਡવਣਰੁਧਯੋ, ਤੇਯੇવ ਆਬਾਧਾ ਗਣ੍ਡવਣਰੁਧਿਆਬਾਧਾ, ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾ। વਣੋਤਿ ਮਹਨ੍ਤੋ વਣੋ। ਰੁਧੀਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕੋ વਣੋ। ਸਕ੍ਖਰਾਦੀਹੀਤਿ ਸਕ੍ਖਰਮਧੁਸਿਤ੍ਥਕੇਹਿ। ਸਣ੍ਡਾਸੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਲੋਮਂ ਡਂਸਤੀਤਿ ਸਣ੍ਡਾਸੋ। ਯਨ੍ਤਿ ਲੋਮਂ, ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕਤ੍ਥ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਭਮੁਕਾਯ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਿਂ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਭਚ੍ਛਂ ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ, વਿਭਚ੍ਛਂ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। વਿਸੇਸੇਨ ਸੋਭਣਂ ਭਕ੍ਖਤੀਤਿ વਿਭਚ੍ਛੋ, ਅਸੋਭਣੋ। ‘‘વਿਗਚ੍ਛ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, વਿਰੂਪਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਗਮਯਤੀਤਿ વਾ વਿਗਚ੍ਛੋ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਪਾਠੋਯੇવ ਮੂਲਪਾਠੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ। ਪਲਿਤਂ વਾ ਅਪਲਿਤਂ વਾ ਤਾਦਿਸਂ ਲੋਮਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
275.Khurakosakanti khurassa ṭhapanakaṃ. Kattariyāti kantiyati chindiyati imāyāti kattari, ayomayo eko upakaraṇaviseso, tāya. ‘‘Chedāpentī’’ti iminā kappāpentīti ettha kappasaddassa vidhyatthaṃ adhippāyena dasseti. Massuṃ vaḍḍhāpentīti ettha massuṃ vaḍḍhetvā ruhāpentīti atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘massuṃ dīghaṃ kārāpentī’’ti. Eḷakamassūti eḷakassa viya massūti eḷakamassu. ‘‘Golomika’’nti vuccatīti sambandho. ‘‘Catukoṇa’’nti iminā caturassanti ettha aṃsasaddo koṇatthoti dasseti. Caturassanti ettha hi ‘‘caturaṃsa’’nti vattabbe niggahitassa lopaṃ katvā parassa sakārassa dvebhāvaṃ katvā ‘‘caturassa’’nti vuttaṃ. Lomasaṃharaṇanti lomānaṃ apanayanaṃ. Lomarājiṭṭhapananti lomalekhāṭhapanaṃ. Sabbatthāti sabbesu, massukappanādīsūti sambandho. Gaṇḍavaṇarudhiābādhapaccayāti gaṇḍo ca vaṇo ca rudhi ca gaṇḍavaṇarudhayo, teyeva ābādhā gaṇḍavaṇarudhiābādhā, tesaṃ paccayā. Vaṇoti mahanto vaṇo. Rudhīti khuddako vaṇo. Sakkharādīhīti sakkharamadhusitthakehi. Saṇḍāsoti suṭṭhu lomaṃ ḍaṃsatīti saṇḍāso. Yanti lomaṃ, ṭhitanti sambandho. Kattha ṭhitanti āha ‘‘bhamukāya vā’’tiādi. Kiṃ hutvā ṭhitanti āha – ‘‘uggantvā vibhacchaṃ ṭhita’’nti, vibhacchaṃ hutvā ṭhitanti yojanā. Visesena sobhaṇaṃ bhakkhatīti vibhaccho, asobhaṇo. ‘‘Vigaccha’’ntipi pāṭho, virūpaṃ gacchati, gamayatīti vā vigaccho. Tattha purimapāṭhoyeva mūlapāṭhoti daṭṭhabboti. Palitaṃ vā apalitaṃ vā tādisaṃ lomanti yojanā.
੨੭੭. ਕਂਸਪਤ੍ਥਰਿਕਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਂਸਆਪਣੇ ਪਤ੍ਥਰਨ੍ਤਿ ਪਸਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਕਂਸਪਤ੍ਥਰਿਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਕਂਸਭਣ੍ਡવਾਣਿਜਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਂਸਭਣ੍ਡવਾਣਿਜਾ’’ਤਿ। વਾਸਿਦਣ੍ਡਾਦੀਨਂ ਅਪਾਤਨਤ੍ਥਂ ਬਨ੍ਧਤਿ ਅਨੇਨ ਲੋਹੇਨਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਂ, ਤਮੇવ ਮਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਬਨ੍ਧਨਮਤ੍ਤਂ।
277.Kaṃsapattharikāti ettha kaṃsaāpaṇe pattharanti pasārentīti kaṃsapattharikāti vutte kaṃsabhaṇḍavāṇijā gahetabbāti āha ‘‘kaṃsabhaṇḍavāṇijā’’ti. Vāsidaṇḍādīnaṃ apātanatthaṃ bandhati anena lohenāti bandhanaṃ, tameva mattaṃ appanti bandhanamattaṃ.
੨੭੮. ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਆਰਾਮਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੇਨ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ। ‘‘ਸਰਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਸਰਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕਨ੍ਤਿ ਬਹੂ ਰਜ੍ਜੁਯੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕਂ। ਇਮਿਨਾ ਕਲਾਪੇਨ ਬਹੁਰਜ੍ਜੂਨਂ ਸਮੂਹੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਲਾਪੁਕਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਇਕਾਰਸ੍ਸੁਕਾਰੋ। ਦੇਡ੍ਡੁਭਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੇਡ੍ਡੁਭਸਦ੍ਦੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਏਕਦੇਸੂਪਚਾਰੇਨ, ਦੇਡ੍ਡੁਭਂ વਿਯਾਤਿ ਦੇਡ੍ਡੁਭਕਂ, ਸਦਿਸਤ੍ਥੇ ਕਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਦਕਸਪ੍ਪਸੀਸਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਮੁਰਜવਟ੍ਟਿਸਣ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮੁਰਜਸਦ੍ਦੇਨ ਮੁਰਜવਟ੍ਟਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ ਤਸ੍ਸ વਿਕਾਰਤ੍ਤਾ, ਤੇਨ ਸਦਿਸਂ ਮੁਰਜਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વੇਠੇਤ੍વਾਤਿ ਬਹੁਰਜ੍ਜੁਕੇ ਏਕਤੋ વੇਠੇਤ੍વਾ। ਮਦ੍ਦવੀਣਸਦ੍ਦੋ ਪਾਮਙ੍ਗਪਰਿਯਾਯੋ। ਮਦ੍ਦવੀਣਂ વਿਯਾਤਿ ਮਦ੍ਦવੀਣਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਾਮਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਗੇવ ਬਹੂਨੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਏਕਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਾવਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕવਾਯਿਮਾਤਿ ਮਚ੍ਛਕਣ੍ਟਕਂ વਿਯ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਾਯਿਮਾ। ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਿਕਾਦਿਭੇਦਾਤਿ વਾਰਣਅਚ੍ਛਿਕਾਦਿਭੇਦਾ। વਾਰਣੋ ਹਿ ਕੁਂ ਭੂਮਿਂ ਜਰਾਪੇਤੀਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰੋਤਿ (વਿ॰ વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੧; ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧.੨) ਚ ਕੁਞ੍ਜੇ ਨਿਕੁਞ੍ਜੇ ਰਮਤੀਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰੋਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਛਿ વਿਯਾਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਿਕਂ, ਤਂ ਆਦਿ ਯੇਸਂ ਤਾਨੀਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਿਕਾਦੀਨਿ, ਤੇਸਂ ਭੇਦਾਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰਚ੍ਛਿਕਾਦਿਭੇਦਾ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਗੋਣਚ੍ਛਿਕਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ‘‘ਕੁਞ੍ਚਿਕਾਕੋਸਕਸਣ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੂਕਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਂ વਿਯ ਸੂਕਰਨ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੂਕਰਸ੍ਸ ਹਿ ਅਨ੍ਤਂ ਕੁਞ੍ਚਿਕਾਕੋਸਕਂ વਿਯ ਮਜ੍ਝੇ ਸੁਸਿਰੋ ਹੋਤਿ। ਸੂਕਰਨ੍ਤਕਂ ਅਨੁਲੋਮੇਤੀਤਿ ਸੂਕਰਨ੍ਤਕੇਨ ਅਨੁਲੋਮੇਤਿ। ਦਸਾਸੁਯੇવਾਤਿ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇਸੁਯੇવ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਦਸਾਸੁ। ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਉਪਰਿ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮੁਰਜਦਸਾ ਤਤੋ ਉਪਰਿ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વੇਠੇਤ੍વਾਤਿ ਰਜ੍ਜੁਂ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ। ਮੁਦ੍ਦਿਕਸਣ੍ਠਾਨੇਨਾਤਿ વਰਕਸੀਸਸਣ੍ਠਾਨੇਨ। ਏવਂ ਸਿਬ੍ਬਿਤਾਤਿ ਏવਂ ਸਿਬ੍ਬਿਯਮਾਨਾ। ਹੀਤਿ ਫਲਜੋਤਕੋ। ਪਾਸਨ੍ਤੋਤਿ ਪਾਸਕੋਟਿ।
278.Nikkhamantenāti ārāmato nikkhamantena. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. ‘‘Saritvā’’ti iminā asaritvā piṇḍāya caritabbanti dasseti. Bahurajjukanti bahū rajjuyo etassāti bahurajjukaṃ. Iminā kalāpena bahurajjūnaṃ samūhena kattabbanti kalāpukanti vacanatthaṃ dasseti, ikārassukāro. Deḍḍubhakanti ettha deḍḍubhasaddena tassa sīsaṃ gahetabbaṃ ekadesūpacārena, deḍḍubhaṃ viyāti deḍḍubhakaṃ, sadisatthe kapaccayo hoti. Tena vuttaṃ ‘‘udakasappasīsasadisa’’nti. ‘‘Murajavaṭṭisaṇṭhāna’’nti iminā murajasaddena murajavaṭṭi gahetabbā tassa vikārattā, tena sadisaṃ murajanti vacanatthaṃ dasseti. Veṭhetvāti bahurajjuke ekato veṭhetvā. Maddavīṇasaddo pāmaṅgapariyāyo. Maddavīṇaṃ viyāti maddavīṇaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘pāmaṅgasaṇṭhāna’’nti. ‘‘Pageva bahūnī’’ti iminā ‘‘ekampī’’ti ettha pisaddassa sambhāvanatthaṃ dasseti. Macchakaṇṭakavāyimāti macchakaṇṭakaṃ viya dassetvā vāyimā. Kuñjaracchikādibhedāti vāraṇaacchikādibhedā. Vāraṇo hi kuṃ bhūmiṃ jarāpetīti kuñjaroti (vi. va. aṭṭha. 31; a. ni. ṭī. 1.1.2) ca kuñje nikuñje ramatīti kuñjaroti ca vuccati. Tassa acchi viyāti kuñjaracchikaṃ, taṃ ādi yesaṃ tānīti kuñjaracchikādīni, tesaṃ bhedāti kuñjaracchikādibhedā. Ādisaddena goṇacchikādayo saṅgaṇhāti. ‘‘Kuñcikākosakasaṇṭhāna’’nti iminā sūkarassa antaṃ viya sūkarantakanti atthaṃ dasseti. Sūkarassa hi antaṃ kuñcikākosakaṃ viya majjhe susiro hoti. Sūkarantakaṃ anulometīti sūkarantakena anulometi. Dasāsuyevāti kāyabandhanassa antesuyeva. Etthāti dasāsu. ‘‘Catunnaṃ upari na vaṭṭatī’’ti iminā murajadasā tato upari vaṭṭatīti dasseti. Veṭhetvāti rajjuṃ vatthena veṭhetvā. Muddikasaṇṭhānenāti varakasīsasaṇṭhānena. Evaṃ sibbitāti evaṃ sibbiyamānā. Hīti phalajotako. Pāsantoti pāsakoṭi.
੨੮੦. ਓਲਮ੍ਬਕਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਥਂ ਹਤ੍ਥਿਸੋਣ੍ਡਕਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਚੋਲ਼ਿਕਇਤ੍ਥੀਨਨ੍ਤਿ ਚੋਲ਼ਰਟ੍ਠੇ ਨਿવਾਸੀਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ। ਹਤ੍ਥਿਯਾ ਸੋਣ੍ਡੋ વਿਯ ਹਤ੍ਥਿਸੋਣ੍ਡਕਂ ਨਿવਤ੍ਥਂ। ਮਚ੍ਛવਾਲਂ વਿਯਾਤਿ ਮਚ੍ਛવਾਲਕਂ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਣ੍ਣਾ ਏਤਸ੍ਸ ਨਿવਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਕਣ੍ਣਕਂ। ਤਾਲવਣ੍ਟਂ વਿਯਾਤਿ ਤਾਲવਣ੍ਟਕਂ। ਸਤਂ વਲਿਨੋ ਏਤਸ੍ਸ ਨਿવਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤવਲਿਕਂ। ‘‘ਅਨੇਕਕ੍ਖਤ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਸਤવਲਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਤਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨੇਕਤ੍ਥવਾਚਕਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘વਾਮਦਕ੍ਖਿਣਪਸ੍ਸੇਸੁ વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੁਰਿਮਨਿવਤ੍ਥਂ ਕਟਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਿવਤ੍ਥਂ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
280. Olambakaṃ katvā nivatthaṃ hatthisoṇḍakaṃ nāmāti yojanā. Coḷikaitthīnanti coḷaraṭṭhe nivāsīnaṃ itthīnaṃ. Hatthiyā soṇḍo viya hatthisoṇḍakaṃ nivatthaṃ. Macchavālaṃ viyāti macchavālakaṃ. Cattāro kaṇṇā etassa nivatthassāti catukaṇṇakaṃ. Tālavaṇṭaṃ viyāti tālavaṇṭakaṃ. Sataṃ valino etassa nivatthassāti satavalikaṃ. ‘‘Anekakkhattu’’nti iminā ‘‘satavalika’’nti ettha satasaddassa anekatthavācakataṃ dasseti. ‘‘Vāmadakkhiṇapassesu vā’’ti iminā purimanivatthaṃ kaṭito paṭṭhāya heṭṭhā nivatthaṃ nāmāti dasseti.
ਸਂવਲ੍ਲਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਥਂ ਸਂવਲ੍ਲਿਯਂ। ਮਲ੍ਲੋ ਚ ਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਚ ਮਲ੍ਲਕਮ੍ਮਕਾਰਾ, ਤੇ ਆਦਯੋ ਯੇਸਂ ਤੇਤਿ ਮਲ੍ਲਕਮ੍ਮਕਾਰਾਦਯੋ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਧੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਨਿવਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿવਤ੍ਥਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਕਂ વਾ ਕੋਣਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕੋਣੇਤਿ ਅਨ੍ਤਰવਾਸਕਸ੍ਸ ਕੋਣੇ। ‘‘ਤਥਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਕੋਣੇ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰવਾਸਕਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਲਗ੍ਗੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਅਤਿਦਿਸਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਕਾਸਾવਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਦ੍વੇ ਨਿવਾਸੇਨ੍ਤੇਨ ਅਗਿਲਾਨੇਨਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਗੁਣਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤੋਕਾਸਾવੇਨ ਬਹਿਕਾਸਾવਂ ਸਮਾਨਗੁਣਂ ਕਤ੍વਾ। ਇਤੀਤਿਆਦਿ ਨਿਗਮਨਂ। ਯਞ੍ਚਾਤਿ ਯਂ ਨਿવਤ੍ਥਞ੍ਚ। ਇਧਾਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ। ਯਞ੍ਚ ਸੇਖਿਯવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੭੬ ਆਦਯੋ) ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿવਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨਿਬ੍ਬਿਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਉਭੋ ਕਣ੍ਣੇਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਠਿਤੇ ਉਭੋ ਕਣ੍ਣੇ ਉਪਰਿ ਚ ਠਿਤੇ ਉਭੋ ਕਣ੍ਣੇ। ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਪਾਰੁਪਨਂ।
Saṃvallitvā nivatthaṃ saṃvalliyaṃ. Mallo ca kammakāro ca mallakammakārā, te ādayo yesaṃ teti mallakammakārādayo. Ādisaddena dhuttādayo saṅgaṇhāti. Yampi nivatthaṃ nivāsenti, sabbaṃ taṃ nivatthaṃ na vaṭṭatīti yojanā. Ekaṃ vā koṇanti sambandho. Koṇeti antaravāsakassa koṇe. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘ekaṃ vā dve vā koṇe ukkhipitvā antaravāsakassa upari laggentī’’ti atthaṃ atidisati. Antokāsāvassa dassetvāti sambandho. Dve nivāsentena agilānenāti yojanā. Saguṇanti antokāsāvena bahikāsāvaṃ samānaguṇaṃ katvā. Itītiādi nigamanaṃ. Yañcāti yaṃ nivatthañca. Idhāti khuddakavatthukkhandhake. Yañca sekhiyavaṇṇanāyaṃ (pāci. aṭṭha. 576 ādayo) paṭikkhittanti sambandho. Sabbaṃ taṃ nivatthanti yojanā. Nibbikāraṃ katvāti sambandho. Ubhokaṇṇeti heṭṭhā ṭhite ubho kaṇṇe upari ca ṭhite ubho kaṇṇe. Tanti parimaṇḍalapārupanaṃ.
ਤਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਗਿਹਿਪਾਰੁਤ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨੇ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਅਞ੍ਞਥਾਪਾਰੁਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਗਿਹਿਪਾਰੁਤਂ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਮਾ, ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਂ ਪਾਰੁਪਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਯਥਾ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤਿ, ਯਥਾ ਚ ਠਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਦੀਘਸਾਟਕਸ੍ਸੇવ। ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਸਾਟਕਸ੍ਸੇવ। ਪਾਲ਼ਿਕਾਰਕੋਤਿ ਪਾਲ਼ਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਂ વਾ વਾਚੇਨ੍ਤਂ વਾ ਕਾਰਕੋ। ਤਥਾਤਿ ਯਥਾ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ।
Tatthāti ‘‘gihipāruta’’nti vacane yaṃkiñci aññathāpārutaṃ atthīti sambandho. Tasmāti yasmā gihipārutaṃ nāma, tasmā, parimaṇḍalaṃ pārupitabbanti sambandho. ‘‘Yathā pārupanti, yathā ca ṭhapentī’’tiādinā yojanā kātabbā. Tassevāti dīghasāṭakasseva. Tassevāti sāṭakasseva. Pāḷikārakoti pāḷiṃ gaṇhantaṃ vā vācentaṃ vā kārako. Tathāti yathā pārupanti, tathā.
੨੮੧. ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤੋ ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਭਣ੍ਡવਹਨਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮੁਣ੍ਡਂ ਸੀਸਂ ਚੋਲ਼ਕੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮੁਣ੍ਡવੇਠਿਨੋ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਨ੍ਤਰਾਕਾਜਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤਰਾਸਦ੍ਦੋ ਮਜ੍ਝਤ੍ਥવਾਚਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਜ੍ਝੇ’’ਤਿ। ‘‘ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਾਜਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰੇ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ વਹਿਤਬ੍ਬਂ ਅਨ੍ਤਰਾਕਾਜਨ੍ਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
281. Kuhiñci ṭhānaṃ gacchato raññoti yojanā. ‘‘Parikkhārabhaṇḍavahanamanussā’’ti iminā te manussā muṇḍaṃ sīsaṃ coḷakena veṭhentīti muṇḍaveṭhino nāmāti dasseti. Adhippāyoti ujjhāyantānaṃ manussānamadhippāyo. Antarākājanti ettha antarāsaddo majjhatthavācakoti āha ‘‘majjhe’’ti. ‘‘Laggetvā’’tiādinā kājassa antare laggetvā vahitabbaṃ antarākājanti vacanatthaṃ dasseti.
੨੮੨. ‘‘ਚਕ੍ਖੂਨਂ ਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯੋ ਚਕ੍ਖੁਸਦ੍ਦਤੋ ਹਿਤਤ੍ਥੇ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਮਾਣਙ੍ਗੁਲੇਨਾਤਿ વਡ੍ਢਕੀਨਂ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤੇਨ ਅਙ੍ਗੁਲੇਨ।
282. ‘‘Cakkhūnaṃ hita’’nti iminā acakkhussanti ettha ssapaccayo cakkhusaddato hitatthe hotīti dasseti. Pamāṇaṅgulenāti vaḍḍhakīnaṃ pamāṇayuttena aṅgulena.
੨੮੩. ‘‘ਤਿਣવਨਾਦੀਸੂ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਦਾਯਂ ਆਲਿਮ੍ਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦਾਯਸਦ੍ਦੋ વਨવਾਚਕੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਅਗ੍ਗਿਂ ਦੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਪੁਬ੍ਬੋ ਲਿਪਿਧਾਤੁ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਿਦਾਨਤ੍ਥੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਤਾਯਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਹਰਿਤਕਰਣੇਨ વਾ ਪਰਿਖਾਖਣੇਨ વਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਕਰਣੇ। ਦਾਤੁਂ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਸਯਂ ਦਾਤੁਂ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਹਰਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਪਨੇਤੁਂ। ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਗ੍ਗਿਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਥਾਤਿ ਅਗ੍ਗਿਦਾਨਾਦਿਨਾ ਆਕਾਰੇਨ। ਉਦਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
283. ‘‘Tiṇavanādīsū’’ti iminā dāyaṃ ālimpentīti ettha dāyasaddo vanavācakoti dasseti. ‘‘Aggiṃ dentī’’ti iminā āpubbo lipidhātu upasaggavasena aggidānatthoti dasseti. Parittanti ettha samantato tāyati anenāti parittanti dassento āha ‘‘appaharitakaraṇena vā parikhākhaṇena vā parittāṇa’’nti. Etthāti parittakaraṇe. Dātuṃ labbhatīti sayaṃ dātuṃ labbhati. Haritunti apanetuṃ. Pattaṃ vā apattaṃ vā agginti sambandho. Tathāti aggidānādinā ākārena. Udakena nibbāpentena bhikkhunāti sambandho.
੨੮੪. ਸਤਿ ਕਰਣੀਯੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਰਣੀਯਸਦ੍ਦੋ ਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਕ੍ਖਕਟ੍ਠਾਦਿਗ੍ਗਹਣਕਿਚ੍ਚੇ’’ਤਿ। ‘‘ਸੁਕ੍ਖਕਟ੍ਠਾਦਿਗ੍ਗਹਣ’’ ਇਤਿ ਪਦੇਨ ਕਿਚ੍ਚਸਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਪੁਰਿਸਪ੍ਪਮਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੋਰਿਸਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਣਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪਮਾਣਤ੍ਥੇ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪੁਰਿਸਪ੍ਪਮਾਣਂ ਨਾਮ ਉਪਰਿ ਬਾਹੁਦ੍વਯਤਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ। ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਹੁਤ੍વਾ વਾ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਤਿਉਚ੍ਚਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਤ੍ਥੋ। ਨੀਚਂ ਪਨ ਰੁਕ੍ਖਂ ਪਗੇવਾਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥੋ।
284.Satikaraṇīyeti ettha karaṇīyasaddo kiccapariyāyoti āha ‘‘sukkhakaṭṭhādiggahaṇakicce’’ti. ‘‘Sukkhakaṭṭhādiggahaṇa’’ iti padena kiccasarūpaṃ dasseti. ‘‘Purisappamāṇa’’nti iminā porisiyanti ettha ṇiyapaccayo pamāṇatthe hotīti dasseti. Purisappamāṇaṃ nāma upari bāhudvayatatassa purisassa pamāṇaṃ. Disvā vā hutvā vā disvāti yojanā. Atiuccampīti pisaddo sambhāvanattho. Nīcaṃ pana rukkhaṃ pagevāti hi attho.
੨੮੫. ਕਲ੍ਯਾਣવਾਕ੍ਕਰਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਰਿਯਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰਿਯਤੀਤਿ ਕਰਣੋ, ਸਦ੍ਦੋ, વਾਚਾਯੇવ ਕਰਣੋ વਾਕ੍ਕਰਣੋ, ਕਲ੍ਯਾਣੋ વਾਕ੍ਕਰਣੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣવਾਕ੍ਕਰਣਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਮਧੁਰਸਦ੍ਦਾ’’ਤਿ। વੇਦਂ વਿਯਾਤਿ ਸੁਤਿਂ વਿਯ। વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ વਾਚਨਾਯ ਉਪਾਯਂ। ਸਕਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਏਸਾ ਸਕਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨਾ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਹਿ ਮਾਗਧਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਏવ ਧਮ੍ਮੋ ਭਾਸਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ਮਾਗਧਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਸਕਾ ਨਾਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਤੇ ਇਮਾਯ ਸਦ੍ਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ, વਚਧਾਤੁਸ੍ਸ વਕਾਰਸ੍ਸ ਉਕਾਰੋ, ਸਬ੍ਬવੋਹਾਰੋ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਸਕਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਾਗਧવੋਹਾਰੋ ਏવ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਾਗਧવੋਹਾਰੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਮੂਲਭਾਸਾਭੂਤਾ ਮਾਗਧਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੇવ।
285.Kalyāṇavākkaraṇāti ettha kariyati uccāriyatīti karaṇo, saddo, vācāyeva karaṇo vākkaraṇo, kalyāṇo vākkaraṇo etesanti kalyāṇavākkaraṇāti dassento āha ‘‘madhurasaddā’’ti. Vedaṃ viyāti sutiṃ viya. Vācanāmagganti vācanāya upāyaṃ. Sakāti sammāsambuddhasaṅkhātassa sassa attano esā sakā. Tena vuttaṃ ‘‘sammāsambuddhenā’’ti. Sammāsambuddhena hi māgadhaniruttiyā eva dhammo bhāsito, tasmā sā māgadhanirutti sakā nāmāti vuccati. Niruttīti atthaṃ nīharitvā vuccate imāya saddapaññattiyāti nirutti, vacadhātussa vakārassa ukāro, sabbavohāro labbhati. Idha pana ‘‘sakāyā’’ti vuttattā māgadhavohāro eva. Tena vuttaṃ ‘‘māgadhavohāro’’ti. ‘‘Sabhāvaniruttī’’tipi pāṭho. Evañhi sati sabbasattānaṃ sabhāvena pavattā mūlabhāsābhūtā māgadhaniruttiyeva.
੨੮੬. ਲੋਕਾਯਤਂ ਨਾਮ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਮਿਨਾવ ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ‘‘ਸੇਤੋ ਕਾਕੋ, ਕਸ੍ਮਾ? ਅਟ੍ਠੀਨਂ ਸੇਤਤ੍ਤਾ। ਰਤ੍ਤੋ ਬਕੋ, ਕਸ੍ਮਾ? ਲੋਹਿਤਸ੍ਸ ਰਤ੍ਤਤ੍ਤਾ’’ ਇਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨੨੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੫.੧੦੮੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੬੯-੭੦) ਇਮਿਨਾ ਏવ ਕਾਰਣੇਨ।
286. Lokāyataṃ nāma titthiyasatthanti sambandho. Imināva kāraṇenāti ‘‘seto kāko, kasmā? Aṭṭhīnaṃ setattā. Ratto bako, kasmā? Lohitassa rattattā’’ iti (ma. ni. aṭṭha. 2.223; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1080; a. ni. 10.69-70) iminā eva kāraṇena.
੨੮੮. ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਹੋਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤਰਸਦ੍ਦੋ ਬ੍ਯવਧਾਨਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨ੍ਤਰਿਤਾ ਅਹੋਸਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ਤੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨ ਧਮ੍ਮਕਥਾ ਬ੍ਯવਧਾਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
288.Antarāahosīti ettha antarasaddo byavadhānatthoti āha ‘‘antaritā ahosi paṭicchannā’’ti. Tena saddena dhammakathā byavadhānā ahosīti attho.
੨੮੯. ਆਬਾਧਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਬਾਧਸ੍ਸ ਭੇਸਜ੍ਜਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਬਾਧਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਇਮਿਨਾ ਆਬਾਧੋਯੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਬਾਧਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
289.Ābādhappaccayāti ettha ābādhassa bhesajjasaṅkhāto paccayo ābādhapaccayoti dassento āha ‘‘yassā’’tiādi. Iminā ābādhoyeva paccayo ābādhapaccayoti atthaṃ paṭikkhipati.
੨੯੩. ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਅਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰਾਦਿਨਾ ਮਾਲਾવਚ੍ਛਰੋਪਨਾਦਿ, ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਮਾਲਾવਚ੍ਛਰੋਪਨਾਦਿਅਤ੍ਥਾਯ ਪਥવੀਖਣਨਾਦਿ। ਪਹਰਣੀਤਿ ਪਹਰਤਿ ਇਮਾਯਾਤਿ ਪਹਰਣੀ। ਏਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਪਹਰਣੀ’’ਤਿ ਏਤਂ ਨਾਮਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਆવੁਧਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਲੋਹਭਣ੍ਡਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਨ੍ਤਿ ਆવੁਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਲੋਹਭਣ੍ਡਂ। વੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ‘‘ਕਤਕਂ ਨਾਮ ਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਾਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੬੯) વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਧਨਿਯਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਧਨਿਯਸ੍ਸ ਏવ। ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਹਿ ਕਤਾਯ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਤਿਕਾਮਯਕੁਟਿਯਾ ਅਪਾਕਟਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਧਨਿਯਸ੍ਸੇવਾ’’ਤਿ। ਅਥ વਾ ਧਨਿਯਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਤਿਕਾਮਯਕੁਟਿ ਇવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ।
293. Dukkaṭavatthu nāma akappiyavohārādinā mālāvaccharopanādi, pācittiyavatthu nāma mālāvaccharopanādiatthāya pathavīkhaṇanādi. Paharaṇīti paharati imāyāti paharaṇī. Etanti ‘‘paharaṇī’’ti etaṃ nāmaṃ. Yassa kassaci āvudhasaṅkhātassa lohabhaṇḍassāti sambandho. Tanti āvudhasaṅkhātaṃ lohabhaṇḍaṃ. Vuttamevāti ‘‘katakaṃ nāma padumakaṇṇikākāra’’ntiādinā (cūḷava. aṭṭha. 269) vuttameva. Dhaniyassevāti dhaniyassa eva. Aññesañhi katāya sabbamattikāmayakuṭiyā apākaṭattā vuttaṃ ‘‘dhaniyassevā’’ti. Atha vā dhaniyassa sabbamattikāmayakuṭi ivāti yojanā. Sabbatthāti sabbasmiṃ khuddakavatthukkhandhake.
ਇਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕ੍ਖਨ੍ਧਕવਣ੍ਣਨਾਯ ਯੋਜਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Iti khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਚੂਲ਼વਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Cūḷavaggapāḷi / ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੂਨਿ • Khuddakavatthūni
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕਥਾ • Khuddakavatthukathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
