| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā |
៥. ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកវណ្ណនា
5. Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanā
ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
២៤៤. បុថុបាណិនា កត្តព្ពំ កម្មំ បុថុបាណិកំ។
244. Puthupāṇinā kattabbaṃ kammaṃ puthupāṇikaṃ.
២៤៥. ‘‘កណ្ណតោ និក្ខន្តមុត្តោលម្ពកាទីនំ កុណ្ឌលាទីន’’ន្តិ លិខិតំ។ ‘‘កាយូរ’’ន្តិ បាឡិបាឋោ។ ‘‘កេយូរាទីនី’’តិ អាចរិយេនុទ្ធដំ។
245. ‘‘Kaṇṇato nikkhantamuttolambakādīnaṃ kuṇḍalādīna’’nti likhitaṃ. ‘‘Kāyūra’’nti pāḷipāṭho. ‘‘Keyūrādīnī’’ti ācariyenuddhaṭaṃ.
២៤៨. ‘‘សាធុគីតំ នាម បរិនិព្ពុតដ្ឋានេ គីត’’ន្តិ លិខិតំ។ ទន្តគីតំ គាយិតុកាមានំ វាក្កករណីយំ។ ទន្តគីតស្ស វិភាវនត្ថំ ‘‘យំ គាយិស្សាមា’’តិអាទិមាហ។
248.‘‘Sādhugītaṃ nāma parinibbutaṭṭhāne gīta’’nti likhitaṃ. Dantagītaṃ gāyitukāmānaṃ vākkakaraṇīyaṃ. Dantagītassa vibhāvanatthaṃ ‘‘yaṃ gāyissāmā’’tiādimāha.
២៤៩. ចតុរស្សវត្តំ នាម ចតុប្បាទគាថាវត្តំ។ ‘‘តរង្គវត្តាទីនិ ឧច្ចារណវិធានានិ នដ្ឋបយោគានី’’តិ លិខិតំ។ ពាហិរលោមិន្តិ ភាវនបុំសកំ, យថា តស្ស ឧណ្ណបាវារស្ស ពហិទ្ធា លោមានិ ទិស្សន្តិ, តថា ធារេន្តស្ស ទុក្កដន្តិ វុត្តំ ហោតិ។
249.Caturassavattaṃ nāma catuppādagāthāvattaṃ. ‘‘Taraṅgavattādīni uccāraṇavidhānāni naṭṭhapayogānī’’ti likhitaṃ. Bāhiralominti bhāvanapuṃsakaṃ, yathā tassa uṇṇapāvārassa bahiddhā lomāni dissanti, tathā dhārentassa dukkaṭanti vuttaṃ hoti.
២៥១. វិរូបក្ខេហីតិអាទិ សហយោគករណវចនំ។ សរពូតិ គេហគោឡិកា។ សា កិរ សេតា សវិសា ហោតិ។ សោហន្តិ យស្ស មេ ឯតេហិ មេត្តំ, សោហំ នមោ ករោមិ ភគវតោតិ សម្ពន្ធោ។ អញ្ញម្ហិ…បេ.… ឆេតព្ពម្ហីតិ រាគានុសយេ។
251.Virūpakkhehītiādi sahayogakaraṇavacanaṃ. Sarabūti gehagoḷikā. Sā kira setā savisā hoti. Sohanti yassa me etehi mettaṃ, sohaṃ namo karomi bhagavatoti sambandho. Aññamhi…pe… chetabbamhīti rāgānusaye.
២៥២. ឧដ្ដិត្វាតិ បក្ខិបិត្វា។ ឱតរតូតិ ឥទ្ធិយា ឱតារេត្វា គណ្ហាតុ។ អនុបរិយាយីតិ អនុបរិព្ភមិ។
252.Uṭṭitvāti pakkhipitvā. Otaratūti iddhiyā otāretvā gaṇhātu. Anupariyāyīti anuparibbhami.
២៥៣. ន អច្ឆុបិយន្តីតិ ន លគ្គន្តិ។ រូបកាកិណ្ណានីតិ ឥត្ថិរូបាទីហិ វោកិណ្ណានិ។
253.Na acchupiyantīti na lagganti. Rūpakākiṇṇānīti itthirūpādīhi vokiṇṇāni.
២៥៤. អាលិន្ទកមិឌ្ឍិកាទីនន្តិ បមុខមិឌ្ឍិកាទីនំ។ បរិវត្តេត្វា តត្ថេវាតិ ឯត្ថ ‘‘បរិវត្តេត្វា តតិយវារេ តត្ថេវ មិឌ្ឍិយា បតិដ្ឋាតី’’តិ លិខិតំ។ បរិភណ្ឌំ នាម គេហស្ស ពហិ កុដ្ដបាទស្ស ថិរភាវត្ថំ កតា តនុកមិឌ្ឍិកា វុច្ចតិ។ ឯត្ថ ‘‘បរិវដ្ដិត្វា បត្តោ ភិជ្ជតីតិ អធិករណភេទាសង្កាយ អភាវេ ឋានេ ឋបេតុំ វដ្ដតី’’តិ លិខិតំ។ បត្តមាឡកោ វដ្ដិត្វា បត្តានំ អបតនត្ថំ វដ្ដំ វា ចតុរស្សំ វា ឥដ្ឋកាទីហិ បរិក្ខិបិត្វា មាឡកច្ឆន្នេន កតោ។ ‘‘បត្តមណ្ឌលិកា បត្តបច្ឆិកា តាលបត្តាទីហិ កតា’’តិ ច លិខិតំ។ មិឌ្ឍន្តេ អាធារកេ ឋបេតុំ វដ្ដតិ បត្តសន្ធារណត្ថំ វុត្តត្តា។ មញ្ចេ អាធារកេបិ ន វដ្ដតិ និសីទនបច្ចយា វារិតត្តា។ អាសន្នភូមិកត្តា ឱលម្ពេតុំ វដ្ដតិ។
254.Ālindakamiḍḍhikādīnanti pamukhamiḍḍhikādīnaṃ. Parivattetvā tatthevāti ettha ‘‘parivattetvā tatiyavāre tattheva miḍḍhiyā patiṭṭhātī’’ti likhitaṃ. Paribhaṇḍaṃ nāma gehassa bahi kuṭṭapādassa thirabhāvatthaṃ katā tanukamiḍḍhikā vuccati. Ettha ‘‘parivaṭṭitvā patto bhijjatīti adhikaraṇabhedāsaṅkāya abhāve ṭhāne ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti likhitaṃ. Pattamāḷako vaṭṭitvā pattānaṃ apatanatthaṃ vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā iṭṭhakādīhi parikkhipitvā māḷakacchannena kato. ‘‘Pattamaṇḍalikā pattapacchikā tālapattādīhi katā’’ti ca likhitaṃ. Miḍḍhante ādhārake ṭhapetuṃ vaṭṭati pattasandhāraṇatthaṃ vuttattā. Mañce ādhārakepi na vaṭṭati nisīdanapaccayā vāritattā. Āsannabhūmikattā olambetuṃ vaṭṭati.
២៥៥. ‘‘អំសកូដេ លគ្គេត្វាតិ វចនតោ អគ្គហត្ថេ លគ្គេត្វា អង្កេ ឋបេតុំ ន វដ្ដតី’’តិ កេចិ វទន្តិ, ន សុន្ទរំ, ‘‘ន កេវលំ យស្ស បត្តោ’’តិអាទិ យទិ ហត្ថេន គហិតបត្តេ ភេទសញ្ញា, បគេវ អញ្ញេន សរីរាវយវេនាតិ កត្វា វុត្តំ។ បាឡិយំ បន បចុរវោហារវសេន វុត្តំ។ ឃដិកបាលមយំ ឃដិកដាហំ។ ឆវសីសស្ស បត្តន្តិ ‘‘សិលាបុត្តកស្ស សរីរំ, ខីរស្ស ធារាតិអាទិវោហារវសេន វុត្តំ។ មញ្ចេ និសីទិតុំ អាគតោតិ អត្ថោ។ ‘‘បិសាចិល្លិកាតិ បិសាចទារកា’’តិបិ វទន្តិ។ ទិន្នកមេវ បដិគ្គហិតមេវ។ ចព្ពេត្វាតិ ខាទិត្វា។ អដ្ឋិកានិ ច កណ្ដកានិ ច អដ្ឋិកកណ្ដកានិ។ ‘‘ឯតេសុ សព្ពេសុ បណ្ណត្តិំ ជានាតុ វា, មា វា, អាបត្តិយេវា’’តិ លិខិតំ។
255. ‘‘Aṃsakūṭe laggetvāti vacanato aggahatthe laggetvā aṅke ṭhapetuṃ na vaṭṭatī’’ti keci vadanti, na sundaraṃ, ‘‘na kevalaṃ yassa patto’’tiādi yadi hatthena gahitapatte bhedasaññā, pageva aññena sarīrāvayavenāti katvā vuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana pacuravohāravasena vuttaṃ. Ghaṭikapālamayaṃ ghaṭikaṭāhaṃ. Chavasīsassa pattanti ‘‘silāputtakassa sarīraṃ, khīrassa dhārātiādivohāravasena vuttaṃ. Mañce nisīdituṃ āgatoti attho. ‘‘Pisācillikāti pisācadārakā’’tipi vadanti. Dinnakameva paṭiggahitameva. Cabbetvāti khāditvā. Aṭṭhikāni ca kaṇṭakāni ca aṭṭhikakaṇṭakāni. ‘‘Etesu sabbesu paṇṇattiṃ jānātu vā, mā vā, āpattiyevā’’ti likhitaṃ.
២៥៦. វិប្ផាឡេត្វាតិ ផាឡេត្វា។ កិណ្ណេន បូរេតុន្តិ សុរាកិណ្ណេន បូរេតុំ។ ពិទលកំ នាម ទិគុណករណសង្ខាតស្ស កិរិយាវិសេសស្ស អធិវចនំ។ កស្ស ទិគុណករណំ? យេន កិលញ្ជាទិនា មហន្តំ កថិនមត្ថតំ, តស្ស។ តញ្ហិ ទណ្ឌកថិនប្បមាណេន បរិយន្តេ សំហរិត្វា ទិគុណំ កាតព្ពំ។ អញ្ញថា ខុទ្ទកចីវរស្ស អនុវាតបរិភណ្ឌាទិវិធានករណេ ហត្ថស្ស ឱកាសោ ន ហោតិ។ សលាកាយ សតិ ទ្វិន្នំ ចីវរានំ អញ្ញតរំ ញត្វា សិព្ពិតាសិព្ពិតំ សុខំ បញ្ញាយតិ។ ទណ្ឌកថិនេ កតេ ន ពហូហិ សហាយេហិ បយោជនំ។ ‘‘អសំកុដិត្វា ចីវរំ សមំ ហោតិ។ កោណាបិ សមា ហោន្តី’’តិ លិខិតំ, ‘‘ហលិទ្ទិសុត្តេន សញ្ញាករណ’’ន្តិ វុត្តត្តា ហលិទ្ទិសុត្តេន ចីវរំ សិព្ពេតុម្បិ វដ្ដតីតិ សិទ្ធំ។ តត្ថ ហិ កេចិ អកប្បិយសញ្ញិនោ។ បដិគ្គហោ នាម អង្គុលិកោសោ។
256.Vipphāḷetvāti phāḷetvā. Kiṇṇena pūretunti surākiṇṇena pūretuṃ. Bidalakaṃ nāma diguṇakaraṇasaṅkhātassa kiriyāvisesassa adhivacanaṃ. Kassa diguṇakaraṇaṃ? Yena kilañjādinā mahantaṃ kathinamatthataṃ, tassa. Tañhi daṇḍakathinappamāṇena pariyante saṃharitvā diguṇaṃ kātabbaṃ. Aññathā khuddakacīvarassa anuvātaparibhaṇḍādividhānakaraṇe hatthassa okāso na hoti. Salākāya sati dvinnaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ ñatvā sibbitāsibbitaṃ sukhaṃ paññāyati. Daṇḍakathine kate na bahūhi sahāyehi payojanaṃ. ‘‘Asaṃkuṭitvā cīvaraṃ samaṃ hoti. Koṇāpi samā hontī’’ti likhitaṃ, ‘‘haliddisuttena saññākaraṇa’’nti vuttattā haliddisuttena cīvaraṃ sibbetumpi vaṭṭatīti siddhaṃ. Tattha hi keci akappiyasaññino. Paṭiggaho nāma aṅgulikoso.
២៥៧-៨. បាតីតិ បដិគ្គហសណ្ឋានំ។ បដិគ្គហត្ថវិកន្តិ អង្គុលិកោសត្ថវិកំ។ សូចិសត្ថកានំ បុព្ពេ អាវេសនត្ថវិកាយ អនុញ្ញាតត្តា ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, ភេសជ្ជត្ថវិក’’ន្តិ វុត្តំ។ ឯត្ថ សូចិសត្ថកាទីនិបិ ឋបេតព្ពានីតិ និទានំ សូចេតិ។ សចេបិ ឧបនន្ទោ ភិក្ខុ អលជ្ជី, តថាបិ សន្តកមេតំ អមូលច្ឆេទកតភិក្ខុនោ លជ្ជិនោបិ សមានស្ស កប្បតីតិ យុជ្ជតិ។ ន សម្មតីតិ ន បហោតិ។
257-8.Pātīti paṭiggahasaṇṭhānaṃ. Paṭiggahatthavikanti aṅgulikosatthavikaṃ. Sūcisatthakānaṃ pubbe āvesanatthavikāya anuññātattā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, bhesajjatthavika’’nti vuttaṃ. Ettha sūcisatthakādīnipi ṭhapetabbānīti nidānaṃ sūceti. Sacepi upanando bhikkhu alajjī, tathāpi santakametaṃ amūlacchedakatabhikkhuno lajjinopi samānassa kappatīti yujjati. Na sammatīti na pahoti.
២៦០-១. ពហិ កុដ្ដស្ស សមន្តតោ នីចវត្ថុកំ កត្វា ឋិតំ ‘‘មណ្ឌលិក’’ន្តិ វុច្ចតិ។ ជន្តាឃរប្បដិច្ឆាទិនា ឆន្នស្ស នគ្គិយំ យស្ស ន បញ្ញាយតិ, តស្សេវ បរិកម្មំ កាតព្ពំ។ ឯស នយោ ឧទកវត្ថបដិច្ឆាទីសុបិ។
260-1. Bahi kuṭṭassa samantato nīcavatthukaṃ katvā ṭhitaṃ ‘‘maṇḍalika’’nti vuccati. Jantāgharappaṭicchādinā channassa naggiyaṃ yassa na paññāyati, tasseva parikammaṃ kātabbaṃ. Esa nayo udakavatthapaṭicchādīsupi.
២៦២-៣. បណិយា នាម បណិយការកា។ អាកឌ្ឍនយន្តំ អាកឌ្ឍិយមានំ កូបស្ស ឧបរិភាគេ បរិព្ភមតិ។ អរហដឃដិយន្តំ សកដចក្កសណ្ឋានយន្តំ។ តស្ស អរេ អរេ ឃដិកានិ ពន្ធិត្វា ឯកេន, ទ្វីហិ វា បរិព្ភមិយមានស្ស ឧទកនិព្ពាហនំ វេទិតព្ពំ។ អាវិទ្ធបក្ខបាសំ នាម យត្ថ មណ្ឌលាការេន បក្ខបាសា ពជ្ឈន្តិ អាវិទ្ធវត្ថតា វិយ អាវិទ្ធបក្ខបាសកា។ បុព្ពេ បត្តសង្គោបនត្ថំ, ឥទានិ ឋបេតព្ពំ ភុញ្ជិតុំ អាធារកោ អនុញ្ញាតោ។
262-3.Paṇiyā nāma paṇiyakārakā. Ākaḍḍhanayantaṃ ākaḍḍhiyamānaṃ kūpassa uparibhāge paribbhamati. Arahaṭaghaṭiyantaṃ sakaṭacakkasaṇṭhānayantaṃ. Tassa are are ghaṭikāni bandhitvā ekena, dvīhi vā paribbhamiyamānassa udakanibbāhanaṃ veditabbaṃ. Āviddhapakkhapāsaṃ nāma yattha maṇḍalākārena pakkhapāsā bajjhanti āviddhavatthatā viya āviddhapakkhapāsakā. Pubbe pattasaṅgopanatthaṃ, idāni ṭhapetabbaṃ bhuñjituṃ ādhārako anuññāto.
២៧៣. បរគលំ គច្ឆតីតិ ឥមស្ស បយោគាភាវា វដ្ដតិ។ កម្មសតេនាតិ មហតា ឧស្សាហេន។
273.Paragalaṃgacchatīti imassa payogābhāvā vaṭṭati. Kammasatenāti mahatā ussāhena.
២៧៧-៨. លោហភណ្ឌំ នាម កំសតោ សេសលោហភណ្ឌំ។ មុទ្ទិកកាយពន្ធនំ នាម ចតុរស្សំ អកត្វា សជ្ជិតំ។ បាមង្គទសា ចតុរស្សា។ មុទិង្គសណ្ឋានេនាតិ សង្ឃាដិយា មុទិង្គសិព្ពនាការេន វរកសីសាការេន។ បវនន្តោតិ បាសន្តោ។ ‘‘ទសាមូល’’ន្តិ ច លិខិតំ។ អកាយពន្ធនេន សញ្ចិច្ច វា អសញ្ចិច្ច វា គាមប្បវេសនេ អាបត្តិ។ ‘‘សរិតដ្ឋានតោ ពន្ធិត្វា បវិសិតព្ពំ, និវត្តិតព្ពំ វា’’តិ លិខិតំ។
277-8.Lohabhaṇḍaṃ nāma kaṃsato sesalohabhaṇḍaṃ. Muddikakāyabandhanaṃ nāma caturassaṃ akatvā sajjitaṃ. Pāmaṅgadasā caturassā. Mudiṅgasaṇṭhānenāti saṅghāṭiyā mudiṅgasibbanākārena varakasīsākārena. Pavanantoti pāsanto. ‘‘Dasāmūla’’nti ca likhitaṃ. Akāyabandhanena sañcicca vā asañcicca vā gāmappavesane āpatti. ‘‘Saritaṭṭhānato bandhitvā pavisitabbaṃ, nivattitabbaṃ vā’’ti likhitaṃ.
២៧៩. សត្តង្គុលំ វា អដ្ឋង្គុលំ វាតិ ឯត្ថ ‘‘សុគតង្គុលេនា’’តិ អវុត្តត្តា បកតិអង្គុលេន សារុប្បត្ថាយ វឌ្ឍេត្វាបិ ករោន្តិ ចេ, ន ទោសោ។
279. Sattaṅgulaṃ vā aṭṭhaṅgulaṃ vāti ettha ‘‘sugataṅgulenā’’ti avuttattā pakatiaṅgulena sāruppatthāya vaḍḍhetvāpi karonti ce, na doso.
២៨០. តាលវណ្ដាការេន សីហឡិត្ថីនំ វិយ។
280. Tālavaṇṭākārena sīhaḷitthīnaṃ viya.
ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / ខុទ្ទកវត្ថូនិ • Khuddakavatthūni
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ខុទ្ទកវត្ថុកថា • Khuddakavatthukathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / ខុទ្ទកវត្ថុកថា • Khuddakavatthukathā
