| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā |
៥. ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកោ
5. Khuddakavatthukkhandhako
ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
២៤៣. ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកេ អដ្ឋបទាការេនាតិ ជូតផលកេ អដ្ឋគព្ភរាជិអាការេន។ មល្លកមូលសណ្ឋានេនាតិ ខេឡមល្លកមូលសណ្ឋានេន។ ឥទញ្ច វដ្ដាធារកំ សន្ធាយ វុត្តំ, កណ្ដកេ ឧដ្ឋាបេត្វា កតវដ្ដកបាលស្សេតំ អធិវចនំ។
243. Khuddakavatthukkhandhake aṭṭhapadākārenāti jūtaphalake aṭṭhagabbharājiākārena. Mallakamūlasaṇṭhānenāti kheḷamallakamūlasaṇṭhānena. Idañca vaṭṭādhārakaṃ sandhāya vuttaṃ, kaṇṭake uṭṭhāpetvā katavaṭṭakapālassetaṃ adhivacanaṃ.
២៤៤. បុថុបាណិកន្តិ មុដ្ឋិំ អកត្វា វិកសិតហត្ថតលេហិ បិដ្ឋិបរិកម្មំ វុច្ចតិ។ ឯតមេវ សន្ធាយ ‘‘ហត្ថបរិកម្ម’’ន្តិ វុត្តំ។
244.Puthupāṇikanti muṭṭhiṃ akatvā vikasitahatthatalehi piṭṭhiparikammaṃ vuccati. Etameva sandhāya ‘‘hatthaparikamma’’nti vuttaṃ.
២៤៥. មុត្តោលម្ពកាទីនន្តិ អាទិ-សទ្ទេន កុណ្ឌលាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ បលម្ពកសុត្តន្តិ ព្រាហ្មណានំ យញ្ញោបចិតសុត្តាទិអាការំ វុច្ចតិ។ វលយន្តិ ហត្ថបាទវលយំ។
245.Muttolambakādīnanti ādi-saddena kuṇḍalādiṃ saṅgaṇhāti. Palambakasuttanti brāhmaṇānaṃ yaññopacitasuttādiākāraṃ vuccati. Valayanti hatthapādavalayaṃ.
២៤៦. ទ្វង្គុលេតិ ឧបយោគពហុវចនំ, ទ្វង្គុលប្បមាណំ អតិក្កាមេតុំ ន វដ្ដតីតិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច ទុមាសស្ស វា ទ្វង្គុលស្ស វា អតិក្កន្តភាវំ អជានន្តស្សាបិ កេសមស្សុគណនាយ អចិត្តកាបត្តិយោ ហោន្តីតិ វទន្តិ។
246.Dvaṅguleti upayogabahuvacanaṃ, dvaṅgulappamāṇaṃ atikkāmetuṃ na vaṭṭatīti attho. Ettha ca dumāsassa vā dvaṅgulassa vā atikkantabhāvaṃ ajānantassāpi kesamassugaṇanāya acittakāpattiyo hontīti vadanti.
កោច្ឆេនាតិ ឧសីរតិណាទីនិ ពន្ធិត្វា សមំ ឆិន្ទិត្វា គហិតកោច្ឆេន។ ចិក្កលេនាតិ សិលេសយុត្តតេលេន។ ឧណ្ហាភិតត្តរជសិរានម្បីតិ ឧណ្ហាភិតត្តានំ រជោកិណ្ណសិរានំ។ អទ្ទហត្ថេនាតិ អល្លហត្ថេន។
Kocchenāti usīratiṇādīni bandhitvā samaṃ chinditvā gahitakocchena. Cikkalenāti silesayuttatelena. Uṇhābhitattarajasirānampīti uṇhābhitattānaṃ rajokiṇṇasirānaṃ. Addahatthenāti allahatthena.
២៤៨-៩. សាធុគីតន្តិ អនិច្ចតាទិបដិសញ្ញុត្តំ គីតំ។ ចតុរស្សេន វត្តេនាតិ បរិបុណ្ណេន ឧច្ចារណវត្តេន។ តរង្គវត្តាទីនំ សព្ពេសម្បិ សាមញ្ញលក្ខណំ ទស្សេតុំ ‘‘សព្ពេសំ…បេ.… លក្ខណ’’ន្តិ វុត្តំ។ យត្តកាហិ មត្តាហិ អក្ខរំ បរិបុណ្ណំ ហោតិ, តតោបិ អធិកមត្តាយុត្តំ កត្វា កថនំ វិការកថនំ នាម, តថា អកត្វា កថនមេវ លក្ខណន្តិ អត្ថោ។ ពាហិរលោមិន្តិ ភាវនបុំសកនិទ្ទេសោ, យថា ពហិទ្ធា លោមានិ ទិស្សន្តិ, ឯវំ ធារេន្តស្ស ទុក្កដន្តិ អត្ថោ។
248-9.Sādhugītanti aniccatādipaṭisaññuttaṃ gītaṃ. Caturassena vattenāti paripuṇṇena uccāraṇavattena. Taraṅgavattādīnaṃ sabbesampi sāmaññalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘sabbesaṃ…pe… lakkhaṇa’’nti vuttaṃ. Yattakāhi mattāhi akkharaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tatopi adhikamattāyuttaṃ katvā kathanaṃ vikārakathanaṃ nāma, tathā akatvā kathanameva lakkhaṇanti attho. Bāhiralominti bhāvanapuṃsakaniddeso, yathā bahiddhā lomāni dissanti, evaṃ dhārentassa dukkaṭanti attho.
២៥០. បាឡិយំ តរុណញ្ញេវ អម្ពន្តិ តរុណំ អសញ្ជាតពីជំ ឯវ អម្ពផលំ។ បាតាបេត្វាតិ ឆិន្ទាបេត្វាវ។ ‘‘មត្តាវណ្ណិតា’’តិ ឥទំ ‘‘បរេ និន្ទន្តី’’តិ សាសនហិតេសិតាយ វុត្តំ។ ន បរិយាបុណិំសូតិ នាសិក្ខិំសុ។
250. Pāḷiyaṃ taruṇaññeva ambanti taruṇaṃ asañjātabījaṃ eva ambaphalaṃ. Pātāpetvāti chindāpetvāva. ‘‘Mattāvaṇṇitā’’ti idaṃ ‘‘pare nindantī’’ti sāsanahitesitāya vuttaṃ. Na pariyāpuṇiṃsūti nāsikkhiṃsu.
២៥១. ចត្តារិ អហិរាជកុលានីតិ សព្ពេសំ អហិភេទានំ ចតូសុ ឯវ សង្គហតោ វុត្តំ។ អត្តបរិត្តំ កាតុន្តិ អត្តនោ បរិត្តាណំ កាតុំ។
251.Cattāri ahirājakulānīti sabbesaṃ ahibhedānaṃ catūsu eva saṅgahato vuttaṃ. Attaparittaṃ kātunti attano parittāṇaṃ kātuṃ.
វិរូបក្ខេហិ មេ មេត្តន្តិ វិរូបក្ខជាតិកេហិ នាគេហិ សហ មយ្ហំ មិត្តភាវោ ហោតុ, មេត្តា ហោតូតិ អត្ថោ, តេ សុខិតា និទ្ទុក្ខា អវេរា ហោន្តូតិ អធិប្បាយោ។ ឯវញ្ហិ មេត្តាផរណំ ហោតិ។ សេសេសុបិ ឯសេវ នយោ។ អបាទកេហីតិ អហិកុលេហិ សហ សព្ពសត្តេសុ ឱធិសោ មេត្តាផរណទស្សនំ។ មា មំ អបាទកោ ហិំសីតិ តាយ មេត្តាយ អត្តរក្ខាវិធានទស្សនំ។
Virūpakkhehi me mettanti virūpakkhajātikehi nāgehi saha mayhaṃ mittabhāvo hotu, mettā hotūti attho, te sukhitā niddukkhā averā hontūti adhippāyo. Evañhi mettāpharaṇaṃ hoti. Sesesupi eseva nayo. Apādakehīti ahikulehi saha sabbasattesu odhiso mettāpharaṇadassanaṃ. Mā maṃ apādako hiṃsīti tāya mettāya attarakkhāvidhānadassanaṃ.
សព្ពេ សត្តាតិអាទិ អត្តានំ ឧបមំ កត្វា សព្ពសត្តេសុ អនោធិសោ មេត្តាផរណទស្សនំ។ តត្ថ មា កញ្ចិ បាបមាគមាតិ កញ្ចិ សត្តំ លាមកំ ទុក្ខហេតុ, ទុក្ខញ្ច មា អាគច្ឆតុ។
Sabbe sattātiādi attānaṃ upamaṃ katvā sabbasattesu anodhiso mettāpharaṇadassanaṃ. Tattha mā kañci pāpamāgamāti kañci sattaṃ lāmakaṃ dukkhahetu, dukkhañca mā āgacchatu.
ឯវំ មេត្តាយ អត្តគុត្តិំ ទស្សេត្វា ឥទានិ រតនត្តយានុស្សរណេន ទស្សេតុំ ‘‘អប្បមាណោ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ បមាណករធម្មា អកុសលា, តព្ពិបាកា ច បមាណា, តប្បដិបក្ខា សីលាទយោ គុណា, តព្ពិបាកា ច លោកិយលោកុត្តរផលានិ អប្បមាណា, តេ អស្ស អត្ថីតិ អប្បមាណោ, អប្បមាណា វា អបរិមេយ្យគុណា អស្សាតិបិ អប្បមាណោ។ បមាណវន្តានីតិ យថាវុត្តបមាណករធម្មយុត្តានិ។ អហិវិច្ឆិកាតិ សរីសបានញ្ញេវ បភេទទស្សនំ។ ឧណ្ណនាភីតិ លោមសនាភិកោ មក្កដោ។ សរពូតិ ឃរគោឡិកា។
Evaṃ mettāya attaguttiṃ dassetvā idāni ratanattayānussaraṇena dassetuṃ ‘‘appamāṇo’’tiādi vuttaṃ. Tattha pamāṇakaradhammā akusalā, tabbipākā ca pamāṇā, tappaṭipakkhā sīlādayo guṇā, tabbipākā ca lokiyalokuttaraphalāni appamāṇā, te assa atthīti appamāṇo, appamāṇā vā aparimeyyaguṇā assātipi appamāṇo. Pamāṇavantānīti yathāvuttapamāṇakaradhammayuttāni. Ahivicchikāti sarīsapānaññeva pabhedadassanaṃ. Uṇṇanābhīti lomasanābhiko makkaṭo. Sarabūti gharagoḷikā.
បដិក្កមន្តូតិ អបគច្ឆន្តុ, មា មំ វិហេសយិំសូតិ អត្ថោ។ សោហំ នមោតិ ឯត្ថ ‘‘ករោមី’’តិ បាឋសេសោ។ យស្មា មយា មេត្តាទីហិ តុម្ហាកញ្ច មយ្ហញ្ច រក្ខា កតា, យស្មា ច សោហំ ភគវតោ នមោ ករោមិ, វិបស្សីអាទីនំ សត្តន្នម្បិ នមោ ករោមិ, តស្មា បដិក្កមន្តុ ភូតានីតិ យោជនា។
Paṭikkamantūti apagacchantu, mā maṃ vihesayiṃsūti attho. Sohaṃ namoti ettha ‘‘karomī’’ti pāṭhaseso. Yasmā mayā mettādīhi tumhākañca mayhañca rakkhā katā, yasmā ca sohaṃ bhagavato namo karomi, vipassīādīnaṃ sattannampi namo karomi, tasmā paṭikkamantu bhūtānīti yojanā.
អញ្ញម្ហីតិ កាមរាគេ អសុភមនសិការាទិនា ឆេតព្ពេតិ អត្ថោ។ អង្គជាតន្តិ ពីជវិរហិតំ បុរិសនិមិត្តំ។ ពីជេ ហិ ឆិន្នេ ឱបក្កមិកបណ្ឌកោ នាម អភព្ពោ ហោតីតិ វទន្តិ។ ឯកេ បន ‘‘ពីជស្សាបិ ឆេទនក្ខណេ ទុក្កដាបត្តិ ឯវ កមេន បុរិសិន្ទ្រិយាទិកេ អន្តរហិតេ បណ្ឌកោ នាម អភព្ពោ ហោតិ, តទា លិង្គនាសនាយ នាសេតព្ពោ’’តិ វទន្តិ។ តាទិសំ វា ទុក្ខំ ឧប្បាទេន្តស្សាតិ មុដ្ឋិប្បហារាទីហិ អត្តនោ ទុក្ខំ ឧប្បាទេន្តស្ស។
Aññamhīti kāmarāge asubhamanasikārādinā chetabbeti attho. Aṅgajātanti bījavirahitaṃ purisanimittaṃ. Bīje hi chinne opakkamikapaṇḍako nāma abhabbo hotīti vadanti. Eke pana ‘‘bījassāpi chedanakkhaṇe dukkaṭāpatti eva kamena purisindriyādike antarahite paṇḍako nāma abhabbo hoti, tadā liṅganāsanāya nāsetabbo’’ti vadanti. Tādisaṃ vā dukkhaṃ uppādentassāti muṭṭhippahārādīhi attano dukkhaṃ uppādentassa.
២៥២. បាឡិយំ តុយ្ហេសោ បត្តោតិ ‘‘យោ ច អរហា ចេវ ឥទ្ធិមា ច, តស្ស ទិន្នមេវា’’តិ សេដ្ឋិនា វុត្តំ, តំ សន្ធាយ វទតិ។ តំ បត្តំ គហេត្វា តិក្ខត្តុំ រាជគហំ អនុបរិយាយីតិ ឯត្ថ វេឡុបរម្បរាយ ពទ្ធបត្តស្ស ឧបរិភាគេ អាកាសេ នគរំ តិក្ខត្តុំ អនុបរិយាយិត្វា ឋិតភាវំ សន្ធាយ ‘‘បត្តំ គហេត្វា’’តិ វុត្តំ, ន បន ថេរោ ហត្ថេន បត្តំ សយមេវ អគ្គហេសិ។ កេចិ បន វទន្តិ ‘‘ឥទ្ធិពលេន តំ បត្តំ វេឡុបរម្បរតោ មុញ្ចិត្វា ថេរំ អនុពន្ធមានោ អដ្ឋាសិ, សោ ច អនេន ហត្ថេន គហិតោ វិយ អហោសី’’តិ។ តថា ឋិតមេវ បន សន្ធាយ ‘‘ភារទ្វាជស្ស ហត្ថតោ បត្តំ គហេត្វា’’តិ វុត្តំ។ តេ ច មនុស្សា…បេ.… អនុពន្ធិំសូតិ យេ ច មនុស្សា បឋមំ បាដិហារិយំ នាទ្ទសំសុ, តេ អម្ហាកម្បិ បាដិហារិយំ ទស្សេហីតិ ថេរមនុពន្ធិំសុ។ ថេរោ ច សីហព្យគ្ឃាទិរូបំ គហេត្វា វិកុព្ពនិទ្ធិំ ទស្សេតិ, តេ ច អច្ឆរិយព្ភុតជាតា ឧច្ចាសទ្ទា មហាសទ្ទា អហេសុំ។ តេនាហ ‘‘កិំ នុ ខោ សោ, អានន្ទ, ឧច្ចាសទ្ទោ មហាសទ្ទោ’’តិ។ ឥទ្ធិបាដិហារិយំ ន ទស្សេតព្ពន្តិ ឯត្ថ ‘‘យោ បកតិវណ្ណំ វិជហិត្វា កុមារវណ្ណំ វា ទស្សេតិ, នាគវណ្ណំ វា…បេ.… វិវិធម្បិ សេនាព្យូហំ ទស្សេតី’’តិ (បដិ. ម. ៣.១៣) ឯវមាគតា អត្តនោ សរីរស្ស វិការាបាទនវសប្បវត្តា វិកុព្ពនិទ្ធិ អធិប្បេតាតិ អាហ ‘‘អធិដ្ឋានិទ្ធិ បន អប្បដិក្ខិត្តា’’តិ។ បកតិយា ឯកោ ពហុកំ អាវជ្ជតិ, សតំ វា សហស្សំ វា សតសហស្សំ វា អាវជ្ជេត្វា ញាណេន អធិដ្ឋាតិ ‘‘ពហុកោ ហោមី’’តិ (បដិ. ម. ៣.១០) ឯវំ ទស្សិតា អធិដ្ឋានវសេន និប្ផន្នា អធិដ្ឋានិទ្ធិ នាម។ គិហិវិកដានីតិ គិហិសន្តកានិ។
252. Pāḷiyaṃ tuyheso pattoti ‘‘yo ca arahā ceva iddhimā ca, tassa dinnamevā’’ti seṭṭhinā vuttaṃ, taṃ sandhāya vadati. Taṃ pattaṃ gahetvā tikkhattuṃ rājagahaṃ anupariyāyīti ettha veḷuparamparāya baddhapattassa uparibhāge ākāse nagaraṃ tikkhattuṃ anupariyāyitvā ṭhitabhāvaṃ sandhāya ‘‘pattaṃ gahetvā’’ti vuttaṃ, na pana thero hatthena pattaṃ sayameva aggahesi. Keci pana vadanti ‘‘iddhibalena taṃ pattaṃ veḷuparamparato muñcitvā theraṃ anubandhamāno aṭṭhāsi, so ca anena hatthena gahito viya ahosī’’ti. Tathā ṭhitameva pana sandhāya ‘‘bhāradvājassa hatthato pattaṃ gahetvā’’ti vuttaṃ. Te ca manussā…pe… anubandhiṃsūti ye ca manussā paṭhamaṃ pāṭihāriyaṃ nāddasaṃsu, te amhākampi pāṭihāriyaṃ dassehīti theramanubandhiṃsu. Thero ca sīhabyagghādirūpaṃ gahetvā vikubbaniddhiṃ dasseti, te ca acchariyabbhutajātā uccāsaddā mahāsaddā ahesuṃ. Tenāha ‘‘kiṃ nu kho so, ānanda, uccāsaddo mahāsaddo’’ti. Iddhipāṭihāriyaṃ na dassetabbanti ettha ‘‘yo pakativaṇṇaṃ vijahitvā kumāravaṇṇaṃ vā dasseti, nāgavaṇṇaṃ vā…pe… vividhampi senābyūhaṃ dassetī’’ti (paṭi. ma. 3.13) evamāgatā attano sarīrassa vikārāpādanavasappavattā vikubbaniddhi adhippetāti āha ‘‘adhiṭṭhāniddhi pana appaṭikkhittā’’ti. Pakatiyā eko bahukaṃ āvajjati, sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā āvajjetvā ñāṇena adhiṭṭhāti ‘‘bahuko homī’’ti (paṭi. ma. 3.10) evaṃ dassitā adhiṭṭhānavasena nipphannā adhiṭṭhāniddhi nāma. Gihivikaṭānīti gihisantakāni.
២៥៣. បាឡិយំ ន អច្ឆុបិយន្តីតិ ន ផុសិតានិ ហោន្តិ។ រូបកាកិណ្ណានីតិ ឥត្ថិរូបាទីហិ អាកិណ្ណានិ។
253. Pāḷiyaṃ na acchupiyantīti na phusitāni honti. Rūpakākiṇṇānīti itthirūpādīhi ākiṇṇāni.
២៥៤. ភូមិអាធារកេតិ ទន្តាទីហិ កតេ វលយាធារកេ។ ឯតស្ស វលយាធារកស្ស អនុច្ចតាយ ឋបិតា បត្តា ន បរិបតន្តីតិ ‘‘តយោ បត្តេ ឋបេតុំ វដ្ដតី’’តិ វុត្តំ។ អនុច្ចតញ្ហិ សន្ធាយ អយំ ‘‘ភូមិអាធារកោ’’តិ វុត្តោ។ ទារុអាធារកទណ្ឌាធារកេសូតិ ឯកទារុនា កតអាធារកេ, ពហូហិ ទណ្ឌេហិ កតអាធារកេ ច។ ឯតេ ច ឧច្ចតរា ហោន្តិ បត្តេហិ សហ បតនសភាវា។ តេន ‘‘សុសជ្ជិតេសូ’’តិ វុត្តំ។ ភមកោដិសទិសោតិ យត្ថ ធមករណាទិំ បវេសេត្វា លិខន្តិ, តស្ស ភមកស្ស កោដិយា សទិសោ។ តាទិសស្ស ទារុអាធារកស្ស អវិត្ថិណ្ណតាយ ឋបិតោបិ បត្តោ បតតីតិ ‘‘អនោកាសោ’’តិ វុត្តោ។
254.Bhūmiādhāraketi dantādīhi kate valayādhārake. Etassa valayādhārakassa anuccatāya ṭhapitā pattā na paripatantīti ‘‘tayo patteṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Anuccatañhi sandhāya ayaṃ ‘‘bhūmiādhārako’’ti vutto. Dāruādhārakadaṇḍādhārakesūti ekadārunā kataādhārake, bahūhi daṇḍehi kataādhārake ca. Ete ca uccatarā honti pattehi saha patanasabhāvā. Tena ‘‘susajjitesū’’ti vuttaṃ. Bhamakoṭisadisoti yattha dhamakaraṇādiṃ pavesetvā likhanti, tassa bhamakassa koṭiyā sadiso. Tādisassa dāruādhārakassa avitthiṇṇatāya ṭhapitopi patto patatīti ‘‘anokāso’’ti vutto.
អាលិន្ទកមិឌ្ឍិកាទីនន្តិ បមុខមិឌ្ឍិកាទីនំ, ឧច្ចវត្ថុកានន្តិ អត្ថោ។ ពាហិរបស្សេតិ បាសាទាទីនំ ពហិកុដ្ដេ។ តនុកមិឌ្ឍិកាយាតិ វេទិកាយ។ សព្ពត្ថ បន ហត្ថប្បមាណតោ អព្ភន្តរេ ឋបេតុំ វដ្ដតិ។ អាធារេ បន តតោ ពហិបិ វដ្ដតិ។
Ālindakamiḍḍhikādīnanti pamukhamiḍḍhikādīnaṃ, uccavatthukānanti attho. Bāhirapasseti pāsādādīnaṃ bahikuṭṭe. Tanukamiḍḍhikāyāti vedikāya. Sabbattha pana hatthappamāṇato abbhantare ṭhapetuṃ vaṭṭati. Ādhāre pana tato bahipi vaṭṭati.
បាឡិយំ ឱដ្ឋោតិ មុខវដ្ដិ។ បត្តមាឡកន្តិ ឧបចិកានំ អនុដ្ឋហនត្ថាយ ភូមិតោ ឧច្ចតរំ កតំ វេទិកាការមាឡកំ។ មហាមុខកុណ្ឌសណ្ឋានាតិ មហាមុខចាដិសណ្ឋានា។ លគ្គេន្តស្ស ទុក្កដន្តិ កេវលំ បត្តំ លគ្គេន្តស្ស, ន ថវិកាយ លគ្គេន្តស្សាតិ វទន្តិ។ វីមំសិតព្ពំ។ អញ្ញេន បន ភណ្ឌកេនាតិ អញ្ញេន ភារពន្ធនេន ភណ្ឌកេន។ ‘‘ពន្ធិត្វា ឱលម្ពេតុ’’ន្តិ វុត្តត្តា បត្តត្ថវិកាយ អំសពទ្ធកោ យថា លគ្គិតដ្ឋានតោ ន បរិគឡតិ, តថា សព្ពថាបិ ពន្ធិត្វា ឋបេតុំ វដ្ដតិ។ ពន្ធិត្វាបិ ឧបរិ ឋបេតុំ ន វដ្ដតីតិ ឧបរិ និសីទន្តា ឱត្ថរិត្វា ភិន្ទន្តីតិ វុត្តំ។ តត្ថ ឋបេតុំ វដ្ដតីតិ និសីទនសង្កាភាវតោ វុត្តំ។ ពន្ធិត្វា វាតិ ពន្ធិត្វា ឋបិតឆត្តេ វា។ យោ កោចីតិ ភត្តបូរោបិ តុច្ឆបត្តោបិ។
Pāḷiyaṃ oṭṭhoti mukhavaṭṭi. Pattamāḷakanti upacikānaṃ anuṭṭhahanatthāya bhūmito uccataraṃ kataṃ vedikākāramāḷakaṃ. Mahāmukhakuṇḍasaṇṭhānāti mahāmukhacāṭisaṇṭhānā. Laggentassa dukkaṭanti kevalaṃ pattaṃ laggentassa, na thavikāya laggentassāti vadanti. Vīmaṃsitabbaṃ. Aññena pana bhaṇḍakenāti aññena bhārabandhanena bhaṇḍakena. ‘‘Bandhitvā olambetu’’nti vuttattā pattatthavikāya aṃsabaddhako yathā laggitaṭṭhānato na parigaḷati, tathā sabbathāpi bandhitvā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Bandhitvāpi upari ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti upari nisīdantā ottharitvā bhindantīti vuttaṃ. Tattha ṭhapetuṃ vaṭṭatīti nisīdanasaṅkābhāvato vuttaṃ. Bandhitvā vāti bandhitvā ṭhapitachatte vā. Yo kocīti bhattapūropi tucchapattopi.
២៥៥. បរិហរិតុន្តិ ទិវសេ ទិវសេ បិណ្ឌាយ ចរណត្ថាយ ឋបេតុំ។ បត្តំ អលភន្តេន បន ឯកទិវសំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា ភុញ្ជិត្វា ឆឌ្ឌេតុំ វដ្ដតិ។ តេនាហ ‘‘តាវកាលិកំ បរិភុញ្ជិតុំ វដ្ដតី’’តិ។ បណ្ណបុដាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ អភុំ មេតិ អភូតិ មយ្ហំ, វិនាសោ មយ្ហន្តិ អត្ថោ។ បាឡិយំ បិសាចោ វតមន្តិ បិសាចោ វតាយំ, អយមេវ វា បាឋោ។ បិសាចិល្លិកាតិ បិសាចទារកា។ ឆវសីសស្ស បត្តោតិ ឆវសីសមយោ បត្តោ។ បកតិវិការសម្ពន្ធេ ចេតំ សាមិវចនំ។
255.Pariharitunti divase divase piṇḍāya caraṇatthāya ṭhapetuṃ. Pattaṃ alabhantena pana ekadivasaṃ piṇḍāya caritvā bhuñjitvā chaḍḍetuṃ vaṭṭati. Tenāha ‘‘tāvakālikaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti. Paṇṇapuṭādīsupi eseva nayo. Abhuṃ meti abhūti mayhaṃ, vināso mayhanti attho. Pāḷiyaṃ pisāco vatamanti pisāco vatāyaṃ, ayameva vā pāṭho. Pisācillikāti pisācadārakā. Chavasīsassa pattoti chavasīsamayo patto. Pakativikārasambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ.
ចព្ពេត្វាតិ និដ្ឋុភិត្វា។ ‘‘បដិគ្គហំ កត្វា’’តិ វុត្តត្តា ឧច្ឆិដ្ឋហត្ថេន ឧទកំ គហេត្វា បត្តំ បរិប្ផោសិត្វា ធោវនឃំសនវសេន ហត្ថំ ធោវិតុំ វដ្ដតិ, ឯត្តកេន បត្តំ បដិគ្គហំ កត្វា ហត្ថោ ធោវិតោ នាម ន ហោតិ។ ឯកំ ឧទកគណ្ឌុសំ គហេត្វាតិ បត្តំ អផុសិត្វា តត្ថ ឧទកមេវ ឧច្ឆិដ្ឋហត្ថេន ឧក្ខិបិត្វា គណ្ឌុសំ កត្វា, វាមហត្ថេនេវ វា បត្តំ ឧក្ខិបិត្វា មុខេន គណ្ឌុសំ គហេតុម្បិ វដ្ដតិ។ ពហិ ឧទកេន វិក្ខាលេត្វាតិ ទ្វីសុ អង្គុលីសុ អាមិសមត្តំ វិក្ខាលេត្វា ពហិ គហេតុម្បិ វដ្ដតិ។ បដិខាទិតុកាមោតិ ឯត្ថ ន សយំ ខាទិតុកាមោបិ អញ្ញេសំ ខាទនារហំ ឋបេតុំ លភតិ ។ តត្ថេវ កត្វាតិ បត្តេយេវ យថាឋបិតដ្ឋានតោ អនុទ្ធរិត្វា។ លុញ្ចិត្វាតិ តតោ មំសមេវ និរវសេសំ ឧប្បដ្ដេត្វា។
Cabbetvāti niṭṭhubhitvā. ‘‘Paṭiggahaṃ katvā’’ti vuttattā ucchiṭṭhahatthena udakaṃ gahetvā pattaṃ paripphositvā dhovanaghaṃsanavasena hatthaṃ dhovituṃ vaṭṭati, ettakena pattaṃ paṭiggahaṃ katvā hattho dhovito nāma na hoti. Ekaṃ udakagaṇḍusaṃ gahetvāti pattaṃ aphusitvā tattha udakameva ucchiṭṭhahatthena ukkhipitvā gaṇḍusaṃ katvā, vāmahattheneva vā pattaṃ ukkhipitvā mukhena gaṇḍusaṃ gahetumpi vaṭṭati. Bahi udakena vikkhāletvāti dvīsu aṅgulīsu āmisamattaṃ vikkhāletvā bahi gahetumpi vaṭṭati. Paṭikhāditukāmoti ettha na sayaṃ khāditukāmopi aññesaṃ khādanārahaṃ ṭhapetuṃ labhati . Tattheva katvāti patteyeva yathāṭhapitaṭṭhānato anuddharitvā. Luñcitvāti tato maṃsameva niravasesaṃ uppaṭṭetvā.
២៥៦. កិណ្ណចុណ្ណេនាតិ សុរាកិណ្ណចុណ្ណេន។ មក្ខេតុន្តិ សូចិំ មក្ខេតុំ។ និស្សេណិម្បីតិ ចតូហិ ទណ្ឌេហិ ចីវរប្បមាណេន អាយតចតុរស្សំ កត្វា ពទ្ធបដលម្បិ។ ឯត្ថ ហិ ចីវរកោដិយោ សមកំ ពន្ធិត្វា ចីវរំ យថាសុខំ សិព្ពន្តិ។ តត្ថ អត្ថរិតព្ពន្តិ តស្សា និស្សេណិយា ឧបរិ ចីវរស្ស ឧបត្ថម្ភនត្ថាយ អត្ថរិតព្ពំ។ កថិនសង្ខាតាយ និស្សេណិយា ចីវរស្ស ពន្ធនករជ្ជុ កថិនរជ្ជូតិ មជ្ឈិមបទលោបីសមាសោតិ អាហ ‘‘យាយា’’តិអាទិ។ តត្ថ យស្មា ទ្វិន្នំ បដលានំ ឯកស្មិំ អធិកេ ជាតេ តត្ថ វលិយោ ហោន្តិ, តស្មា ទុបដ្ដចីវរស្ស បដលទ្វយម្បិ សមកំ កត្វា ពន្ធនករជ្ជុ កថិនរជ្ជូតិ វេទិតព្ពំ។
256.Kiṇṇacuṇṇenāti surākiṇṇacuṇṇena. Makkhetunti sūciṃ makkhetuṃ. Nisseṇimpīti catūhi daṇḍehi cīvarappamāṇena āyatacaturassaṃ katvā baddhapaṭalampi. Ettha hi cīvarakoṭiyo samakaṃ bandhitvā cīvaraṃ yathāsukhaṃ sibbanti. Tattha attharitabbanti tassā nisseṇiyā upari cīvarassa upatthambhanatthāya attharitabbaṃ. Kathinasaṅkhātāya nisseṇiyā cīvarassa bandhanakarajju kathinarajjūti majjhimapadalopīsamāsoti āha ‘‘yāyā’’tiādi. Tattha yasmā dvinnaṃ paṭalānaṃ ekasmiṃ adhike jāte tattha valiyo honti, tasmā dupaṭṭacīvarassa paṭaladvayampi samakaṃ katvā bandhanakarajju kathinarajjūti veditabbaṃ.
បាឡិយំ កថិនស្ស អន្តោ ជីរតីតិ កថិនេ ពទ្ធស្ស ចីវរស្ស បរិយន្តោ ជីរតិ។ កថិននិស្សិតញ្ហិ ចីវរំ ឥធ និស្សយវោហារេន ‘‘កថិន’’ន្តិ វុត្តំ ‘‘មញ្ចា ឃោសន្តី’’តិអាទីសុ វិយ។ អនុវាតំ បរិភណ្ឌន្តិ កថិនេ ពន្ធនរជ្ជូហិ ចីវរស្ស សមន្តា បរិយន្តស្ស អជីរណត្ថំ យេហិ កេហិចិ ចោឡកេហិ ទីឃតោ អនុវាតំ, តិរិយតោ បរិភណ្ឌញ្ច សិព្ពិត្វា កាតុំ យត្ថ រជ្ជុកេ បវេសេត្វា ទណ្ឌេសុ បលិវេឋេត្វា ចីវរសមកំ អាកឌ្ឍិតុំ សក្កា, តាទិសន្តិ អត្ថោ។ កេចិ បន ‘‘កថិនសង្ខាតេសុ កិលញ្ជាទីសុ ឯវ អជីរណត្ថាយ អនុវាតបរិភណ្ឌករណំ អនុញ្ញាត’’ន្តិ វទន្តិ។ តស្ស មជ្ឈេតិ បុរាណកថិនស្សេវ អន្តោ។ ភិក្ខុនោ បមាណេនាតិ ភិក្ខុនោ ចីវរស្ស បមាណេន។ អញ្ញំ និស្សេណិន្តិ ទីឃតោ ច តិរិយតោ ច អញ្ញំ ទណ្ឌំ ឋបេត្វា ពន្ធិតុំ។
Pāḷiyaṃ kathinassa anto jīratīti kathine baddhassa cīvarassa pariyanto jīrati. Kathinanissitañhi cīvaraṃ idha nissayavohārena ‘‘kathina’’nti vuttaṃ ‘‘mañcā ghosantī’’tiādīsu viya. Anuvātaṃ paribhaṇḍanti kathine bandhanarajjūhi cīvarassa samantā pariyantassa ajīraṇatthaṃ yehi kehici coḷakehi dīghato anuvātaṃ, tiriyato paribhaṇḍañca sibbitvā kātuṃ yattha rajjuke pavesetvā daṇḍesu paliveṭhetvā cīvarasamakaṃ ākaḍḍhituṃ sakkā, tādisanti attho. Keci pana ‘‘kathinasaṅkhātesu kilañjādīsu eva ajīraṇatthāya anuvātaparibhaṇḍakaraṇaṃ anuññāta’’nti vadanti. Tassa majjheti purāṇakathinasseva anto. Bhikkhuno pamāṇenāti bhikkhuno cīvarassa pamāṇena. Aññaṃ nisseṇinti dīghato ca tiriyato ca aññaṃ daṇḍaṃ ṭhapetvā bandhituṃ.
ពិទលកន្តិ ទិគុណករណសង្ខាតកិរិយាវិសេសស្ស អធិវចនំ។ តេនាហ ‘‘ទុគុណករណ’’ន្តិ។ បវេសនសលាកន្តិ វលីនំ អគ្គហណត្ថាយ បវេសនកវេឡុសលាកាទិ។ បាឡិយំ បដិគ្គហន្តិ អង្គុលិកញ្ចុកំ។
Bidalakanti diguṇakaraṇasaṅkhātakiriyāvisesassa adhivacanaṃ. Tenāha ‘‘duguṇakaraṇa’’nti. Pavesanasalākanti valīnaṃ aggahaṇatthāya pavesanakaveḷusalākādi. Pāḷiyaṃ paṭiggahanti aṅgulikañcukaṃ.
២៥៧. បាតិ នាម ភណ្ឌដ្ឋបនកោ ភាជនវិសេសោ។ បាឡិយំ បដិគ្គហថវិកន្តិ បាតិអាទិភាជនត្ថវិកំ។ ចិនិតុន្តិ ឧច្ចវត្ថុបរិយន្តស្ស អបតនត្ថាយ ឥដ្ឋកាទីហិ ចិនិតុំ។ អាលម្ពនពាហន្តិ អាលម្ពនរជ្ជុទណ្ឌាទិ។ បរិភិជ្ជតីតិ កដសារាទិកំ កថិនមជ្ឈេ ភង្គំ ហោតិ។ ឧស្សាបេត្វាតិ ទណ្ឌកថិនំ សន្ធាយ វុត្តំ។
257.Pāti nāma bhaṇḍaṭṭhapanako bhājanaviseso. Pāḷiyaṃ paṭiggahathavikanti pātiādibhājanatthavikaṃ. Cinitunti uccavatthupariyantassa apatanatthāya iṭṭhakādīhi cinituṃ. Ālambanabāhanti ālambanarajjudaṇḍādi. Paribhijjatīti kaṭasārādikaṃ kathinamajjhe bhaṅgaṃ hoti. Ussāpetvāti daṇḍakathinaṃ sandhāya vuttaṃ.
២៥៨-៩. ឧទកំ អកប្បិយន្តិ សប្បាណកំ។ ឧបនន្ធីតិ វេរំ ពន្ធិ។ អទ្ធានមគ្គោ បដិបជ្ជិតព្ពោតិ ឯត្ថ អទ្ធយោជនំ អទ្ធានមគ្គោ នាម, តំ បដិបជ្ជិតុកាមស្ស សញ្ចិច្ច វិហារូបចារាតិក្កមនេ អាបត្តិ។ អសញ្ចិច្ច គតស្ស បន យត្ថ សរតិ, តត្ថ ឋត្វា សង្ឃាដិកណ្ណាទិំ អនធិដ្ឋហិត្វា គមនេ បទវារេន អាបត្តីតិ វេទិតព្ពំ។ ន សម្មតីតិ ន បហោតិ។
258-9.Udakaṃakappiyanti sappāṇakaṃ. Upanandhīti veraṃ bandhi. Addhānamaggo paṭipajjitabboti ettha addhayojanaṃ addhānamaggo nāma, taṃ paṭipajjitukāmassa sañcicca vihārūpacārātikkamane āpatti. Asañcicca gatassa pana yattha sarati, tattha ṭhatvā saṅghāṭikaṇṇādiṃ anadhiṭṭhahitvā gamane padavārena āpattīti veditabbaṃ. Na sammatīti na pahoti.
២៦០. អភិសន្នកាយាតិ សេម្ហាទិទោសសន្និចិតកាយា។ តត្ថ មជ្ឈេតិ អគ្គឡបាសកស្ស មជ្ឈេ។ ឧបរីតិ អគ្គឡបាសកស្ស ឧបរិភាគេ។ ឧទកដ្ឋបនដ្ឋានន្តិ ឧទកដ្ឋបនត្ថាយ បរិច្ឆិន្ទិត្វា កតដ្ឋានំ។
260.Abhisannakāyāti semhādidosasannicitakāyā. Tattha majjheti aggaḷapāsakassa majjhe. Uparīti aggaḷapāsakassa uparibhāge. Udakaṭṭhapanaṭṭhānanti udakaṭṭhapanatthāya paricchinditvā kataṭṭhānaṃ.
២៦១. បាឡិយំ ឧទបានន្តិ កូបំ។ នីចវត្ថុកោតិ កូបស្ស សមន្តា កូលដ្ឋានំ, ភូមិសមំ តិដ្ឋតីតិ អត្ថោ។ ឧទកេន ឱត្ថរិយ្យតីតិ សមន្តា វស្សោទកំ អាគន្ត្វា កូបេ បតតីតិ អត្ថោ។
261. Pāḷiyaṃ udapānanti kūpaṃ. Nīcavatthukoti kūpassa samantā kūlaṭṭhānaṃ, bhūmisamaṃ tiṭṭhatīti attho. Udakena otthariyyatīti samantā vassodakaṃ āgantvā kūpe patatīti attho.
២៦២. វាហេន្តីតិ ឧស្សិញ្ចន្តិ។ អរហដឃដិយន្តំ នាម ចក្កសណ្ឋានំ អនេការំ អរេ អរេ ឃដិកានិ ពន្ធិត្វា ឯកេន, ទ្វីហិ វា បរិព្ភមិយមានយន្តំ។
262.Vāhentīti ussiñcanti. Arahaṭaghaṭiyantaṃ nāma cakkasaṇṭhānaṃ anekāraṃ are are ghaṭikāni bandhitvā ekena, dvīhi vā paribbhamiyamānayantaṃ.
២៦៣. អាវិទ្ធបក្ខបាសកន្តិ កណ្ណិកមណ្ឌលស្ស សមន្តា ឋបិតបក្ខបាសកំ។ មណ្ឌលេតិ កណ្ណិកមណ្ឌលេ។ បក្ខបាសកេ ឋបេត្វាតិ សមន្តា ចតុរស្សាការេន ផលកាទីនិ ឋបេត្វា។
263.Āviddhapakkhapāsakanti kaṇṇikamaṇḍalassa samantā ṭhapitapakkhapāsakaṃ. Maṇḍaleti kaṇṇikamaṇḍale. Pakkhapāsake ṭhapetvāti samantā caturassākārena phalakādīni ṭhapetvā.
២៦៤. នមតកំ នាម សន្ថតសទិសន្តិ កេចិ វទន្តិ។ កេចិ បន ‘‘រុក្ខតចមយ’’ន្តិ។ ចម្មខណ្ឌបរិហារេនាតិ អនធិដ្ឋហិត្វា សយនាសនវិធិនាតិ អត្ថោ។ បេឡាយាតិ អដ្ឋំសសោឡសំសាទិអាការេន កតាយ ភាជនាការាយ បេឡាយ។ យត្ថ ឧណ្ហបាយាសាទិំ បក្ខិបិត្វា ឧបរិ ភោជនបាតិំ ឋបេន្តិ ភត្តស្ស ឧណ្ហភាវាវិគមនត្ថំ, តាទិសស្ស ភាជនាការស្ស អាធារស្សេតំ អធិវចនំ។ តេនេវ បាឡិយំ ‘‘អាសិត្តកូបធាន’’ន្តិ វុត្តំ។ តស្ស ច បាយាសាទីហិ អាសិត្តកាធារោតិ អត្ថោ។ ឥទញ្ច អាសិត្តកូបធានំ បច្ចន្តេសុ ន ជានន្តិ កាតុំ, មជ្ឈិមទេសេយេវ ករោន្តិ។ កេចិ បន ‘‘គិហិបរិភោគោ អយោមយាទិ សព្ពោបិ អាធារោ អាសិត្តកូបធានមេវ អនុលោមេតី’’តិ វទន្តិ, ឯកេ បន ‘‘កប្បិយលោហមយោ អាធារោ មឡោរិកមេវ អនុលោមេតី’’តិ។ វីមំសិត្វា គហេតព្ពំ។ បុព្ពេ បត្តគុត្តិយា អាធារោ អនុញ្ញាតោ។ ឥទានិ ភុញ្ជិតុំ មឡោរិកា អនុញ្ញាតា។ ឆិទ្ទន្តិ ឆិទ្ទយុត្តំ។ វិទ្ធន្តិ អន្តោវិនិវិទ្ធឆិទ្ទំ។ អាវិទ្ធន្តិ សមន្តតោ ឆិទ្ទំ។
264.Namatakaṃ nāma santhatasadisanti keci vadanti. Keci pana ‘‘rukkhatacamaya’’nti. Cammakhaṇḍaparihārenāti anadhiṭṭhahitvā sayanāsanavidhināti attho. Peḷāyāti aṭṭhaṃsasoḷasaṃsādiākārena katāya bhājanākārāya peḷāya. Yattha uṇhapāyāsādiṃ pakkhipitvā upari bhojanapātiṃ ṭhapenti bhattassa uṇhabhāvāvigamanatthaṃ, tādisassa bhājanākārassa ādhārassetaṃ adhivacanaṃ. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘āsittakūpadhāna’’nti vuttaṃ. Tassa ca pāyāsādīhi āsittakādhāroti attho. Idañca āsittakūpadhānaṃ paccantesu na jānanti kātuṃ, majjhimadeseyeva karonti. Keci pana ‘‘gihiparibhogo ayomayādi sabbopi ādhāro āsittakūpadhānameva anulometī’’ti vadanti, eke pana ‘‘kappiyalohamayo ādhāro maḷorikameva anulometī’’ti. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Pubbe pattaguttiyā ādhāro anuññāto. Idāni bhuñjituṃ maḷorikā anuññātā. Chiddanti chiddayuttaṃ. Viddhanti antovinividdhachiddaṃ. Āviddhanti samantato chiddaṃ.
២៦៥. បត្តំ និក្កុជ្ជិតុន្តិ ឯត្ថ កម្មវាចាយ អសម្ភោគករណវសេនេវ និក្កុជ្ជនំ, ន បត្តានំ អធោមុខដ្ឋបនេន។ តេនាហ ‘‘អសម្ភោគំ សង្ឃេន ករោតូ’’តិអាទិ, តំ វឌ្ឍំ កម្មវាចាយ សង្ឃេន សទ្ធិំ អសម្ភោគំ សង្ឃោ ករោតូតិ អត្ថោ។
265.Pattaṃ nikkujjitunti ettha kammavācāya asambhogakaraṇavaseneva nikkujjanaṃ, na pattānaṃ adhomukhaṭṭhapanena. Tenāha ‘‘asambhogaṃ saṅghena karotū’’tiādi, taṃ vaḍḍhaṃ kammavācāya saṅghena saddhiṃ asambhogaṃ saṅgho karotūti attho.
បត្តំ និក្កុជ្ជេយ្យាតិ វឌ្ឍស្ស បត្តនិក្កុជ្ជនទណ្ឌកម្មំ ករេយ្យ។ អសម្ភោគំ សង្ឃេន ករណន្តិ សង្ឃេន វឌ្ឍស្ស អសម្ភោគករណំ។ យថា អសម្ភោគោ ហោតិ, តថា ករណន្តិ អត្ថោ។ និក្កុជ្ជិតោ…បេ.… អសម្ភោគំ សង្ឃេនាតិ ឯត្ថ សង្ឃេន អសម្ភោគោ ហោតីតិ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ ឯវំ ភគវតា អសម្ភោគករណស្ស អាណត្តត្តា, កម្មវាចាយ ច សាវិតត្តា, អដ្ឋកថាយញ្ច ‘‘កោចិ ទេយ្យធម្មោ ន គហេតព្ពោ’’តិ វុត្តត្តា បត្តេ និក្កុជ្ជិតេ តស្ស សន្តកំ ញត្វា គណ្ហន្តស្ស ទុក្កដមេវាតិ គហេតព្ពំ។
Pattaṃ nikkujjeyyāti vaḍḍhassa pattanikkujjanadaṇḍakammaṃ kareyya. Asambhogaṃ saṅghena karaṇanti saṅghena vaḍḍhassa asambhogakaraṇaṃ. Yathā asambhogo hoti, tathā karaṇanti attho. Nikkujjito…pe… asambhogaṃ saṅghenāti ettha saṅghena asambhogo hotīti attho daṭṭhabbo. Evaṃ bhagavatā asambhogakaraṇassa āṇattattā, kammavācāya ca sāvitattā, aṭṭhakathāyañca ‘‘koci deyyadhammo na gahetabbo’’ti vuttattā patte nikkujjite tassa santakaṃ ñatvā gaṇhantassa dukkaṭamevāti gahetabbaṃ.
អច្ចយោតិ ញាយប្បដិបត្តិំ អតិក្កមិត្វា បវត្តិ, អបរាធោតិ អត្ថោ។ មំ អច្ចគមាតិ មំ អតិក្កម្ម បវត្តោ។ តំ តេ មយំ បដិគ្គណ្ហាមាតិ តំ តេ អបរាធំ មយំ ខមាម។ ភិក្ខូនំ អលាភាយ បរិសក្កតីតិអាទីសុ អលាភាយ បរិសក្កនាទិតោ វិរតោតិ ឯវមត្ថោ គហេតព្ពោ។ អសម្ភោគំ ភិក្ខុសង្ឃេនាតិ ឯត្ថ ‘‘កតោ’’តិ បាឋសេសោ។
Accayoti ñāyappaṭipattiṃ atikkamitvā pavatti, aparādhoti attho. Maṃ accagamāti maṃ atikkamma pavatto. Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmāti taṃ te aparādhaṃ mayaṃ khamāma. Bhikkhūnaṃ alābhāya parisakkatītiādīsu alābhāya parisakkanādito viratoti evamattho gahetabbo. Asambhogaṃ bhikkhusaṅghenāti ettha ‘‘kato’’ti pāṭhaseso.
២៦៨. យាវ បច្ឆិមា សោបានកឡេវរាតិ បឋមសោបានផលកំ សន្ធាយ វុត្តំ។ តញ្ហិ បច្ឆា ទុស្សេន សន្ថតត្តា ឯវ វុត្តំ។ ‘‘បច្ឆិមំ ជនតំ តថាគតោ អនុកម្បតី’’តិ ឥទំ ថេរោ អនាគតេ ភិក្ខូនំ ចេលបដិកស្ស អក្កមនបច្ចយា អបវាទំ សិក្ខាបទបញ្ញត្តិយា និវារណេន ភគវតោ អនុកម្បំ សន្ធាយាហ។ អបគតគព្ភាតិ វិជាតបុត្តា។ តេនាហ ‘‘មង្គលត្ថាយា’’តិ។
268.Yāva pacchimā sopānakaḷevarāti paṭhamasopānaphalakaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi pacchā dussena santhatattā eva vuttaṃ. ‘‘Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatī’’ti idaṃ thero anāgate bhikkhūnaṃ celapaṭikassa akkamanapaccayā apavādaṃ sikkhāpadapaññattiyā nivāraṇena bhagavato anukampaṃ sandhāyāha. Apagatagabbhāti vijātaputtā. Tenāha ‘‘maṅgalatthāyā’’ti.
២៦៩-២៧០. ពីជនិន្តិ ចតុរស្សពីជនិំ។ ឯកបណ្ណច្ឆត្តន្តិ តាលបណ្ណាទិនា ឯកេន បត្តេន កតឆត្តំ។
269-270.Bījaninti caturassabījaniṃ. Ekapaṇṇacchattanti tālapaṇṇādinā ekena pattena katachattaṃ.
២៧៤-៥. អនុរក្ខណត្ថន្តិ បរិគ្គហេត្វា គោបនត្ថំ។ ទីឃំ ការេន្តីតិ កេសេហិ សទ្ធិំ អច្ឆិន្ទិត្វា ឋបាបេន្តិ។ ចតុកោណន្តិ យថា ឧបរិ នលាដន្តេសុ ទ្វេ, ហេដ្ឋា ហនុកបស្សេ ទ្វេតិ ចត្តារោ កោណា បញ្ញាយន្តិ, ឯវំ ចតុរស្សំ កត្វា កប្បាបនំ។ បាឡិយំ ទាឋិកំ ឋបាបេន្តីតិ ឧត្តរោដ្ឋេ មស្សុំ អច្ឆិន្ទិត្វា ឋបាបេន្តិ។ រុធីតិ ខុទ្ទកវណំ។
274-5.Anurakkhaṇatthanti pariggahetvā gopanatthaṃ. Dīghaṃ kārentīti kesehi saddhiṃ acchinditvā ṭhapāpenti. Catukoṇanti yathā upari nalāṭantesu dve, heṭṭhā hanukapasse dveti cattāro koṇā paññāyanti, evaṃ caturassaṃ katvā kappāpanaṃ. Pāḷiyaṃ dāṭhikaṃ ṭhapāpentīti uttaroṭṭhe massuṃ acchinditvā ṭhapāpenti. Rudhīti khuddakavaṇaṃ.
២៧៧. បាឡិយំ លោហភណ្ឌកំសភណ្ឌសន្និចយោតិ លោហភណ្ឌស្ស, កំសភណ្ឌស្ស ច សន្និចយោតិ អត្ថោ។ ពន្ធនមត្តន្តិ វាសិទណ្ឌាទីនំ កោដីសុ អបាតនត្ថំ លោហេហិ ពន្ធនំ។ តន្តកន្តិ អាយោគវាយនត្ថំ តទាការេន បសារិតតន្តំ។
277. Pāḷiyaṃ lohabhaṇḍakaṃsabhaṇḍasannicayoti lohabhaṇḍassa, kaṃsabhaṇḍassa ca sannicayoti attho. Bandhanamattanti vāsidaṇḍādīnaṃ koṭīsu apātanatthaṃ lohehi bandhanaṃ. Tantakanti āyogavāyanatthaṃ tadākārena pasāritatantaṃ.
២៧៨. ‘‘យត្ថ សរតិ, តត្ថ ពន្ធិតព្ព’’ន្តិ ឯតេន អសញ្ចិច្ច កាយពន្ធនំ អពន្ធិត្វា បវិដ្ឋស្ស អនាបត្តីតិ ទស្សេតិ។ មុរជវដ្ដិសណ្ឋានំ វេឋេត្វា កតន្តិ ឯវំ ពហុរជ្ជុកេ ឯកតោ កត្វា នានាវណ្ណេហិ សុត្តេហិ កតន្តិ កេចិ វទន្តិ។ ឯកវណ្ណសុត្តេនាបិ វលយឃដកាទិវិការំ ទស្សេត្វា វេឋិតម្បិ មុរជមេវ។ វិការំ បន អទស្សេត្វា មដ្ឋំ កត្វា និរន្តរំ វេឋិតំ វដ្ដតិ។ តេនេវ ទុតិយបារាជិកសំវណ្ណនាយំ វុត្តំ ‘‘ពហុរជ្ជុកេ ឯកតោ កត្វា ឯកេន និរន្តរំ វេឋេត្វា កតំ ‘ពហុរជ្ជុក’ន្តិ ន វត្តព្ពំ, វដ្ដតី’’តិ។ មុទ្ទិកកាយពន្ធនំ នាម ចតុរស្សំ អកត្វា សជ្ជិតំ។ បាមង្គទសា ចតុរស្សា។ មុទិង្គសណ្ឋានេនាតិ វរកសីសាការេន។ បាសន្តោតិ ទសាបរិយោសានំ។
278.‘‘Yattha sarati, tattha bandhitabba’’nti etena asañcicca kāyabandhanaṃ abandhitvā paviṭṭhassa anāpattīti dasseti. Murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā katanti evaṃ bahurajjuke ekato katvā nānāvaṇṇehi suttehi katanti keci vadanti. Ekavaṇṇasuttenāpi valayaghaṭakādivikāraṃ dassetvā veṭhitampi murajameva. Vikāraṃ pana adassetvā maṭṭhaṃ katvā nirantaraṃ veṭhitaṃ vaṭṭati. Teneva dutiyapārājikasaṃvaṇṇanāyaṃ vuttaṃ ‘‘bahurajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘bahurajjuka’nti na vattabbaṃ, vaṭṭatī’’ti. Muddikakāyabandhanaṃ nāma caturassaṃ akatvā sajjitaṃ. Pāmaṅgadasā caturassā. Mudiṅgasaṇṭhānenāti varakasīsākārena. Pāsantoti dasāpariyosānaṃ.
២៧៩. បាឡិយំ គណ្ឋិកផលកំ បាសកផលកន្តិ ឯត្ថ ទារុទន្តាទិមយេសុ ផលកេសុ គណ្ឋិកបាសកានិ អប្បេត្វា ចីវរេ ឋបេតុំ អនុញ្ញាតំ។ កោដ្ដោ វិវរិយតីតិ អនុវាតោ វិវរិយតិ។
279. Pāḷiyaṃ gaṇṭhikaphalakaṃ pāsakaphalakanti ettha dārudantādimayesu phalakesu gaṇṭhikapāsakāni appetvā cīvare ṭhapetuṃ anuññātaṃ. Koṭṭo vivariyatīti anuvāto vivariyati.
២៨០-១. បាឡិការកោតិ ភិក្ខូនំ យថាវុឌ្ឍំ បាឡិយា បតិដ្ឋាបកោ។ តស្សាបិ តថា បារុបិតុំ ន វដ្ដតិ។ បាឡិយំ មុណ្ឌវដ្ដីតិ មល្លាទយោ។
280-1.Pāḷikārakoti bhikkhūnaṃ yathāvuḍḍhaṃ pāḷiyā patiṭṭhāpako. Tassāpi tathā pārupituṃ na vaṭṭati. Pāḷiyaṃ muṇḍavaṭṭīti mallādayo.
២៨២. បមាណង្គុលេនាតិ វឌ្ឍកីអង្គុលេន។ កេចិ បន ‘‘បកតិអង្គុលេនា’’តិ វទន្តិ, តំ ចតុរង្គុលបច្ឆិមកវចនេន ន សមេតិ។ ន ហិ បកតង្គុលេន ចតុរង្គុលប្បមាណំ ទន្តកដ្ឋំ កណ្ឋេ អវិលគ្គំ ខាទិតុំ សកាតិ។
282.Pamāṇaṅgulenāti vaḍḍhakīaṅgulena. Keci pana ‘‘pakatiaṅgulenā’’ti vadanti, taṃ caturaṅgulapacchimakavacanena na sameti. Na hi pakataṅgulena caturaṅgulappamāṇaṃ dantakaṭṭhaṃ kaṇṭhe avilaggaṃ khādituṃ sakāti.
២៨៥. បាឡិយំ សកាយ និរុត្តិយា ពុទ្ធវចនំ ទូសេន្តីតិ មាគធភាសាយ សព្ពេសំ វត្តុំ សុករតាយ ហីនជច្ចាបិ ឧគ្គណ្ហន្តា ទូសេន្តីតិ អត្ថោ។
285. Pāḷiyaṃ sakāya niruttiyā buddhavacanaṃ dūsentīti māgadhabhāsāya sabbesaṃ vattuṃ sukaratāya hīnajaccāpi uggaṇhantā dūsentīti attho.
២៨៩. មា ភិក្ខូ ព្យាពាធយិំសូតិ លសុណគន្ធេន ភិក្ខូ មា ពាធយិំសុ។
289.Mā bhikkhū byābādhayiṃsūti lasuṇagandhena bhikkhū mā bādhayiṃsu.
២៩១. អវលេខនបីឋរោតិ អវលេខនកដ្ឋានំ ឋបនភាជនវិសេសោ។ អបិធានន្តិ បិធានផលកាទិ។
291.Avalekhanapīṭharoti avalekhanakaṭṭhānaṃ ṭhapanabhājanaviseso. Apidhānanti pidhānaphalakādi.
ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកវណ្ណនានយោ និដ្ឋិតោ។
Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / ខុទ្ទកវត្ថូនិ • Khuddakavatthūni
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ខុទ្ទកវត្ថុកថា • Khuddakavatthukathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / ខុទ្ទកវត្ថុកថាវណ្ណនា • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / ខុទ្ទកវត្ថុកថា • Khuddakavatthukathā
