| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
5. ඛුද්‌දකවත්‌ථුක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනා
5. Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanā
ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා
Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
244. පුථුපාණිනා කත්‌තබ්‌බං කම්‌මං පුථුපාණිකං.
244. Puthupāṇinā kattabbaṃ kammaṃ puthupāṇikaṃ.
245. ‘‘කණ්‌ණතො නික්‌ඛන්‌තමුත්‌තොලම්‌බකාදීනං කුණ්‌ඩලාදීන’’න්‌ති ලිඛිතං. ‘‘කායූර’’න්‌ති පාළිපාඨො. ‘‘කෙයූරාදීනී’’ති ආචරියෙනුද්‌ධටං.
245. ‘‘Kaṇṇato nikkhantamuttolambakādīnaṃ kuṇḍalādīna’’nti likhitaṃ. ‘‘Kāyūra’’nti pāḷipāṭho. ‘‘Keyūrādīnī’’ti ācariyenuddhaṭaṃ.
248. ‘‘සාධුගීතං නාම පරිනිබ්‌බුතට්‌ඨානෙ ගීත’’න්‌ති ලිඛිතං. දන්‌තගීතං ගායිතුකාමානං වාක්‌කකරණීයං. දන්‌තගීතස්‌ස විභාවනත්‌ථං ‘‘යං ගායිස්‌සාමා’’තිආදිමාහ.
248.‘‘Sādhugītaṃ nāma parinibbutaṭṭhāne gīta’’nti likhitaṃ. Dantagītaṃ gāyitukāmānaṃ vākkakaraṇīyaṃ. Dantagītassa vibhāvanatthaṃ ‘‘yaṃ gāyissāmā’’tiādimāha.
249. චතුරස්‌සවත්‌තං නාම චතුප්‌පාදගාථාවත්‌තං. ‘‘තරඞ්‌ගවත්‌තාදීනි උච්‌චාරණවිධානානි නට්‌ඨපයොගානී’’ති ලිඛිතං. බාහිරලොමින්‌ති භාවනපුංසකං, යථා තස්‌ස උණ්‌ණපාවාරස්‌ස බහිද්‌ධා ලොමානි දිස්‌සන්‌ති, තථා ධාරෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටන්‌ති වුත්‌තං හොති.
249.Caturassavattaṃ nāma catuppādagāthāvattaṃ. ‘‘Taraṅgavattādīni uccāraṇavidhānāni naṭṭhapayogānī’’ti likhitaṃ. Bāhiralominti bhāvanapuṃsakaṃ, yathā tassa uṇṇapāvārassa bahiddhā lomāni dissanti, tathā dhārentassa dukkaṭanti vuttaṃ hoti.
251. විරූපක්‌ඛෙහීතිආදි සහයොගකරණවචනං. සරබූති ගෙහගොළිකා. සා කිර සෙතා සවිසා හොති. සොහන්‌ති යස්‌ස මෙ එතෙහි මෙත්‌තං, සොහං නමො කරොමි භගවතොති සම්‌බන්‌ධො. අඤ්‌ඤම්‌හි…පෙ.… ඡෙතබ්‌බම්‌හීති රාගානුසයෙ.
251.Virūpakkhehītiādi sahayogakaraṇavacanaṃ. Sarabūti gehagoḷikā. Sā kira setā savisā hoti. Sohanti yassa me etehi mettaṃ, sohaṃ namo karomi bhagavatoti sambandho. Aññamhi…pe… chetabbamhīti rāgānusaye.
252. උට්‌ටිත්‌වාති පක්‌ඛිපිත්‌වා. ඔතරතූති ඉද්‌ධියා ඔතාරෙත්‌වා ගණ්‌හාතු. අනුපරියායීති අනුපරිබ්‌භමි.
252.Uṭṭitvāti pakkhipitvā. Otaratūti iddhiyā otāretvā gaṇhātu. Anupariyāyīti anuparibbhami.
253. න අච්‌ඡුපියන්‌තීති න ලග්‌ගන්‌ති. රූපකාකිණ්‌ණානීති ඉත්‌ථිරූපාදීහි වොකිණ්‌ණානි.
253.Na acchupiyantīti na lagganti. Rūpakākiṇṇānīti itthirūpādīhi vokiṇṇāni.
254. ආලින්‌දකමිඩ්‌ඪිකාදීනන්‌ති පමුඛමිඩ්‌ඪිකාදීනං. පරිවත්‌තෙත්‌වා තත්‌ථෙවාති එත්‌ථ ‘‘පරිවත්‌තෙත්‌වා තතියවාරෙ තත්‌ථෙව මිඩ්‌ඪියා පතිට්‌ඨාතී’’ති ලිඛිතං. පරිභණ්‌ඩං නාම ගෙහස්‌ස බහි කුට්‌ටපාදස්‌ස ථිරභාවත්‌ථං කතා තනුකමිඩ්‌ඪිකා වුච්‌චති. එත්‌ථ ‘‘පරිවට්‌ටිත්‌වා පත්‌තො භිජ්‌ජතීති අධිකරණභෙදාසඞ්‌කාය අභාවෙ ඨානෙ ඨපෙතුං වට්‌ටතී’’ති ලිඛිතං. පත්‌තමාළකො වට්‌ටිත්‌වා පත්‌තානං අපතනත්‌ථං වට්‌ටං වා චතුරස්‌සං වා ඉට්‌ඨකාදීහි පරික්‌ඛිපිත්‌වා මාළකච්‌ඡන්‌නෙන කතො. ‘‘පත්‌තමණ්‌ඩලිකා පත්‌තපච්‌ඡිකා තාලපත්‌තාදීහි කතා’’ති ච ලිඛිතං. මිඩ්‌ඪන්‌තෙ ආධාරකෙ ඨපෙතුං වට්‌ටති පත්‌තසන්‌ධාරණත්‌ථං වුත්‌තත්‌තා. මඤ්‌චෙ ආධාරකෙපි න වට්‌ටති නිසීදනපච්‌චයා වාරිතත්‌තා. ආසන්‌නභූමිකත්‌තා ඔලම්‌බෙතුං වට්‌ටති.
254.Ālindakamiḍḍhikādīnanti pamukhamiḍḍhikādīnaṃ. Parivattetvā tatthevāti ettha ‘‘parivattetvā tatiyavāre tattheva miḍḍhiyā patiṭṭhātī’’ti likhitaṃ. Paribhaṇḍaṃ nāma gehassa bahi kuṭṭapādassa thirabhāvatthaṃ katā tanukamiḍḍhikā vuccati. Ettha ‘‘parivaṭṭitvā patto bhijjatīti adhikaraṇabhedāsaṅkāya abhāve ṭhāne ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti likhitaṃ. Pattamāḷako vaṭṭitvā pattānaṃ apatanatthaṃ vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā iṭṭhakādīhi parikkhipitvā māḷakacchannena kato. ‘‘Pattamaṇḍalikā pattapacchikā tālapattādīhi katā’’ti ca likhitaṃ. Miḍḍhante ādhārake ṭhapetuṃ vaṭṭati pattasandhāraṇatthaṃ vuttattā. Mañce ādhārakepi na vaṭṭati nisīdanapaccayā vāritattā. Āsannabhūmikattā olambetuṃ vaṭṭati.
255. ‘‘අංසකූටෙ ලග්‌ගෙත්‌වාති වචනතො අග්‌ගහත්‌ථෙ ලග්‌ගෙත්‌වා අඞ්‌කෙ ඨපෙතුං න වට්‌ටතී’’ති කෙචි වදන්‌ති, න සුන්‌දරං, ‘‘න කෙවලං යස්‌ස පත්‌තො’’තිආදි යදි හත්‌ථෙන ගහිතපත්‌තෙ භෙදසඤ්‌ඤා, පගෙව අඤ්‌ඤෙන සරීරාවයවෙනාති කත්‌වා වුත්‌තං. පාළියං පන පචුරවොහාරවසෙන වුත්‌තං. ඝටිකපාලමයං ඝටිකටාහං. ඡවසීසස්‌ස පත්‌තන්‌ති ‘‘සිලාපුත්‌තකස්‌ස සරීරං, ඛීරස්‌ස ධාරාතිආදිවොහාරවසෙන වුත්‌තං. මඤ්‌චෙ නිසීදිතුං ආගතොති අත්‌ථො. ‘‘පිසාචිල්‌ලිකාති පිසාචදාරකා’’තිපි වදන්‌ති. දින්‌නකමෙව පටිග්‌ගහිතමෙව. චබ්‌බෙත්‌වාති ඛාදිත්‌වා. අට්‌ඨිකානි ච කණ්‌ටකානි ච අට්‌ඨිකකණ්‌ටකානි. ‘‘එතෙසු සබ්‌බෙසු පණ්‌ණත්‌තිං ජානාතු වා, මා වා, ආපත්‌තියෙවා’’ති ලිඛිතං.
255. ‘‘Aṃsakūṭe laggetvāti vacanato aggahatthe laggetvā aṅke ṭhapetuṃ na vaṭṭatī’’ti keci vadanti, na sundaraṃ, ‘‘na kevalaṃ yassa patto’’tiādi yadi hatthena gahitapatte bhedasaññā, pageva aññena sarīrāvayavenāti katvā vuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana pacuravohāravasena vuttaṃ. Ghaṭikapālamayaṃ ghaṭikaṭāhaṃ. Chavasīsassa pattanti ‘‘silāputtakassa sarīraṃ, khīrassa dhārātiādivohāravasena vuttaṃ. Mañce nisīdituṃ āgatoti attho. ‘‘Pisācillikāti pisācadārakā’’tipi vadanti. Dinnakameva paṭiggahitameva. Cabbetvāti khāditvā. Aṭṭhikāni ca kaṇṭakāni ca aṭṭhikakaṇṭakāni. ‘‘Etesu sabbesu paṇṇattiṃ jānātu vā, mā vā, āpattiyevā’’ti likhitaṃ.
256. විප්‌ඵාළෙත්‌වාති ඵාළෙත්‌වා. කිණ්‌ණෙන පූරෙතුන්‌ති සුරාකිණ්‌ණෙන පූරෙතුං. බිදලකං නාම දිගුණකරණසඞ්‌ඛාතස්‌ස කිරියාවිසෙසස්‌ස අධිවචනං. කස්‌ස දිගුණකරණං? යෙන කිලඤ්‌ජාදිනා මහන්‌තං කථිනමත්‌ථතං, තස්‌ස. තඤ්‌හි දණ්‌ඩකථිනප්‌පමාණෙන පරියන්‌තෙ සංහරිත්‌වා දිගුණං කාතබ්‌බං. අඤ්‌ඤථා ඛුද්‌දකචීවරස්‌ස අනුවාතපරිභණ්‌ඩාදිවිධානකරණෙ හත්‌ථස්‌ස ඔකාසො න හොති. සලාකාය සති ද්‌වින්‌නං චීවරානං අඤ්‌ඤතරං ඤත්‌වා සිබ්‌බිතාසිබ්‌බිතං සුඛං පඤ්‌ඤායති. දණ්‌ඩකථිනෙ කතෙ න බහූහි සහායෙහි පයොජනං. ‘‘අසංකුටිත්‌වා චීවරං සමං හොති. කොණාපි සමා හොන්‌තී’’ති ලිඛිතං, ‘‘හලිද්‌දිසුත්‌තෙන සඤ්‌ඤාකරණ’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා හලිද්‌දිසුත්‌තෙන චීවරං සිබ්‌බෙතුම්‌පි වට්‌ටතීති සිද්‌ධං. තත්‌ථ හි කෙචි අකප්‌පියසඤ්‌ඤිනො. පටිග්‌ගහො නාම අඞ්‌ගුලිකොසො.
256.Vipphāḷetvāti phāḷetvā. Kiṇṇena pūretunti surākiṇṇena pūretuṃ. Bidalakaṃ nāma diguṇakaraṇasaṅkhātassa kiriyāvisesassa adhivacanaṃ. Kassa diguṇakaraṇaṃ? Yena kilañjādinā mahantaṃ kathinamatthataṃ, tassa. Tañhi daṇḍakathinappamāṇena pariyante saṃharitvā diguṇaṃ kātabbaṃ. Aññathā khuddakacīvarassa anuvātaparibhaṇḍādividhānakaraṇe hatthassa okāso na hoti. Salākāya sati dvinnaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ ñatvā sibbitāsibbitaṃ sukhaṃ paññāyati. Daṇḍakathine kate na bahūhi sahāyehi payojanaṃ. ‘‘Asaṃkuṭitvā cīvaraṃ samaṃ hoti. Koṇāpi samā hontī’’ti likhitaṃ, ‘‘haliddisuttena saññākaraṇa’’nti vuttattā haliddisuttena cīvaraṃ sibbetumpi vaṭṭatīti siddhaṃ. Tattha hi keci akappiyasaññino. Paṭiggaho nāma aṅgulikoso.
257-8. පාතීති පටිග්‌ගහසණ්‌ඨානං. පටිග්‌ගහත්‌ථවිකන්‌ති අඞ්‌ගුලිකොසත්‌ථවිකං. සූචිසත්‌ථකානං පුබ්‌බෙ ආවෙසනත්‌ථවිකාය අනුඤ්‌ඤාතත්‌තා ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, භෙසජ්‌ජත්‌ථවික’’න්‌ති වුත්‌තං. එත්‌ථ සූචිසත්‌ථකාදීනිපි ඨපෙතබ්‌බානීති නිදානං සූචෙති. සචෙපි උපනන්‌දො භික්‌ඛු අලජ්‌ජී, තථාපි සන්‌තකමෙතං අමූලච්‌ඡෙදකතභික්‌ඛුනො ලජ්‌ජිනොපි සමානස්‌ස කප්‌පතීති යුජ්‌ජති. න සම්‌මතීති න පහොති.
257-8.Pātīti paṭiggahasaṇṭhānaṃ. Paṭiggahatthavikanti aṅgulikosatthavikaṃ. Sūcisatthakānaṃ pubbe āvesanatthavikāya anuññātattā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, bhesajjatthavika’’nti vuttaṃ. Ettha sūcisatthakādīnipi ṭhapetabbānīti nidānaṃ sūceti. Sacepi upanando bhikkhu alajjī, tathāpi santakametaṃ amūlacchedakatabhikkhuno lajjinopi samānassa kappatīti yujjati. Na sammatīti na pahoti.
260-1. බහි කුට්‌ටස්‌ස සමන්‌තතො නීචවත්‌ථුකං කත්‌වා ඨිතං ‘‘මණ්‌ඩලික’’න්‌ති වුච්‌චති. ජන්‌තාඝරප්‌පටිච්‌ඡාදිනා ඡන්‌නස්‌ස නග්‌ගියං යස්‌ස න පඤ්‌ඤායති, තස්‌සෙව පරිකම්‌මං කාතබ්‌බං. එස නයො උදකවත්‌ථපටිච්‌ඡාදීසුපි.
260-1. Bahi kuṭṭassa samantato nīcavatthukaṃ katvā ṭhitaṃ ‘‘maṇḍalika’’nti vuccati. Jantāgharappaṭicchādinā channassa naggiyaṃ yassa na paññāyati, tasseva parikammaṃ kātabbaṃ. Esa nayo udakavatthapaṭicchādīsupi.
262-3. පණියා නාම පණියකාරකා. ආකඩ්‌ඪනයන්‌තං ආකඩ්‌ඪියමානං කූපස්‌ස උපරිභාගෙ පරිබ්‌භමති. අරහටඝටියන්‌තං සකටචක්‌කසණ්‌ඨානයන්‌තං. තස්‌ස අරෙ අරෙ ඝටිකානි බන්‌ධිත්‌වා එකෙන, ද්‌වීහි වා පරිබ්‌භමියමානස්‌ස උදකනිබ්‌බාහනං වෙදිතබ්‌බං. ආවිද්‌ධපක්‌ඛපාසං නාම යත්‌ථ මණ්‌ඩලාකාරෙන පක්‌ඛපාසා බජ්‌ඣන්‌ති ආවිද්‌ධවත්‌ථතා විය ආවිද්‌ධපක්‌ඛපාසකා. පුබ්‌බෙ පත්‌තසඞ්‌ගොපනත්‌ථං, ඉදානි ඨපෙතබ්‌බං භුඤ්‌ජිතුං ආධාරකො අනුඤ්‌ඤාතො.
262-3.Paṇiyā nāma paṇiyakārakā. Ākaḍḍhanayantaṃ ākaḍḍhiyamānaṃ kūpassa uparibhāge paribbhamati. Arahaṭaghaṭiyantaṃ sakaṭacakkasaṇṭhānayantaṃ. Tassa are are ghaṭikāni bandhitvā ekena, dvīhi vā paribbhamiyamānassa udakanibbāhanaṃ veditabbaṃ. Āviddhapakkhapāsaṃ nāma yattha maṇḍalākārena pakkhapāsā bajjhanti āviddhavatthatā viya āviddhapakkhapāsakā. Pubbe pattasaṅgopanatthaṃ, idāni ṭhapetabbaṃ bhuñjituṃ ādhārako anuññāto.
273. පරගලං ගච්‌ඡතීති ඉමස්‌ස පයොගාභාවා වට්‌ටති. කම්‌මසතෙනාති මහතා උස්‌සාහෙන.
273.Paragalaṃgacchatīti imassa payogābhāvā vaṭṭati. Kammasatenāti mahatā ussāhena.
277-8. ලොහභණ්‌ඩං නාම කංසතො සෙසලොහභණ්‌ඩං. මුද්‌දිකකායබන්‌ධනං නාම චතුරස්‌සං අකත්‌වා සජ්‌ජිතං. පාමඞ්‌ගදසා චතුරස්‌සා. මුදිඞ්‌ගසණ්‌ඨානෙනාති සඞ්‌ඝාටියා මුදිඞ්‌ගසිබ්‌බනාකාරෙන වරකසීසාකාරෙන. පවනන්‌තොති පාසන්‌තො. ‘‘දසාමූල’’න්‌ති ච ලිඛිතං. අකායබන්‌ධනෙන සඤ්‌චිච්‌ච වා අසඤ්‌චිච්‌ච වා ගාමප්‌පවෙසනෙ ආපත්‌ති. ‘‘සරිතට්‌ඨානතො බන්‌ධිත්‌වා පවිසිතබ්‌බං, නිවත්‌තිතබ්‌බං වා’’ති ලිඛිතං.
277-8.Lohabhaṇḍaṃ nāma kaṃsato sesalohabhaṇḍaṃ. Muddikakāyabandhanaṃ nāma caturassaṃ akatvā sajjitaṃ. Pāmaṅgadasā caturassā. Mudiṅgasaṇṭhānenāti saṅghāṭiyā mudiṅgasibbanākārena varakasīsākārena. Pavanantoti pāsanto. ‘‘Dasāmūla’’nti ca likhitaṃ. Akāyabandhanena sañcicca vā asañcicca vā gāmappavesane āpatti. ‘‘Saritaṭṭhānato bandhitvā pavisitabbaṃ, nivattitabbaṃ vā’’ti likhitaṃ.
279. සත්‌තඞ්‌ගුලං වා අට්‌ඨඞ්‌ගුලං වාති එත්‌ථ ‘‘සුගතඞ්‌ගුලෙනා’’ති අවුත්‌තත්‌තා පකතිඅඞ්‌ගුලෙන සාරුප්‌පත්‌ථාය වඩ්‌ඪෙත්‌වාපි කරොන්‌ති චෙ, න දොසො.
279. Sattaṅgulaṃ vā aṭṭhaṅgulaṃ vāti ettha ‘‘sugataṅgulenā’’ti avuttattā pakatiaṅgulena sāruppatthāya vaḍḍhetvāpi karonti ce, na doso.
280. තාලවණ්‌ටාකාරෙන සීහළිත්‌ථීනං විය.
280. Tālavaṇṭākārena sīhaḷitthīnaṃ viya.
ඛුද්‌දකවත්‌ථුක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi / ඛුද්‌දකවත්‌ථූනි • Khuddakavatthūni
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථා • Khuddakavatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Khuddakavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / ඛුද්‌දකවත්‌ථුකථා • Khuddakavatthukathā
